Wyjaśnij pojęcie socjoterapia oraz dwie wybrane przez siebie definicje.
Pojęcie obejmuje dwa słowa: terapię oraz przedrostek „socjo-”, wskazujący na jej aspekt społeczny i/lub na powiązanie z socjologią „Terapia” to słowo wywodzące się z języka greckiego i oznaczające ogólnie pojęte leczenie, uzdrawianie, ale i służenie (therapein – służyć, leczyć) – stąd terapeuta to inaczej uzdrowiciel
Słownik pedagogiczny 1984 r.: „socjoterapia jest jednym ze sposobów łagodzenia lub eliminowania negatywnych norm i obyczajów w zachowaniach społecznych bądź społecznie niepożądanych”
Z. Sobolewska: Socjoterapia – grupowa forma zajęć z dziećmi lub młodzieżą ukierunkowanych na realizację celów terapeutycznych, edukacyjnych i rozwojowych
„Mała encyklopedia medycyny” Socjoterapia to „zbiór metod socjotechnicznych, polegających na różnorodnych zabiegach korektywnych w stosunku do grupy. Socjoterapia zajmuje się więc przede wszystkim grupą, w odróżnieniu od psychoterapii, która głównie zajmuje się jednostką
Co to jest pomoc psychologiczna i jakie są jej formy?
Pomoc psychologiczna jest to Świadoma aktywność profesjonalna, polegająca na operowaniu środkami psychologicznymi w celu udzielenia pomocy osobom cierpiącym psychicznie lub poszukującym własnej drogi rozwoju osobistego, społecznego i zawodowego
Formy pomocy psychologicznej:
Psychoterapia, Trening interpersonalny, Psychoedukacja, Socjoterapia, (coaching)
Podaj podobieństwa i różnice pomiędzy dwoma wybranymi formami pomocy psychologicznej. Opisz szczegółowo jeden.
Psychoterpia: Najstarsza forma pomocy psychologicznej. Pierwotnie stosowana w leczeniu zaburzeń zdrowia psychicznego uwarunkowanych psychogennie (tj. nerwic, psychoz i zaburzeń psychosomatycznych)
Psychoterapia wg J. Strojnowskiego. Zamierzony i systematyczny proces interakcji rozwijany między pacjentem a terapeutą lub grupą terapeutyczną w celu usuwania u tegoż pacjenta zaburzeń komunikacji, nieprawidłowych procesów psychicznych lub dolegliwości somatycznych i uzyskiwania lepszego przystosowania społecznego. Celem dalszym psychoterapii może być także polepszenie struktury osobowości i stymulacja możliwości rozwojowych pacjenta.
Psychoterapia wg L. Grzesiuk Psychoterapia, koncentrując się na osobistych problemach jednostki (takich jak depresja, lęk, problemy seksualne itp.), zmierza do udzielenia jej pomocy w uświadomieniu i wyjaśnieniu przyczyn oraz źródeł odczuwanych dolegliwości psychicznych. Zmiany zachodzące pod wpływem psychoterapii obejmują postawę człowieka wobec samego siebie, innych ludzi, a także pozostałych elementów rzeczywistości. Dzięki terapii pacjent pogłębia świadomość siebie – swoich przeżyć, myśli i wyobrażeń, co sprzyja lepszemu rozumieniu siebie i własnych trudności życiowych. L. Grzesiuk wskazuje na mechanizmy zmiany psychokorekcyjnej oraz na obszary psychiczne podlegające zmianie (koncentracja na problemach pacjenta w ramach terapii indywidualnej i grupowej).
