Wykład 1

Przyczyna pojawienia się ped społ:

1. Dynamiczny rozwój nauk tj filozofii nauk pzyroniczych, fizyka a także zaczęła rozwijac się pedagogika. Było to pod koniec 19 wieku. To wszystko spawiło ze obszar jakim zajmowała się ped. Znacznie się rozszerzyl co powodowało wykraczanie poza granice ped i tak powstały dyscypliny takie jak reso, specjalna andragogika jak i społeczna.

2. Rozwój klasy robotniczej – w raz z rozwojem ustroju kapitalistycznego rozwija się kklasa robotnicza (w19 ) w tym środowisku było wiele problemow badawczych związanych z funkcjonowaniem rodziny robotniczej. Wychowaniem edukacją kulturą młodzieży a także zaspakajaniem potrzeb tego środowiska. Stąd też wyodrębnia się ped społeczna która tymi problemami się zajmuje.

3. Pod koniec 19 i na pocz, 20 zaczeto organizować placówki op-wych kulturalne dla dzieci i młodzieży ( ogniska wychowawcze, kolonie letnie) była potrzeba nauki która zajłaby się tymi problemami.

4. John Dewey – założył pierwszą szkołę laboratoryjna. Reprezentował ruch nowego wychowania i był jego prekursorem. Szkołe założył w 1895. Dzieci uczyly się poza szkoła przez obserwację,wspołdziaąłanie z ogr.społ. Ellen Key w 1900 ogłosiła stulecie dziecka.

Przedmiot ped społecznej określił Wroczyński w latach 70, 20 wieku. Są nimi badania śr. Społ. I jego wpływu na rozwój i wychowanie dzieci i młodzieży po transformacji ustrojowej w Polsce, czyli po roku 1990. Dziś prócz tego przedmiotem jest jeszcze diagnozowanie róznych sytuacji trudnych w seodowisku społecznym oraz pomocą i wsparciem tych jednostek które nie SA w stanie prawidłowo funkcjonować. W uropie zachodniej nie ma takiej ped. Jest ta psychologik socjale. Stąd też u nas ped społ zajmuje się zarówno badaniem społ jaki i diagnozowaniem potrzeb i pomaganiem potrzebującym. Jest nauką teoretyczną i praktyczną

Prekursorzy: Henryk Pestalozzi: ped żyjący w Szwajcarii, autor książki „jak Gertruda uczy swoje dzieci” W swych książkach zwraca uwage na podniesienie kultury ogólnej życia wiejskiego oraz kultury życia w rodzinie. Slusznie rodzine uwazał za podst. Jednostkę wychowującą. Zorganizował i był kierownikiem domu sierot dla dzieci oraz zakładu dla dzieci najuboższych – osobiście się nimi zajmował. Zwolennik powszechnej edukacji dzieci.

Robert Owen- Anglik. Nawoływał do tworzenia przez fabrykantów osrodków edukacyjnych. W nich powinny miescić się takie budowle jak szkoła dla dzieci robotniczych domy kultury bądź świetlice, oraz boiska sportowe. W ogidznach do południowych do skzoy powinny być dzieci rodzin pracujących w fabryce a w godzinach wieczornych w szkole tej mogli by robotnicy dokształcać swoją wiedzę. Owen zobowiązał kapitalistów do org koloni letnich, Dla dzieci wątłego zdrowiapochodzacych z rodzin robotniczych.

Stanisław Szacki- uważał ze na rozwój dziecka mają wpływ 3 różne środowiska: rodzinne, szkolne, sąsiedzkie. Stąd tez uwazał ze naly doskonalić te 3 środowiska czy doskonalic funkcjonowanie rodziny, pracę szkoły i rzwijać środowisko lokalne pod względem wychowania i kultury. Nauczycieli i uczniów widział jako budowniczych lepszego społ.

Helena Radlińska – wybitny człowiek pedagog wielki wkład wpostanie ped społ. Zwraca uwagę na konieczność pracy oświatowej w róznych środowiskach społecznych. 1924 – organizator i kierownik wszechnicy dla dorosłych. W25 utworzyła studium pracy socjalnej szkoląc jak pomagać. Polka.

