Pitagoras (ur. ok. 572 p.n.e. na Samos, zm. ok. 497 p.n.e. w Metaponcie) – grecki matematyk, filozof, mistyk, twórca twierdzenia Pitagorasa. Założył w Krotonie szkołę pitagorejczyków w roku 529 p.n.e.
Wydaje się, że Pitagoras przekazywał swe nauki w postaci maksym, z których część jest dziś dla nas zupełnie niezrozumiała, ze względu na nieznajomość kontekstu kulturowego, a część zachowuje swą aktualność do dziś. Oto kilka przykładów jego maksym:
Każde twierdzenie filozofa daje się zbić z taką samą łatwością, z jaką można go dowieść, nie wykluczając powyższego twierdzenia.
Kto mówi, sieje, kto słucha, zbiera.
Liczba jest istotą wszystkich rzeczy.
Muzyka budzi w sercu pragnienie dobrych czynów.
Tak długo jak człowiek będzie zabijał zwierzęta, ludzie będą zabijali się nawzajem. W istocie, ten kto zabija i zadaje ból, nie zazna radości i miłości.
Najkrótsze wyrazy "tak" i "nie" wymagają najdłuższego zastanowienia.
Nic w nadmiarze.
Trudno jest iść przez życie z wieloma drogami jednocześnie.
Trzeba milczeć albo mówić rzeczy lepsze od milczenia.
Zły język zdradza złe serce
Wszystko jest piękne dzięki liczbie.
Miał też Pitagoras zalecać swoim uczniom zadawanie sobie codziennie wieczorem pytań: Jaki błąd popełniłem? Co zdziałałem? Jakiego obowiązku zaniedbałem? Zakazywał jeść mięsa i bobu, ale np. atletom polecał spożywanie mięsa.
Prawdopodobnie wierzył w reinkarnację
Według Pitagorasa z Samos świat jest boskim tworem, gdzie człowiek powinien zwyciężać w sobie naturę zwierzęcą i dążyć do boskiej. Uważał, że podstawą wszelkiego bytu są liczby i związane z nimi dziedziny wiedzy: geometria, arytmetyka i muzyka. Odkryciem Pitagorasa było stwierdzenie, że harmoniczne interwały w muzyce, można przedstawić za pomocą prostych stosunków liczbowych. Początkiem i zasadą miała być jednostka-monada monady miała powstać nieograniczona diada, która miała być podłożem dla swojej przyczyny, czyli monady. Z monady i diady powstają liczby, z liczb punkty, z nich linie, z tych płaszczyzny, z płaszczyzn bryły, a z brył ciała postrzegalne zmysłami.
Uczniowie Pitagorasa swoje dzieła często przypisywali mistrzowi, dzięki czemu otrzymywały one wyższą rangę i były poparte autorytetem wielkiego filozofa. Podobnie mogło być ze słynnym twierdzeniem Pitagorasa nazwanym jego imieniem. Najprawdopodobniej nie zostało stworzone przez niego, lecz przez jednego z przedstawicieli szkoły pitagorejskiej.
Wśród innych osiągnięć Pitagorasa i jego szkoły wymienia się też]:
dowód, że suma kątów trójkąta równa jest dwóm kątom prostym,
wprowadzenie średnich: arytmetycznej, harmonicznej i geometrycznej,
konstrukcje wielościanów foremnych i odkrycie dwunastościanu foremnego,
strój pitagorejski