trening interpersonalny (grupowy). Adresowany do osób względnie zdrowych psychicznie. Służy rozwijaniu tych właściwości psychicznych, które są niezbędne w podejmowaniu satysfakcjonujących kontaktów z innymi ludźmi (np. otwartości na siebie i innych, empatii, autentyczności, umiejętności wyrażania własnych uczuć itp.) W treningu umiejętność rozumienia siebie i innych oraz poprawę własnego funkcjonowania w relacjach z innymi zdobywa się w wyniku spotkań kilkuosobowej grupy, podczas których zachodzące zdarzenia intrapsychiczne i interpersonalne dostarczają jednostce nowych doświadczeń w byciu z samym sobą i z innymi ludźmi
Zajęcia psychoedukacyjne. Ich celem jest uczenie się określonych umiejętności psychologicznych (przykładowo: komunikowania się, podejmowania decyzji, asertywności, negocjacji, mediacji, prowadzenia małej grupy etc.) Kilka form świadczenia pomocy psychologicznej w psychoedukacji: Trening zadaniowy (zwykle dla osób z określonej grupy zawodowej lub osób pragnących zmienić lub utrwalić swoją pozycję czy rolę społeczną), Warsztaty, których celem jest zwykle zapoznanie się uczestników z określonymi metodami i formami pracy z ludźmi, Treningi umiejętności profesjonalnych (np. trening umiejętności wychowawczych, kierowniczych, interpersonalnych itp.)
Punkty wspólne poszczególnych form pomocy
Istotą zmian są bezpośrednie interakcje, zachodzące:
W przypadku psychoterapii indywidualnej – pomiędzy terapeutą i pacjentem;
W psychoterapii grupowej – interakcje pomiędzy członkami grupy oraz między grupą a osobami ją prowadzącymi
Ważna jest odpowiednia atmosfera – bezpieczeństwa, wzajemnego zaufania, poczucia więzi i głębokich relacji zarówno pomiędzy uczestnikami, jak też między uczestnikami a terapeutą lub trenerem
W psychoterapii – cele o charakterze korekcyjnym; zwykle formułowane jako eliminowanie, usuwanie zaburzeń o charakterze psychicznym
W treningu interpersonalnym – cele kreacyjno-korekcyjne;
Stymulowanie i wzmacnianie rozwoju osobistego oraz społecznego,
Korekcja w zakresie eksploracji problemów intrapsychicznych i interpersonalnych występujących u większości ludzi psychicznie zdrowych
W treningu psychoedukacyjnym – cele kreacyjne; formułowane zwykle jako zdobywanie nowej wiedzy, doświadczeń i umiejętności
Różnice w poszczególnych formach pomocy psychologicznej Sfera oddziaływań – zmiany korekcyjne i kreacyjne w psychoterapii i w treningu interpersonalnym dotyczą głębszych warstw osobowości; w przypadku zajęć psychoedukacyjnych koncentrują się na sferze poznawczej i sferze umiejętności. Akcentowanie odmiennych czynników zmiany – w psychoterapii dużą rolę odgrywa odreagowanie emocjonalne, polegające na ujawnieniu tłumionych emocji (lęku, poczucia krzywdy, gniewu itp.), które często są związane z przeżyciami urazowymi i które w realnych, rzeczywistych warunkach nie mogły być ujawnione
Wymień najczęściej stosowane mechanizmy terapeutyczne. Omów jeden nich
Wgląd, Odreagowanie emocjonalne, Ćwiczenie nowych zachowań przystosowawczych, Zdobywanie doświadczenia korektywnego.
WGLĄD Polega na zrozumieniu związków między uprzednimi doświadczeniami a aktualnymi przeżyciami i reakcjami oraz aktualnym stylem funkcjonowania w kontaktach z innymi ludźmi, czego wcześniej pacjent sobie nie uświadamiał. Wgląd nie jest zasadniczym celem psychoterapii, ale sprzyja i współtowarzyszy procesowi wypróbowywania i ćwiczenia nowych form zachowania interpersonalnego, co wcześniej było mało prawdopodobne.
Jakie kategorie celów wyróżniamy socjoterapii?
Rozwojowe: Podstawowa zasada: treści, metody i sposoby ich realizacji muszą być ściśle powiązane z wiekiem uczestników Przykład: niektóre potrzeby dzieci w wieku wczesnoszkolnym: Aktywności ruchowej, Zabawy, Zdobywania wiedzy o świecie, Wsparcia ze strony dorosłych, Wspólnej (grupowej) aktywności, twórczości Przykład: niektóre potrzeby młodzieży: Ekspresji, Autonomii, Aktywności społecznej, Intymności, Akceptacji, Aprobaty społecznej. Przykładowe blokady (materiał do pracy):Kryzys autorytetów, Słaba motywacja do zmiany, do wysiłku, Blokada emocjonalna, Specyficzne potrzeby osobiste, Sytuacja rodzinna, społeczna, wychowawcza uczestników zajęć. Przykładowa tematyka zajęć: Rodzina, Czas wolny (ulubione zajęcia), Związki uczuciowe (przyjaźń, miłość), Aspiracje, Autoprezentacja.