Wyklad2

Pojęcia: WYCHOWANIE- można ujmować w znaczeniu wąskim i szerokim. W znaczeniu wąskim rozumiemy świadome i celowe oddziaływanie wychowawcy skierowane na wychowanka w celu kształtowania cech w jego osobowości. W znaczeniu wąskim ped.spol. ma na myśli zorganizowane działania opiekuńczo-wychowawcze, które zawierają cel wychowawczy oraz dużą dozę świadomości oddziaływań wychowawczych skierowanych na osobę, bądź ludzi. W znaczeniu szerokim(wg.E.Trempały)- wielostronny strumień różnych bodźców wychowawczych i edukacyjnych, które mają wpływ na człowieka i określają jego zachowanie w pewnych sytuacjach społ. W tym znaczeniu rozszerza się oddziaływanie różnych bodźców wych i edu na jednostkę ludzką, rozszerza się ponieważ ten wielostronny strumień, rozpoczyna się od urodzenia dziecka i trwa do końca życia.
Mówiąc o wychowaniu, uważamy iż jednostka ludzka jest jednostką BIOSOCJOKULTURALNA. „BIO” – tzn., że człowiek zbudowany jest także z sfer psychicznych, zakodowanych i uwarunkowanych genetycznie i są wrodzone; „SOCJO” bo w wychowaniu jednostki, jego rozwoju, wpływ mają uwarunkowania środowiska społecznego. Człowiek staje się jednostką ludzką gdy ma kontakt z życiem społecznym, wówczas jego cechy psychiczne stają się ludzkie; „KULTURALNĄ” zespół kultury materialnej i duchowej i kontakt czlow ze sferami kulturowymi mają wpływ na rozwój psychiczny, estetyczny i innych jeszcze elementów psychicznych
ŚRODOWISKO SPOŁECZNE - (def. Wroczyńskiego) zewnętrzne otoczenie społeczne jednostki, która w nim przebywa czasie długotrwałym i ma ono wpływ na kształtowanie bądź zmiany cech osobowości tej jednostki. (def Pieter’a) otoczenie społeczne które może oddziaływać w czasie krótkotrwałym, ale z duża siłą emocjonalną wpływające na kształtowanie pewnych cech osobowości u tej jednostki.
OTOCZENIE SPOŁECZNE – zewnętrzna część rzeczywistości ludzkiej, w której może przebywać jednostka i ma ona wypływ na zachowania tej jednostki
KULTURA(wg. Głoskowskiej) całokształt dorobku dóbr materialnych i duchowych tworzonych przez minione pokolenia, rozwijanych poprzez współczesne pokolenia, w celu przekazania całokształtu dóbr następnym pokolenia (wg. Kamińskiego) jest to zbiór wartości, norm społecznych i wzorów zachowań, uznawanych i przyjmowanych przez całe społeczeństwo oraz przekazywanych młodemu pokoleniu do realizacji
PODKULTURA – zbiór wartości, wzorców zachowań i norm postępowań, które są przyjmowane i uznawane tylko w pewnych gr spol, ale nie są uznawane w całym społeczeństwie
CZAS WOLNY (def Wujka odnosi się do osób dorosłych) czas który pozostaje jednostce po zaspokojeniu potrzeb biologicznych, wykonaniu obowiązków prac domowych i zarobkowych i pozostaje on do dyspozycji i wykorzystania wg. Własnych zainteresowań; czas wolny dzieci i młodzieży to czas który pozostaje po zaspokojeniu potrzeb biologicznych oraz wykonaniu obowiązków szkolnych i domowych i pozostaje on do realizacji wg. Zainteresowań dzieci i młodzieży
REKREACJA czynny sposób wykorzystywania czasu wolnego w celu nabywania sił fizycznych i zdrowia biologicznego. Formy rekreacji *zabawa *sport *wycieczka *rajdy *obozy wędrowne *lekcje wf
WYPOCZYWANIE bierny sposób wykorzystywania czasu wolnego zwykle w wyniku uciążliwej pracy fizycznej, jed. Ludzka powinna stosować formy fizyczne dla regeneracji sił fizycznych
SIŁY społeczne: najbardziej wartościowe jednostki ludzkie w środowisku lokalnym, które inicjują pewne ważne dla środowiska inicjatywy społeczne przyczyniając się do rozwoju gospodarczego, oświatowego, kulturowego tego środowiska
POTRZEBY LUDZKIE wg. Radlińskiej to brak lub nie dostatek mający miejsce w jednostce ludzkiej bądź grupie społecznej który wywołuje aktywność tych jednostek w celu zaspokojenia tych potrzeb. Pedagodzy społ. Zajmują się diagnozą nie dostatków ludzkich
DIAGNOZA SPOŁECZNA wielostronne rozpoznanie trudności życiowych jed.ludz. w celu określenia przyczyn tych trudności oraz podjęcia działań, by wyeliminować trudne losy życiowe tej jednostki
WZORZEC idealny stan zachowań często wyobrażeniowy i doskonały, do którego dążymy, ale nigdy nie możemy go osiągnąć
WZÓR to stan zachowań rzeczywistych bądź rzeczywistej działalności instytucji jednostka ludzka w swych działaniach dąży do wzorca, ale dążąc do niego staje się wzorem. Jed.ludz. wciąż powinna dążyć do wzorca, czyli do doskonałości
OPIEKA SPOŁECZNA instytucjonalna forma rozpoznawania trudności życiowych jednostek i gr. Ludzkich w celu rzeczywistej pomocy i wspierania materialnego i psychicznego jednostkom i grupom które są w ciężkiej sytuacji losowej
OPIEKUN SPOŁECZNY kompetentna osoba zatrudniona w różnych ośrodkach opieki społecznej, której zadaniem jest diagnozować środ społ które jest objęte obszarem w opiece społecznej i niesie pomoc jednostkom oraz grupom , które odczuwają nie dostatek ekonomiczny i dysfunkcje życiowe

Metody i Techniki badawcze stosowane w pedagogice społecznej.

1)metody stosowane w pedagogice społecznej.

Wyróżnia się metody badawcze, techniki badwacze i narzędzia badawcze; Metdody: Esperymet ped, sondaż diagnostyczy, Metoda przypadków indywidualnych, Met. Monografii pedagogicznej.

