Biskupin – 800 r.p.n.e, bud na palach fund, życie ludzi współgrało ze środ; osadę odkryto przed II WŚ; badania były prowadzone pod patronatem rządu, szukano śladów Słowian

Oravski Zamek- Słowacja, nad rzeką Ostravicą, 1000 r.n.e., zamek zbud na skale, obiekt nawiązany do skały, brak kontrastu względem natury, mieszkańcy współgrali ze środ.

Antropopresja – człowieka na środ, to podporządkowanie środ człowiekowi

Środowisko – zbiór wszystkich obiektów i ich atrybutów oraz reakcje pomiędzy atrybutami. Dla zbiorowości ludz jako wyróżnionego systemu środ jest cała materialna reszta wszechśw.

Obiekty wszechświata są: -niezależne od człowieka (to środ przyrodn lub naturalne: skorupa ziem, część atmosf zw. Troposferą; hydrosfera; pokrywa gleby; szata rośl; świat zwierz) –zależne od człowieka- związane z cywili lub biolog zachowaniem populacji ludzk (to obiekty 2 kat: środow cywili: domy, osiedla, lotniska, porty, infrastruk)

Raport sekretarza gener ONZ U. Thanta (`60 XXw.)- początek procesu intensywnego upowszechnienia idei ochrony środ w skali lokalnej, region, i glob.

Celem ochrony środ w bud jest elimin lub ogranicz destrukcji środ w związku z cywili rozwojem społeczeństwa wyrażonym budową infrastrukt. Z 2 str bud zabezpiecza środ poprzez bud obiektów ochrony środ (np. obiekty zabezp przed powodziami: zapory, zbiorniki, obwałowania; składowiska odpadów; oczyszczalnie ścieków; spalarnie odpadów; zbiorniki odpadów niebezp)

Zapory wodne: ŚWIAT: 3110r.p.n.e. I w Egipcie tama na Nilu 15m. wys; 1600 r. p.n.e najstar w Mezopotamii 12 m. wys; 20 km dł; 543r.p.n.e. zapora w Tajlandii, funkcjonuje do dziś; najwyższe obecnie : zapora Grande Dixence w Szwajcarii 285 m ; zapora Rogun w Tadżykistanie 335m. POLSKA: zapory (Solina 81,8m ; Czorsztyn 56m); wały przeciwpow (delta Wisły z 2 poł XI w); składowiska odpadów (Żelazny Most – osady poflotacyjne 1500 ha, obj 350mln m3; Łubne (Góra Kalwaria) skład dla Wawy, 6 mln ton na 22 ha)

Spalarnie odpadów w EU od 136 lat : 1871r. 1 w UK; 1912r. Wawa zniszczona w WŚ; 2000r. Wawa Targówek

SOOŚ – strategie oceny oddziaływania na środowisko

OOŚ – ocen oddziaływania na środowisko

Art. 72 ust 6 ustaw z dn 27.04.2001 w sprawie opracowań ekofizjograficznych, Roporz Min Środ z 09.09.2002r.

Opracowanie ekofizjog sprawdza się biorąc pod uwagę: 1)dostos funkcji, struktury i intensywności zagospod przestrz do uwarunk przyrodniczych; 2) zapewnienie trwałości podstawow procesów przyrod na obszarze objętym PZP; 3) zapewnienie warunków odnawialności zasobów środ; 4) elimin lub ogran zagrożeń i negatywnego oddział na środ; 5) ustalenie kierunków rekultywacji obszarów zdegradowanych.

