IKONOGRAFIA ŚWIĘTYCH 4.11.10

Św. Krzysztof 25 VII

Patron przewoźników, flisaków, żeglarzy, nawigatorów, podróżnych, pielgrzymów, kierowców.

Wzywany przeciw: sztormom, w intencji bezpiecznej podróży.

Żył – w Azji Mniejszej (może?).mężczyzna nadzwyczajnemu wzrostowi i siły. Chciał służyć najlepszemu władcy z możliwych, który go zatrudnił. Ale gdy zobaczył, że władca boi się szatana porzucił go i zaczął służyć szatanowi, gdyż ten był potężniejszy. Gdy zobaczył, ze szatan boi się krzyża zobaczył, ze jest ktoś potężniejszy i zaczął szukać Chrystusa, by zacząć mu służyć. Osiadł nad brzegiem rzeki, gdzie żył także pustelnik. Ów pustelnik opowiedział Krzysztofowi, kim jest Chrystus. Okazało się, ze wymagania Chrystusa – post, wyrzeczenie się innych, służenie bliźnim itd. Jest za trudne i Krzysztof nie chciał się jej podjąć. Ale zaczął pracować jako przewoźnik przez rzekę w bardzo niebezpiecznym miejscu. Pustelnik bowiem powiedział, że jest praca, która spodoba się Chrystusowi. Raz przenosił dziecko przez rzekę, a ono zaczęło mu strasznie ciążyć na plecach, okazało się, że niósł Chrystusa (cały świat i jego stwórcę). Krzysztof zaczął nawracać, ale został wrzucony do więzienia z dwiema prostytutkami (Nicea i Akwilea) i je też nawrócił. Biczowano go, włożono rozżarzony szyszak na głowę… Krzysztof przepowiada swoją śmierć. Nazajutrz go ścięto. Jego krew zmieszana z ziemią przywracała wzrok.

Bywa przedstawiany z psią głową.

Pojawiać się może na ścianach budynków, gdyż uważano, że spojrzenie na jego wizerunek w danym dniu miało chronić od złych mocy. Krzysztof swoją wiarą był tak silny, że miał moc odstraszania zła. Na ścianie północnej – stronie zła – może pełnić funkcję apotropaja, a jeśli jest to inna ściana, to może być to odwołanie do wezwania kościoła. Na budynku straży pożarnej – to nie wiadomo dlaczego. Może ma to chronić budynek od zła.

Kamienice braci Przybyłów z rynku kazimierskiego. Płaskorzeźbiony wizerunek Krzysztofa. Jeden braci miał na imię Krzysztof, była to jego wizytówka, ale św. Krzysztof mógł też chronić jego domostwo od zła.

Św. Pantaleon 27 VII

Pochodzić miał ze wschodniego kościoła. Zamęczony za cesarza Dioklecjana bądź Maksymiana. Syn wysokiego rodu, z zawodu miał być lekarzem, może cesarskim. Hermolaus, od którego P. miał przyjąć chrzest, przekonał go, ze lepiej leczyć w imię Chrystusa niż eskulapa (bo leczy się i duszę). Pantaleon porzucił rolę lekarza eskulapa, zaczął leczyć w imię Chrystusa i zaczął czynić cuda – uzdrawiał. Stanowił niebezpieczną konkurencję dla kolegów po fachu, którzy oskarżyli go i wrzucili do wiezienia. Tam zadeklarował się jako chrześcijanin, za co go torturowano.

Patron: lekarzy, akuszerek, mamek.

Wzywany przeciw: bólom głowy i gruźlicy.

Trysnęło mu z szyi mleko.

Przybito mu ręce do głowy.

Często przedstawiany jako lekarz. W sztuce zachodniej – jako młodzieniec przywiązany do drzewa oliwnego. Kwestia dłoni nad głową – niejasna. Nie wiadomo, czy one są przybite, czy do głowy czy do drzewa, może uniesione.