Eksperyment Pedaggiczny- jest metodą do której badacz wprowadza jedną jedyną zmienną eksperymentalną w wyniku jej następują obserwowane zmiany rzezywistosci. ( przykład na 2 klasach 6A i 6b przypomnij sobie; sytemy nauczania inne)

Sondaż diagnostyczny – klasyczny przykład – badania OBOP-u jet to metoda za pomocą której dokonujemy rozpoznania zjawisk społecznych, pozycji społ osob badanych, jest spoosbem któy najczęściej stosujemy do duzych grup społ. Podstawową metedą tej metody jest ankieta.

Met przypadków indywidualnych - chodzi tu o to ze, jest sposób dogłębnych i wielostronnych badań jednostkowych tj. mniejszych grup niż w przypadku sondażu. W razie problemów w badaniach z powodów środowiska rodzinnego, badamy kolejnye 7 czy 8 przypadków w których również występują problemu rozmawiamy z wychowacą dziecka przeprowadzamy test socjlometryszny na dziecku i wówczas dokonujemy Analizy.

Met monografii pedagogicznej - to badanie instytucji na podstawie dokumentacji ale i jak już się chce wywiad ankieta itd. Robi się to w celu ewentualnego usprawnienia działania.

Techniki badawcze:

ankietę, która jest „techniką gromadzenia informacji polegającą na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera”¹²⁵. Jest to szczególny przypadek wywiadu. Badania ankietowe mają charakter masowy i mogą dotyczyć wąskiego zagadnienia bądź problemu szerszego, ale rozbitego na kilka zagadnień bardziej szczegółowych. Jest narzędziem poznania cech zbiorowości, faktów, opinii o zdarzeniach, danych liczbowych. Ankieta powinna być czytelna i przejrzysta, a powinna składać się następujących elementów:

a) informacji o instytucji firmującej badania

b) zwięzłej informacji o celu jakiemu służy ankieta

c) dodatkowych wyjaśnień (podziękowania, informacje o sposobie zwrotu ankiety)

d) pytań, odnoszących się do celów dla jakich ankietę sporządzono (dotyczące badanego problemu czy odnoszące się do respondenta)

e) instrukcji, dotyczących tego jak odpowiadać na pytania¹²⁶.

W ankiecie mogą znajdować się pytania zamknięte i zaopatrzone w tzw. kafeterię, czyli zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi. Kafeterie mogą być:

- zamknięte czyli jest to ograniczony zestaw możliwych odpowiedzi,

- półotwarte, czyli taki zestaw możliwych do wyboru odpowiedzi, które zawierają jeden punkt oznaczony zazwyczaj słowem „inne”, które pozwala na zaprezentowanie własnej odpowiedzi, jeśli nie mieści się w żadnym zaproponowanym sformułowaniu,

- dysjunktywne, czyli wykluczające,

- koniunktywne, czyli pozwalające na wybranie kilku możliwych odpowiedzi¹²⁷.

Przy układaniu pytań kwestionariusza ważne jest, aby:

1. pytania były jasne i precyzyjne,

2. pytania dotyczyły tylko jednej sprawy,

3. respondenci byli w stanie udzielić odpowiedzi,

4. respondenci chcieli udzielić odpowiedzi,

5. pytania dotyczyły respondentów,

6. zasadniczo pytania były krótkie,

7. unikać negatywnych określeń, by nie sprawić kłopotu respondentom,

8. sformułowanie pytań było takie, by nie prowadziło do „obciążonych odpowiedzi”¹²⁸.

- wywiad, który jest rozmową między badaczem a respondentem lub respondentami według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz¹²³. Służy głównie do poznawania faktów, opinii i postaw danej zbiorowości. Przedmiotem wywiadu jest uzyskanie informacji. Warunkiem przeprowadzenia dobrego wywiadu jest zaufanie, szczerość i przychylność badanego. Można wymienić następujące typy wywiadów:

- skategoryzowany, zapewniający większą ścisłość i porównywalność danych i nieskategoryzowany, dający możliwość swobody w formułowaniu pytań, a nawet zadawania pytań dodatkowych w celu pogłębienia zagadnienia,

- jawny, gdzie badany jest informowany o celach, charakterze i przedmiocie wywiadu oraz jawny nieformalny i ukryty, gdzie badany nie wie co jest przedmiotem badania,

- indywidualny i zbiorowy, w zależności od liczby osób biorących jednorazowo udział w wywiadzie.

- obserwację, która jest celowym tzn. ukierunkowanym i zamierzonym oraz systematycznym postrzeganiem badanego przedmiotu, procesu lub zjawiska¹²¹. Dostarcza najbardziej naturalnej i najbardziej prawdziwej wiedzy. Obserwacja może być:

a) otwarta albo swobodna, stosowana przez pedagogów, organizatorów. Można uzyskać dzięki niej wiedzę ogólną o obiekcie badań, a ta z kolei daje możliwość bardziej szczegółowego rozplanowania dalszego toku badań, oraz sformułowania wstępnych zagadnień czy hipotez roboczych;

b) systematyczna obserwacja bezpośrednia lub pośrednia, polegająca na planowanym gromadzeniu spostrzeżeń przez określony czas. Wymaga zaplanowania takich elementów jak: problematyka, czas, sposób gromadzenia materiałów. Szczególnym przypadkiem tego rodzaju obserwacji jest obserwacja uczestnicząca, gdy badający staje się uczestnikiem badanej zbiorowości i zostanie przez nią zaakceptowany. Może ona mieć dwie postaci: jawną, gdy członkowie grupy zostaną poinformowani o roli badającego oraz ukrytą, gdy grupa nie wie o roli jaką spełnia nowy jej członek czyli badacz¹²².