Cele edukacyjne Poznawanie przez uczestników różnorodnych zagadnień pozwalających im lepiej funkcjonować społecznie, radzić sobie z problemami / wyzwaniami. Ważniejsza od wiedzy rozumianej w sensie dydaktycznym jest tzw. „samowiedza”, nabywana w toku zajęć, a dotycząca funkcjonowania danego klienta, refleksji autodiagnostycznej, doświadczenia własnych granic etc. Przykłady: Uczenie się rozpoznawania emocji, Poznawanie mechanizmów uzależnień, Poznawanie zasad prawidłowej komunikacji, Uczenie się wybranych technik pracy umysłowej, Uczenie się pełnienia określonych ról społecznych
Cele terapeutyczne; Ukierunkowane dwojako:1. Wobec cierpienia odczuwanego przez klienta, z którym on sobie nie radzi, 2. Wobec zachowania klienta, które powoduje wysokie straty, szkody, koszty ponoszone przez jego otoczenie społeczne Przykładowe cele terapeutyczne: Korekta sądów o rzeczywistości (lub o sobie), Korekta postawy wobec siebie, ludzi i świata, Kompensowanie „pustki emocjonalnej” (np. w przypadku odtrącenia przez rodziców i braku oparcia w nich), Kompensowanie braku satysfakcjonujących kontaktów z ludźmi, Stwarzanie warunków do przepracowywania („zapominania”) doświadczeń stresowych
Wymień osobowościowe i formalne kompetencje terapeuty.
Osobowościowe (empatia, inteligencja – także emocjonalna, odporność psychiczna, umiejętność zachowania dystansu, samokontrola, spostrzegawczość, dyskrecja, poczucie humoru, sprawiedliwość, umiejętność współpracy zespołowej, skromność, otwartość)
Formalne (teoretyczna i praktyczna wiedza dotycząca diagnostyki, psychologii – rozwojowej, społecznej; socjologii w zakresie funkcjonowania grup; resocjalizacji etc.)
Wymień różnice między podejściem nomotetycznym i idiograficznym
Nomotetyczne – działalność badawcza, ukierunkowana na odkrycie i wyjaśnienie ogólnych prawidłowości rządzących zachowaniami jednostek
Idiograficzne – skupia się na rozumieniu i opisaniu jednostki jako niepowtarzalnej indywidualności (połączenie ww. – model „idiotetyczny” Lamiella)
Wymień rodzaje diagnozy omawianej na wykładach. Porównaj 2 z nich.
Diagnoza nozologiczna (różnicowa), Diagnoza funkcjonalna, Diagnoza psychospołeczna (interakcyjna),
W diagnozie nozologicznej spotkamy się z terminami:
Klasyfikacja medyczna Jednostka nozologiczna, Symptomy, Syndrom, Rozpoznanie, Różnicowanie, Prognoza, Rokowanie, Terapia,
Krytyka diagnozy nozologicznej: Błędy po stronie diagnosty: Reifikacja (uprzedmiotowienie), Ekstremalność myślenia o pacjencie, Etykietowanie Błąd po stronie diagnozowanego: Efekt Rumpelstilzchena (Rumplestiltskina)
Diagnoza funkcjonalna: Efekt uniezależniania się praktyki psychologicznej od kontekstu medycznego, Pogłębiony i bardziej wnikliwy (w porównaniu z modelem nozologicznym) opis problemu lub zjawiska oraz jego wyjaśnienie z wykorzystaniem terminologii danej koncepcji psychologicznej „funkcjonalna” – gdyż jest skoncentrowana na funkcjonowaniu człowieka w pewnym obszarze życiowym lub w pewnego rodzaju zadaniach. Wykorzystując wiedzę psychologiczną diagnosta wnika w mechanizmy i procesy będące podłożem przejawianego zachowania, dąży do ich zrozumienia oraz do zaproponowania odpowiedniej interwencji o charakterze pomocowym Ocena zasobów i trudności osoby diagnozowanej, budowanie roboczego modelu problemu oraz jego możliwych rozwiązań
Diagnoza psychospołeczna (interakcyjna) Dwupodmiotowa (osoba badana to nie pacjent, lecz osoba uczestnicząca w badaniu). Pojawia się zagadnienie protodiagnozy (niejednokrotnie etykietyzującej, potocznej, mającej swoje źródło w stereotypach, ale opierającej się zwykle na mniej lub bardziej rozbudowanej myśli kolektywnej) Diagnoza uzgadniana nie tylko z osobą badaną, ale i z jej najbliższym otoczeniem (rodzice, opiekunowie, członkowie rodziny, nauczyciele, klasa szkolna i in.)
