UCZELNIA WARSZAWSKA

UCZELNIA WARSZAWSKA

Im. Marii Skłodowskiej-Curie

„FINANSE PUBLICZNE”

prof. dr hab. Janusz Soboń

Źródła pozyskiwania środków finansowych przez MSP w dobie kryzysu.

Opracowanie:

Ołowska Magdalena nr albumu 26036

Paczek Dorota nr albumu 25728

Piłka Natalia nr albumu

Ziemba Karolina nr albumu

Warszawa, 2009 rok


Spis treści:

I. Wstęp. 3

II. MSP – definicja, funkcje gospodarcze. 4

III. Podstawowe źródła finansowania działalności jednostki 6

1. Kapitał własny 7

2. Kapitał obcy 9

1) Kredyt kupiecki 10

2) Faktoring 11

3) Dotacje 13

4) Subwencje 13

5) Leasing 15

6) Leasing operacyjny a kredyt bankowy 15

VII. Sposoby pozyskiwania źródeł przez MSP w czasie kryzysu. 19

VIII. Polityka Unii Europejskiej wobec MSP. 21

IX. Najpopularniejsze źródła finansowania działalności MSP w latach 2008-2009. 22

X. Podsumowanie 22

XI. Bibliografia: 23


  1. Wstęp.

Polityka gospodarcza prawie wszystkich krajów o gospodarce rynkowej uznaje potrzebę wspierania rozwoju mniejszych przedsiębiorstw ze względu na korzyści wynikające z ich funkcjonowania w gospodarce narodowej. Kraje wysoko rozwinięte wyraźnie akcentują, że bez rozwoju małych przedsiębiorstw niemożliwe jest harmonijne funkcjonowanie mechanizmów rynkowych. Dotyczy to zwłaszcza realizacji podstawowej zasady systemu rynkowego, jaką jest zasada rozwoju konkurencji. Wzmacniając konkurencję małe przedsiębiorstwa umożliwiają uzyskiwanie równowagi rynkowej oraz stają się poważnym czynnikiem utrzymywania cen wyrobów na odpowiednio niskim poziomie, co sprawia, że mogą również umocnić pozycję konkurencyjną gospodarki kraju na rynkach zagranicznych.

Pozyskanie odpowiednich źródeł finansowania jest często warunkiem utrzymania działalności. Z powodu kryzysu pojawiły się utrudnienia w dostępie do niektórych źródeł. Inwestycje to jeden z najważniejszych punktów działalności każdej firmy, a aby móc inwestować trzeba posiadać do tego odpowiedni kapitał. W sytuacji, gdy kapitał własny jest niewystarczający, przedsiębiorstwa sięgają po pomoc w postaci kapitału obcego i szukają różnych źródeł finansowania swojej działalności.

W ostatnim okresie, w wyniku pogarszającej się sytuacji gospodarczej w kraju, a także za granicami Polski, istotnej zmianie uległo podejście banków do kredytowania działalności jednostek i realizowanych przez nie inwestycji. Banki przygotowują analizy, na podstawie których oceniają m.in. ryzyko związane z branżą. Jednak tych informacji nie podają oficjalnie do wiadomości kredytobiorców. Kredytobiorcom ze szczególnie zagrożonych spowolnieniem branż będzie trudniej uzyskać środki w postaci kredytu. Banki oczekują także od swoich klientów wyższego niż do tej pory wkładu własnego.

Dodatkowo pojawiły się nowe sposoby pozyskiwania środków finansowych pochodzących ze wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw poprzez projekty unijne. Stanowią one w dużym stopniu szansę na odbicie się od przysłowiowego dna dla wyżej wymienionych firm. Stwarzają również wizję na poprawę konkurencyjności przedsiębiorstwa na tle innych oraz pojawienie się na innych rynkach niż rynek Polski.

  1. MSP – definicja, funkcje gospodarcze.

Jak należy rozumieć pojęcie MSP? Jest to skrót od „małe i średnie przedsiębiorstwa”. W praktyce można spotkać się z podziałem na jednostki gospodarcze małe, średnie i duże. Najczęściej podstawą takiej klasyfikacji jest liczba zatrudnionych. Nie jest to jednak miernik doskonały i jedyny, o wielkości jednostek gospodarczych może, bowiem świadczyć również wielkość produkcji lub obrotu, wartość środków produkcji, którymi te dysponują, wysokość osiągniętego zysku.

Tabela 1. Kryteria podziału przedsiębiorstw.

Przedsiębiorstwa Mikro Małe Średnie
Zatrudnienie < 10 < 50 < 250
Przychody netto ze sprzedaży Do 2 mln euro Do 10 mln euro Do 50 mln euro
Suma aktywów z bilansu Do 2 mln euro Do 10 mln euro Do 43 mln euro

Źródło: Art. 104-106 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dnia 2 lipca 2004 roku

Małe przedsiębiorstwa, w przeciwieństwie do przedsiębiorstw dużych nastawionych na produkcję wieloseryjną i masową, łatwiej dostosowują się do zmieniających się postaw konsumpcyjnych. Częstokroć lepiej mogą zaspokajać różnorodne gusty i wymagania konsumentów. Są w stanie szybko reagować na zmiany popytu, a w razie jego zwiększenia – wypełnić braki na rynku.

Funkcje gospodarcze MSP

Do funkcji gospodarczych MSP można zaliczyć:

  1. aktywny udział w procesie zmian w strukturze przemysłowej kraju ;

  2. odgrywanie ważnej roli w formowaniu się prywatnej własności środków produkcji;

  3. wchłonięcie i zagospodarowanie znacznych zasobów siły roboczej, uwolnionej w wyniku racjonalizacji funkcjonowania całego systemu gospodarczego ekonomicznej infrastruktury, zwłaszcza rozwoju kooperacji i systemu podwykonawca;

  4. zbudowanie koniecznej dla efektywnego funkcjonowania całego systemu gospodarczego ekonomicznej infrastruktury, zwłaszcza rozwój kooperacji i systemu podwykonawstwa;

  5. wymuszenie zmian w prawnych uregulowaniach sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości i efektywności funkcjonowania małych podmiotów gospodarczych.

