PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

Produkt krajowy brutto (PKB) – miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju

PKB – stanowi sumę nowo wytworzonych dóbr i usług w danym kraju w określonym czasie (np.1 roku), niezależnie od tego kto jest właścicielem środków produkcji.

Trzy sposoby mierzenia (obliczania) PKB (dające ten sam wynik) :

1. Suma wydatków na dobra i usługi finalne w danym roku (tzw. sumowanie wydatków)

2. Suma dochodów czynników wytwórczych (tzw. sumowanie dochodów)

3. Suma wartości dóbr i usług finalnych wytworzonych w kraju w ciągu roku (tzw. sumowanie produktów

SUMOWANIE DOCHODÓW

Obliczanie PKB tą metodą polega na dodawaniu dochodów, powstających w procesie wytwarzania produktów w danym roku. Na dochody czynników produkcji składają się : płace, procenty, zyski, czynsze dzierżawne, renta gruntowa.

SUMOWANIE WYDATKÓW

Sumowanie wydatków na produkty finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe.

SUMOWANIE PRODUKTÓW (PRODUKCJI)

Rozmiary działalności produkcyjnej mierzy się poprzez oszacowanie wartości produktów finalnych (produkcji finalnej) lub wartości dodanej.

DOBRA FINALNE- dobra nabywane przez ostatecznego użytkownika; nie służą dalszemu przetworzeniu dla celów wytwórczych. Są to dobra kapitałowe nabywane przez producentów lub dobra konsumpcyjne.

DOBRA POŚREDNIE- dobra częściowo przetworzone, stanowiące nakład rzeczowy w procesie wytwarzania w innych przedsiębiorstwach, gdzie są przetwarzane w procesie produkcji.

Wartość dodana to przyrost wartości produktów będący rezultatem danego procesu produkcji. Oblicza się go przez odjęcie od wartości dóbr wytworzonych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy ich wytworzeniu (za R. Milewski)

PKB W GOSPODARCE ZAMKNIĘTEJ - nie prowadzącej wymiany gospodarczej z zagranicą

1. Zależności występujące pomiędzy inwestycjami i oszczędnościami w gospodarce zamkniętej bez udziału państwa

S = Y – C,

Y = C + I

stąd S = I

2. Gospodarka zamknięta z udziałem państwa - wpływ państwa na PKB poprzez wydatki

Rodzaje wydatków dokonywanych przez państwo:

1. Zakupy dóbr i usług ( G ) :

• Płace w administracji

• Zakup maszyn i urządzeń ( samolotów , czołgów itp.)

• Nakłady inwestycyjne na budowę szpitali , szkół, obiektów użyteczności publicznej itp.

1. Płatności transferowe (B) – wypłaty, które nie wiążą się z koniecznością świadczenia w zamian jakichkolwiek dóbr i usług

2. Subsydia (Su) - środki finansowe otrzymywane przez przedsiębiorstwa od państwa

• S - oszczędności– ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług

• I - inwestycje – zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa

• Zapasy – dobra trzymane w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży (traktujemy je jako część inwestycji i ich wartość doliczamy do inwestycji)

3. Gospodarka zamknięta z udziałem państwa - wpływ państwa na PKB poprzez podatki

Rodzaje podatków:

1. Podatki bezpośrednie (Td) - zazwyczaj nakładane na dochody:

• Podatki od płac

• Podatki od zysków

• Podatki od odsetek

1. Podatki pośrednie (Te) - podatek VAT – od wartości dodanej

4. Gospodarka zamknięta z udziałem państwa - wpływ państwa przez podatki na dochody osobiste

• Dochody gospodarstw domowych są pomniejszone o podatki bezpośrednie (podatkami od dochodów). Jednocześnie Państwo dostarcza niektórym gospodarstwom domowym różne świadczeni w postaci płatności transferowych.

• W konsekwencji całkowite dochody gospodarstw domowych w kraju są równe sumie dochodów pomniejszonych o podatki oraz płatności transferowych. Dochody te określane są mianem ROZPORZĄDZALNYCH DOCHODÓW OSOBISTYCH.

