Projekt ochrony przyrody 1

Plan ochrony przyrody

Obszar A-03

Martyna Mendelak

Magdalena Krzyszczak

Ogrodnictwo, KTZ

Wrocław 2015

  2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA OBSZARU OPRACOWANIA

Obszar położony jest w województwie lubuskim w zachodniej Polsce. Teren jest oddalony ok. 30 km od Zielonej Góry - miasta wojewódzkiego. Na obszarze istnieją nieużytkowane od dawna stawy rybne oraz odcinek rzeki Odry. Północną część terenu charakteryzują łąki oraz wilgotne łąki, lasy liściaste, fragmenty starorzecza Odry znajdujące się na południowym- zachodzie i południowym - wschodzie od miejscowości Ledno, a także zbiorowiska muraw na wysokiej skarpie nadrzecznej. W południowej części terenu zlokalizowane są wspomniane wcześniej stawy rybne oraz park przypałacowy w miejscowości Zabór. Wschodnia część terenu to przede wszystkim torfowiska, bór sosnowy w zasięgu torfowisk, a także w bardziej południowej części las liściasty. Występowanie torfu związane jest z dużą wilgotnością terenu dlatego przez obszar torfowiska przeprowadzony jest rów odwadniający o długości 600m, głębokości 1m i nachyleniu 1,2%, położony od strony miejscowości Przytok. Zachodnia, ostatnia część omawianego obszaru w dużej części także należy do terenów charakteryzujących się dużą wilgotnością. Wyróżnić tam można takie siedliska jak wilgotne łąki kępami zarośli wierzbowych oraz kompleks zarośli olchowych, stawów i wilgotnych łąk.

  1. WALORYZACJA OBIEKTÓW PRZYRODNICZYCH

- obiekty przyrody nieożywionej

Na danym obszarze znajduje się kompleks stawów oraz rzeka Odra z zabudową hydrotechniczną brzegów oraz obwałowaniem zaburzającym cykl wylewów.

- ekosystemy decydujące o specyfice krajobrazowej

Na analizowanym terenie dominują dwa rodzaje ekosystemów. Pierwszy to lasy liściaste, a drugi to obszary ściśle związane z występowaniem wody. Sporej wielkości obszar w zachodniej części zajmują cenne torfowiska i mimo wyrobiska poeksploatacyjnego o powierzchni ok. 400m2, widoczna jest regeneracja roślinności torfotwórczej. Liczne stawy, wilgotne łąki, dolina Odry wraz ze starorzeczami, a także staw w parku przypałacowym w Zaborze decydują o specyfice krajobrazu:

Fauna ryb, płazów, gadów i ssaków słabo poznana. Obszar wilgotnych łąk, kompleksów zadrzewień i zarośli krzewiastych, a przede wszystkim stawów i jezior są ostojami ptactwa. Łąki są obszarem żerowania bociana białego, którego ok. 20 gniazd znajduje się w okolicznych wsiach. W nadrzecznych lasach stwierdzono gniazdowanie żurawia i kani czarnej. Jeziora i stawy są siedliskiem licznych gatunków ptaków wodnych, w tym ważnym w skali krajowej miejscem odwiedzanym w czasie przelotów przez gatunki wędrowne. W starorzeczach Odry możemy napotkać również wydrę Lutra lutra, która z racji niskiej populacji jest pod ochroną. Wspomniane wcześniej torfowiska są zasiedla przez cietrzewie Tetrao tetrix i stanowią ich tokowiska.

Na opracowywanym obszarze występuje spora ilość chronionych gatunków roślin, szczególnie bogate są murawy na skarpie nadrzecznej, gdzie można spotkać aż pięć gatunków roślin objętych ochroną, tj.: Anthercum liliago, Adonis vernalis, Stipa capilata Stipa joannis, oraz Orobanche elatior. Torfowiska także obfitują w cenne rośliny, można tutaj wyróżnić takie gatunki jak: Sphagnum fallax, Sphagnum magellanicum, Sphagnum Russowi, Sphagnum papilosum, Drosera rotundifolia, Drosera intermedia, Scheuchzeria palustris oraz Lycopodiella inundata.

W lesie liściastym na terasie zalewowej Odry można spotkać cenny, objęty ochroną gatunek Viburnum opulus, a na terenie starorzecza gatunek Salvinia natans.

Niewątpliwie rzadkim i cennym gatunkiem jest Orobanche elatior. Do cennych zbiorowisk można także zaliczyć Pomnik przyrody - dąb „ Napoleon” najgrubszy w Polsce, o obwodzie 1040cm, którego wiek szacowany jest na około 700 lat.

