1. Przejmowanie kontroli nad finansami osobistymi: stan obecny, przyszłość, plan

Co zrobić by mieć więcej pieniędzy?

• Kontrolować swoje finanse

• Wydawać pieniądze rozsądniej

• Poznać kluczowe zasady związane z kontrolowaniem własnej sytuacji finansowej, oszczędzaniem i racjonalnym wydawaniem

Stan obecny

• Co jest dla ciebie najważniejszym problemem?

• Co jest dobre i czego nie warto zmieniać?

• Jak wyglądają twoje finanse?

Przyszłość

• Jak chcesz by wyglądały twoje finanse?

• Czy masz jakieś plany na przyszłość?

• Co chcesz osiągnąć?

• Co cię powstrzymuje przed dążeniem do tego, co sobie założyłeś?

Plan

• Rozpisz po kolei swoje cele

• Nie stawiaj sobie celów zbyt ambitnych, ani też prostych, znaleźć „złoty środek”

• Skup się na jednym celu długoterminowym, realizując kolejne cele krótkoterminowe

• Swój plan zapisz

• Kontroluj swoje postępy na bieżąco i niech twój plan kontroluje ciebie

1. Zasady porządkowania finansów osobistych (podstawowa zasada, zasada małych kroków, zasada cierpliwości, zasada regularności)

Podstawowa zasada:

• Wydawaj mniej niż zarabiasz

• Skup się na tej jednej zasadzie

• Twoje wydatki muszą być niższe niż twoje zarobki

Zasada małych kroków:

• Nie wszystko na raz

• Nie wielka rewolucja a ewolucja

• Wprowadzaj nowe nawyki po kolei

Zasada cierpliwości:

• Efekty będą pojawiać się powoli

• Nie oczekuj szybkich, gwałtownych zmian

• Nie ma drogi na skróty

• Chodźmy twardo po ziemi – jest to długi marsz

Zasada regularności:

• Największy wpływ na przyrost twojego majątku maja regularne, własne dopłaty

• Regularnie dopłacaj do swoich oszczędności

• Ustawić sobie stałe zlecenie przelewu z ROR-u na konto oszczędnościowe

1. Sekwencja działań wspierających finanse osobiste (fundusz awaryjny, długi, oszczędności, zwiększanie dochodów, inwestycje, kontrola wydatków)

Fundusz bezpieczeństwa:

• Musisz się przygotować na niespodziewane.

• Skup swoje wysiłki na zbudowaniu funduszu bezpieczeństwa – poduszki finansowej, która zamortyzuje przynajmniej część nagłych, nieprzewidzianych wydatków.

• Ile potrzeba?

• Sam najlepiej wiesz z jaką sumą na koncie będziesz czuł się bezpiecznie.

• Na przykład suma odpowiadająca wydatkom na sześć miesięcy.

Długi/kredyty:

• W kredytach szukać pierwszych oszczędności, „zysku”.

• Postępuj metodą kuli śnieżnej.

• Zacznij spłacać kredyt o najniższej wysokości (nie patrz na oprocentowanie).

• Spłać go do końca, a potem przejdź do kolejnego.

• A potem do następnego.

Oszczędności:

• Na wszystko to trzeba pieniędzy. A tych zawsze mało. Co robić?

• Czas zabrać się za oszczędzanie.

• Jak? Przede wszystkim: zacząć.

• Nawet od kilku złotych dziennie (pamiętaj: cierpliwość). Potem stopniowo (znów: małe kroki) zwiększaj udział oszczędności w swoim budżecie.

• Warto mieć porządek w swoich oszczędnościach.

Zwiększanie dochodów:

• Swoją uwagę przenieś z wydatków na dochody.

• Co możesz zrobić, by je podnieść?

• Kilka przykładów:

• Poproś o podwyżkę

• Znajdź dodatkową pracę – hobby (np. fotografia), talenty (np. pisanie), czy umiejętności (np. programowanie). Dodatkową korzyścią jest dywersyfikacja źródeł dochodu.

• Sprzedaj swoje graty.

Inwestycje:

• Mając już solidne zabezpieczenie finansowe (fundusz bezpieczeństwa, oszczędności) warto zwrócić się ku inwestycjom.