Obserwacja powinna być planowa, systematyczna i dokładna.

Techniki socjometryczne – są to czynności badacze które prowadzą do rozpoznania postaw społecznych zjawisk faktów pozycji społecznej jedn. W grupie i osob badanych do tech socjo zaliczamy: moreno, zgadnij kto to, test niedokończonych zadń, dokończ opowiadanie.

Analiza dokumentacji: dokumentem nazywamy każdy dokument pisany lub niepisany który może na przynieśc określoną wiedzę dotyczącą badanego problemu. Dokumentem nie może być:

Dziennik lekcyjny, arkusz ocen uczniowskich, arkusz zachowania dziecka w szkole, zeszyt ucznia.

Analizę dokumentacji najczęściej wykonujemy w badaniach w metodzie monografii pedagogicznej. W isytucjach i placówkach oświatowych badamy wszystkie dokumenty które przynoszą nam określną wiedzę dot. Rzeczywistego stanu działania placówki oświatowej.

Techniki statystyczne: SA to wyliczenia matematyczne wynikające z ilościowych badań postawionych problemów badawczych. Tech. Statystyczne przeważnie współpracują z ankietami ponieważ wyliczenia matematyczne czy statyczne powinny być wykonywane na dość dużych liczbach badaczy. Mamy tu średnią rytm. Wyliceni procentowe odejmowanie,

Narzędzia badawcze są to pewne urządzenia oraz kwestionariusze które służą pomocą w przeprowadzaniu badań do podstawowych narzędzi badawczych zaliczamy: aparat fotograficzny, kamerę, magnetofon.

Temat: Wychowanie równoległe

Wychowanie równoległe również nazywane, permanentnym, przez całe życie. Jest bardziej interesujące od wychowania szkolnego. Ma duże znaczenie w kształtowaniu postaw ludzkich, zachowań i cech osobowości. Miller określa wychowanie równoległe jako działalność wych-edu różnych instytucji pozaszkolnych równolegle funkcjonujących do szkoły. Ryszard Broczyński przez to wychowanie rozumie. Wszelką działalność wycho, socjalno, edukac. Kóre ma miejsce poza szkoła.co należy uznać jako wychowanie równoległe w stosunku do szkoły.

Najrafniej określa to Trępała: jest to szeroki strumień różnorodnych bodźców edukacyjnych płynących z różnych podmiotów środowiska wychowawczego – intencjonalnego i nieintencjonalnego, z którymi spotyka się jednostka ludzka i ma on wpływ na zachowanie człowieka, na jego działalność a także rozwój różnych sfer osobowości jednostki ludzkiej. Edukacja równoległa zawsze przebiega równolegle do edukacji realizowanej w sposób celowy i świadomy w procesie dydaktyczno-wychowawczym szkoły.

2. Klasyfikacja ośrodków wychowania równoległego

OŚRODKI WYCHOWANIA RÓWNOLEGŁEGO wg Edmunda Trępały:

1.        OŚRODKI WYCHOWANIA NATURALNEGO (rodzina, grupa rówieśnicza, grupy lokalne)

2.        OŚRODKI OPIEKI CAŁKOWITEJ NAD DZIECKIEM (dom dziecka, pogotowie opiekuńcze, ośrodki szkolno-wychowawcze)

3.        OŚRODKI CZĘŚCIOWEJ OPIEKI NAD DZIEĆMI (internat, bursa, dom akademicki)

4.        OŚRODKI WSPOMAGAJĄCE ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY (dom kultury, kluby sportowe, pałace młodzieży, kluby)

5.        OŚRODKI KULTURY I SZTUKI (biblioteka, kino, teatr, opera)

6.        ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU (czasopisma, gazety, radio, TV, Internet)

7.        ORGANIZACJE SPOŁECZNE, POLITYCZNE, STOWARZYSZENIA, KSIĄŻKA ORAZ KOŚCIÓŁ

8.        ZAKŁADY PRACY, które na tle swej podstawowej działalności produkcyjnej, usługowej, realizują również zagadnienie edukacji i wychowania dla swoich pracowników

4. Proces dydaktyczno-wychowawczy w szkole a wychowanie równoległe; znaczenie (rola) szkoły w wychowaniu równoległym

Zbigniew Kwieciński stwierdził, że szkoła, która w procesie dydaktyczno – wychowawczym nie wykorzystuje różnorodnych bodźców edukacyjnych funkcjonujących w środowisku lokalnym, poza szkolnym wychowuje dzieci w sposób pozorny nie przygotowujący do życia do współczesnych i przyszłych czasów.

Tadeusz Lenowicki analizując funkcjonowanie szkoły i jej procesy dydaktyczno wychowawcze wśród 7 mankamentów szkoły jako jeden z największych wymienia izolację współczesnej szkoły od ośrodków wychowania równoległego. Stąd też E. Trempała wymienia 3 ważne zadania szkoły w wychowaniu równoległym:

1. Szkoła i nauczyciel powinni w procesie dydaktyczno – wychowawczym nauczyć dzieci wykorzystywania różnych ośrodków wychowania równoległego. Nauczyciel powinien przygotowywać uczniów do racjonalnego i wszechstronnego korzystania z różnych źródeł wiedzy tkwiących poza szkołą.