  1. Podstawowe źródła finansowania działalności jednostki

Jednostka prowadząca działalność powinna stworzyć strategię określającą cele, jakie chce osiągnąć w krótkim i długim okresie, oraz sposób ich realizacji. Finansowym celem jednostki w krótkim okresie powinno być zapewnienie płynności finansowej. W długim okresie jednostka powinna dążyć do maksymalizacji wartości firmy poprzez generowanie dodatnich strumieni pieniężnych.

Dokonując wyboru źródła finansowania, jednostka powinna wziąć pod uwagę:

Majątek każdego przedsiębiorstwa jest finansowany z dwóch podstawowych źródeł, prezentowanych w pasywach bilansu: kapitałów własnych i obcych.

Tabela 2. Kapitał własny a kapitał obcy - porównanie

  Kapitał własny Kapitał obcy
Okres zwrotu kapitał jest powierzony firmie przez właścicieli bez terminu zwrotu kapitał jest powierzony firmie przez wierzycieli na określony czas (okres umowy)
Płatności dywidendy są wypłacane akcjo­nariuszom w zależności od możliwości finansowych firmy (wypracowanego zysku netto) bieżące odsetki (oprocentowanie) oraz spłaty kapitału są wypłacane wierzycielom zgodnie z umową (sztywne płatności)
Opodatkowanie wypłacone dywidendy nie stanowią dla przedsiębiorstwa kosztu zmniejszającego podstawę opo­datkowania podatkiem dochodowym odsetki (oprocentowanie) są dla przedsiębiorstwa kosztami finan­sowymi zmniejszającymi podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym
Kontrola zarządu akcjonariusze mają prawo głosu w najważniejszych sprawach firmy wierzyciele kontrolują firmę tylko w zakresie wynikającym z umowy
Ryzyko bankructwa niewypłacanie dywidend nie może być przyczyną postawienia firmy w stan upadłości niewypłacenie oprocentowania lub niespłacenie kapitału może być podstawą ogłoszenia upadłości firmy (bankructwa)

Źródło. A. Duliniec, Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie,
PWN, Warszawa 1998, s. 31

Kapitały własne pochodzą od samego przedsiębiorstwa lub jego udziałowców (akcjonariuszy), np. z nadwyżki finansowej wygenerowanej w trakcie prowadzenia działalności, dopłat wspólników, natomiast kapitały obce są pozyskiwane z zewnątrz (patrz Tabela 1).

Tabela 1. Przykładowe źródła finansowania działalności jednostki

Źródła finansowania działalności gospodarczej przedsiębiorstw
Kapitał własny
Zysk pozostawiony w jednostce
Wkład właścicieli lub dopłaty wspólników
Emisja akcji/udziałów

  1. Kapitał własny

Kapitał własny stanowi wartościowy odpowiednik składników majątku, do których danej jednostce przysługuje prawo własności. Wniesione zostały one do przedsiębiorstwa przez założycieli (właścicieli), którzy tym samym nabyli prawo do uczestniczenia w podziale zysku, oraz do zwrotu kapitału w razie likwidacji przedsiębiorstwa. Składniki te mogą również pochodzić z przeznaczenia części wygospodarowanego zysku na cele rozwojowe. Mogą mieć postać rzeczową lub pieniężną. Kapitały własne występują w różnej postaci w zależności od formy organizacyjno - prawnej jednostki gospodarczej.

Kapitał własny firmy to jeden z najważniejszych parametrów finansowych przedsiębiorstwa, decydujący o jego sprawnym i bezpiecznym funkcjonowaniu. Wraz z rozwojem firmy jej kapitał własny powinien systematycznie zwiększać swoją wartość, chociażby poprzez „dopisywanie” do niego zysku netto wypracowanego w danym okresie obrachunkowym. Czym zatem jest w rzeczywistości kapitał własny przedsiębiorstwa?

Finansowanie wewnętrzne powstaje w ramach podmiotu gospodarczego

i stanowi wartość wytworzoną przez przedsiębiorstwo.

Składają się na niego cztery podstawowe kategorie „wewnętrznych” źródeł finansowania:

Obserwacja zmian, jakie zachodzą w obrębie kapitałów własnych przedsiębiorstwa, może być bardzo ważnym elementem kontrolowania efektywności naszej firmy. Jednym z narzędzi tej kontroli może być badanie rentowności kapitałów własnych.

Trzy czynniki rentowności kapitałów własnych

Rentowność kapitałów własnych to stosunek zysku netto do przeciętnej wartości kapitałów własnych. Wskaźnik ten określa efektywność funkcjonowania firmy bez uwzględnienia środków obcych, takich jak kredyty czy pożyczki. Na poziom rentowności kapitałów własnych wpływ mają trzy czynniki:

Właśnie te trzy elementy wpływają na kształtowanie się rentowności kapitałów własnych przedsiębiorstwa oraz są głównymi składowymi jednego z najpopularniejszych modeli analizy finansowej firmy. Jest to :, zwany również trzyczynnikowym modelem zmian rentowności kapitału własnego.

Model ten w praktyczny sposób wskazuje na przyczyny zmian, jakie zachodzą w obrębie rentowności firmy. Model Du Pont to typowy przykład „systemu wskaźników”, który obejmuje piramidę parametrów finansowych uszeregowanych w zależności przyczynowo-skutkowej. Układ taki pozwala na obliczenie stopnia oddziaływania każdego ze wskaźników składowych na ostateczną wartość wskaźnika końcowego, w tym wypadku rentowności kapitałów własnych.