• Z tym nieodłącznie wiąże się wyższe ryzyko.

• I więcej pracy niż założenie lokaty jednym kliknięciem: giełda, nieruchomości, fundusze…

• Na początku zainwestuj we własną edukację finansową.

• Inwestuj tylko w to, co rozumiesz.

Kontrola wydatków:

• Z każdego portfela wyciekają pieniądze.

• Twoje zadanie: odnaleźć i zatamować te wycieki.

• To może być wszystko.

• Na przykład?

• Rozejrzyj się wokół siebie – na pewno coś znajdziesz.

1. Świadome zakupy

• Kupujemy za dużo, kupujemy rzeczy niepotrzebne, albo pod wpływem impulsu.

• Rób zakupy z listą. I trzymaj się jej konsekwentnie. Nie daj się nabrać na fałszywe promocje, ignoruj „specjalne okazje”.

• Kupuj to, co trzeba i ile trzeba.

1. 3 poziomy zaawansowania w procesie opanowywania finansów osobistych

• Prowadzenie ewidencji cash flow

• Budżet

• Plan budowy majątku osobistego

1. Znaczenie prowadzenia ewidencji przypływów
   Pozwala zorientować się ile zarabiamy i wydajemy, podsumowanie uzyskanych dochodów. Ukazuje, czy żyjemy ponad stan, możemy zobaczyć ile da się oszczędzać, oddzielając wydatki od zachcianek, oszacować rezerwę finansową.

2. Budżet finansów osobistych (definicja, wnioski, sekwencja działań przy konstruowaniu budżetu)

3. Dodatkowe reguły dotyczące finansów osobistych

Optymalizuj swoje finanse:

• Staraj się wycisnąć jak najwięcej ze swoich oszczędności.

• Szukaj najlepiej oprocentowanych kont oszczędnościowych i lokat

• Jeśli Twój ROR nie jest oprocentowany, to nie trzymaj na nim pieniędzy.

• Korzystaj (rozsądnie!) z karty kredytowej, płać bankowi dopiero po dwóch miesiącach (okres bezodsetkowy), a w międzyczasie trzymaj środki na oprocentowanym koncie.

• Wszystko się liczy! „Grosz do grosza…”

Oswój swoją kartę kredytową:

• Spłacaj zawsze dług w całości i w terminie.

• Nigdy nie przenoś zadłużenia poza okres bezodsetkowy!

• Rób zakupy dziś – a płać za nie pod koniec okresu bezodsetkowego.

• Ale nie wydawaj pieniędzy, których nie masz! Kwoty, które przeznaczyłbyś na zakupy, trzymaj w tym czasie na oprocentowanym koncie.

• Dodatkowe korzyści – zwrot części płatności za zakupy (cashback) lub karty z programami partnerskimi.

Najlepsze oferty:

• Na bieżąco kontroluj oferty banków i sprawdź gdzie Twoje pieniądze będą pracować najlepiej.

• Możliwości są – trzeba z nich tylko skorzystać.

• Tymczasem większość Polaków zamyka się tylko w swoim głównym banku i z „wygody” ignoruje lepsze oferty.

• Nie warto.

Pamiętaj o emeryturze:

• Nasze przyszłe emerytury będą niskie.

• 30-40% ostatniej pensji miesięcznie.

• Trzeba samemu oszczędzać na emeryturę.

• Im wcześniej zaczniesz oszczędzać na emeryturę, tym lepiej dla Ciebie.

• Regularnie przeznaczaj część swojego budżetu na ten cel.

Nie zapominaj o dniu dzisiejszym:

• Nie wszystko na raz!

• Oszczędzając na przyszłość, nie zapominaj też o dniu dzisiejszym.

• Nie oszczędzaj na wszystkim (na pewno nie na jedzeniu i zdrowiu!).

• Nie popadaj w absurd!

• Nie zapominaj o sobie!

Ciesz się tym co masz:

• To Twoje życie, Twoje pieniądze i Twoje wybory.

• Wybierz to, co Ci pasuje. Dopasuj zarządzanie finansami do swojej indywidualnej sytuacji.