2. Nauczyciel i szkoła w procesie dydaktyczno – wychowawczym muszą wykorzystywać różne elementy edukacyjne i wychowawcze tkwiące w wielostronnych ośrodkach wychowania równoległego (TV, kino, teatr, praca).

3. Szkoła i nauczyciele w procesie pracy dydaktyczno – wychowawczej muszą współdziałać z różnymi ośrodkami wychowania równoległego w celu optymalizowania rozwoju socjalizacji i wychowania, współdziałać z rodziną organizacjami, klubami. Szkoła nie może się izolować!

5. Funkcje wychowania równoległego

 

Najszerzej przedstawił je Mikołaj Winiarski, są to:

1. f. intelektualna

2. f. socjalizacyjna (uspołeczniająca) – wpływa na kształtowanie norm zachowań

3. f. wychowawcza

4. f. emocjonalna – powoduje przeżycia negatywne i pozytywne

5. f. integracyjna – wpływa na integracje między pokoleniami

6. f. rekreacyjna – powoduje wypoczynek sił umysłowych

7. f. opiekuńcza

8. f. towarzyska

9. f. w zakresie podtrzymywania zdrowia fizycznego

10. f. biologiczna.

WYKŁAD V – KULTURA PEDAGOGICZNA SPOŁECZEŃSTWA

Wychowanie w rodzinie odbywa się dwoma równoległymi torami. Pierwszy tor oddziaływań rodzicielskich jest nieświadomy, nieplanowany i odbywa się przez zwykły tok codziennych zdarzeń w rodzinie oraz różnorodnych interpersonalnych oddziaływań między członkami rodziny. Natomiast drugi tor oddziaływań rodzicielskich jest realizowany w sposób celowy, świadomy i zamierzony. Ten drugi tor związany jest z treścią i poziomem kultury pedagogicznej rodziców, społeczeństwa.

 

1. Pojecie kultury pedagogicznej społeczeństwa

  POJĘCIE KULTURY PEDAGOGICZNEJ SPOŁECZEŃSTWA jest to pewna świadomość wychowawcza rodziców i nierodziców, którzy uznają i przyjmują określone cele wychowawcze, realizują w wychowaniu wzorce, wzory wychowywania dzieci, są życzliwi i odpowiedzialni za losy swoich dzieci, mają określoną wiedzę z zakresu rozwoju i wychowania dziecka, posiadają wysokie umiejętności postępowania wychowawczego z dziećmi.

Pojęcie przedstawione wynika ze struktury kultury pedagogicznej, która była przedstawiona przez różnych badaczy struktury pedagogicznej: J. Maciaszkowa, I. Jundził, S. Kawula

Pierwsze pojęcie, które również w pedagogice społecznej jest przyjmowane wynika z syntezy i analizy dwóch składowych pojęć tj. KULTURA i PEDAGOGIKA

  KULTURA – rozumieć przez nią będziemy zbiór wartości, norm społecznych, wzorów i wzorców zachowań, które są uznawane i przyjmowane w społeczeństwie.

  PEDAGOGIKA – nauka o wychowaniu i kształtowaniu cech osobowych dzieci i młodzieży

  KULTURA PEDAGOGICZNA – rozumiemy przez nią wychowanie i kształtowanie cech osobowości dzieci przez rodziców zgodnie z przyjętymi normami społecznymi, wartościami i wzorcami przyjętymi w społeczeństwie.

 

 

2. Struktura kultury pedagogicznej społeczeństwa

wg Janiny Maciaszkowej (4 elementy struktury kultury pedagogicznej społeczeństwa):

1. wiedza rodziców o dziecku

2. znajomość przez rodziców celów, zadań wychowawczych

3. życzliwy stosunek rodziców do dzieci

4. umiejętność rodziców postępowania z dziećmi

Podział wg Maciaszkowej jest zbyt powierzchowny i nie ujmuje wszystkich elementów.

 

Stanisław Kawula swoją oparł na teorii organizacji, stąd też w swojej strukturze wymienił następujące elementy:

1. świadomość ról rodzicielskich

2. wiedza rodziców dotycząca celów, wzorców, wzorów zachowań

3. znajomość przez rodziców różnych środków oddziaływania wychowawczego

4. odpowiedzialność rodziców za losy dzieci

5. stosowanie sankcji rodziców wobec postępowania dzieci

6. pomoc rodziców w pracy szkolnej dzieci

7. refleksja rodziców nad całokształtem oddziaływań wychowawczych w rodzinie i poza nią

W strukturze tej brak jest ważnego komponentu w postaci sfer emocjonalnych (rodzice - dziecko)

 

Inną strukturę przedstawia I. Jundził. Oparła ja na teorii postaw ludzkich. Każda postawa ludzka składa się z trzech składników:

- składnik intelektualny, emocjonalny, działaniowy (behawioralny)