Gatunki inwazyjne - gatunki, które zadomawiają się na obszarze pierwotnie obcym i są najbardziej ekspansywne – wytwarzają żywotne potomstwo, często w dużej ilości, rozprzestrzeniają się na duże odległości od roślin macierzystych i w krótkim czasie kolonizują duże obszary

Efektywnie rozprzestrzenia się zarówno wzdłuż ścieżek i dróg, jak również wewnątrz zbiorowisk leśnych – w lasach liściastych i borach sosnowych w zasięgu torfowisk o charakterze boru bagiennego. Jego rozprzestrzenianiu sprzyja wysoka produkcja nasion, zawiązywanych już przez kilkunastoletnie okazy. Zagrożenie z nim związane polega na jego bardzo niskich wymaganiach siedliskowych, co powoduje, że szybko się rozprzestrzenia i konkuruje z rodzimymi gatunkami drzew.

Może zarastać duże powierzchnie, zagłuszając inne rośliny. Największe zagrożenia stwarza dla płatów muraw kserotermicznych, na których może tworzyć własne monokultury. Gatunek ten jest odporny na susze, ma małe wymagania glebowe - dobrze sobie radzi na terenach piaszczystych.

Duże zagęszczenie pędów oraz kłączy utrudnia lub uniemożliwia rozwój innych gatunków roślin. Powierzchnie z ich udziałem pozostawione bez kontroli
w szybkim tempie zostają przez nie zupełnie zdominowane. Jest to jeden ze 100 najbardziej inwazyjnych gatunków świata

Stanowi konkurencję dla gatunków jednorocznych, w tym rodzimego niecierpka pospolitego, który zajmuje podobne siedliska, ale także bylin, jak np. pokrzywa zwyczajna. Wytwarza on duże ilości nasion (do 32 000 na metr kwadratowy), co powoduje, że bardzo szybko się rozprzestrzenia i zajmuje duże powierzchnie. Okazy tego gatunku mogą utworzyć w dolinach rzecznych trudne do przebycia, wysokie zarośla. Szybko zasiedlają też odsłonięte odcinki brzegów, gdzie powoli wypierając inne rośliny stanowią zagrożenie dla różnorodności gatunkowej.

Zagrożeniem wynikającym z obecności nawłoci jest ich szybkie rozprzestrzenianie się i wypieranie rodzimych gatunków. Należą do grupy uciążliwych i trudnych do wytępienia roślin. Duża produkcja nasion oraz rozbudowany system podziemnych kłączy powodują, że rośliny szybko stają się dominantami w zbiorowiskach roślin zielnych, jeśli liczebność ich populacji nie jest kontrolowana.

  1. OCENA ZAGROŻEŃ

Ze względu na to, że obszar położony jest z dala od ośrodków miejskich

i przemysłowych, nie istnieje większe zagrożenie zewnętrzne. Przez teren przebiegają jednak drogi krajowe i to można uznać za największe zagrożenie - emisja spalin samochodowych.

Największym zagrożeniem są zdecydowanie rowy melioracyjne, prowadzące do zmiany stosunków wodnych i do przesuszania torfowisk, które są ostoją wielu bardzo ważnych gatunków roślin, a także są ostoją ptactwa. Poprzez obniżenie poziomu wód, wiele gatunków traci swą liczebność, lub całkowicie zamiera. Droga nr. 282, została poprowadzona przez las zawierający objęty ochroną gatunek, tj.: Viburnum opulus. Prowadzi to do fragmentacji lasu, a co za tym idzie niszczenia siedlisk tych roślin.

Rozwój obszaru, niesie ze sobą wiele potencjalnych zagrożeń. Rozwój ośrodka sportowo rekreacyjnego w Tarnawie, może w znaczący sposób przyczynić się do utraty wartości przyrodniczej danego obszaru. Stadnina koni, może prowadzić do jeszcze silniejszego niszczenia łąk i mocniejszej fragmentacji. Mające powstać kąpielisko, może prowadzić zarówno do odstraszania ptactwa, a także niszczenia rzadkich gatunków roślin i cennych zbiorowisk roślinnych. Znacznym zagrożeniem, może być również pole golfowe mające powstać przy ośrodku sportowo-rekreacyjnym, może przyczynić się do zachwiania równowagi w przyrodzie, doprowadzić do tzw. bariery ekologicznej, uniemożliwiającej roślinom i zwierzętom zasiedlanie obszarów, oraz fragmentaryzacji siedlisk, która może prowadzić nawet do wymierania gatunków.