Bliższe przyjrzenie się schematowi Du Pont pozwala określić przyczyny zmian w rentowności i efektywności przedsiębiorstwa. Z rysunku jasno wynika, że mamy do czynienia z trzema głównymi czynnikami kształtującymi rentowność kapitału własnego firmy, jest to:

Charakterystyczną cechą modelu Du Pont jest fakt, że np. negatywna zmiana wartości jednego ze wskaźników składowych modelu nie musi automatycznie rzutować na pogorszenie się wskaźnika ostatecznego. Wpływ poszczególnych wskaźników finansowych na rentowność kapitałów własnych może się wzajemnie kompensować, co oznacza, że pogorszenie rentowności netto firmy może zostać z powodzeniem zrekompensowane wyższą rotacją aktywów. I odwrotnie. Znaczące podwyższenie rentowności netto może być zniwelowane bardziej niekorzystną strukturą kapitału (nieefektywnym wzrostem udziału kapitałów obcych).

Z zaprezentowanych przykładów jasno wynika, że rentowność przedsiębiorstwa nie jest efektem przypadkowych zdarzeń gospodarczych zachodzących wewnątrz firmy oraz w jej otoczeniu rynkowym, lecz efektem świadomie przyjętej i realizowanej przez zarząd strategii rozwoju firmy.

Strategia ta może obejmować następujące elementy:

Gwałtowne pomnażanie kapitałów

W dobrze prosperującym przedsiębiorstwie rentowność kapitału własnego jest wyższa od rentowności kapitału całkowitego, na który składa się kapitał własny i obcy. Nie ma jednak i nie może być teoretycznie uzasadnionej proporcji między wielkością kapitału własnego a wielkością kapitałów obcych.

Dążenie do stałego podnoszenia rentowności kapitału własnego wpływa na decyzję dalszego powiększania zadłużenia przez pozyskanie nowych kapitałów obcych. Taka polityka finansowa przedsiębiorstwa ma oczywiście miejsce tylko, w przypadkach gdy przeciętna rentowność całości kapitału (własnego oraz obcego – przed spłatą odsetek od kapitału obcego) jest wyższa niż wysokość stopy odsetek płaconych przy pozyskaniu kapitału obcego. Uzyskany dzięki temu efekt finansowy, pozwalający zwiększyć tempo pomnażania kapitałów własnych, określany jest w literaturze jako efekt dźwigni finansowej.

  1. Kapitał obcy

W celu utrzymania i prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie w dobie kryzysu, przedsiębiorcy muszą podpierać się środkami finansowymi z alternatywnych źródeł. Niestety, w chwili obecnej, przedsiębiorcy napotykają duże utrudnienia w dostępie do niektórych źródeł.

Jednostka prowadząca działalność powinna stworzyć strategię określającą cele, jakie chce osiągnąć w krótkim i długim okresie, oraz sposób ich realizacji.

Finansowym celem jednostki w krótkim okresie powinno być zapewnienie płynności finansowej. W długim okresie, natomiast jednostka powinna dążyć do maksymalizacji wartości firmy poprzez generowanie dodatnich strumieni pieniężnych.

Obecnie coraz bardziej popularne są fundusze UE, które mogą wspomóc poszczególne jednostki, ale także mogą pomóc w walce z kryzysem, gdyż odpowiednie i równomierne ich wykorzystanie może złagodzić spowolnienie gospodarki wynikające z kryzysu ekonomicznego. W związku z tym Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zapewnia, że w najbliższych latach będą do wykorzystania duże sumy pieniędzy z Unii i nie zabraknie w budżecie pieniędzy na współfinansowanie unijnych inwestycji.

  1. Kredyt kupiecki

Kredyt kupiecki to umowa między przedsiębiorcami polegająca na odroczeniu terminu zapłaty za otrzymane towary lub usługi. Umowa ta należy do umów nienazwanych, gdyż nie regulują jej przepisy Kodeksu cywilnego oraz innych ustaw. Kredyt kupiecki stanowi około 50% całości zobowiązań małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Jest to w dużej części spowodowane brakiem dostępu do kredytów bankowych, szczególnie w obecnej sytuacji kryzysu finansowego. Dla wielu przedsiębiorstw kredyt ten jest szansą na przetrwanie i utrzymanie się na rynku. Ważne jest również to, że przy tego rodzaju kredycie z reguły nie wymaga się żadnych zabezpieczeń, choć coraz częściej zdarza się, że dostawcy zanim rozpoczną współpracę z nowym kontrahentem, sprawdzają jego wiarygodność. Jednak odroczenie terminu płatności wkalkulowane jest najczęściej w cenę towaru. Można bowiem często spotkać się z tym, że sprzedawca oferuje nabywcy tzw. skonto (upust), jeżeli ten ureguluje zobowiązanie w terminie wcześniejszym niż wynikający z faktury.

Przedsiębiorcy nie opłaca się rezygnować ze skonta, gdyż koszt kredytu kupieckiego jest dużo wyższy. Opłacalne jest natomiast skorzystanie z wyższego upustu i uregulowanie zobowiązania w terminie krótszym niż przewiduje termin zapłaty. Jeśli przedsiębiorca nie ma własnych środków, powinien pozyskać pieniądze z innego źródła, np. kredytu bankowy, pożyczki w celu wcześniejszego uregulowania zobowiązania.