Definicja metody grupowej
Metoda grupowa wg A. Kamińskiego Sposób organizacji procesu pomocy (lub wychowania), w którym „pracownik socjalny (pedagog) ma przed sobą zespolony przez wspólne zadanie (problem) zbiór osób; wiąże go nie tylko dialog z poszczególnymi członkami tej zbiorowości […], ale i umiejętność przewodzenia lub przodowania w grupie i takiego oddziaływania na grupę, aby na straży zadań i zwyczajów sugerowanych przez wychowawcę (pracownika socjalnego) – stał nie tylko on, lecz także członkowie grupy”
Metoda grupowa wg Charlesa D. Garvina Prowadzący grupę musi skoncentrować się na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy. Według niego głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są inni, indywidualnie i zbiorowo, a celem pracy grupowej jest przyswojenie członkom tej idei i uruchomienie w grupie wzajemnej pomocy.
Metoda grupowa wg Giseli Konopki „Socjalna praca grupowa jest metodą pracy grupowej, która pomaga jednostkom wzbogacić ich funkcjonowanie społeczne poprzez celowe doświadczenia grupowe i radzić sobie bardziej efektywnie z ich osobistymi, grupowymi, czy społecznymi problemami” „Praca z grupą jest podejściem świadomie skierowanym na pełniejszy rozwój jednostki w jej relacji do grupy. Cele metody grupowej wg G. Konopki Podniesienie jakości życia w grupie, Zapewnienie bezpieczeństwa, Przyjęcie odpowiedzialności za innych w ramach relacji grupowych i przez nie.
Metoda grupowa wg Allana Browna Praca grupowa stwarza kontekst, w którym jednostki pomagają sobie nawzajem i może dawać jednostkom, jak i grupom możliwość wpływu i zmian w zakresie problemów osobistych, grupowych, organizacyjnych i społecznych. Praca z grupą jest metodą łagodzenia i eliminowania przeszkód na drodze interakcji społecznej oraz osiągania społecznie osiąganych celów
Wymień 10 zasad pracy z grupą.
Zasada kształtowania autonomii grupy, Pedagog pracujący z grupą spełnia rolę wspomagającego i ułatwiającego. Jego celem jest pomaganie członkom grupy oraz grupie jako całości w zdobywaniu większej samodzielności i umiejętności samopomocy.
Zasada zastosowania wiedzy naukowej w organizacji procesu grupowego. Określając sposób udzielania pomocy, prowadzący powinien korzystać z metod naukowych w ustalaniu faktów (obserwacji), analizie i diagnozie w stosunku do jednostki, grupy i otoczenia społecznego
Zasada świadomego i intencjonalnego kierowania interakcjami w grupie. Metoda pracy grupowej zakłada, że pedagog nawiąże z grupą i jej członkami ukierunkowane stosunki i świadomie skoncentruje się na potrzebach jednostek oraz na celach grupy określonych przez wypowiedzi i zachowania jej członków, a także na oczekiwaniach instytucji prowadzącej przypadek bądź grupę
Zasada samowiedzy i świadomego czerpania z własnych zasobów.
