POZYTYWIZM, HENRYK MARKIEWICZ
Nadbudowa ideologiczna
Cztery modele światopoglądowe, których cechą wspólną jest ukierunkowanie społeczno-polityczne, natomiast płaszczyzna filozoficzna jest słabo rozbudowana, mało oryginalna.
Nurt postromantyczny
-pierwsze piętnastolecie popowstaniowe, manifesty emigracyjne i galicyjskie
-filozofia : spirytualizm ( przewaga czynnika uczuciowego nad intelektualnym)
-postulaty moralne, odrzucenie ugody z zaborcami, sprawiedliwość, wiara w Opatrzność
-zróżnicowanie ideologii, od demokratyzmu szlacheckiego do haseł rewolucji i socjalizmu
Tradycjonalizm
-głosił prymat prawd religii objawionej,
-polskość=katolicyzm
-podkreślenie wartości tradycji, hierarchiczność
- hasła pracy organicznej, legalnej działalności na rzecz państwa
Pozytywizm
-scjentyzm, monizm przyrodniczy,
-eudajmonistyczny utylitaryzm ( „akceptacja postępowania użytecznego ze względu na zaspokojenie potrzeb i pomyślności ludzi, wartościowanie jednostek i grup społecznych ze względu na ich szeroko rozumianą produktywność” , tj. tworzenie nowych wartości materialnych i duchowych, postulat wolności jednostki, równość praw, szans, obowiązków, praktycyzm
-monizm przyrodniczy, determinizm, utylitaryzm
!!! Pojęcia te wyjaśnione były przy omawianiu Pleśni świata. ;)
Ideologia socjalistyczna
-przeciwstawiała się pozytywizmowi w dziedzinie ekonomii i socjologii oraz w programie polityczno-społecznym zapowiadającym obalenie kapitalizmu
Publicystyka (na tle rozwoju prasy)
emigracja
- 1864-1871, aktywność emigracji postyczniowej, głównie skrzydło demokratyczne
-30 tytułów, niskonakładowe, ubogie, krótkotrwałe
-najdłużej ukazujący się dziennik „ Głos Wolny”, stanowisko umiarkowanie demokratyczne, red. A. Żabicki
-„Ojczyzna” ( między prawicą czerwonych, a obozem białych, współpraca Kraszewskiego)
-- „Wytrwałość”, lewica czerwonych, red. W. Sabowski
- „Przyszłość”, „Gmina”, „Rzeczpospolita Polska”, „Zmowa” , lewica czerwonych
- „Wiara”, „Polska”, umiarkowane prawicowe, ks. K. Żuliński
- „ Rocznik Towarzystwa Historyczno-Literacki”, konserwatyzm
- w publicystyce emigracyjnej przeważały tematy : aktualna tematyka polityczno-społeczna, dzieje i ocena powstania, rozważania nad przyszłością, temat odbudowy Polski
sytuacja ogólna prasy krajowej
-druga połowa XIX wieku, szybki rozwój, zróżnicowanie (ukazywały się 83 periodyki w język polskim)
-rozrost sfery odbiorców, udoskonalenia techniczne, ułatwienia w kolportażu, sytuacja polityczna
-Pisma codzienne :
kurierki/brukowce (charakter komercyjny, wiadomości lokalne, rozrywka)
gazety polityczne (problemy ekonomiczne, polityczne, gospodarcze, społeczne, reportaże)
stałe elementy tych pism: felieton lub odcinek [powieści, nowele, opowiadania], recenzje literackie, naukowe, teatralne, muzyczne, cotygodniowe pogawędki o aktualnych wydarzeniach
- felietony pisali : Lam, Świętochowski, Prus, Sienkiewicz, Gomulicki, Jankowski
- tygodniki, dwutygodniki,
-magazyny ilustrowane („Tygodnik Ilustrowany”), sztuka, literatura, materiały pamiętnikarskie, historyczne,
-magazyny dla kobiet (wzory, wykroje), tygodniki satyryczne i humorystyczne
-miesięczniki, forma książkowa, nakład -1000ezg.
-prasa adresowana do „inteligentnego ogółu”
w zaborze rosyjskim
-kurierki „Kurier Warszawski”, „Kurier Codzienny” ,”Kurier Poranny” [praca zastraszana represjami, charakter apolityczny)
- „Gazeta Warszawska”, „Gazeta Polska” (charakter mieszczański)
- „Biblioteka Warszawska”, „Tygodnik Ilustrowany” (charakter konserwatywny)
-Bezprogramowość i zaniedbanie spraw krajowych wywołała sprzeciw młodych publicystów ( Świętochowski, Ochorowicz, Chmielowski, Bogacki) tzw. „młodzi”., „młoda prasa”
- próbowali sformułować własne stanowisko polityczno-społ., aktywność Orzeszkowej i Prusa
- gazety młodych : „Przegląd Tygodniowy”, „Niwa” (cykl artykułów Chmielowskiego, rozprawa Orzeszkowej)
- „Ateneum” , miesięcznik naukowo-literacki, redaktor- Chmielowski,
-nasilenie ofensywy pozytywistycznej 1871-1874, polityka, ekonomia, społ., filozofia
-praca organiczna, legalna działalność, krzewienie świadomości narodowej
-krytyka zacofania ekonomicznego, postulaty by zakładać fabryki, warsztaty, unowocześnienie produkcji rolnej, szkolnictwo zawodowe, potrzeba rozwoju rzemiosła
-adresatem programów były klasy inteligentne
- zwalczanie ksenofobii i fanatyzmu,nacisk na reformę oświaty i wychowania (sprawa żydowska)
-praca u podstaw,
-postęp techniczny
-inspiracje filozoficzne ( Comte, Spencer, Buckle) :
empiryzm i utylitaryzm ( prace Milla)
ewolucjonizm (Darwin, Spencer)
Józef Supiński
Nawiązania do myśli Oświecenia
- kryzys, przeciwnicy pozytywizmu : socjalizm i konserwatyzm
- Proletariat, klasa robotnicza , „Równość”, „Walka klas”, nielegalne pisma
-krytykowana ucisk narodowy, ugodowość klas
- „Niwa”, „Słowo” krytyka radykalnych wątków pozytywistycznych
- tygodnik „Prawda”, Świętochowski, felieton Liberum Veto, przestrzegał przez zaborcami
W zaborze austriackim
-względna swoboda wypowiedzi
-rozpatrywanie sytuacji narodowej, praca organiczna, orientacja proaustriacka
- główny dział polityczny między liberałami, a konserwatystami
-ważniejsze czasopisma wychodziły w Krakowie i Lwowie
-konserwatyści: Rozprawy i eseje na łamach periodyków {„Przegląd Polski”)
- demokraci : prasa codzienna, felieton, satyra
- publicystyka klerykalna („ Przegląd Lwowski”), polemika z teorią Darwina
-„Przegląd Polski”, stanowisko konserwatywne, w niektórych kwestiach liberalne
- liberałowie : „Gazeta Narodowa”, „Dziennik Polski”
W zaborze pruskim
-Walka między orientacją klerykalną( „Kurier Poznański”) i liberalno-narodową(„Dziennik Poznański”
-główna wytyczna : praca organiczna
-sieć prasy ludowej ( „Przyjaciel Ludu”)
- „Gazeta Olsztyńska”, świadomość przynależności narodowej, obrona polskich praw językowych
- prasa śląska, poruszana kwestia robotnicza