Oprócz utraconego skonta istnieją również inne koszty związane z zaciągnięciem kredytu kupieckiego. Jeśli termin płatności za sprzedany towar (usługę) jest dłuższy niż 30 dni, to wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku – do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego tj. terminu płatności. Uprawnienia takie daje wierzycielowi ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Przepis ten chroni osoby spełniające świadczenie niepieniężne, tj. dostawców towaru lub świadczących usługi, ale jest niekorzystnym rozwiązaniem dla odbiorców stosujących dłuższe niż 30-dniowe terminy płatności. Trzeba się zatem liczyć z tym, że decydując się na zawarcie umowy kredytu kupieckiego przy zakupie towarów lub usług, można ponieść dodatkowe koszty w postaci odsetek. W momencie faktycznego poniesienia wydatku odsetki te podlegają ujęciu w rachunku podatkowym jako koszty uzyskania przychodu.

Biorąc więc pod uwagę możliwość zapłacenia odsetek, jak również poniesienia strat w postaci utraty skonta, spółka powinna przeanalizować, czy kredyt kupiecki jest nadal opłacalny. Może się bowiem okazać, że z punktu widzenia jednostki lepszym rozwiązaniem będzie zaciągnięcie kredytu bankowego, ze środków którego spłacane będą zobowiązania przed terminem spłaty, po to, aby uzyskać korzystny rabat (skonto). Jednak mając na względzie obecną sytuację finansową w kraju i na świecie, można przypuszczać, że kredyt kupiecki będzie łatwiej dostępny niż kredyt bankowy.

  1. Faktoring

Po akcesji do UE polscy przedsiębiorcy coraz częściej korzystają

z faktoringu. Rynek usług faktoringowych zanotował w tym okresie

znaczny wzrost.

Wzrost zainteresowania tym źródłem finansowania można tłumaczyć

ożywieniem gospodarczym, a także przystąpieniem Polski

do wspólnego rynku. Przekłada się to w naturalny sposób na zwiększenie

możliwości eksportowych polskich firm. Dzięki usłudze

factoringu eliminuje się ryzyko utraty płynności oraz niewypłacalności

zagranicznych kontrahentów.

Faktoring jest coraz częściej wykorzystywanym źródłem finansowania zewnętrznego. Jego istotą jest pośrednictwo w inkasie należności handlowych. Polega on na nabywaniu wierzytelności (dostawców) przysługujących przedsiębiorcom przez wyspecjalizowane jednostki gospodarcze, tj. banki, spółki faktoringowe. Jest więc jednym ze sposobów na poprawienie płynności bieżącej firmy oraz stanowi krótkoterminowe finansowanie jednostki.

Stronami umowy faktoringowej są faktorant (podmiot sprzedający wierzytelność) oraz faktor (podmiot nabywający wierzytelność). Odbiorca towarów lub usług (dłużnik faktoringowy) jest uczestnikiem transakcji, ale nie jest stroną umowy.

Przedmiotem faktoringu mogą być przede wszystkim należności handlowe, czyli takie, które powstają w obrocie gospodarczym, pod warunkiem że umowa kupna-sprzedaży tego nie zakazuje.

Ten specyficzny sposób kredytowania należności handlowych ma swoje zalety i wady.

Tabela 2. Korzyści i wady faktoringu

Korzyści Wady

  • szybki dostęp do środków pieniężnych. Pozwala to zniwelować negatywne skutki opóźnień w spłacie należności przez odbiorców. W ten sposób przedsiębiorstwo pozyskuje kapitał obrotowy, który może być wykorzystany do kolejnego cyklu produkcyjnego;

  • poprawienie płynności finansowej poprzez eliminowanie zatorów płatniczych i szybką zamianę należności na gotówkę;

  • odciążenie firmy od wszelkich czynności związanych ze ściąganiem, monitorowaniem i windykacją należności, co obniża koszty operacyjne faktoranta. Ponieważ firmy faktoringowe specjalizują się w ściąganiu należności, mogą to zrobić bardziej efektywnie;

  • łatwiejszy dostęp do środków pieniężnych w porównaniu z kredytem bankowym, co jest istotne dla przedsiębiorstw, które nie są w stanie szybko uzyskać takiego kredytu, chociażby z powodu braku wystarczających zabezpieczeń.

Dość wysoki koszt w postaci:

  • opłat mających charakter prowizji; jest to wynagrodzenie za czynności związane z nabyciem oraz administrowaniem należnościami;

  • odsetek dyskontowych za okres od momentu kupna wierzytelności do terminu zapłaty wierzytelności będących wynagrodzeniem z tytułu finansowania.


  1. Dotacje

Dotacje to wypłacane ze środków publicznych kwoty mające charakter jednostronnego świadczenia na rzecz podmiotów i innych instytucji spoza sektora publicznego oraz mające taki sam charakter przepływy pieniężne między różnymi podmiotami sektora publicznego. Przekazanie dotacji zwykle zobowiązuje podmiot dotowany do podjęcia pewnych działań, przedsięwzięć, które nie są jednak świadczeniem na rzecz podmiotu udzielającego dotacji. W związku z wejściem Polski do UE przedsiębiorstwa mogą korzystać ze środków pochodzących z budżetu Unii. Odgrywają one coraz większą rolę jako źródło finansowania zewnętrznego.

Wyróżniamy dwa zasadnicze rodzaje dotacji:

  1. dotacja przedmiotowa – udzielana jest wszystkim podmiotom wytwarzającym pewien rodzaj towarów lub usług; jej wielkość dla konkretnego podmiotu jest obliczana jako iloczyn wielkości produkcji dotowanego wyrobu (usługi) i jednolitej dla wszystkich producentów stawki dotacji.

  2. dotacje podmiotowe są z góry skierowane do jednego, określonego podmiotu.

Opodatkowaniu VAT podlegają wyłącznie te dotacje, które bezpośrednio wpływają na cenę sprzedawanych towarów lub świadczonych usług. Tego typu dotacje mają także wpływ na strukturę sprzedaży, na podstawie której rozlicza się VAT naliczony związany zarówno z działalnością uprawniającą do odliczania VAT, jak i z działalnością nieuprawniającą do takiego odliczania.