Zasada akceptacji grupy i rozumnej empatii, Pedagog powinien okazywać akceptację dla ludzi, ale nie dla wszystkich ich zachowań. Konieczne jest tu z jednej strony poczucie empatii, a z drugiej realizacja społecznych wymogów i zadań, zgodnie z przyjętymi normami
Zasada uznania autonomii grupy. Punktem wyjścia pracy z grupą jest jej stan obecny. Należy pozwolić grupie na własny rozwój, nie narzucając jej od razu zewnętrznych rygorów. Grupa winna w procesie tworzenia i realizacji celów funkcjonowania wytwarzać własny system norm i wzorców zachowań
Zasada konstruktywnego stosowania ograniczeń. Ograniczenia należy nakładać rozważnie, zarówno wobec jednostek, jak i całości grupy. Formy takiego działania mogą być różne i obejmują: Osobiste cechy prowadzącego grupę (autorytet), Materiały do programu (rodzaj stosowanych ćwiczeń), Kontrola interakcji w grupie, Budzenie refleksji u członków nad określonymi przejawami zachowań
Zasada indywidualizacji Pedagog poprzez odpowiednie kierowanie grupą wzbudza się w niej poczucie własnej indywidualności (swoistości jej sytuacji i problemu w kontekście grupowym) i możliwość brania udziału w całości procesu wychowania, opieki, pomocy, terapii w grupie Jednostka nie rozpływa się, nie gubi w grupie jako całości
Zasada świadomego równoważenia konfliktów w grupie. Świadome stosowanie procesu interakcyjnego w zakresie zrównoważenia grupy, zezwolenia na konflikt lub powstrzymanie go Udzielanie pomocy członkom grupy nie tylko poprzez poświęcanie im osobistej uwagi, ale także przez wpływanie na ich pozycję w grupie (stwarzanie okazji do interakcji i w razie potrzeby moderowanie jej)
Zasada komunikacji. Świadome stosowanie przez pedagoga środków werbalnych i niewerbalnych oraz umiejętne ich rozumienie (i interpretowanie) przez wszystkich uczestników procesu grupowego. Komunikacja między wszystkimi członkami grupy (może być częściowo ustrukturalizowana, np. poprzez sformułowanie zasad i form informacji zwrotnych, wyrażania emocji w sposób symboliczny etc.)
Wymień rodzaje grup według wybranej typologii
Rodzaje grup stosowane w metodzie pracy grupowej
Formy organizacji, techniki i narzędzia pracy są zależne od:
Teorii (podejścia), którą posługuje się pedagog,
Rodzaju grupy,
Charakteru placówki (instytucji)
Charakteru oczekiwanego procesu bądź rezultatów (rozwój, rewalidacja, terapia)
Rodzaje grup wg A. Kamińskiego (z punktu widzenia pracy socjalno - wychowawczej)
Grupy rozwojowo – wychowawcze Główne zastosowanie: w pracy kulturalno-oświatowej (domy kultury, kluby, świetlice środowiskowe, ośrodki zajęć pozalekcyjnych, dzienne domy pomocy), w instytucjach opieki (np. internat, dom dziecka), w stowarzyszeniach społecznych o profilu rekreacyjnym
Grupy rozwojowo – wychowawcze Obejmują osoby o sposobie bycia nieodbiegającym od normy. Ich celem jest „służenie pomyślnemu rozwojowi psychofizycznemu i kulturalnemu wszystkim tym, którzy pragną – mniej lub bardziej świadomie – samorozwoju.
Grupy rewalidacyjne Skierowane do grup zagrożonych dewiacjami, nieprzystosowaniem lub już dotkniętych tymi problemami Zadanie prowadzącego: pomoc w nawiązaniu właściwych (zgodnych z przyjętymi normami społecznymi) powiązań i interakcji jednostek z ich środowiskiem - grupą społeczną (zawodową, rówieśniczą, kulturalną etc.) Nastawione na profilaktykę niedostosowania społecznego. Organizowane w: placówkach opiekuńczo-wychowawczych, ogniskach wychowawczych, kuratorskich ośrodkach pracy z młodzieżą, świetlicach środowiskowych, domach pomocy społecznej (warsztaty terapii zajęciowej, zajęcia integracyjne etc.) Grupą rewalidacyjną może być także rodzina problemowa. Pedagog może pomagać poprzez rozmowy, sugestie psycho - wychowawcze, wsparcie informacyjne etc.