• Działaj tak, abyś mógł się cieszyć tym, co masz już dziś.

Ucz się cały czas:

• W Internecie znajdziesz mnóstwo porad, metod i systemów pomagających zarządzać swoimi finansami osobistymi.

• Co chwila zmieniają się warunki, w jakich funkcjonujemy (inflacja, przechodzące kryzysy finansowe…).

• Nawet częściej zmieniają się mody i oferty w bankach.

• Bądź na bieżąco.

1. Typologie zachowań i postaw finansowych

1. Zarządzanie budżetem i pieniędzmi – obejmuje bieżące dysponowanie posiadanymi pieniędzmi. Efektem tego mogą być oszczędności resztowe lub niedobory finansowe

2. Tworzenie oszczędności buforowych (zabezpieczenie)– gromadzenie środków dla zabezpieczenia się przed zdarzeniami, których nie da się przewidzieć. Wymaga to samokontroli i umiejętności odsuwania w czasie satysfakcji. Najbardziej popularnym instrumentem gromadzenia zasobów jest lokata bankowa i konto oszczędnościowe

3. Finansowanie zakupów, celów krótko i długotrwałych – wymaga samokontroli, ustalenia osobistej hierarchii zadań, które realizujemy poprzez oszczędności

4. Zarządzanie majątkiem i pomnażanie go (inwestowanie) – najbardziej zaawansowany poziom, dotyczy tylko tych, którzy wcześniej zgromadzili jakiekolwiek nadwyżki. Osoby te pragną zachować lub powiększyć wartość zasobów oraz zapobiec zmniejszeniu ich wartości na skutek inflacji.

1. Determinanty zachowań finansowych wewnętrznych i zewnętrznych
   Wewnętrzne:

• Biologiczne – wynikają przede wszystkim z budowy anatomicznej człowieka

• Psychospołeczne – dotyczą funkcjonowania człowieka jako jednostki, na co ma wpływ typ osobowości, emocjonalność, sposób i możliwość percepcji i przetwarzania danych. Sposób reagowania w sytuacjach stresowych, umiejętność współpracy, szczególnie trzeba podkreślić czynniki osobowości

Zewnętrzne:

• Społeczno demograficzne – maja wpływ na strukturę gospodarstwa domowego, dzieci gospodarstwa domowego i jego członków, wykształcenie członków gospodarstwa domowego, pochodzenie, relacje gospodarstwa domowego z otoczeniem

• Kulturowe – odnoszą się do utrwalonych w czasie sposobów postępowania, które są akceptowane przez społeczeństwo, normy obowiązujące, systemy wartości, wzorce konsumpcji, stereotypy działania

• Ekologiczne – szeroko rozumiane okoliczności przy podejmowaniu decyzji finansowych i znaczenie środowisk

• Ekonomiczne – decydują czy dany produkt jest dostępny dla gospodarstwa domowego

1. Wyjątki (odstępstwa) od prawa popytu (paradoksy i efekty)
   Niektóre wybory, decyzje finansowe są jednorazowe, albo wciąż powtarzające. Wszystkie zachowania finansowe polegają na nabywaniu produktów i usług finansowych, w odniesieniu do nich stosuje się prawo popytu. Zgodnie z nim wraz z wzrostem ceny istnieją od tego określone dobra, istnieją od tego prawa odstępstwa.

2. Proces podejmowania decyzji finansowych
   Decyzja – wybór działania z dwóch lub większej liczby dostępnych, alternatywnych działań.
   Decyzje mogą się różnic co do: istotności, ryzyka, stopnia niepewności.
   Algorytmy i proces dokonywania wyborów:

1. Rozpoznanie problemu – skutek powstania potrzeby konsumenckiej

2. Poszukiwanie informacji – na temat dostępnych możliwości i ich ocena pod kątem istotnych dla decydenta czynników

3. Eliminacja tych opcji – które nie pasują do przyjętych założeń i dokonanie wyboru

4. Podjęcie decyzji o zakupie

5. Ocena po …..

1. Jakie są przyczyny braku osiągania pewnej racjonalności?

• Przywiązanie do konkretnego produktu, zwiększone poszukiwanie informacji o produkcie

