Biosfera U, listaD K I P U,P ŚwiataU,Pomniki historii,szlaki

Biosfera U, listaD.K.I P. U,P.ŚwiataU,Pomniki historii,szlaki KRAJOZNAWSTO-
całość wiedzy o kraju ojczystym lub regionie geograficznym, historyczny, etnograficznym, przyrodniczym, obejmuje ruch społeczny dążący poprzez różne formy do poznawania kraju ojczystego, gromadzenia wszelkich o nim wiadomości i popularyzowania zasobów przyrody i kultury. Jest treścią programu poznawczo-wychowawczego turystyki.

6. Rezerwaty biosfery UNESCO

- Babigórski PN- Swoje wyróżnienie zawdzięcza unikatowym walorom przyrodniczym, tj. doskonale zachowany biom wysokogórski z kompletną strefowością, długiej historii ochrony oraz intensywnie prowadzonym na jej obszarze badaniom naukowym.

- Białowieski PN- chroni najlepiej zachowany fragment Puszczy Białowieskiej - to naturalny las, o charakterze pierwotnym, jaki przed wiekami rozciągał się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Charakteryzuje się dużą różnorodnością Biologiczną. Symbolem Parku jest żubr - największy ssak lądowy Europy. Znalazł on tu swoją ostatnią ostoję, gdzie zaczęto proces przywracania go naturze.

- Rezerwat Przyrody Jezioro Łukajno- położony jest na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Chroni jedną z największych ostoi łabędzia niemego w Polsce. Utrzymywaniu się tak licznej kolonii (nawet około 2000 osobników), sprzyja duża powierzchnia jeziora i korzystne warunki siedliskowe także dla wielu innych przedstawicieli fauny.

- Słowiński PN- położony jest w środkowej części polskiego wybrzeża. W 1995 r. został wpisany na listę terenów chronionych Konwencją ramsarską o obszarach wodno - błotnych o międzynarodowym znaczeniu przyrodniczym. Charakterystycznymi elementami Parku są przymorskie jeziora, bagna, łąki, torfowiska, nadmorskie bory i lasy, a przede wszystkim wydmowy las mierzei z ruchomymi wydmami. Symbolem Parku jest mewa.

- Międzynarodowy Rezerwat Biosfery „Karpaty Wschodnie”- . Pierwszy rezerwat biosfery UNESCO leżący na obszarze trzech krajów: Polski, Słowacji i Ukrainy. W skład wchodzą:

- Tatrzański Rezerwat Biosfery (Polsko- Słowacki)

* wszechstronna ochrona zachowanego pierwotnego stanu środowiska naturalnego,

* kierowanie wykorzystaniem gór do celów leczniczych, sportowych i rekreacyjnych.

- Karkonoski Rezerwat Biosfery (Polsko- Czeski)- Obejmuje obszar Karkonoskiego Parku Narodowego w Polsce i w Czechach. Chroni szczytowe partie najwyższej grupy górskiej Sudetów, z granitowymi skałkami o fantastycznych kształtach. W Polsce tylko na tym obszarze rosną dzwonek karkonoski i skalnica bazaltowa. Stwierdzono występowanie ok. 100 gatunków ptaków i ok. 40 gatunków ssaków w tym 16 gatunków nietoperzy. Atrakcją Karkonoszy jest muflon (przodek pochodzący z Korsyki i Sardynii), wprowadzony tu na początku XX w. Na terenie Karkonoszy stwierdzono także 4 gatunki ryb, 6 gatunków płazów i 5 gatunków gadów. Warto się wybrać na Śnieżkę (1603m n.p.m), najwyższy szczyt w Karkonoszach i całych Sudetach. Na samym szczycie można zwiedzić zabytkową kaplicę z 1681r oraz Obserwatorium Wysokogórskie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

- Rezerwat Biosfery „Puszcza Kampinoska” PN z otuliną- leży na północny zachód od Warszawy, z którą bezpośrednio sąsiaduje. 70% jego powierzchni stanowi Puszcza Kampinoska. Spośród 1370 gatunków roślin naczyniowych ochronie podlega 69 gatunków. W krajobrazie dominują wydmy i bagna. Spośród żyjących tu 16000 gatunków zwierząt 83 gatunki, jako zagrożone, zostały wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Dalszych 280 objęto ochroną gatunkową. Południowy Szlak Leśny długości 56,1km wiedzie od domu Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli przez Puszczę Kampinoską do granic Warszawy. W czasie dwóch dni wędrówki można zobaczyć tereny rolnicze, łąki na torfowiskach, liściaste lasy bagienne, wyniosłe wydmy ze starym borem sosnowym, liczne okazałe drzewa - pomniki przyrody i historii.