Grupy psychoterapeutyczne Nastawione na poczynania ratownicze i opiekuńcze w stosunku do osób nieprzystosowanych społecznie, przejawiających zachowania dewiacyjne o zabarwieniu patologicznym. Cel osoby prowadzącej: dążenie do usprawnienia społecznego i psychicznego funkcjonowania jednostek w oparciu o techniki psychoterapeutyczne (konieczna pogłębiona wiedza z psychologii i praktyka w zakresie psychoterapii) Prowadzone w: Poradniach specjalistycznych, Świetlicach terapeutycznych, Placówkach opiekuńczo-wychowawczych, Placówkach resocjalizacyjnych
Typologia grup wg Charlesa Zastrowa Grupy: rekreacyjne, umiejętności rekreacyjnych, socjalizacyjne, terapeutyczne, spotkaniowe, edukacyjne, samopomocy, problemowe i decyzyjne
Grupy rekreacyjne celem jest organizacja zajęć rekreacyjnych. Grupy takie powstają spontanicznie i często bez profesjonalnego przywództwa. Takie grupy działają w placówkach YMCA, YWCA, świetlicach osiedlowych, ośrodkach sportu i rekreacji. Przykładem działania takich grup są gry sportowe, stolikowe, lekkoatletyka itp. Zajęcia w grupach mają zapobiegać przestępczości i patologii poprzez dostarczenie alternatywnych sposobów spędzania wolnego czasu.
Grupy umiejętności rekreacyjnych celem jest usprawnienie zespołu umiejętności indywidualnych uczestników oraz umożliwienie bardziej aktywnego, twórczego spędzania czasu wolnego. Grupy te mogą działać w placówkach takich jak przy grupach rekreacyjnych, ale także w ośrodkach kultury i instytucjach opiekuńczo-wychowawczych i socjalnych. Są zorientowane zadaniowo i znacznie większą rolę odgrywa w nich prowadzący grupę (instruktor, trener), który musi mieć odpowiednie przygotowanie zawodowe w danej dziedzinie. Z grup tych mogą powstawać zespoły (drużyny, kabarety, chóry, zespoły taneczne, zespoły hobbystyczne), które biorą udział w zawodach, przeglądach, konkursach i współzawodniczą z innymi.
Grupy socjalizacyjne celem jest prawidłowa socjalizacja, a więc kształtowanie postaw i zachowań członków grupy, aby stały się one bardziej społecznie akceptowane. specyficznymi celami funkcjonowania (organizowania) takich grup jest rozwijanie kompetencji interpersonalnych (komunikacyjnych), zwiększanie wiary we własne możliwości, planowanie indywidualnej przyszłości. grupy takie mogą być prowadzone w zakładach resocjalizacyjnych, poprawczych, ośrodkach dla samotnych matek, ośrodkach dla ludzi starych, świetlicach środowiskowych, ogniskach wychowawczych, domach dziecka a nawet szkołach.
Grupy terapeutyczne Celem jest doprowadzenie swoich członków do głębokiego zbadania ich problemów (indywidualnych, rodzinnych / grupowych lub /i społecznych) oraz wypracowania strategii ich rozwiązania. Terapia grupowa, stawiając sobie cele podobne do terapii indywidualnej, dostarcza członkom grupy korzystnych wzmocnień psychologicznych. Grupy pomagają swoim członkom w opanowaniu ich problemów, pokazują bowiem, że inni też mają trudne problemy i że sobie z nimi radzą. Wymiana doświadczeń i odczuć między osobami z podobnymi problemami ułatwia zrozumienie istoty trudności i poszukiwanie ich rozwiązania. W grupach terapeutycznych najczęściej stosowaną techniką jest trening asertywności, trening wrażliwości emocjonalnej, psychodrama i inne.