• Rozporządzalne dochody osobiste - To dochody gospodarstw domowych po uwzględnieniu podatków bezpośrednich i płatności transferowych

5. Wpływ państwa na PKB poprzez podatki i wydatki - podział PKB na PKB W CENACH RYNKOWYCH I CZYNNIKÓW PRODUKCJI

• PKB W CENACH RYNKOWYCH jest miarą produkcji krajowej w kategoriach cen płaconych przez ostatecznych odbiorców a więc obejmujących podatki pośrednie

• PKB W CENACH CZYNNIKÓW PRODUKCJI jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich i uwzględnieniem subsydiów

PKB w cenach czynników produkcji=PKB w cenach rynkowych–podatki pośrednie + subsydia

PKB W CENACH RYNKOWYCH I CZYNNIKÓW PRODUKCJI W GOSPODARCE ZAMKNIĘTEJ

PKB w cenach rynkowych (cr) -> PKB cr ( Y) = C+I+G

PKB w cenach czynników produkcji (ccp) -> PKB ccp ( Y) = C+I+G-Te +Su

Te = wielkość podatków pośrednich

PKB W GOSPODARCE OTWARTEJ - PROWADZĄCEJ WYMIANĘ GOSPODARCZĄ Z ZAGRANICĄ

W gospodarce otwartej dodatkowo wielkość produkcji jest powiększona o dobra produkowane na eksport i pomniejszona o dobra, które są importowane z zagranicy.

• eksport (X) dobra wytworzone w kraju i sprzedane za granicę

• import (Z) dobra, produkowane za granicą i tam kupowane na użytek gospodarki krajowej

• eksport netto (NX) różnica między eksportem a importem

NX = X – Z

PKBcr = C + I + G + NX

PKBccp = C + I + G + NX – Te +Su

PKB W GOSPODARCE ZAMKNIĘTEJ oraz OTWARTEJ - KOREKTA O ZMIANY ZACHODZĄCE W POZIOMIE CEN (INFLACJĘ)

Uwzględniając zmiany zachodzące w cenach dóbr i usług rozróżniamy:

• Nominalny PKB - mierzy wartość produkcji wytworzonej w cenach obowiązujących w okresie czasu, kiedy ta produkcja jest tworzona.

• Realny PKB - mierzy wartość produkcji wytworzonej w cenach obowiązujących w okresie bazowym.

Do szybkiego przeliczania wartości nominalnych na realne służy wskaźnik określany mianem DEFLATORA (czyli wskaźnik cen, który mierzy średnią cenę składników PKB w stosunku do roku przyjętego za bazowy (miernik zmiany poziomu cen)

DEFLATOR PKB = PKB nominalny / PKB realny x 100

NOMINALNY PKB jest wyrażony w cenach bieżących

REALNY PKB jest wyrażony w cenach stałych czyli jest to ilość dóbr i usług pomnożona przez zestaw stałych cen (z roku bazowego)

PNB (PRODUKT NARODOWY BRUTTO)

Produkt Narodowy Brutto (PNB) jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji.

Produkt Narodowy Brutto jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.

PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą

DOCHODY NETTO - czyli nadwyżka napływu dochodów z tytułu świadczenia usług czynników produkcji za granicą nad odpływem dochodów powstających w wyniku świadczenia przez cudzoziemców usług czynników produkcji w kraju.

PNB - tak, jak PKB może być wyrażony w cenach rynkowych oraz w cenach czynników produkcji.

PNBccp = PNBcr - Te + Su

PNN (PRODUKT NARODOWY NETTO)

Produkt narodowy netto (PNN) - stanowi różnicę pomiędzy PNB i amortyzacją

PNN = PNB – amortyzacja

Amortyzacja (zużycie kapitału trwałego) - jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

PNN - tak, jak PKB oraz PNB może być wyrażony w cenach rynkowych oraz w cenach czynników produkcji.

PNNccp = PNNcr - Te + Su

UWAGA: Produkt narodowy netto w cenach czynników produkcji określa się mianem DOCHODU NARODOWEGO Dochód narodowy (Y) = PNN ccp = PNBccp– AMORTYZACJA