  1. SFORMUŁOWANIE KONCEPCJI OCHRONY OBSZARU.

  1. Analiza przestrzenna rozmieszczenia obiektów godnych ochrony.

Zauważalna jest mała fragmentacja biocenoz, tworzą w miarę duże i jednolite płaty. W płatach jak i pomiędzy nimi, występują również wyspy środowiskowe. Głównym elementem łączącym biocenozy jest rzeka Odra, wzdłuż niej zlokalizowana jest większość cennych siedlisk, ze względu na ptactwo. Budowa nowej drogi dwupasmowej stworzy barierę przestrzenną oraz ograniczy ilość korytarzy ekologicznych, dlatego wszelkie odnogi rzeki tworzą ich niezbędną sieć. Dodatkowo montowanie tuneli podziemnych i przejść nadziemnych zwiększy ilość korytarzy ekologicznych. Wzdłuż drogi szybkiego ruchu powinny się znaleźć bariery dźwiękoszczelne, które ograniczą hałas oraz zapobiegną również wkraczanie zwierząt na drogę. Elementem łączącym biocenozy są również mniejsze połączenia drogowe między wioskami. Jako korytarze dobrze sprawdzą się również ścieżki dydaktyczne.

Na danym obszarze znajdują się również zbiorowiska z roślinnością narażoną na wyginięcie. Jedną z nich jest murawa kserotermiczna położona na skarpie nadrzecznej, z dużym udziałem kostrzewy bladej i walezyjskiej. Ze względu na bogatą faunę motyli, miejsce to może przyciągać dużą liczbę turystów, a tym samym potrzebna jest ochrona.

W starorzeczach Odry występuje wydra Lutra lutra, bliska zagrożeniu wyginięcia. Więc przed przystąpieniem do projektu ośrodków w Tarnawie, zalecane jest sprawdzenie ich występowania w danym starorzeczu.

Kolejnym terenem są torfowiska blisko miejscowości Jany i Przytok. Jako ekosystemy bardzo wrażliwe, są one zagrożone, ze względu na wyrobiska po eksploatacji torfu oraz rów odwadniający, który powinien zostać zablokowany. Dodatkowo znajdują się tam tokowiska cietrzewi Tetrao tetrix oraz chronione gatunki takie jak: rosiczka pośrednia i okrągłolistna i bagnica torfowa.

Nieopodal torfowisk, w stronę miejscowości Stożne, znajdują się wilgotne łąki z kępami zarośli wierzbowych, które tylko w 1/3 powierzchni są użytkowane.

Szczególną uwagę należy zwrócić na obecny pomnik przyrody, czyli Dąb „Napoleon”, który mimo swego sędziwego wieku, jest w miernej kondycji poprzez akty wandalizmu. Oprócz tego drzewa, warto też zadbać o drzewostan w parku przypałacowym w Zaborze oraz rosnącą tam roślinność, która jest wypierana przez inne, w wyniku eutrofizacji.

Bardzo przekształconym elementem jest brzeg Odry poprzez ich zabudowę hydrotechniczną, a tym samym pojawiają się gatunki inwazyjne, co wiąże się ze skomplikowanymi i ciężkimi działaniami w celu ochrony naturalnych stanowisk.

  1. Określenie potrzeb ochrony dla poszczególnych obiektów.

Głównym celem jest utrzymanie terenu w postaci naturalnej, bez widocznej ingerencji człowieka oraz ochrona szczególnych elementów flory i fauny. Przywracanie drożności korytarzy ekologicznych umożliwiających przemieszczanie się zwierząt i funkcjonowanie populacji w skali kraju oraz właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagrożonych wyginięciem gatunków, różnorodności genetycznej roślin, zwierząt i grzybów.

Na tereny wymienione w podpunkcie a) zalecana jest ochrona czynna dostosowana głównie do całego obszaru i ekosystemu występowania gat. chronionych: murawa kserotermiczna (pkt. 5 na mapie), jak i pojedynczych osobników, czyli wydr. Jeśli zauważymy występowanie ich na terenie pod kąpielisko, w celu dalszej ochrony powinny być przeniesione na sąsiadujące starorzecze, w którym zwierzęta równie dobrze będą się czuły.