Grupy spotkaniowe Celem jest umożliwienie wejścia w bliższe kontakty interpersonalne z innymi oraz pomoc w poznaniu i ocenie samego siebie. Grupy takie stwarzają kontekst poznania innych i rozwinięcia bardziej efektywnych sposobów interakcji i komunikacji. Najczęściej stosowanymi technikami pracy w tym przypadku są techniki komunikacyjne, autoekspresja, trening wrażliwości. Grupy te mogą znaleźć zastosowanie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i socjalnych o charakterze otwartym, klubach seniorów, klubach „samotnych serc
Grupy edukacyjne Celem jest zdobywanie wiedzy i uczenie się bardziej złożonych umiejętności. Prowadzenie grup edukacyjnych wymaga wiedzy specjalistycznej dotyczącej przedmiotu edukacji oraz umiejętności dydaktycznych opartych na metodach aktywizacji uczących się. Grupy takie mogą mieć zastosowanie w różnych instytucjach edukacyjnych i socjalnych. Przykładem mogą być grupy przygotowujące rodziców adopcyjnych lub rodziców zastępczych, grupy przygotowujące wolontariuszy do określonych zadań w obszarze pomocy społecznej
Grupy samopomocy Są tworzone głównie przez ludzi i dla ludzi dzielących ten sam problem psychologiczny, społeczny czy zdrowotny w celu wzajemnego wsparcia. W grupach tych najczęściej wykorzystuje się doświadczenia uczestników, uczenie się społeczne i zasadę wzajemnej pomocy w rozwiązywaniu problemu. Przykładem grup samopomocy mogą być: grupy anonimowych alkoholików lub ich żon czy dzieci; grupy monarowskie, grupy rodziców dzieci zaginionych lub należących do sekt, grupy „Amazonek” itp. Chociaż stanowią one ważne ogniwo w procesie pomocy, powinny być nie podstawową metodą pracy socjalnej, ale raczej kontynuacją funkcjonowania innych grup, np. socjalizacyjnych lub terapeutycznych
Grupy problemowe i decyzyjne Powoływane są w celu rozwiązania konkretnego problemu lub podjęcia decyzji grupowej. Mogą być etapem pracy socjalnej, opiekuńczo – wychowawczej czy społeczno – kulturalnej, np. terapii rodziny, pracy samorządu danej placówki, zespołu inicjującego organizację jakiejś imprezy rekreacyjnej. Grupy te znajdują zastosowanie w pracy samych służb społecznych, np. w realizacji takich celów jak: opracowanie programów lub strategii pomocy w odniesieniu do określonej grupy problemów socjalnych, koordynowanie działań między placówkami (np. komisje ds. opieki), usprawnienie usług danej placówki (np. zespół kierownictwa placówki wraz z ekspertami spoza placówki itp.).
Typologia grup wg Allana Browna oparta na continuum pracy grupowej (od interwencji indywidualnej na orientacji społecznej kończąc)
Rodzaje grup
diagnozy indywidualnej - członkowie grupy dowiadują się jak widzą ich inni, zarówno terapeuta jak i pozostali uczestnicy spotkań grupowych.
indywidualnego wsparcia - dzięki sile grupy jednostka otrzymuje wsparcie w chwilach dlań trudnych. Są to grupy wsparcia np. dla rodziców dzieci upośledzonych.
indywidualnej zmiany - są to grupy mające na celu dokonanie w członkach grupy określonego rodzaju zmian w osobowości, socjalizacji postaw, wartości, samooceny.
edukacji, informowania, uczenia umiejętności - składają się z członków chcących uzyskać określony typ, rodzaj wiedzy, umiejętności.
kompensacji przez zajęcia w czasie wolnym - grupy są organizowane na potrzeby wzbogacenia życia członków, dostarczenia im przyjemnych doznań, poprzez atrakcyjny sposób spędzania czasu.
mediacji pomiędzy jednostkami a instytucjami - grupy tego rodzaju pomagają poprawić kontakt z instytucjami np. ucznia ze szkołą.
wsparcia lub zmiany grupowej - na tym etapie realizowane są już cele grupowe mające w tym wypadku dążyć do wytworzenia zmiany w jakiejś sferze u członków grup.
zmiany w środowisku - członkowie grupy dążą do przemian w swoim środowisku w celu zaspokojenia własnych potrzeb.
zmiany społecznej - grupy te mają na celu poprzez oddziaływanie na opinię społeczną, władze dokonanie zmian społecznych i politycznych.
Etapy pracy z grupa.
Cztery zasadnicze etapy pracy tworzenie grupy, umacnianie jej norm oraz struktury, realizowanie celów grupowych, ocenianie wyników działalności grupy.