- Rezerwat Biosfery „Polesie Zachodnie” PN z otuliną- położony w polskiej części Polesia. Obejmuje liczne bagna, torfowiska i jeziora krasowe oraz naturalne kompleksy leśne z bogactwem flory i fauny, znajdujące się na Równinie Łęczyńsko-Włodawskiej. Powierzchnia parku wynosi 9764,3071 ha, zaś jego otuliny 13624,25 ha. Obfituje w rośliny typowe dla terenów podmokłych i bagiennych. Na terenie parku występuje około tysiąca gatunków roślin naczyniowych, z czego z których 170 to gatunki rzadkie, 81 podlega ochronie gatunkowej, a kolejnych 15 znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin. W faunie Poleskiego Parku Narodowego można spotkać wiele rzadkich gatunków zwierząt. Liczy ona razem około 290 gatunków. Jej różnorodność wynika z ilości i różnorodności siedlisk występujących w parku. Wiele zwierząt należy do gatunków chronionych

- Rezerwat Biosfery „Bory Tucholskie” PN i 25 rezerwatów przyrody- jest 10 rezerwatem utworzonym w Polsce, największym tego typu obiektem w Polsce. Łączna powierzchnia jego trzech stref wynosi 3195 km2. Występuje tu wiele naturalnych ekosystemów wodnych, torfowiskowych i leśnych, z których najwartościowsze utworzą jedną ze stref RB, a mianowicie strefę rdzenną. Strefę rdzenną tworzy: Park Narodowy Bory Tucholskie oraz 25 rezerwatów. . W Parku dominują siedliska borowe, w tym bory suche, z występującymi obok nich siedliskami bagiennymi. Rośnie tu wiele rzadkich gatunków charakterystycznych dla ubogich, oligotroficznych siedlisk, najbardziej zagrożonych przez eutrofizację. Czasem na skrajach lasów i przydrożach występuje tu wyka kaszubska. Spotykane są także rośliny reliktowe z okresu lodowcowego i polodowcowych. Zalicza się do nich m.in. fiołek torfowy, grążel drobny.

7. Lista światowego Dziedzictwa Kultury I Przyrody UNESCO

- Historyczne centrum Krakowa- Wyróżniono w nim nie tylko Stare Miasto, ale też Wawel i Kazimierz – łącznie około 3 000 zabytków architektury. Najważniejszym częścią Starego Miasta jest rynek - największy plac w średniowiecznej Europie. Tu właśnie bije serce miasta, które upodobali sobie szczególnie studenci i artyści. W pejzaż rynku od lat wpisane są Sukiennice z dziesiątkami kramów, Kościół Mariacki z ołtarzem Wita Stwosza i wygrywanym z wieży hejnałem oraz wieża ratuszowa. Stare Miasto otaczają Planty – pas zieleni, powstały w miejscu dawnej fosy. Obok Starego Miasta na Liście figuruje zamek królewski na Wawelu, będący od X do XVI wieku siedzibą władców polskich. W wielokrotnie przebudowywanym obiekcie można znaleźć ślady stylu romańskiego, gotyckiego, a przede wszystkim renesansowego. Na Wawelu znajduje się najcenniejsza na świecie kolekcja arrasów. Ostatnią częścią Krakowa wpisaną na Listę jest Kazimierz, XV-wieczna żydowska dzielnica, w przeszłości osobne miasto. Obok praskiego Józefowa jest to największy zespół zabytków judaistycznych, wśród których znajdują się synagogi i cmentarz.