Rodzaje opracowań :1) podstawowe – sporządzane na potrzeby: a)projekt. MPZP lub kilku MPZP dla obszaru gminy lub jej cz. Albo zespołu gmin i ich cz.; b)projekt PZP dla województwa; 2) Problemowa – wykonywana w przypadku konieczności szczegół rozpoznania dla wybranych elem przyrodniczych lub określenie wielkości i zasięgów konkretnych zagrożeń środ i zdrowia ludzi

Oceny oddziaływań na środ obiek bud: 1980 r.- powstaje poj OOŚ; 1994/95 – modyfikacja OOŚ; 07.07.94 2 duże ust: o zagospod przestrzennym , prawo budowlane; 01.01.95 – wejście ust spowodowało zmiany : -w procedurach lokaliza inwestycji ; - w plan przestrzen; 04.02.94 –Prawo geolog i górnicze, zawiera oceny oodział na środ do procedury uzyskania koncesji geolog i górn; 27.04.2001 – Prawo ochron środ, upoważnia wojewodę do żądania od inwestora, właściciela lub zarządcy istniejącego ob. Bud, aby przedstawił OOŚ. Obowiązek sporządzenia raportu stwierdza się obligatoryjnie dla przedsięwzięć, których możliwość realizacji jest uzalez od ustanowienia obszaru ogran użytk.

Zakres rapotu OOŚ wg ust art. 52.1: 1)Opis planowanego przedsięwz a)charakter całego przedsię i warunki wykorzystania terenu w fazie realizacji i eksploat, b) główne cech y charakt procedu produkcji, c) przewidywane wielkości emisji wynikające z funkcji plan przedsię. 2) opis elem przyrodniczych środ objętych zakresem przewidyw oddział plan przedsięw. 3) Opis analizowanych wariantów a) polega na niepodejmowaniu przedsie, b) najkorzystniejszego dla środ, wraz z uzasadnieniem, 4)Określenie przewid oddział na środ analizowanie wariantów, również wypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej i możliwości trans granicznego oddział na środ. 5) Uzasadnienie wybranego przed wnioskodawce wariantu ze wskazaniem jego oddział na środ w szczeg na ludzi, zwierzęta, rośliny, pow ziemii, wodę, powietrze, klimat, dobra materialne i kultury, krajobraz i ich wzajemne oddziaływania. 6) Opis przewidywanych znaczących oddział plan przedsię na środ obejmujący bezpośred, pośred, wtórne, skumulowane, krótko, średnio, długoterminowe, stałe, chwilowe oddział na środ wynikające z : a)istniejącego przedsięw, b)wykorzystyw zasobów środ, c)emisji i opisu metod prognozowania. 7)Opis przewid działań mających na celu zapobieganie, ogran lub kompensację przyrod negatywnych oddział na środ. 8) Jeśeli plan przedsię jest związ z użyciem instalacji, porównywalnie z zastrzeż ust 2, propon technologii z technologią spełniającą wymagania art. 143. 9)Wskazanie czy dla plan przedsię konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego użytk oraz określenie granic takiego obszaru, ograni w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań techn dotyczących obiek bud i sposobu korzystania z nich. 10) przedstaw zagadnień w formie graf. 11)Analizę możliwych konfliktów społecznych. 12)Przedst propozycji monitoringu oddział plan przeds na etapie bud i eksplo. 13)Wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk w wiedzy, jakie napotkano opracowując raport. 14)Streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji. 15)Nazwiska osób sporządz. 16)Źródła inform stanowiące podstawy do sporządz raportu.

Art. 52.3 Raport o oddział przeds na środ powinien uwzgl oddział przeds na etapach jego realiz, eksploat i likwidacji. Art. 53 Organ właściwy do wydania Dec o środ uwarunk zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu w ramach którego sporządz jest raport o oddział przeds na środ.

Oddział pozytywne i negatywne: pojęcie interpretuje się zwykle w sensie negatywnym. Przedsięw mogą mieć oddział korzystne i niekorzystne. Identyfikacja ich jest b.ważna. Ważne są również inform o skali szkodliwości lub korzyści, np. liczba ludności narażona, obszar zagrożony. Obiektywność oceny wymaga przedstawienia obu grup oddział, pełna ocena podnosi wiarygodność.

Oddział krótko i długoterminowe: w zal od czasu występowania mogą trwać krótko lub b. długo np.zniszczenie trawy: sk krótkotrwały, zniszczenie lasu: sk długoterminowy. Identyf jest b. ważna z uwagi na reakcję środowiska i możliwość likwidacji strat, przekonania osób mających obawy.