Opierając się na tej teorii wymieniła trzy komponenty kultury pedagogicznej:

       komponent poznawczy (intelekt)

o        wiedza rodziców o dziecku

o        znajomość celów, zadań wychowawczych

o        znajomość form i środków oddziaływania wychowawczego na dzieci

       komponent uczuciowy

o        odpowiedzialność za losy swoich dzieci

o        życzliwy stosunek rodziców do dzieci

       komponent działaniowy

o        umiejętność stosowania kar, nagród pedagogicznych w wychowaniu

o        umiejętność stosowania różnych stylów wychowawczych w procesie wychowawczym

Należy dodać, że struktura kultury pedagogicznej sformułowana przez I. Jundził jest dość trafna, choć posiada pewne usterki, natomiast współcześni pedagogowie społeczni zajmujący się kulturą pedagogiczną społeczeństwa rozwijają i doskonalą strukturę kultury pedagogiczną przez I. Jundził analizując rzeczywisty stan kultury pedagogicznej społeczeństwa polskiego należy uznać, że jest on niski lub bardzo niski.

 

3. Rzeczywisty stan kultury pedagogicznej rodziców

Rodzice nie posiadają pedagogicznej i psychologicznej wiedzy dotyczącej rozwoju i wychowania dzieci. Wiedza ich jest potoczna, tradycyjna, pozbawiona znamion wiedzy specjalistycznej. Rodzice także nie znają metod i form oddziaływania pedagogicznego na dzieci. Posiadają zbyt wysokie aspiracje w stosunku do możliwości psychofizycznych dzieci. Rodzice są na ogół życzliwi w stosunku do dzieci. Są na ogół odpowiedzialni za losy własnych dzieci. Odpowiedzialność ta w każdym dziesięcioleciu, każdego pokolenia w ostatnim wieku rośnie. Oznacza to, że rodzice coraz dłużej pragną odpowiadać za dorosłe dzieci. Jest to zjawisko od strony pedagogicznej niekorzystne – brak samodzielności u tych dzieci, zahamowany jest rozwój cech społecznych. Rodzice nie mają umiejętności pedagogicznych oddziaływania na dzieci. W procesie wychowawczym stosują więcej kar niż nagród. Kary te często są na pograniczu przemocy fizycznej, etycznej, poniżają godność dziecka. Są to kary fizyczne, wyzywanie dziecka, zamykanie w ciemnym pokoju, ośmieszanie wobec kolegów. Rodzice zbyt mało stosują nagrody uczuciowej: przytulenie, uśmiech, pocałunek, pogłaskanie. Rodzice nie potrafią tworzyć w sposób świadomy sytuacji wychowawczych w rodzinie i poza nią. Współdziałanie ich ze szkołą jest na poziomie dostatecznym kiedy dzieci uczęszczają do klas I-III. W późniejszych okresach rozwojowych współdziałanie owo maleje, obojętnieje a nawet tworzą się postawy negatywne, wrogość w stosunku do szkoły. Na niższym poziomie jest współdziałanie z placówkami opiekuńczo-społecznymi. Reasumując należy stwierdzić, że świadomość wychowawcza rodziców jest niska bądź bardzo niska. Stąd też występuje konieczność podnoszenia kultury pedagogicznej społeczeństwa w Polsce.

4. Koncepcje upowszechniające kulturę pedagogiczną społeczeństwa

W 1976 r. Rząd wydał uchwałę o potrzebie podnoszenia kultury pedagogicznej społeczeństwa polskiego. W kwietniu 1978 r. Ministerstwo Oświaty i Wychowania wydało zarządzenie, które obligowało wszystkie placówki podłe ministerstwu oraz Kuratora Oświaty do podejmowania planowych zamierzeń i działań w zakresie kształcenia pedagogicznego społeczeństwa. W 1979 roku Edmund Trempała opracował program kształcenia pedagogicznego rodziców i nierodziców dla uniwersytetów powszechnych dla rodziców, organizowanych przez Towarzystwo Wiedzy Powszechnej. W latach 1980 – 1989 było w Polsce co roku organizowanych ponad 50.000 UPdR-ów przez TWP. Po transformacji ustrojowej, z braku pieniędzy forma ta została wyeliminowana. Obecnie w Polsce jest około 46 UPdR-ów.

Inną koncepcją kształtowania kultury pedagogicznej rodziców przedstawia S. Kawula. W 1983 roku uważał on, iż wszystkie ośrodki wychowania równoległego (domy kultury, zakłady pracy, czasopisma, radio, TV, kościół i organizacje) winny w sposób celowy, świadomy realizować treść pedagogiki dla rodziców by podnieść tak ich kulturę pedagogiczną.

Jeszcze inną koncepcje w 1984 r. Przedstawiła I. Jundził. Uważała ona, że w Polsce na wzór niektórych państw Europy Zachodniej należy organizować tzw. Szkoły dla rodziców. W szkołach tych prowadziliby zajęcia najlepsi pedagogowie, psychologowie, lekarze i prawnicy. Szkoły te tworzone byłyby one w większych miastach Polski. Koncepcja ta choć słuszna nie doczekała się realizacji ze względu na brak pieniędzy. W 1986 prof. Cudak przedstawił także koncepcję kształcenia pedagogicznego rodziców w książce pt.: „Funkcje szkoły w kształtowaniu kultury pedagogicznej rodziców” (UŁ). Dowodzi on, że szkoła ma największe możliwości w zakresie realizacji kształcenia pedagogicznego rodziców. Możliwości te wynikają z 3 ważnych uwarunkowań:

1. szkoła ma przygotowaną kadrę pedagogiczną, która za odpłatnością może kształcić pedagogicznie rodziców

2. szkoła ma możliwość objąć kształceniem pedagogicznym wszystkich rodziców z terenu obwodu szkolnego

3. szkoła ma odpowiednia bazę w postaci izb lekcyjnych, środków dydaktycznych, którą to bazę można wykorzystać do kształcenia pedagogicznego rodziców

WYKŁAD VI – FUNKCJE RODZINY I ICH PRZEMIANY

1. Pojęcie funkcji rodziny

FUNKCJA – oznacza obowiązek, zadanie, stanowisko (Encyklopedia Powszechna). Wyodrębnia się funkcję logiczną, matematyczną, fizyczną i społeczną. W obszarze funkcji społecznej mieści się funkcja rodzicielska.

Po raz pierwszy w 1968r. Jan Szczepański określił funkcje rodziny. Szczepański uważał, iż funkcje rodziny to zadania przyjmowane przez rodzinę i realizowane w toku różnych działań rodzicielskich. W 1976r. Zbigniew Tyszka w książce pt. „Socjologia rodziny” rozszerza definicje funkcji rodziny. Przez funkcje rodziny rozumie on przyjmowanie wielostronnych zadań przez rodzinę, realizowanie tych zadań w toku różnorodnych czynności rodzicielskich, których efektem jest prawidłowy rozwój dzieci i młodzieży, zaspakajanie ich potrzeb oraz przygotowanie do życia w społeczeństwie.

2. Klasyfikacja funkcji rodziny

Po raz pierwszy w roku 1958 amerykański pedagog i socjolog – Ackerman przedstawił zadania jakie rodzina powinna wykonywać w stosunku do swoich członków wspólnoty rodzinnej. W 1966r. Polski pedagog Natalia Han – Ilgiewicz za Ackermanem wymienia następujące zadania, które rodzina powinna przyjmować w swoim życiu:

a)       dostarczanie społeczeństwu nowych członków

b)       zabezpieczenie mieszkania dla wspólnoty rodzinnej

c)       dbałość rodziców o zaspokajanie dóbr materialnych i konsumpcyjnych dla członków rodziny

d)       dbałość rodziców o podtrzymanie tradycji narodowych oraz obyczajów i obrzędów regionalnych

e)       przekazywanie języka, wzorów zachowań i norm społecznych

f) przygotowanie do życia w społeczeństwie

 

Ani Ackerman ani Natalia Han – Ilgiewicz nie nazywali tych zadań funkcjami rodziny. Od roku

1968 pedagogowie społeczni i socjologowie przedstawiali różne klasyfikacje funkcji rodziny. Jedną z pierwszych interesujących klasyfikacji funkcji rodziny przedstawił w 1976r. Zbigniew Tyszka. Wymienia on w niej aż 10funkcji rodziny:

1. f. prokreacyjna

2. f. opiekuńczo – usługowa

3. f. materialna

4. f. socjalizująca

5. f. klasowa

6. f. legislacyjna (prawna)

7. f. seksualna

8. f. towarzyska

9. f. emocjonalna

10. f. ekspresyjna

 

Dość ciekawą klasyfikację przedstawił Franciszek Adamski. Wymienia on w tej klasyfikacji 2 grupy funkcji. Pierwsza to: FUNKCJE PODSTAWOWE (pierwszoplanowe) i zalicza do nich:

- f. prokreacyjną, emocjonalną, socjalizującą

W drugiej umieścił FUNKCJE DRUGORZĘDNE i zaliczył do nich:

- f. klasową (stratyfikacyjną), f. religijną, f. opiekuńczą, f. rekreacyjną, f. wychowawczą

W 1993r Stanisław Kawula w czasopiśmie „Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze” na podstawie analizy realizowanych zadań w rodzinie , w układzie historycznym oraz zadań współczesnej rodziny wymienia w swej klasyfikacji tylko 4 funkcje:

-          prokreacyjna

-          socjalizacyjna

-          ekonomiczna

-          opiekuńcza

Stwierdził przy tych, że wszystkie inne funkcje wymienione przez pedagogów i socjologów należą do FUNKCJI POCHODNYCH od tych wymienionych przez niego.

 

3. Czynniki powodujące przemianę funkcji rodziny

Pedagogowie społeczni wymieniają 2 grupy czynników, które mają wpływ na przemiany funkcji rodziny:

I grupa czynników – MAKROSPOŁECZNA (ZEWNĄTRZ RODZINNE)

-          przemiany ustrojowe

-          migracja ludności

-          urbanizacja

-          technizacja

-          poziom kultury ogólnej społeczeństwa

-          środowisko zamieszkania

-          poziom wykształcenia społeczeństwa

II grupa czynników – MIKROSPOŁECZNE (WEWNĄTRZ RODZINNE)

-          umiejętności wychowawcze rodziców

-          wykształcenie rodziców

-          postawy rodzicielskie

-          miejsce zamieszkania rodziców

-          zawód wykonywany rodziców

-          aspiracje rodzicielskie

4. Przemiany poszczególnych funkcji rodziny

Dynamika przemian poszczególnych funkcji rodziny zależy od dynamiki zmian w uwarunkowaniach makrospołecznych i mikrospołecznych rodziny. Im większe są zmiany gospodarcze, społeczne, polityczne w państwie tym wyższy jest stopień przemian funkcji rodzicielskich.