  1. Subwencje

Subwencje (łac. subventio – zapomoga) to nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo podmiotom (np. jednostkom samorządu terytorialnego, prywatnym przedsiębiorstwom, organizacjom społecznym i osobom fizycznym) w celu poparcia ich działalności.

Tabela 3. Rodzaje subwencji

Rodzaj Opis
Ogólne Jest to pomoc finansowa udzielana przez państwo innym podmiotom na podstawie kryteriów obiektywnych, np.; liczby mieszkańców
Przedmiotowe Jest to bezzwrotna pomoc finansowa przeznaczona na realizację konkretnych zadań, np. dopłata do kredytów dla rolników, dopłata do czynszów komunalnych (tzn. na konkretny cel – celowość wydatkowania przyznawanych przez państwo środków).
Oświatowe Jest to pomoc otrzymywana przez gminy, powiaty i województwa, przyznawana według zasad ustalonych przez MEN.
Wyrównawcze Przyznawane na rzecz gmin, powiatów i województw, których potencjał fiskalny stanowi: w przypadku gmin mniej niż 92% średniej krajowej, powiatów – 85% średniej krajowej, województw – mniej niż 75%.

  1. Leasing

Jednym z alternatywnych sposobów finansowania zakupów inwestycyjnych może być leasing.

Kryzys na rynkach finansowych i jego wpływ na realną gospodarkę znacznie pogorszył sytuację polskich przedsiębiorców. Nikt już nie ma wątpliwości, iż zakończył się okres prosperity, a zaczęła ciężka walka o przetrwanie. Każdy kryzys doprowadza do „oczyszczenia rynku” ze słabszych firm i przetrwania tylko tych, które potrafią najszybciej dostosować się do nowych realiów gospodarczych.

Początkowo zawirowania na rynkach finansowych doprowadziły do spadku wzajemnego zaufania między instytucjami finansowymi, „zanikł rynek” pożyczek międzybankowych, a okresowe nadwyżki płynności banki lokowały w bezpieczne skarbowe papiery wartościowe. Brak zaufania do podmiotów finansowych został następnie przeniesiony na wszystkie podmioty gospodarcze. Banki zaczęły – bez konkretnych powodów – wypowiadać umowy kredytowe przedsiębiorcom, nawet tym, którzy wcześniej w ich ocenie charakteryzowali się wysoką zdolnością kredytową.

Rząd nieustannie szuka rozwiązania problemu ograniczonej dostępności kredytów – poprzez bezpośrednie dokapitalizowanie banków (tych z udziałem Skarbu Państwa), obniżenie stopy rezerwy obowiązkowej (z 3,5% do 2% bazy depozytowej). Niestety, jak na razie, nie widać realnych skutków tych działań, a snucie samych planów i opieszałość w zmianach regulacji prawnych nie poprawią sytuacji przedsiębiorców. Niestety, ograniczenie przez banki akcji kredytowej stało się już niepodważalnym faktem. W takiej sytuacji przedsiębiorcy dostosowując się do nowych realiów gospodarczych muszą szukać alternatywnych sposobów finansowania zakupów inwestycyjnych. Jednym z takich sposobów jest skorzystanie z leasingu. Takie cechy leasing, jak krótsza procedura bankowa, optymalizacja podatkowa, brak wpływu na zdolność kredytową leasingobiorcy sprawiają, iż leasing zyskuje śród polskich przedsiębiorców coraz więcej zwolenników.

Jednak aby umiejętnie skorzystać z tej formy finansowania należy najpierw zapoznać się z jej specyfiką – zaczynając od kwestii prawnych, a kończąc na sprawach finansowych.

  1. Leasing operacyjny a kredyt bankowy

Podejmując decyzję o źródle finansowania każdy przedsiębiorca powinien rozważyć poniższe kwestie.

Tabela 4. Porównanie podstawowych charakterystyk leasing i kredytu bankowego.

Argument Kredyt bankowy Leasing operacyjny
Udział własny Od 0 do 95%; pełna elastyczność wielkości udziału własnego. od 0 do 45%. Standardowo 10 % od wartości netto + 22% VAT.
Okres finansowania Od 0 do 120 miesięcy. Maksymalny okres kredytowania zależy od banku. Umowa musi być zawarta na czas nie krótszy niż 40% okresu amortyzacji.
Korzystanie z funduszy unijnych Tak, jeśli inwestycja jest kwalifikowana. Tak, jeśli inwestycja jest kwalifikowana.
Dostępność Obecnie banki ograniczyły dostępność kredytów. Leasing jest oferowany nie tylko przez banki, ale także instytucje leasingowe oraz producentów (np. samochodów)
Procedury uproszczone W ogólnym przypadku procedura bankowa trwa 2-3 tygodnie. Niektóre baki oferują procedurę uproszczoną. Uproszczona procedura może trwać ok. 7 dni. Polega na braku wymogu zaświadczenia z US i ZUS.
Własność przedmiotu Nabyte maszyny lub budynki są własnością kredytobiorcy, nawet gdy jedną z form zabezpieczenia jest zastaw. Przez okres trwania umowy jej przedmiot jest własnością leasingodawcy.
Zabezpieczenie Przewłaszczenie częściowe (rejestracja na klienta, a bank dopisany jako współwłaściciel) oraz cesja polisy ubezpieczeniowej. Weksel własny In blanco. Pojazd jest zarejestrowany na firmę leasingową wg siedziby jej centrali lub oddziału.
Co jest z VAT? Rozliczenie/zwrot całości podatku VAT zawartego w cenie zakupu – bez względu na wielkość udziału własnego. Samochód osobowy – suma odliczonego podatku nie może przekroczyć 6.000 zł (art. 86 ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług). Rozliczenie/zwrot całości podatku VAT zawartego w udziale własnym. Potem miesięcznie z każdej raty. Samochód osobowy – suma odliczonego podatku nie może przekroczyć 6.000 zł (art. 86 ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług).
Co jest kosztem uzyskania przychodu? Kosztem uzyskania przychodu są odsetki i amortyzacja. Kosztem uzyskania przychodu są miesięczne raty leasingowe.
Możliwość wcześniejszej spłaty Tak, w każdym momencie. Zależna od momentu – umowa musi trwać nie krócej niż 40% okresu amortyzacji.
Możliwość przeniesienia przedmiotu na rzecz innego podmiotu Tak. Cesja jest możliwa w każdym momencie trwania umowy.
Kradzież lub kasacja Kwota ubezpieczenia jest przeznaczana na pokrycie pozostałego do spłaty kapitału. Nadwyżka jest klientowi zwracana. Kwota ubezpieczenia jest przeznaczana na pokrycie sumy zdyskontowanych, pozostałych do zapłaty rat.
Elastyczność w ustalaniu wysokości rat Raty kredytu są zwykle równe, nie ma możliwości różnicowania ich wysokości. Istnieje możliwość dostosowania struktury rat leasingowych do indywidualnych potrzeb korzystających.