Tworzenie grupy to etap, w którym jednostki mające różne oczekiwania i potrzeby społeczne wchodzą do nie znanej sobie zwykle zbiorowości celem utworzenia grupy Poszukiwanie osób, z którymi można nawiązać wspólny język Wzajemne badanie granic (jak bardzo można zbliżyć się do innych osób? Na co można sobie pozwolić, a na co nie? Czy i na ile warto zaangażować się w pracę z grupą? Na jakich warunkach?) Rozpoznanie wzajemnych antypatii (jeżeli występują) W przypadku osób znających się wcześniej – odtworzenie przyjętych wcześniej więzów interpersonalnych (może to zarówno ułatwić, jak i utrudnić proces integracji grupowej i realizację celów grupy Występować mogą również pewne utrwalone wcześniej skłonności do zależności bądź podporządkowania się innym
Umacnianie norm oraz struktury grupy Struktura grupy - wzajemny układ pozycji, ról oraz funkcji, które zajmują poszczególni jej członkowie Wspólne poznawanie się realizowane poprzez świadomie podejmowane działania prowadzi do stabilizacji norm oraz jej struktury. Jest to etap krytyczny dla dalszego istnienia grupy oraz jej rozwoju, może on warunkować dalszą efektywność i realizację celów grupy Działania liderów grupowych na tym etapie:ukierunkowujące określenie właściwej pozycji w strukturze grupy każdego z jej członków (wykorzystując mocne oraz słabe strony osobowości), podtrzymujące własną odrębność członków grupy oraz ich identyfikację z jej celami funkcjonowania i normami (użycie metod zadaniowych), korygujące zachowania sprzeczne w uzgodnionymi wcześniej zasadami, intensyfikujące współdziałania w obrębie grupy, prowadzące do wspólnych sukcesów Stosowane techniki pracy grupowej na tym etapie pracy: Posługiwanie się informacjami zwrotnymi – umiejętność parafrazowania, Poznawanie zasad i elementów komunikacji werbalnej oraz niewerbalnej, Dzielenie się uczuciami, Zorientowanie grupy na problem i wypracowanie sposobów jego rozwiązania, Początkowo unikamy zbytniej dyrektywności – zaleca się stosowanie trybu przypuszczającego, sformułowań warunkowych, co wskazuje na promowanie pewnej swobody decyzyjnej oraz otwartości w doborze rozwiązań
Realizowanie celów grupowych Najbardziej wydajna faza procesu grupowego W tej fazie uczestnicy grupy umieją już ze sobą współdziałać, rozumieją i znają się wystarczająco dobrze, by zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa oraz poczuć identyfikacje z grupą oraz przynależność do jej szeregów Grupa powinna być wystarczająco samodzielna działając na zasadach odpowiedzialnej autonomii, zdolna do wytwarzania środków służących zmianie oraz ustalania granic tych zmian Cechę charakterystyczną stabilnej oraz demokratycznej grupy stanowi fakt, że zmiana postrzegana jest jako szansa dla grupy, a nie zagrożenie. Osiąganie celu grupowego zależy zazwyczaj nie od rodzaju grupy czy zadań, jakie ma wykonać, ale od ilości jej członków i umiejętności oraz wiedzy osoby prowadzącej grupę
Ocenianie wyników działalności grupy Jest to stały element służący korygowaniu działań grupowych; ocenianie jest również istotne dla grupy w chwili osiągania przez nią zakładanych rezultatów albo w chwili konieczności zakończenia działań grupowych Ocenę należy przeprowadzać nie tylko w formie ustnej, ale również na piśmie, wykorzystując ankiety i kwestionariusze tworzone specjalnie w tym celu. Ocena powinna uwzględniać różnorodne aspekty funkcjonowania grupy, a także ważne w aspekcie celu grupowego niedociągnięcia i efekty. Zakres oraz wyniki oceny winny być omówione ze wszystkimi członkami grupy. W grupie szybko tworzą się mocne więzi emocjonalne, które są trudne do zerwania, w wyniku tego może powstać swoiste uzależnienie od grupy oraz strach przed odejściem z niej, dlatego też praca grupowa powinna przygotować swoich uczestników do rozstania z grupą.