- Kopalnia Soli w Wieliczce- Jest najstarszym czynnym przedsiębiorstwem na świecie. Na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO została wpisana jako drugi polski obiekt, w 1978 roku. Sól jest tu nieprzerwanie wydobywana od XIII wieku. Kopalnia składa się z 9 poziomów, od 64 do 327 metrów pod powierzchnią ziemi. Z liczącego 350 km labiryntu podziemnych chodników i komór, do zwiedzania udostępniono zaledwie 2 km. Ta trasa turystyczna powstała na przełomie XVIII i XIX wieku. Dziś około miliona turystów rocznie odwiedza 20 komór usytuowanych na trzech poziomach, od 64 do 135 m pod ziemią. Zwiedzający mijają jeziora i kaplice z solnymi rzeźbami, płaskorzeźbami i żyrandolami. Za najpiękniejszą uważa się kaplicę św. Kingi, ze względu na swoje wymiary (54 m dł, 18 m szer, 12 m wys) zwaną podziemnym solnym kościołem. W kopalni jest też podziemna poczta, restauracja, kino, korty tenisowe. W wielkich komorach odbywają się koncerty, spektakle teatralne i bale. Unikalny mikroklimat kopalni sprzyja osobom ze schorzeniami górnych dróg oddechowych, dlatego na piątym poziomie (211 m pod ziemią) utworzono sanatorium, w którym leczy się rozmaite alergie i astmę.

- Auschwitz- Birkenau, Oświęcim- Kompleks obozów, które stały się symbolem ludobójstwa, terroru i Holocaustu, powstał w 1940 roku na przedmieściach miasta Oświęcim. W czasie II wojny światowej hitlerowcy wymordowali tu setki tysięcy Żydów, Polaków, Romów i Rosjan. 90% zamordowanych stanowili Żydzi deportowani ze wszystkich krajów okupowanej Europy. Skazanych na zagładę dowożono kolejowymi wagonami towarowymi, w straszliwych warunkach. Większość więźniów kierowano od razu do komór gazowych, choć nieraz hitlerowcy stosowali tzw. selekcję wydzielającą więźniów do pracy przymusowej lub eksperymentów medycznych. Wyselekcjonowanych więźniów golono i tatuowano przydzielonym numerem obozowym. Do Auschwitz prowadzi brama z szyderczym napisem „Arbeit macht frei” („Praca czyni wolnym”). Obóz w założeniu miał być przede wszystkim miejscem niewolniczej pracy przeciwników hitlerowskiego reżimu i ludności krajów okupowanych. Przemoc, głód i katorżnicza praca miały prowadzić do wyniszczenia więźniów. Mieszkali oni w kilkunastu ceglanych budynkach, znajdujących się za bramą. Dziś można w barakach obejrzeć wstrząsające ekspozycje przedmiotów zagrabionych więzionym i zamordowanym.

- Puszcza Białowieska- Figuruje na Liście UNESCO od 1979 roku, jako największy naturalny obszar leśny w Europie, ostatni fragment pierwotnej puszczy o niespotykanym w innych lasach europejskich bogactwie fauny i flory. Puszcza zajmuje obszar województwa podlaskiego oraz Białorusi, całkowita jej powierzchnia przekracza 150 tys. ha (z czego w granicach Polski znajduje się 62 tys. ha). Sam park to ponad 10,5 ha (1/6 polskiej części puszczy), jego podstawowym zadaniem jest ochrona najlepiej zachowanego fragmentu Puszczy Białowieskiej. W puszczy rośnie aż 26 gatunków drzew, których średnia wieku wynosi około 130 lat. Wiele z nich można spotkać jedynie na tym obszarze, ponieważ gdzie indziej wyginęły. Zdarza się, że pospolite gatunki drzew, w puszczy przybierają formy niespotykane nigdzie indziej, np. lipy przypominają przekrojem dęby, wierzby dorastają do 22 m, a jeden z dębów zwany „Dębem Cara" dorósł do 42 m wysokości i 224 cm grubości. Najsłynniejszymi mieszkańcami puszczy są żubry, największe europejskie ssaki. Białowieskie stado przekracza liczbę 300 sztuk, co stanowi połowę polskiej populacji. Oprócz żubrów, puszczę zamieszkuje ponad 12 tys. gatunków zwierząt, ale szacuje się, że rozpoznano faunę tylko w 50%.