Oddział odwracalne i nieodwracalne: część oddział na środ zanika w momencie usunięcia przyczyn ich wywołania w sposób samoistny lub przy pomocy środków techn. Pierwotny stan środ zostaje odtworzony. Niektóre zmiany są nieodwracalne.

Oddział bezpośrednie i pośrednie: Oddz pierwotne: skutki wywołane przez samą inwestycję, wstępują zazwyczaj w tym samym czasie i miejscu co inwest. Związane z bud, eksploat i utrzymaniem zakładu: -zaprzestanie prod rolnej na zajętych gruntach; -zajęcie lub zniszczenie wrażliwych ekosystemów; -pogorszenie jakości wód; - przesiedlenie domostw; -zmiana wykorzystania terenów rekreacyjnych; -pogorszenie war zdrowotnych. Oddział wtórne: skutki pośrednie wpływające na środow, populację, rozwój gospod, zagospod przestrz i inne. Są to potencjalne skutki dodatkowych zmian jakie prawdopod wystąpią w późniejszym czasie lub innym miejscu w rezultacie dalszej realizacji inwestycji. Mogą wynikać także z późniejszych dodatkowych realizacji. Kat potencjalnych oddział wtórnych: a)Oddział na elem środ:-jakości i ilości wód pomierzch i grunt; -poziom hałasu; -wytwarzanie odpadów. B) Oddział na obszary unikatowe: -obszary chronione, -odcinki rzek cennych przyrodniczo; -obszary o wart historycznej i kultur. C) Oddział ekonom: -dostępność gruntów rolnych; -ceny ziemi. D) Oddział skumulowane: mogą pojawić się w wyniku łącznych skutków osobno występuj działań w ciągu pewnego czasu, są to skutki inwestycji w połączeniu ze skutkami innych działań w przeszłości obecnych i przyszłych. Np. –zmiana jakości wody przez zrzuty ścieków z innymi zanieczyszcz; - zmiana jakości powietrza – degradacja ekosystemów przez realizacje kilku inwestycji np. mieszkaniowe i komunikacyjne. Mechanizmy powstania: -addytywne: sumowanie oddział cząstkowych; -synergiczne: oddział wzajemnie wzmacniające się interakcja, przeciwdziałanie.

Przeciwdziałanie negatywnym skutkom : a)unikanie- przeciwdziała przez rezygnację z realizacji plan inwest, np. jedyna dostępna lokalizacja lotniska to podmokłe tereny – rezygnacja. B)ograniczanie- przeciwdziała przez zmniejszenie skali inwest, zmianę rozplanowania, zastosowanie innej technologii. C)Wyłączanie- wyłączenie z całej inwestycji najcenniejsze fragmenty. D)Naprawianie- przeciwdziała przez naprawę szkód przyrod i przywrócenie pożądanego stanu środ. E)zmniejszenie- przez podjęcie kroków ochronnych w czasie trwania eksploat i inwestycj. F)rekompensowanie- przeciwdziała przez tworzenie środowisk podobnych, wyłącznie po wyczerpaniu wszystkich innych sposobów.

Natura 2000- ogólneurop sieć ekolog utworzona w celu zachownia dziedzictwa kontynentu. Podstawą jej tworzenia i funkcjonow są przepisy dyrektywy Rady EWG o ochronie dziko żyjących ptaków zw. Pot dyrekt ptasią. Celem ochrona siedlisk, badanie kierunk migracji.

Rozporz ministr środ z 09.09.2002r. w sprawie standardów jakości gleby.

Budowle hydrotech- wraz z urządzeniem i instalac techn służą gospodarce wodnej, kształtowaniu zasobów wodnych i korzystaniu z nich. Np. zapory ziemne i bet, jazy, bud upustowe z przelewami i spustami, przepusty wałowe, śluzy żeglugowe, wały przeciwpowodziowe, siłownie i elektrownie wodne, ujęcia śródlądowych wód pomierzch, wyloty ścieków, czasze zbiorników wodnych, pompownie, kanały, sztolnie, syfony, lewary, akwedukty, porty, baseny, nadbrzeża, bulwary, falochrony. Bud hydrotech służące ochronie środ: zbiorniki wodne sztuczne, wały przeciwpowodziowe.