Bywa przedstawiany, jako przywiązany do drzewa oliwnego. U stóp świętego może się pojawiać wygięty miecz.

Św. Roch 16 VIII

Z Montpellier. Daty życia – przełom XIII/XIV wieku. Miał się urodzić ze znamieniem w postaci czerwonego krzyża na piersiach. Od pierwszych dni – postać niezwykła. Rodzice jego obumarli i zostawili mu pieniądze, które chciał rozdać biednych. Ale postanowił część majątku rozdał część puścił w dzierżawę, a sam udał się na pielgrzymkę do Rzymu. Gdy tam jechał, natknął się na szalejącą zarazę. Zezwolono mu wejść do miasta, gdzie uzdrawiał chorych. W podobny sposób leczył ludzi w Lombardii i Rzymie. Gdy był w Piacenzy, miał objawienie, że przyjdzie mu cierpieć w imię Chrystusa – sam zachorował, zaraził się dżumą. Mieszkańcy natychmiast go wygnali. Roch udał się do pobliskiego lasu, tam usiadł i kontemplował swój los. Chrystus sprawił, ze wytrysnęło źródło koło niego, gdzie obmywał Roch wrzody. Gospodarz okoliczny zauważył, że jego pies codziennie zbabrał bułkę ze stołu i zanosi ją jakiemuś żebrakowi w lesie – Rochowi. Gotard, gospodarz, postanowił wspomóc Rocha i żebrał dla niego jedzenie. Raz go przeganiają raz karmią, Roch zachęca go do wytrwałości. Roch zostaje uleczony, wraca do Piacenzy, gdzie znów panuje zaraza i zaczyna ich leczyć. Gdy wraca do pustelni dowiedział się, ze został uleczony i ma wracać do domu, co zrobił – wrócił do Montpellier. Tam trwała wojna. Wuj Rocha go nie poznał, wrzucił do wiezienia. Roch ma widzenie, które mówi mu, ze umrze niebawem, ale mógł o coś prosić – Roch prosi, by każdy, kto wzywa jego imenia w obliczu zarazy – pomogą mu.

Przedstawiany jako pielgrzym – kapelusz, rana na udzie lub nad kolanem – zazwyczaj podnosi rąbek sukni. Atrybut – pies, który przynosi bułkę. Patron przewoźników – sam był pielgrzymem i dużo podróżował.

Patron: przewoźników, ubogich, szpitali i przytułków, lekarzy, aptekarzy, brukarzy, stolarzy, szczotkarzy.

Wzywany przy dżumie, cholerze, zarazom.

Św. Wit 15 VI

O tym świętym dużo nie wiadomo. Był jednym z najpopularniejszych świętych, chociaż jego legenda owiana jest tajemnicą. Jego śmierć wiązana z Dioklecjanem. Jedna z legend mówi, iż Wit pochodził z Sycylii, był zamożny. Wychowany przez swoją niańkę i jej męża, chrześcijan, został ochrzczony, a gdy wszyscy mieli ofiarę złożyć bogom rzymskim zostali skazani na śmierć poprzez zanurzenie w oliwie wrzącej. Inna wersja mówi, że uciekli na kontynent tam zostali pojmani i poddani torturom. Ponad 1300 kościołów pod jego wezwaniem w Europie. Kult w Niemczech i Czechach bardziej wyraźny.

Legenda mało spenetrowana. Mógł uleczyć kogoś z epilepsją i pląsawicą. Mógł być pierwszym, który wyleczył. Związane może z uleczeniem za wstawiennictwem świętego, albo relikwii.

Patron: Pragi, piwowarów, karczmarzy, aptekarzy, kotlarzy, tancerzy, aktorów, mimów, opiekun zwierząt domowych.

Wzywany: przeciwko epilepsji, pląsawicy (choroba św. Wita), chorobom umysłowym, oczu, ukąszenia węży, moczeniu się nocnego dzieci, bezsenności.