• Ograniczony dostęp do informacji na temat nabywanego produktu

• Brak bądź ograniczona motywacji do starannego przeprowadzania procesu decyzyjnego

• Wielkość celów jakie realizuje podmiot, występujące zależności między celami

• Emocje towarzyszące procesowi dokonywania wyboru

1. Zniekształcenia w procesie podejmowania decyzji – wymień

1. Zniekształcenia poznawcze

1. Niejasne i niejednoznaczne zdefiniowanie problemu

2. Niedostępność wszystkich możliwych rozwiązań

3. Brak obiektywizmu

4. Bariery w dostępie do informacji

5. Ograniczone możliwości percepcyjne i analityczne

6. Wpływ kontekstu

7. Wpływ perspektywy oceniania

1. Zniekształcenia emocjonalne

1. Wpływ emocji i nastroju

2. Wpływ otoczenia

3. Wpływ oczekiwań i nastawienia

1. Zniekształcenia behawioralne

1. Wpływ doświadczenia

2. Bezczynność

3. Niecierpliwość

1. Omów zniekształcenia poznawcze

1. Niejasne i niejednoznaczne zdefiniowanie problemu – bierze się stąd, że mimo chęci osiągnięcia celu człowiek czasami nie potrafi precyzyjnie określić jakie właściwości powinien ten cel mieć. Często stawiany problem jest zbyt ogólny, trudno dopasować do niego rozwiązanie

2. Niedostępność wszystkich możliwych rozwiązań - wynika z ograniczonych możliwości ekonomicznych, najkorzystniejsze finansowo rozwiązanie może być nieosiągalne

3. Brak obiektywizmu – występuje w wielu obszarach funkcjonowania człowieka, np. diagnoza pacjenta wydana przez różne osoby może różnić się między sobą

4. Bariery w dostępie do informacji - ograniczony dostęp do informacji może być świadomy lub nieświadomy, najczęściej jest nieświadomy. Jeśli jest świadomy, oznacza, że człowiek sam ogranicza swój dostęp do danych

5. Ograniczone możliwości percepcyjne i analityczne – tego typu ograniczenia mogą być skutkiem stereotypów i uprzedzeń

6. Wpływ kontekstu – pewna grupa błędów wiąże się z nierespektowaniem zasad logiki i może przybrać formę koniunkcji, czyli zdarzeń łącznych. Polega to na tym, że ludzie mają skłonność do oceniania jako bardziej prawdopodobnego wystąpienia zdarzeń łącznych niż zdarzeń od siebie niezależnych

7. Wpływ perspektywy oceniania – efekt kontrastu – polega na tym, że produkty otrzymują zawyżone noty, jeśli występują po produktach bardzo słabych i na odwrót

1. Omów zniekształcenia emocjonalne

1. Wpływ emocji i nastroju – uczucia i emocje mają wpływ na decyzję, osoby w dobrym nastroju koncentrują się na informacjach pozytywnych

2. Wpływ otoczenia – poddawanie się wpływowi ocenie innych osób. Im silniejszy związek emocjonalny istnieje między osobami, tym łatwiej przyjmuje ich sugestie, gdy ocena grupy jest jednomyślna, osoba nie czuje się kompetentna w danej sprawie, mowa jednej lub grupy osób jest dla nas autorytetem

3. Wpływ oczekiwań i nastawienia – ujawnia się w tendencyjnym weryfikowaniu hipotezy, polega to na poszukiwaniu danych potwierdzających tę hipotezę, problem samooszukiwania się – autosugestii

1. Omów zniekształcenia behawioralne

1. Wpływ doświadczenia – uproszczone metody wnioskowania – heurystyki; heurystyka dostępności – lepiej zapamiętywane są te wydarzenia, które wystąpiły ostatnio i wywarły silne wrażenia. Lepiej zapamiętujemy porażki niż sukcesy

2. Bezczynność – opóźnianie, odkładanie i unikanie, lęk przed popełnieniem błędów, perfekcjonizm, brak motywacji, zła organizacja czasu, natłok spraw

3. Niecierpliwość – wynika z nieumiejętności odraczania gratyfikacji