Tereny torfowiskowe (pkt. 8 na mapie) powinny być wzięte jako rezerwat, są one najcenniejszymi terenami o wielu bardzo ważnych funkcjach. Problem rowu odwadniającego rozwiążemy poprzez budowę tam, o kaskadowym rozmieszczeniu na linii rowu i zagęszczenie, które uniemożliwi erozję dna. Zapobiegnie to utracie wody z torfowiska i poprawi proces ich regeneracji. W celu przyśpieszenia regeneracji można zastosować proces reintrodukcja. W okresie godowym i lękowym cietrzewi, od marca do czerwca, ścieżka dydaktyczna powinna prowadzić na obrzeżach terenu, aby nie zakłócić rytmu życia ptactwa, ale tym samym dalej móc zobaczyć niezwykłą faunę i florę torfowiska.

Część nieużytkowana łąk powinna być włączona aktywnie do biocenozy poprzez regularne koszenie, co poprawi krzewienie się oraz wzrost roślinności łąkowej.

Wokół dębu „Napoleon” należałoby ustanowić 15 metrową strefę ochronną, w której nie należy naruszać gleby, czy składować jakichkolwiek elementów. Dodatkowe przeprowadzenie zabiegów konserwacyjnych i pielęgnacyjnych, powinno ożywić niezbyt dobrze wyglądającą koronę i przedłużyć jego żywotność.

W parku przypałacowym w Zaborze również potrzebne są zabiegi konserwacyjne i pielęgnacyjne drzew. Runo parku oraz roślinność stawu jest zdominowana przez gatunki obcego ekosystemu, powodem jest zbyt duże stężenie pierwiastków w glebie (eutrofizacja), a tym samym wypieranie naturalnie występujących w tym miejscu gatunków. Eutrofizacja jest dużym problemem, źródłem w tym przypadku prawdopodobnie jest silne nawożenie ziemi uprawnej, więc można wprowadzić ograniczenie stosowania nawozów sztucznych w rolnictwie.

Bieg rzeki jest ujarzmiany, poprzez zabudowania hydrotechniczne, powoduje to negatywny wpływ na przyrodę. Ograniczane są procesy geomorfologiczne, zmienia się rytm i prędkość nurtu rzeki oraz następuje pogłębianie dna, przez co mamy efekt wypłycania i zanikania starorzeczy , nie mogą do nich wpływać liczne gatunki ryb, jak i likwiduje się miejsce bytowania pozostałych gatunków fauny i flory. Problem ten może być omijany poprzez odbudowę stałego połączenia starorzeczy z Odrą poprzez np. przekop, czy pozostawienie rzeki w pewnych odstępach bez zabudowy. Do tego poprzez zmianę stanu gruntu, brzeg jest dominowany przez gatunki inwazyjne w tym nawłoć kanadyjska, rdestowiec ostrokończysty i niecierpek gruczołowaty. Sama poprawa stanu rzeki nie wystarczy, aby te rośliny znikły, zwalczanie ich jest pracochłonne, ciężkie i problemowe, cały czas prowadzone są coraz to nowe sposoby zwalczania. Jednym z nich jest stosowanie herbicydów, kolejnym wykopywanie kęp, regularne koszenie przed kwitnieniem, czy usuwanie całych pokładów ziemi (nawet do 2m głębokości).

  1. Określenie ram zrównoważonego rozwoju gospodarczego rejonu godzącego aspiracje społeczne z zapewnieniem bezpiecznego trwania zasobów przyrodniczych.

Zrównoważony rozwój to taki proces zmian społecznych, gospodarczych i środowiskowych, który zapewnia równowagę pomiędzy zyskami i kosztami rozwoju i to w perspektywie przyszłych pokoleń, czyli jest „odzwierciedleniem polityki i strategii ciągłego rozwoju gospodarczego i społecznego bez szkody dla środowiska i zasobów naturalnych, od których jakości zależy kontynuowanie działalności człowieka i dalszy rozwój”. Starając się osiągnąć zrównoważony rozwój ważne, jest aby:

- przywracanie właściwych stosunków wodnych siedlisk wodno-błotnych,
- usuwanie nalotu roślinności drzewiastej i krzewiastej na siedliskach nieleśnych,
- kształtowanie strefy ekotonów na granicy siedlisk leśnych i nieleśnych,
- usuwanie i ograniczanie niekorzystnych wpływów inwazyjnych gatunków obcych.

- zabezpieczenie nasion roślin zagrożonych wyginięciem w banku genów,

- budowa lub rozbudowa obiektów dla zwierząt i roślin w ogrodach zoologicznych lub w ogrodach botanicznych w ramach krajowych programów ochrony gatunków zagrożonych,

- hodowla w warunkach sztucznych i późniejsza reintrodukcja na naturalne stanowiska

- realizacja programów ochrony puli genowej krajowych gatunków drzew leśnych.

