DECENTRALIZACJA

Pojecie decentralizacji nie jest rozumiane jednoznacznie, gdy_ jest to zjawisko bardzo

złożone i wieloaspektowe. W ujęciu dynamicznym decentralizacja oznacza przekazywanie

zadań i środków na ich realizacje z wyższych, na rzecz niższych szczebli jednostek

organizacyjnych. W ujęciu statycznym, jest to stan wyposażenia niższych ni_ centralny

szczebli organizacyjnych w zadania i środki ich realizacji, przy prawnym zabezpieczeniu

samodzielności tych szczebli

. Wyróżnia się przy tym różne rodzaje decentralizacji, wśród

których podstawowe znaczenie ma decentralizacja terytorialna, oznaczająca przenoszenie

Zadań i środków ich realizacji na rzecz niższych szczebli władzy publicznej (jednostek

Samorządu terytorialnego). Obok niej, jako formą uzupełniająca (a czasami konkurencyjna)

wyróżnia sie, tzw. decentralizacje funkcjonalna, zwana niekiedy branżowa, która ma

ograniczony charakter i polega na przenoszeniu niektórych rodzajowo tylko określonych

funkcji na rzecz jednostek niższego szczebla. Tak wiec przekazywanie w Polsce zadań i

środków na rzecz gmin, powiatów i województw samorządowych realizuje decentralizacje

Terytorialna, natomiast przekazanie zadań i środków regionalnym kasom chorych – było

Decentralizacje funkcjonalna.

3.Decentralizacja jest to ustawowe, trwałe, prawem chronione przekazywanie organom decentralizowanej władzy publicznej (gminom, powiatom, województwom) zadań, kompetencji i środków, w które do tej pory były wyposażone organy władzy centralnej

przyczyna – ilość zadań, ich zróżnicowanie i charakter, zapewnienie udziału obywateli, lepsze wykonanie zadań przez struktury stykające się z nim bezpośrednio

cel – identyfikacja i organizowanie zaspokojenia zbiorowych potrzeb miejscowej ludności(sprawowanie władzy musi spoczywać na władzach najbliższych obywatelom)

wyodrębnienie niezależnych i względnie samodzielnych podmiotów, które nie są podporządkowane hierarchicznie organom występującym na wyższych szczeblach

Decentralizacja, decentralizacja władzy publicznej - przeniesienie części uprawnień i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy państwowej na organy władzy samorządowej możliwie najniższego szczebla.

Decentralizacja władzy publicznej jest zasadą prawną wyrażoną w art. 15 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Przykładami decentralizacji była reforma służby zdrowia wchodząca w skład programu czterech reform rządu Jerzego Buzka oraz utworzenie trzema ustawami z 1990 i 1998 trójszczeblowego samorządu terytorialnego.

Samorząd terytorialny w Polsce

Wydarzenia przełomu lat 80 i 90 w Polsce wywołały dyskusje na temat wizji ładu społeczno-politycznego. W elitach politycznych panowała zgoda, co do przeprowadzenia reformy adm. Publicznej a zwłaszcza tworzenia samorządu terytorialnego.

Upodmiotowienie społeczności lokalnych miało oznaczać, że samorząd terytorialny musi być podmiotem władzy publicznej, realizowanej przez instytucje terenowe w zakresie spraw o znaczeniu lokalnym.Podstawowe znaczenie w procesie reformowania państwa miała ustawa o samorządzie terytorialnym, która weszła w życie 27 maja 1990 r. Z tym dniem mieszkańcy dotychczasowych gmin stali się z mocy prawa członkami wspólnot samorządowych - samorządu terytorialnego.

Powstała całkowicie nowa struktura ustrojowa: samorządowa gmina z wyodrębnionym budżetem, będąca podmiotem mienia komunalnego; struktura z ustawowo określonymi kompetencjami, z pracownikami o specjalnym statusie prawnym, samodzielnie i demokratycznie kreująca swoje organy.

Na szczeblu wojewódzkim, jako rozwiązanie tymczasowe, utworzono organ samorządu terytorialnego w kształcie sejmiku samorządowego, składającego się z przedstawicieli wszystkich gmin województwa, a de facto sprowadzającego się do reprezentowania ich wobec administracji państwowej.W celu kontynuowania reform powołano Urząd Pełnomocnika ds. Reformy Administracji Państwowej w osobie prof. M. Kuleszy. Kierowany przez niego zespół opracował kompleksowy Program Reformy Administracji Publicznej, który zakładał ograniczenie władzy centrum i rozbudowanie samorządu terytorialnego o kolejne dwa szczeble (powiatowy i wojewódzki).