Na rynku usług leasingowych działa wiele firm oferujących szeroki wachlarz możliwości w zakresie leasingu decydując się na konkretne warunki leasingu należy tak ustalić poszczególne jego parametry, aby korzyści płynące z takiego rodzaju finansowania były dla nas jak największe.

Leasing operacyjny daje możliwość obniżenia podstawy opodatkowania poprzez zaliczenie całości raty leasingowej w koszty działalności operacyjnej. W przypadku kredytu bądź leasingu finansowego, jako koszty finansowe zalicza się odsetki, przedmiot umowy wykazuje się w aktywach trwałych, zaś jego amortyzacja obniża podstawę opodatkowania. Jednak okres amortyzowania rzeczowych aktywów trwałych jest z reguły dłuższy niż okres trwania umowy kredytowej. Zatem w przypadku przedsiębiorcy, który prognozuje w najbliższym okresie wysokie zyski, bardziej korzystny jest leasing operacyjny.

Zdolność kredytowa – umowa leasingu operacyjnego nie zmniejsza zdolności kredytowej leasingobiorcy, natomiast leasing finansowy wpływa na nią negatywnie. Zatem jeśli przedsiębiorca przewiduje, iż w najbliższym czasie będzie potrzebował finansowania dłużnego, warto zdecydować się na leasing operacyjny.

Sytuacja finansowa – w przypadku leasing finansowego środek trwały jest wykazywany w aktywach firmy, natomiast po stronie pasywów powoduje zwiększenie zobowiązań. Wzrost sumy bilansowej wpływa negatywnie na wskaźniki zyskowności firmy (np. ROA). Leasing operacyjny nie jest z kolei wliczany do wartości aktywów bilansowych, tak więc suma aktywów nie ulega zmianie przy jednoczesnym wzroście zysku.

Ubezpieczenie przedmiotu leasingu to jedna z fundamentalnych kwestii, która jednocześnie jest często bagatelizowana. Leasingodawcy współpracują z firmami ubezpieczeniowymi, dzięki czemu leasingobiorcy mogą liczyć na preferencyjne warunki ubezpieczenia. Jednak w umowie leasingowej mogą czaić się pewne pułapki. Przykładem może być brak zapisu o udostępnieniu pojazdu zastępczego w przypadku awarii leasingowanego samochodu. Powinniśmy też dopilnować, aby zapisy dotyczące rozliczania powstałych szkód określały odpowiedzialność i obowiązki każdej ze stron w sposób klarowny.

Leasing w walucie obcej – do niedawna leasing walutowy był bardzo popularny, co było efektem aprecjacji złotówki. Po zawirowaniach na rynkach finansowych i znaczącym osłabieniu się polskiej waluty, sytuacja istotnie się zmieniła. Ostatnie wydarzenia obrazują jednocześnie, z jakim ryzykiem muszą liczyć się osoby, które chcą spłacać leasing we frankach czy euro. Deprecjacja złotego może narazić firmę na znaczne straty. Decydując się zatem na leasing w obcej walucie warto pomyśleć o zabezpieczeniu się przed niekorzystnymi wahaniami kursowymi.

  1. Sposoby pozyskiwania źródeł przez MSP w czasie kryzysu.

Kryzys dotarł do Polski – pod tym zdaniem może podpisać się 6. na 10. polskich przedsiębiorców. Jednocześnie aż co czwarty badany (26%) wskazał, że kryzys nie ma wpływu na jego firmę lub ma pozytywne skutki. Na szczęście są przedsiębiorstwa, które postrzegają kryzys jako okazję do przeprowadzenia niezbędnych zmian w firmie, na które nie było wcześniej zgody i chęci - takie wnioski płyną z raportu “Strategie firm w kryzysie” firmy 4 Results, przygotowanego przez Praktycy.com.

Firmy odczuwające negatywne skutki kryzysu są zmuszone do obniżenia marży firmy (58 % odpowiedzi) i renegocjacji kontraktów (39%). Przekłada się to na spadek zamówień, a co za tym idzie zmniejszenie przychodów odczuwane przez 6 na 10 badanych przedsiębiorstw.

Kryzys postrzegany jest jednak przez połowę (51%) przedsiębiorstw jako szansa. Przede wszystkim jest to okazja do modyfikacji i racjonalizacji strategii zarządzania firmą – mówi Ireneusz Biliński, członek zarządu 4 Results. - Co 5. firma skupia się na rozwijaniu nowych form działalności, a 13% badanych przyznaje, że zwiększa zakres prowadzonej działalności o nowe geograficzne rynki.