Przedstawiany: z kogutem na księdze, z psem, lwem, glinianą lampką i kotłem, w którym miano go gotować.

Kogut – czarny kogut używany do praktyk czarnoksięskich, kojarzony z wiedźmami i czarną magią. Wrzucono go wiec z Witem do kotła, w którym zginął. Demon, który czasem się pojawia na wizerunkach – Dioklecjan miał wezwać wita na dwór, by uleczył syna cesarskiego.

Św. Barbara, Katarzyna Aleksandryjska i Małgorzata – święte dziewice – męczennice.

Wzięte jako odrębna grupka, potem włączona do świętych wspomożycieli. Dodano im czwartą dziewicę – Dorotę.

Św. Barbara 4 XII

Według złotej legendy jej ojcem miał być Dioskur. Ojciec zamknął ją w wieży. Medytując wywnioskowała, ze za całym światem, przyczyną sprawczą musi być jakaś istota, która za wszystko odpowiada. Dotarła do niej wiadomość o Orygenesie.

Patronka od nagłej śmierci ez sakramentów, wytwórców prochu, saletry, fajerwerków, artylerzystów, górników, kamieniarzy, uczniów i studentów, architektów, budowniczych, wytwórców gobelinów i dywanów, tkaczy i kapeluszników, dzwonników (w średniowieczu burzę odstraszano biciem w dzwony, tak samo szarańcze).

Wzywana przeciw piorunom i szarańczy.

Jej kult – od IV wieku, czczona w Edessie. Legenda powstała koło VII wieku. Św. Barbara przedstawiana jako młoda niewiasta z wieżą, często z trzema oknami, z księgą, mieczem, kielichem i hostią, czasem z pawim piórem, kulą armatnią lub armatą.

Jej sanktuaria często wznoszone na wysokich górach, tam gdzie były narażone na uderzenie pioruna. W niektórych regionach Francji pielgrzymowano do kaplic św. Barbary w intencji urodzenia dziecka z włosami. Wzywana przeciwko piorunom.

Dziś św. Barbara została „zawłaszczona” przez górników.

Św. Katarzyna Aleksandryjska 25 XI

jej historia wiąże się z Egiptem. Miała być piękna, mądra i mieć silną osobowość. Rzecz się dzieje podczas prześladowań Dioklecjana. Maksymian miał osobiście przybyć do Aleksandrii by nadzorować składanie ofiar, Katarzyna nie składa, wezwana na przesłuchanie pokonuje w dyskusji oponentów. Maksymian, zły nieudolnością swoich kapłanów każe ich ściąć i spalić, Katarzyna im odpuszcza grzechy i rozgrzesza, a oni idą na stos, ale się nie palą a to powoduje wiele nawróceń.

Skazaną ja na łamanie kołem, ale koło uległo cudownemu połamaniu. Ścięto ją, a z jej szyi trysnęło mleko.

Przedstawiana jako młoda dziewczyna, często w koronie.

Atrybuty – koło i miecz. Dodatkowy atrybut – księga, czasem ukazane mistyczne zaślubiny.

Patronuje – uczonym studentom, filozofom, adwokatom. Kołodziejom, handlarzom, prządkom, golarzom. Młodych dziewczyn, matek karmiących.

We Francji niegdyś pannom na wydaniu przysługiwał przywilej zdobienia jej figury, czesania.

Św. Małgorzata z Antiochii 20 VII

Jej postać – z greckiej legendy. Córka kapłana z Antiochii. Kiedy zaczynają się prześladowania, Małgorzata ucieka z miasta i zaczyna pasać owce. Wrzucono ją do więzienia, gdzie ukazał się szatan pod postacią smoka, którego odegnała znakiem krzyża. Stąd włócznia zakończona krucyfiksem. Została ścięta.

Patronuje dziewicom, pannom na wydaniu, opiekunkom, chłopom.

Wzywana przy porodzie, przeciw bezpłodności, brakowi pokarmu, przy krwawieniach, a także przeciw burzom i powodziom.