Bud piętrzące- np. Góry Sowie na rzece Piotrycy, wg. Rozporz min środ z 20.04.2007 to każda bud hydrotech umożliw stałe lub okresowe piętrzenie wody i subst płynnych lub półpłynnych ponad przyległy teren lub akwen. W ujęciu bud to obiekt wzniesiony w poprzek doliny, potoku, cieku, w celu spiętrzenia wód. Dzieli się ja na klasy: I na podł skalnym H>30, na podł nieskal H>20; II na podł skal 15<H<30, na podł niesk 10<H<20; III na podł skal 5<H<15, na podł nieskal 5<H<10; IV na podł skal 2<H<5, na podł nieskal h<5m

Jazy- bud, które przegradzają ciek i piętrzą wodę powyżej przegrody w górę cieku. Wyróżniamy: stałe(kontr piętrzące nie mogą być usunięte z koryt cieku, drewno, kamień, żelbet) ruchome (piętrzą wodę do różnych poziomów <15m, zadaniem jest: regulowanie wys piętrzenia, pobór wody lub przepuszczanie. Różnią się od stałych obecnością filarów i zamontowanymi pomiędzy nimi ruchomymi urządzeniami piętrzącymi tzw zamknięciami).

Zapory betonowe: 1) ciężkie (grawitacyjne): duży ciężar, bud z betonu, ciężar równoważy siły parcia poziomego wody. 2)półciężkie (filarowe): ściany boków odwodnych są nachylone, podparte węższymi podporami od str odpowietrznej. 3)lekkie (płytowe, żebrowe): ściany piętrzące są żelbetowe, oparte na gęsto rozstawionych podporach – żebrach żelbetowych, 4) lekkie (łukowe): stanowią sklepienia odwrócone o 90 st w stosunku do sklepień stos w bud powszechnym, gdzie głównie są obciążenia pionowe, a nie poziome – jak parcie wody. Wymagają b. dobrych warunków geolog. 5) ciężkie (łukowe): bud z bloków podzielonych dylatacjami, w przekroju poziomym o kształcie trapezów foremnych. Takie zapory przekazują obc na podłoże i sąsiednie bloki, w konsekw na zbocza dolin. Dylatacje są zazębione celem przekazywania obc pomiędzy blokami. 6) wielołukowe (filarowe z łukami): półciężkie- kilka łuków opartych na filarach lub lekkie łuki oparte na żebrach. Zapory bet są bud w sprzyjających warunkach terenowych- górzysty na odpowiednim podłożu. Zapory lekkie mogą być posadowione na podłożu nieskalnym. Elementy: korpus bet lub żelbetowy; fundament bet Lub żelbet; części upustowe; cz elektroniczne; cz głuche bezprzelewowe; urządzenia do niszczenia energii wody zw szykany. Elementy korpusu: dreny pionwe, galerie kontrolne, galerie kontrolno-zastrzykowe.

Zapory ziemne- bud ziemne przystos do długookresowego piętrzenia wody, niezależ od wys. Mogą być elementami stopni wodnych, łączyć jaz z brzegiem rzeki np. Zagórze Śląskie, Góry Sowie 1911-1914, dł 230m, wys 44, funkcjonuje do dziś, obłożona lokalnym gnejsem.. Konstrukcyjnie to nasypy bud z: gruntu rodzimego, kamienia łamanego; rumoszu skalnego. 3 podst typy ze wzgl na materiały: a)ziemne: korpus(nasyp) z odpowiedniego gruntu zagęszczonego; b)narzutowe: korpus z kamienia łamanego i rumoszu kamiennego; c)ziemno-narzutowe: korpus z gruntu i narzutu kamiennego. Główne elementy: korpus z element uszczelniającymi, drenażami, warstwami przejściowym i filtrami odwrotnymi; skarpy umocnione zabezpieczeniami stałymi; korona; urządzenia towarzyszące: spustowe, służące do niszczenia energii wody.