Spadek cen może być rozpatrywany jako spadek przychodów. Z drugiej strony jest idealną okazją na outsourcing niektórych działów (marketing, Public Relations) do wyspecjalizowanych agencji, czy też większej konkurencyjności cenowej przedsiębiorstw na rynku. 16% badanych firm deklaruje zwiększenie sprzedaży i przychodów w tym roku. Pozytywnie postrzegane przez silne przedsiębiorstwa jest również zmniejszenie konkurencji na rynku. Zwłaszcza firmy dobrze znoszące kryzys gospodarczy postrzegają obecną sytuację jako idealną do przejmowania konkurencji (25% odpowiedzi). 3/4 respondentów z tej kategorii koncentruje się obecnie przede wszystkim na zwiększeniu sprzedaży i rozwijaniu nowych form działalności.

Obecna sytuacja gospodarcza odciska swoje piętno na strategiach finansowych realizowanych przez rodzime firmy. Dominującą strategią, występującą we wszystkich grupach przedsiębiorstw, jest obniżanie kosztów funkcjonowania – ponad połowa odpowiedzi (53%). Należy je przede wszystkim powiązać ze zwolnieniami pracowników (28%), obniżkami płac (23%), obniżeniem wydatków na marketing i reklamę (34%), szkoleniami (30%), Public Relations (24%).

Cięcie kosztów można rozpatrywać w dwóch aspektach: rzeczywistego pogorszenia się sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa lub przekształcenia się rynku pracownika w rynek pracodawcy. W trudnej sytuacji ekonomicznej pracownicy wyrażają większe zrozumienie i zaangażowanie w zmiany – komentuje Ireneusz Biliński z 4 Results.

23% firm koncentruje się w tym czasie na podniesieniu przychodów, jest to strategia wdrażana przede wszystkim przez firmy odczuwające pozytywny wpływ kryzysu (42% odpowiedzi w tej kategorii) oraz, co zaskakujące, przez firmy negatywnie znoszące obecną sytuację gospodarczą (25% odpowiedzi w grupie). Chęć podniesienia przychodów w tym roku, może być powiązana ze skutkami spowolnienia gospodarczego owocującymi obniżeniem kosztów działalności poprzez spadek cen na rynku (18%). Daje to realne możliwości na pozostawienie kosztów na obecnym lub niższym poziomie i zwiększenie zysku. Kolejne efekty kryzysu to m.in. zmniejszenie konkurencji na rynku (12%), rozwijanie nowych form działalności (20%), czy bezpośredni wzrost sprzedaży (16%).

Obecna trudna sytuacja gospodarcza w długoterminowym rozliczeniu może okazać się korzystna dla polskiej przedsiębiorczości. Przedsiębiorstwa wyjdą z niej wzmocnione, z efektywniejszymi procesami i metodami zarządzania oraz urealnionym planami finansowymi – podsumowuje Ireneusz Biliński.

W Polsce wśród małych i średnich przedsiębiorstw, dominują

mikroprzedsiębiorstwa (stanowiące około 95% wszystkich zarejestrowanych

podmiotów gospodarczych), które często mają ograniczony

dostęp do niektórych źródeł finansowania. Stanowi to poważne

zagrożenie co do dalszego funkcjonowania firmy - realizowanie

działalności gospodarczej wymaga bowiem odpowiedniej

bazy majątkowej zarówno w momencie rozpoczęcia działalności,

jak i w trakcie jej prowadzenia. Dotyczy to zarówno składników

aktywów trwałych (środków trwałych, wartości niematerialnych i

prawnych), jak i aktywów obrotowych (poziom zapasów).

Badania, które zostały przeprowadzone przez Polską Agencję

Rozwoju Przedsiębiorczości, w zakresie sposobów finansowania

inwestycji przez przedsiębiorców pokazują, że głównym źródłem

finansowania działalności MSP jest własny zysk - aż 80,7% badanych.

Wśród najbardziej popularnych zewnętrznych źródeł finansowania

jest kredyt 20,8%, drugi w kolejności leasing 7,2%, następnie

pożyczki od rodziny i znajomych-z tej formy pozyskiwania

kapitału korzysta 6,4% badanych, z kredytu kupieckiego-3,3%, a z

kredytu preferencyjnego - 1,4%. Pozostałe formy stanowią ułamki

procenta (np. zakupy na raty 0,2%, środki pomocowe 0,1%).

Jeśli weźmiemy pod uwagę kredyty bankowe zaciągane przez

przedsiębiorców to dane liczbowe wskazują na niechęć przedsiębiorców

do zaciągania kredytów długoterminowych. Podstawową

barierą, którą wskazują jest koszt obsługi. Brak możliwości zaciągnięcia

deklaruje prawie 50 % mikroprzedsiębiorstw, 34% małych

firm i 31% średnich. Chęć i możliwość skorzystania z tej formy

finansowania wykazuje około 10% mikroprzedsiębiorstw, 14%

małych firm i 17% średnich.

Przedsiębiorcy częściej decydują się na kredyt krótkoterminowy,

który w przytoczonej powyżej statystyce jest najczęściej wykorzystywanym

zewnętrznym źródłem finansowania działalności.

Poniższa tabela (Tabela 4) przedstawia wartość zadłużenia krótkoterminowego

przedsiębiorstw oraz udział kredytów bankowych w

ogólnej wartości zobowiązań. Przedstawione dane wskazują, że

małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniające od 50 do 249 osób są

bardziej skłonne do zaciągania zobowiązań – 60% wszystkich, natomiast

udział samych kredytów jest niższy niż w przypadku firm z

przedziału zatrudnienia od 10 do 49 pracowników i wynosi 22%,

podczas, gdy w tych pierwszych jest to 58%. Przytoczone dane

wskazują, że większe podmioty gospodarcze są w mniejszym stopniu

zadłużone w bankach, ponieważ korzystają z alternatywnych

źródeł finansowania, natomiast małe firmy mają nadal utrudniony

dostęp do kapitału obcego.