W okresie rządów Premier H. Suchockiej 17 października 1992 r. uchwalono Ustawę Konstytucyjną, zwaną Małą Konstytucją, która wprowadziła następujące zasady ustrojowe ważne z punktu widzenia samorządu terytorialnego:

- jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną;

- samorząd terytorialny posiada własności i inne prawa majątkowe;

- podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina;

- jednostki samorządu terytorialnego wykonują przysługujące im zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność a także zadania zlecone administracji rządowej;

- wybory do organów stanowiących samorządu są 5-przymiotnikowe (powszechne, równe, wolne, bezpośrednie i tajne);

- dochodami jednostek samorządu terytorialnego są dochody własne tych jednostek oraz subwencje i dotacje.

Kolejnego przyspieszenia prace związane z reformowaniem administracji państwowej nabrały po wyborach parlamentarnych w 1997 r.

W tym samym czasie (2 kwietnia 1997 r.) uchwalona została nowa Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, która w materii ustroju terytorialnego zawiera m.in. następujące zapisy:

- ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizacji władzy publicznej;

- ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału. Terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową;

- samorząd terytorialny we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, przysługującej w ramach ustaw.

Kontynuując te działania zgodnie z uchwałą rządu z 23 grudnia 1997 r. w sprawie zasad przygotowania i przeprowadzenia reformy administracji publicznej nowy ustrój państwa miały tworzyć:

- samorząd gminny,: Rolę gminy szczegółowo określa ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

Wyróżniamy trzy rodzaje gmin: miejskie, miejsko wiejskie i wiejskie (zbiorowe, wielowioskowe). Rada gminy może w obrębie gminy tworzyć mniejsze jednostki administracyjne (tzw. jednostki pomocnicze gminy): sołectwa, dzielnice, osiedla lub inne jednostki (art. 5, ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym).

Gmina realizuje zadania poprzez swoje organy: radę gminy (organ stanowiący i kontrolny) oraz wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (organ wykonawczy). Rada gminy może także stworzyć młodzieżową radę gminy o charakterze konsultacyjnym.

- samorząd powiatu, Na skutek reformy administracji publicznej w 1998 roku powołano do

!życia w Polsce 308 powiatów ziemskich i 65 miast na prawach powiatu. Na wniosek

wielu inicjatyw obywatelskich dotyczących utworzenia nowych jednostek powiatowych

W niektórych miastach rząd powoła dodatkowo 7 nowych powiatów. Obecnie

funkcjonuje w Polsce 315 powiatów ziemskich i 64 miasta na prawach powiatu. W artykule

przedstawiono znaczenie powiatów w systemie administracji publicznej.

- samorządowo-rządowe województwo. - Wyodrębniony (zasiedlający określone terytorium) w strukturze państwa związek społeczności regionalnej funkcjonujący w randze województwa, który z mocy prawa powołany jest do samodzielnego wykonywania zadań administracji publicznej, a także wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych na niego zadań. Samorząd województwa posiada możliwość kształtowania własnej wewnętrznej organizacji, m. in. wyboru organów samorządu wojewódzkiego (sejmik województwa, zarząd województwa), a także stanowienia poprzez te organy prawa miejscowego.

Przez termin województwo i samorząd województwa rozumie się regionalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Planowano utworzenie (z uwzględnieniem lokalnych interesów i tradycji) około 320 powiatów,

które przejęłoby około 80 proc. zadań usługowych ówczesnych województw. Województwa -regiony, (których liczbę planowano radykalnie zmniejszyć miały zaś zająć się przede wszystkim zagadnieniami rozwojowymi.

Szefem administracji państwowej i reprezentantem rządu w regionie miał pozostać wojewoda, dysponujący narzędziami zabezpieczenia interesu państwa i przestrzegania prawa. Reforma samorządowa miała na celu pełną podmiotowość władz lokalnych. Jej zahamowanie, oznaczałoby podważenie istoty przemian, które rozpoczęły się w 1989 r. pod hasłem budowania państwa opartego na sile społeczności lokalnej, posiadającego odpowiednie kompetencje i środki do ich realizacji.