 

wg klasyfikacji Kawuli:

FUNKCJA PROKREACYJNA w XIX wieku i wcześniej – rodziny polskie były wielodzietne z siedmiorgiem i większą liczbą dzieci. W okresie między wojennym w XX wieku nastąpiła niewielka przemiana funkcji prokreacyjnej ponieważ:

1.        W środowisku miejskim kształtował się model rodziny średniodzietnej z trojgiem dzieci, a w rodzinie wiejskiej dalej funkcjonował model rodziny wielodzietnej z czworgiem dzieci.

Po roku 1956 (wejście ustawy aborcyjnej) zaczął zmniejszać się model rodziny miejskiej i wiejskiej. Model rodziny miejskiej kształtował się w postaci rodziny małej z dwojgiem dzieci, wiejskiej – średniej z trojgiem dzieci.

W latach 90-tych XX wieku nastąpiła znaczna przemiana funkcji prokreacyjnej – w rodzinie miejskiej kształtuje się model rodziny małej z jednym dzieckiem a w wiejskiej z dwojgiem dzieci.

Współcześnie funkcja prokreacyjna jeszcze bardziej się zmienia ponieważ młode małżeństwa odkładają rodzenie dziecka na czas późniejszy i z reguły planują jedno dziecko. Dotyczy to przede wszystkim rodzin miejskich z średnim wykształceniem, w środowisku wiejskim również zaczyna się kształtować model rodziny z jednym dzieckiem. Stąd też zachwiana jest struktura demograficzna w naszym społeczeństwie – od 3 lat wskaźnik demograficzny wynosi poniżej 1 co oznacza, że w 1999r. wynosił 0.99, w 2000r – 0,98, w 2001r – 0,97.

2.        Warunki ekonomiczne nie pozwalają często na większą liczbę dzieci.

3.        Wygoda młodych małżonków

4.        Kariera zawodowa i naukowa małżonków

5.        Problem utrzymania pracy

 

FUNKCJA SOCJALIZACYJNA w XIX wieku i wcześniej tylko rodzina uczyła i przekazywała swoim członkom wzory zachowań, normy społeczne a nawet edukację. W okresie międzywojennym kiedy upowszechniło się szkolnictwo elementarne część przekazywanych wzorów zachowań przeszło do tych szkół kształcących dzieci. W okresie po II wojnie światowej za czasów realnego socjalizmu celowo polityka państwa była realizowana w tym kierunku aby odebrać rodzinie funkcje socjalizujące (ideologizowanie dzieci i młodzieży). W latach 60-tych wraz z upowszechnieniem szkolnictwa podstawowego i zawodowego rodzina miała w dalszym ciągu ograniczone funkcje socjalizacyjne ponieważ szkolnictwo przejmowało część tych funkcji uspołeczniających. W ostatnich latach obserwujemy tzw. „szum informacyjny” – różne informacje docierają do dzieci i młodzieży – TV, Internet, Radio, prasa, szkoła, Kościół... Młodzież ma trudności z wyborem norm społecznych i wartości. Rodzice ta funkcje socjalizacyjną spełniają jedynie w pierwszych okresach rozwojowych dziecka i powinni wykorzystać tę szansę!!!

 

FUNKCJA EKONOMICZNA nazwana przez Ziemską – PRODUKCYJNĄ ponieważ w XIX wieku wiele rodzin zajmowało się produkcją i handlem tak zaspakajając potrzeby materialne. Maciaszkowa nazwała tą funkcję – ZAROBKOWĄ bo wraz z upaństwowieniem i uwspółcześnieniem środków produkcji po II wojnie światowej rodzice poszli do pracy i za swoją pracę otrzymywali zarobek przeznaczając go na zaspokojenie dóbr materialnych rodziny. Tyszka nazwał tą funkcję MATERIALNĄ, Kawula EKONOMICZNĄ.

W ostatnich latach obserwujemy poważne zachwianie funkcji ekonomicznej. Według statystyk 54% rodzin żyje na poziomie minimum socjalnego, z tego 20% żyje na granicy bądź w ubóstwie ekonomicznym. Tylko 9% rodzin w Polsce żyje powyżej średniej ekonomicznej. Pozostałe 37% żyje na poziomie średniej ekonomicznej.

 

FUNKCJA OPIEKUŃCZA W okresie międzywojennym i wcześniej opieka nad dziećmi w rodzinach była surowa, wymagająca, w której było niewiele uczuć emocjonalnych. W latach 60-tych funkcja ta zaczęła ulegać przemianie. W rodzinach szczególnie młodych małżonków coraz więcej było uczuć przekazywanych dzieciom i opiekuńczości w stosunku do nich.

W ostatnich latach obserwujemy szczególnie w małżeństwach młodych z wyższym wykształceniem nadmierną opiekuńczość. Ponadto wydłuża się opieka rodziców nad dziećmi. Często już dorosłe dzieci są jeszcze przedmiotem dużej opieki ze strony rodziców. Powoduje to zahamowanie w usamodzielnieniu się młodzieży, a także nieodpowiednie przystosowanie młodego pokolenia do ciężkiego życia w warunkach społeczno ekonomicznych i gospodarczych naszego kraju.