Wały przeciwpowodziowe: Letnie- niskie, chronią tereny od wielkich wód letnich. Wielkie wody letnie są niższe od wód zimowych. Dopuszczalne jest przelanie wielk wód zimowych przez wały letnie. Zimą spowodują niewielkie straty, a prowadzą żyzne namuły. Zimowe- wysokie, chroniące przed zalaniem wielką wodą zimową. Przelanie przez te wały to katastrofa. Klasa wałów: I obszar>300 km2; II ob150-300 km2; III ob. 10-150 km2; IV ob. <10 km2. Urządzenia techn obwałowań: przelewy, przejazdy, przepusty, przepompownie.

Rozporz min środ z 20.04.2007 w spr warunków techn jakim powinny odpowiada ć bud hydrotech i ich usytuowanie Dz. U nr 86 poz 579.

Wymagane odległości składowisk od obiektów (strefę oddział nawet dla dużych składowiska określono na maks 500m., dla komunalnych 300m, dla b. małych 100-150, migracja grzybów i bakterii na 1000m): zbiorniki wodne 300m; rzeki 100m od krawędzi doliny; autostrady i linie kolejowe 200m jeśli zasłonięte drzewami można mniej; parki krajobrazowe 300m całkowity zakaz w otulinach; tereny chronione np. natura 2000 całkowity zakaz; lotniska 3000m; ujęcia wody 300m. Preferencyjna lokalizacja skład: nieużytki rolne, niski poziom wód gruntowych; niski współczynnik filtracji w podłożu i<10-9m/s; grunty spoiste zapewniając natur barierę geolog; oddalenie od terenów zwartej zabud ; obszary zdegradowane. Programowanie budowy nowego składowiska wymaga określenia: l. mieszkańców, którą będzie obsługiwać; rozwoju systemu zagospod odpadów; ilości powstających i prognoz odpadów. Szacunkowy wskaźnik zapotrzebowania ternu na skład: 50tys mieszkańców, 10lat 0,1ha/1000mieszk; należy doliczyć obszar dodatkowych wykluczeń, tzw strefy oddziaływania, obejmuje 2-4 razy większy obszar.

Do celów projekt skład należy przyjąć: ilość odpadów stałych komunalnych, średnią planowaną wysokość nasypową skład, obiekty i urządzenia towarzyszące.

Wskaźnik nakładów inwestycyjnych na bud skład jest zależ od: warunków lokalizacji, stopnia wyeliminowania szkodliwości i uciążliwości dla otoczenia, wyposażenia w niezbędne urządzenia techniczne, zakresu i sposobu prowadzenia nadzoru w trakcie eksploatacji.

Hydrogeolog i geolog-inż. Warunki lokalizacji skład: podłoże jednorodne, mało przepuszczalne; położenie zwierciadła wody gruntowej; kierunku przepływu wód; odległośc od wód stojących i płynących >200m

Ukształt skład: nie powinny być wyższe od naturalnych form terenowych. Skład w wyrobiskach zamkniętych mają strome skarpy, które trudno uszczelnić. Są trudne w eksploa, ze wzgl na konieczność wypompowania odcieku i możliwość migracji gazu przez ściany obczne.

Bariera geologiczna – Skład są bud zgodnie z zasadami teorii niezawodności. Bezpiecz wzrasta przy kilku niezależnych systemach zabezp. Np. bariera geologiczna- naturalny układ warstw geolog w podłożu o cechach: duża miąższość i jednorodność, znaczne rozprzestrzenianie, duża pojemność sorpcyjna warstw, mała chemiczna rozpuszczalność, mała podatność na procesy erozyjne. Mała przepuszczalność i duża miąższość i jednorodność zapewniają ograniczenie przepływu wód zanieszczysz. Wymogi określa Rozp min środ z 24.03.2003 w sprawie szczegółowych wymogów dot lokalizacji, bud, eksploat i zamknięć. Wg rozp „skład odpadów lokalizuje się tak, aby miało Nat barierę geolog, uszczelnione podłoże i ściany boczne. Min miąższość i wartość współczynnika filtracji k natur bariery geolg wynosi: 1) skład odp niebezp, miąższ >25m, współ filtr k<10-9m/s; 2)skład odp innych niż niebezp i obojętne, miąższ >1m, współ filtr k<10-9 m/s. Bariera geolog powinna mieć rozciągłość poziomą przekraczającą obszar projekt skład. Najwyższy punkt izometryczny poziomu wód grunt, min 1m poniżej poziomu wykopu dna skład. Sztucznie wykonana bariera geol min miąższ 0,5m, współczyn k<10-9m/s.