Monitoringiem zajmować będą się jednostki sprawujące nadzór nad obszarami chronionymi, instytucje naukowe, nadleśnictwo i ich grupy. Pod uwagę będzie brana bioróżnorodność, jakość wody i gleby, hałas.

 

Ośrodek sportowo- rekreacyjny w opisywanym obszarze powinien chronić wodę glebę, powietrze i bioróżnorodność oraz inne walory krajobrazowe. Wśród sposobów realizacji tego celu należy wyróżnić następujące zasady:

Kolejną planowaną inwestycją jest budowa drogi krajowej. Jej bieg nie zagraża bezpośrednio cennym zbiorowiskom, więc pozostawiamy plan bez zmian. W celu umożliwienia swobodnego przemieszczania się zwierząt zostaną utworzone przejścia do migracji zwierząt większych.

  1. KONCEPCJA DZIAŁALNOŚCI EDUKACYJNEJ I POPULARYZATORSKIEJ.

Celem tych ścieżek jest regulacja ruchu turystycznego, ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat jego zasobów i zmniejszania różnorodności biologicznej. Pozwoli to na edukację poprzez obserwację obiektów w ich naturalnym środowisku, zwiększenie świadomości w zakresie potrzeby i właściwych metod ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu, reintrodukcji gatunków. Ścieżka jest zaplanowana w sposób, który jak najmniej ingeruje w środowisko naturalne, istnieją tablice informacyjne i tarasy widokowe. Ze względu na drogę szybkiego ruchu, możemy wyodrębnić 3 ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE.

PIERWSZA (pkt. I) z nich miałaby początek w Pałacu w Zaborze. Po zwiedzeniu i poznaniu architektury pałacu możemy ruszyć ścieżką, która ma na celu przedstawienie parku oraz będącej tam roślinności w tym drzewa rodzimy oraz egzotyczne gatunki, które na pewno będą ciekawostką dla zwiedzających. Następnie droga wzdłuż stawu, poprowadzi nas na nieużywane od dawna stawy rybne, które mają swój naturalny urok. Otoczone są one kompleksem olszyn oraz wilgotnych łąk co przyciąga okoliczną faunę. Z tego miejsca prowadzi nas powrotna droga od drugiej strony stawów i pałacu.

DRUGA (pkt. II) ścieżka ma o wiele dłuższy dystans, która nada się do przejścia w całości dla bardzo wytrwałego turysty, bądź też rowerzysty. Składa się z dwóch możliwości. Jej początek miałby miejsce, w budowanym kompleksie w Tarnawie, gdzie istniałaby również możliwość wypożyczenia roweru. Następnie można by się udać krótszą trasą, w stronę pomnika przyrody, który jest w otoczeniu wilgotnych łąk z kępami zarośli wierzbowych, a następnie na kompleks zarośli olchowych, stawów i wilgotnych łąk. Znajduje się tu salwinia pływająca, która jest izolowaną populacją narażoną na wyginięcie oraz 200m2 lustra wody z kotewką orzech wodny, która jest w Polsce rzadką rośliną, oprócz tego będący pod ochroną grzebień biały.

TRZECIĄ możliwością jest udanie się na północ Tarnowy przez przeprawę rzeczną na:

  1. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Analizowany obszar jest cenny przyrodniczo. Zawiera torfowiska stanowiące nowy użytek ekologiczny, stawy rybne wraz z parkiem przypałacowym w Zaborze tworzące zespół przyrodniczo- krajobrazowy.

Dzięki ochronie czynnej, wiele ekosystemów zostanie odtworzonych, a ich populacje wzrosną. Korzystnie na rozwój wielu siedlisk wpłynie również zmniejszenie intensyfikacji rolnictwa. Monitoring wykonany przez specjalistów z dziedziny ornitologii i botaniki pozwoli ocenić jak ochrona czynna wpływają na środowisko naturalne. W ten sposób wykonany plan ochrony, godzi ze sobą ochronę środowiska i rozwój ekonomiczny, co oznacza, że jest w pełni zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Dodatkowo rozwój ośrodka sportowo- rekreacyjnego z stadniną koni, kąpieliskiem i polem golfowym, może mieć destrukcyjny wpływ na przyrodę. Nieuważni turyści śmiecą, degradują glebę, poruszają się poza wyznaczonymi szlakami; sami mieszańcy nie raz również się do tego przyczynią. Z tego powodu ważna jest rola edukacyjna zaprojektowanej ścieżki dydaktycznej, dzięki której pozna się otoczenia oraz wyrobi właściwe nawyki związane z przebywanie na terenach szczególnie cennych przyrodniczo.


Wyszukiwarka