Biologia komórki, Audytoria, 01.12.2011 r.
Retikulum endoplazmatyczne, siateczka śródplazmatyczna, siateczka wewnątrzplazmatyczna, ER (łac. reticulum endoplasmaticum, complexus reticuli cytoplasmatici, ang. ER – endoplasmic reticulum) – wewnątrzkomórkowy i międzykomórkowy system kanałów odizolowanych od cytoplazmy podstawowej błonami (membranami) biologicznymi. Tworzy nieregularną sieć cystern, kanalików i pęcherzyków.
W procesie wirowania frakcjonującego lizatu komórkowego błony retikulum endoplazmatycznego tworzą frakcję mikrosomalną.
Enzymem markerowym (markerem) ER jest glukozo-6-fosfataza.
Schemat: Obraz jądra komórkowego, siateczki śródplazmatycznej i aparatu Golgiego.
1 jądro komórkowe
2 Por jądrowy
3 Szorstka siateczka śródplazmatyczna (Rough endoplasmic reticulum – rER)
4 Gładka siateczka śródplazmatyczna(sER)
5 Rybosom na rER
6 Białka, które są transportowane
7 Pęcherzyk transportowy
8 Aparat Golgiego
9 Biegun cis aparatu Golgiego
10 Biegun trans aparat Golgiego
11 Cysterna aparatu Golgiego
Rozróżnia się dwa typy retikulum:
Retikulum endoplazmatyczne szorstkie (granularne) – ER-g – charakteryzujące się obecnością licznych rybosomów, osadzonych na jego zewnętrznej powierzchni, rozbudowywana w komórkach szybko rosnących oraz w komórkach w których zachodzi biosynteza białek (np. neurony, komórki nabłonka gruczołowego trzustki).
Retikulum gładkie (agranularne) – ER-a – niezwiązane z rybosomami, stąd jego nazwa – gładkie. Rozwinięta w komórkach syntezujących niebiałkowe produkty organiczne (np. komórki jelita, komórki tkanki tłuszczowej).
Jego specjalizacją jest detoksykacja (niszczenie substancji toksycznych). Jest odpowiedzialne m.in. za syntezę tłuszczów – tworzenie sferosomów.
Funkcje
uczestniczy w przemianach węglowodanów,
przeprowadza unieczynnianie toksyn i leków (szczególnie w komórkach wątroby),
pozwala na szybkie transporty wewnątrzkomórkowe (cytoplazma jest w nim rzadsza),
dzieli cytoplazmę komórki na przedziały (kompartmenty), co pozwala na przeprowadzenie w różnych przedziałach reakcji, które przeszkadzałyby sobie wzajemnie.
Szorstka siateczka śródplazmatyczna (retikulum endoplazmatyczne granularne, siateczka śródplazmatyczna ziarnista ER-g, rER) - rozgałęziony system błon plazmatycznych w komórce, łączący zewnętrzną błonę jądrową z błoną komórkową oraz błony organelli. Jej funkcja polega na udziale w syntezie białek i lipidów. Jej powierzchnia jest pokryta rybosomami. Jest szczególnie dobrze rozwinięta w komórkach szybko rosnących oraz tych, których aktywność jest skierowana na syntezę białek z przeznaczeniem na eksport, np. komórki nabłonka gruczołowego.
Liczne zsyntezowane na rybosomach białka są transportowane oraz modyfikowane wewnątrz kanałów siateczki. W nich na przykład odbywa się dołączanie reszt cukrowych do łańcuchów polipeptydowych w czasie tworzenia glikoprotein lub skracania łańcuchów polipeptydowych polegające na odcinaniu tzw. odcinków sygnałowych umożliwiających precyzyjne wskazanie miejsca docelowego dla konkretnej cząsteczki. Siateczka ta występuje z siateczką gładką.
Siateczka śródplazmatyczna gładka, retikulum endoplazmatyczne gładkie (agranularne) - kompleks błon cytoplazmatycznych, stanowiąca w niektórych komórkach znaczną część cytoplazmy. Nie występują na niej rybosomy oraz zawiera więcej fosfolipidów i mniej steroidów niż siateczka śródplazmatyczna szorstka.
Odbywają się w niej procesy metaboliczne lipidów (synteza lipidów) lub sterydów oraz detoksykacja czyli usunięcie z organizmu trujących substancji jak również transport wewnętrzny.
Od błon siateczki śródplazmatycznej gładkiej mogą oddzielać się pęcherzyki, które przekształcają się w wakuole i mikrociała takie jak: sferosomy, peroksysomy itp.
Retikulum zapewnia transport substancji pokarmowych w cytoplazmie oraz wytwarza lizosomy, które biorą udział w rozkładzie produktów pokarmowych, przenikających do komórek. W komórkach roślinnych utrzymuje ponadto kontakt pomiędzy sąsiednimi komórkami, ponieważ jej kanaliki występują w pasmach cytoplazmatycznych, zwanych plazmodesmami, łączących protoplasty sąsiednich komórek.
Wyszukiwarka