  1. Polityka Unii Europejskiej wobec MSP.

Unia Europejska już dawno doceniła znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce. Są one bowiem źródłem nowych miejsc pracy, innowacji, dynamizmu gospodarczego. Integracja z Unią Europejską daje polskim przedsiębiorstwom z jednej strony możliwość dostępu do olbrzymiego 500 milionowego rynku konsumenckiego, z drugiej strony zmusza do konfrontacji z 19 milionami firm unijnych. W chwili obecnej MSP są uważane za główną siłę promującą konkurencyjność przemysłu wspólnotowego. W czerwcu 2000 r. Na spotkaniu Rady Europejskiej w Portugalii przyjęto dokument Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw (Europan Charter for Small Enterprises), który określa główne zasady polityki UE wobec małych i średnich przedsiębiorstw na najbliższe lata. Stwierdzono, że sytuacja małych przedsiębiorstw może się poprawić dzięki podjęciu działań mających na celu stymulację przedsiębiorczości oraz lepsze dostosowanie istniejących instrumentów do potrzeb sektora MSP.

Wspólne stanowisko Polski i Wspólnot Europejskich wobec małych i średnich przedsiębiorstw w Układzie Europejskim

Zgodnie z art. 89 Układu Europejskiego o ustanowieniu stowarzyszenia między Rzeczypospolitą Polską i Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi: Strony będą dążyć do rozwoju i umacniania małych i średnich przedsiębiorstw oraz współpracy między takimi przedsiębiorstwami Wspólnot i Polski, a także popierać wymianę informacji oraz know - how.

Tak więc widać dokładnie, że Polska podąża drogą wytyczona w Unii Europejskiej w promocji rozwoju sektora MSP i samozatrudnienia. Robimy to ze względu na efekty, jakie przyniosła ta polityka w krajach UE. Jesteśmy równoprawnymi partnerami obywateli UE w ramach prowadzenia działalności gospodarczej na terenie państw członkowskich Wspólnoty. Gwarantuje to nam Układ Europejski.

Wprowadzenie przyjaznego klimatu dla podejmowania inicjatywy własnej w ramach działalności gospodarczej, obejmującej przede wszystkim obszar usług, przetwórstwa i produkcji – wsparte jest konkretnymi działaniami rządu w postaci przygotowywanych zmian legislacyjnych oraz Unii Europejskiej poprzez dostęp naszych przedsiębiorstw do programów pomocowych dla tego sektora.

  1. Najpopularniejsze źródła finansowania działalności MSP w latach 2008-2009.

    1. Podsumowanie

Problemy funkcjonowania MSP zostały ujęte w Strategii Lizbońskiej,

która do 2010 roku chce uczynić z europejskiego rynku

najbardziej dynamiczną i konkurencyjną gospodarkę na świecie.

Ponieważ Polska jest pełnoprawnym członkiem wspólnoty to małe i

średnie przedsiębiorstwa z Polski również będą miały swój udział w

tym procesie.

Integracja postawiła polskich przedsiębiorców przed nowymi

wyzwaniami. Mają oni do dyspozycji nowe instrumenty, które mogą

wspierać ich działalność.

W Polsce w ciągu ostatnich lat nastąpiły zmiany w finansowaniu

działalności małych i średnich przedsiębiorstw. Coraz większa

liczba przedsiębiorców odchodzi od wewnętrznych źródeł finansowania

decydując się na inne formy pozyskiwania kapitału. Spowodowane

jest to rosnącą konkurencją, która zmusza firmy do podejmowania

ryzyka. Jednocześnie przedsiębiorcy są coraz bardziej

świadomi swoich decyzji w zakresie wyboru pomiędzy poszczególnymi

formami finansowania swojej działalności. Gospodarka rynkowa

sprawia, że umiejętność posługiwania się metodami zarządzania

finansami oraz odpowiednie kształtowanie struktury kapitału

staje się niezbędnym atrybutem każdego, nawet najmniejszego

przedsiębiorstwa i niejednokrotnie warunkuje przetrwanie na rynku.

Odpowiednie proporcje i rodzaje finansowania wewnętrznego i

zewnętrznego są czynnikami, które powodują przewagę nad konkurencją

i pozwalają na osiągnięcie wyższej efektywności gospodarowania.

  1. Bibliografia:

• Kusak Ł., Jak wybrać najkorzystniejsze źródło finansowania,

ABC finansów, dodatek do Serwisu Finansowo-Księgowego, nr

26(480) z 29 czerwca 2004r.

Warszawa-Łódź, 1998r.

Warunki prowadzenia działalności gospodarczej przez MSP w

Polsce i krajach Unii Europejskiej, Polska Agencja Rozwoju

Przedsiębiorczości, Warszawa 2002r.

• art. 69, 70, 74, 76 i 77 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 209, poz. 1315

• art. 12 ust. 4 pkt 1-2, art. 15 ust. 4d, art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a), art. 16 ust. 1 pkt 11-12 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 209, poz. 1316

• art. 14 ust. 3 pkt 1-2, art. 22 ust. 5c, art. 23 ust. 1 pkt 8 lit. a), art. 23 ust. 1 pkt 32-33 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 220, poz. 1432

• art. 5, 6 i 7 ustawy z 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych - Dz.U. Nr 139, poz. 1323; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1808

• art. 7091 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 228, poz. 1506

www.funduszestrukturalne.gov.pl


Wyszukiwarka