Ostateczne decyzje odnośnie kształtu granic, liczby powiatów i województw zapadły 5 czerwca 1998 L Wówczas to Parlament Rzeczypospolitej uchwalił ustawy o samorządzie powiatowym i województwa, określił zadania i kompetencje nowych organów samorządowych, oraz termin wprowadzenia reformy administracji publicznej w życie na 1.01. 1999 r. Powszechnie przyjmuje się, że dzień 1-go stycznia 1999 r. jest datą kończącą proces transformacji ustrojowej rozpoczętej w 1989 r., polegającej na decentralizacji zadań i kompetencji, choć nie w pełni decentralizacji finansów publicznych. Reforma administracji publicznej stała się faktem, nie oznaczało to jednak, iż umilkły spory i dyskusje, co do celowości jej wprowadzenia oraz możliwości osiągnięcia lepszych wyników ekonomicznych i organizacyjnych.

Reformy:

Reforma systemu oświaty z 1999 roku.

Reforma oświatowa miała na celu upowszechnienie średniego wykształcenia i podniesienie jego poziomu. Zakładała zmiany strukturalne w systemie oświaty oraz programowe. Skrócono o 2 lata (do 6 klas) czas nauki w szkole podstawowej i wprowadzono nowy typ szkoły gimnazjum, w którym nauka trwa trzy lata. Kolejnym elementem systemu oświaty są szkoły ponad gimnazjalne. Należą do nich trzyletnie licea ogólnokształcące, czteroletnie technika, dwuletnie lub trzyletnie szkoły zawodowe (czas trwania nauki zależny jest od wybranego przez ucznia zawodu) oraz nowy typ szkoły – trzyletnie licea profilowane.

Nowym elementem było wprowadzenie systemu zewnętrznych egzaminów, które przeprowadzane są przez centralną komisję egzaminacyjną. W ostatnim roku nauki w szkole podstawowej i w gimnazjum uczniowie przystępują odpowiednio do zewnętrznego sprawdzianu lub do egzaminu gimnazjalnego. Przystąpienie do nich jest warunkiem niezbędnym do ukończenia wymienionych szkół. Absolwenci liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych, techników przystępują do egzaminu maturalnego. Absolwenci szkół zawodowych przystępują do zewnętrznych egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Wprowadzanie systemu egzaminów zewnętrznych było procesem długofalowym. Pierwszy sprawdzian na zakończenie szóstej klasy szkoły podstawowej oraz pierwszy egzamin gimnazjalny odbył się w roku 2002 (rok szkolny 2001/2002). Egzaminy kończące szkoły kładą nacisk na stosowanie zdobytych umiejętności i rozumienie poleceń.

Reforma emerytalna zakładała uzupełnienie dotychczasowej metody finansowania rent i emerytur tworząc trzy filary. Finansowanie świadczeń wypłacanych przez ZUS i pochodzących od składek osób pracujących odbywa się w I filarze. Wysokość emerytury wynikającej z I filaru (obejmującego wszystkie osoby, które w momencie rozpoczęcia reformy nie przekroczyły 50 lat) uzależniono od stażu pracy i wysokości zarobków każdego pracującego. Składka wynosi 80% poprzedniej składki i stanowi 36% zarobków. II filar opiera się o Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE), tworzone przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE). Składka wynosi 20% składki niewpłacanej do I filaru, zbierana jest na indywidualnych kontach emerytalnych i inwestowana na rynku finansowym. III filar przeznaczony jest dla osób, które chcą ubezpieczyć się dodatkowo, np. w towarzystwach ubezpieczeniowych lub pracowniczych programach emerytalnych[1].

Reforma administracji[edytuj]

Polska reforma administracyjna (1999).

Reforma administracji zastąpiła dawny dwustopniowy podział administracyjny (gminy i 49 województw) nowym, trójstopniowym podziałem, w którym podstawową jednostką administracji jest gmina (na czele gminy wiejskiej stoi wójt, gminy miejsko-wiejskiej lub mniejszej miejskiej burmistrz, a większej miejskiej prezydent), większą jednostką jest powiat, na którego czele stoi starosta, a największą jednostką organizacyjną jest województwo. Wg nowego podziału administracyjnego województw jest 16.

Reforma służby zdrowia[edytuj]

Reforma służby zdrowia decentralizowała system ubezpieczeń zdrowotnych i wprowadzała Kasy Chorych, regionalne lub branżowe instytucje podpisujące umowy o finansowaniu z zakładami opieki zdrowotnej. Wprowadzała także instytucję lekarza rodzinnego.