Zabezpieczenie podłoża : ściany szczelinowe, przesłony hydrauliczne, głębokość występowania warstw izolujących.

Kryteria przydatności gruntów do bud mineral bareier geolog: mineralogiczne, formowania (wilgotność), metoda wałeczkowania (plastyczność), sorpcji, szczelności, odkształcenia.

Elem kontr skład: system uszczelnienia podłoża, skarp i pow (z mat natural np. iły, sztucznych np. geosyntetyki), system drenażu odprowadzającego odcieki. Elem system uszczelniającego: warstwa nośna podłoża, uszczelnienie właściwe, warstwa odsączająca drenażowa, warstwa ochrona.

Oddziaływania na kontr skład: a)fizyczne: roboty ziemne i prace bud, ciężar objętościowy, podatnośc na zagęszczenie, sposób układania odpadów, ukształt korpusu skład i związanych z nim instalacji urządzeń bud, właściw mechan gruntu, tj ściśliwość, podatność na osiadanie, stateczność. B)mechaniczne: ciężar własny materiału uszczelniającego, ciężar warstw odsączających, cięż Wars ochronnej, cięż budowli lub części bud. C) obc zmienne: rodzaj skład odpadów, warstw pośrednich przesypów odpadów, przesłony zewnętrzne. D)obc ruchome: urządzenia transportowe, urządz robocze. E) oddział specyficzne: 1)nierównomierne osiadanie zal od: nierównom rozłożenia obc, niejednakowej podatności na osiadania gruntu, szkód górniczych; 2)obc ścinające warstwy izolac na skutek sił tarcia wywołanych osiadaniem odpadów. F)Oddział ciepła w skutek: zmian temp atmosf, ciepła reakcji procesów rozkładu, skład gorących odpadów, pożarów. G)oddział chem: obc odciekami, obc gazami, obc biolog.

Uszczelnienia podstawy skład, materiały: a)naturalne: iły, gliny plast k>10-9; b)sztuczne: flie polietyl, polipropyl, PVC; c)mieszane: glny, ily z plastyfikat, dodatkiem cementu, mat asfaltowe, kompozyty bentonitowo-syntetyczne.

Rodzaje uszczelnień podłoża (rys): 1) pojedyncza (drenaż, przesłona mineralna, podłoże), 2) pojedyncza-złożona (drenaż, przesłona syntez, przesłona mineral, podłoże), 3)podwójna (drenaż, przesłona syntez, drenaż, przesłona syntez, przesłona mineral, podłoże), 4)podwójna złożona (drenaż, przesłona syntez, przesłona miner, drenaż, przesłona syntet, przesłona mineral, podłoże).

System drenażu (rys): dren perforowany na całym obwodzie geowłóknina separacyjna; żwirowa warstwa filtr; warstwa ochronna z geowł; geomembrana bentonitowa; warstwa ochronna z geowł; geowł separacyjna. Warstwy : skład odpady komun; piaskowa warstwa filtrac; uszczelnienie gruntowe.

Drenaż- ciągi drenarskie, zbieracze ułożone na podsypce piaskowej i w obsypce z kruszywa grubego. Rury z tworzyw sztucz układa się w warstwie drenażowo – ochronnej ze żwiru 16/32 cm. Średnica sączków 100mm, a zbieraczy 200mm. Woda zajmuje ¾ średnicy drenażu.