- Historyczne Centrum Warszawy- Na stosunkowo niewielkim obszarze Starego Miasta znajdują się najcenniejsze warszawskie zabytki: Zamek Królewski, Kolumna Zygmunta, katedra Św. Jana, a także rynek z przyległymi do niego kamieniczkami. Patrząc dziś na te budowle trudno uwierzyć, że blisko 70 lat temu, w ich miejscu były jedynie ruiny. W czasie II wojny światowej miasto zostało zrównane z ziemią niemal w całości, ocalało jedynie 15% zabytkowego centrum Warszawy. Zbombardowane, wysadzone w powietrze zabytki Starego Miasta zaczęto pieczołowicie rekonstruować już w pierwszych latach powojennych. Starówka została wpisana na listę UNESCO jako przykład wiernej rekonstrukcji, w której wykorzystano zachowane fragmenty murów. Była to pierwsza w świecie rekonstrukcja zabytkowego fragmentu miasta, przeprowadzona na tak wielką skalę.

- Stare Miasto w Zamościu przykład renesansowej zabudowy- Perła Renesansu, Padwa Północy, Miasto Arkad, Miasto Twierdza – to tylko kilka z używanych do dziś określeń, które choć w części próbują oddać piękno dawnego Zamościa. Fundatorem zaprojektowanego od podstaw w XVI wieku miasta był hetman Jan Zamojski, jeden z najbogatszych ludzi w historii świata, a przy tym wykształcony znawca sztuki. Do realizacji marzeń urzeczywistniających włoską koncepcję tzw. „miasta idealnego” zaprosił włoskiego architekta Bernarda Morando. Tak powstał jeden z najpiękniejszych w Europie zespołów urbanistyczno-architektonicznych. W jego skład wchodzą m.in.: trzy rynki, rezydencja pałacowa, akademia, ratusz, arsenał, kolegiata i kamienice. Oprócz kolegiaty Morando stworzył także sześć świątyń dla każdego z wyznań reprezentowanych przez zamojskich mieszczan. Cechą charakterystyczną dzieł Moranda jest łączenie elementów sztuki lokalnej, architektury włoskiej, niderlandzkiej i armeńskiej. Z czasem miasto Zamojskiego stało się niezdobytą twierdzą, z niezawodnym systemem obronnym, na który składał się m.in. zespół siedmiu połączonych murami bastionów

- Średniowieczny zespół Torunia- Toruń przeszedł do historii architektury dzięki usytuowanemu na prawym brzegu Wisły Staremu Miastu, którego układ od ponad 700 lat pozostaje niezmienny. Na średniowiecznym rynku i otaczających go ulicach znajduje się kilkaset gotyckich zabytków, wśród których największą osobliwością jest Krzywa Wieża. To największa, po Krakowie, liczba autentycznych zabytków sztuki i architektury gotyckiej w Polsce. Najwyższej klasy obiekty Toruń zawdzięcza Krzyżakom, którzy sprawowali władzę w mieście ponad 200 lat, począwszy od 1230 roku. Ich siedzibą w Toruniu był zamek. Nietypowy – bo zbudowany nie jak większość krzyżackich zamków na planie prostokąta, tylko na planie podkowy. Budowla nie przetrwała do naszych czasów – zburzyli ją mieszczenie na początku wojny trzynastoletniej. Oprócz ruin zamku, w panoramę staromiejskiego Torunia wpisał się stojący na rynku Ratusz, uważany za jedno z najwybitniejszych osiągnięć gotyckiej architektury mieszczańskiej w Europie. Poza nim, wśród obiektów wybudowanych przez Zakonników należy wyróżnić zwłaszcza monumentalne, gotyckie kościoły, istniejące do dziś: św. Janów, św. Jakuba, Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz nieistniejący: św. Mikołaja. Bardzo charakterystyczną cechą jest toruński budulec: kościoły, kamienice i mury - niemal wszystkie toruńskie zabytki zbudowano z cegły. Dzięki temu, że miasto pozostało nie zniszczone w czasie II wojny światowej, do dziś można podziwiać gotycki i średniowieczny Toruń, w takiej formie, jaką przed laty pozostawili po sobie ówcześni mieszkańcy.

- Zamek Krzyżacki w Malborku- Ten największy ceglany zespół zamkowy na świecie co roku odwiedza około pół miliona turystów. Jest to najpotężniejsza warownia gotycka w Europie, prawdziwa perła architektury obronnej. Budowę zamku rozpoczęto w XIII wieku, a największe zmiany w kształcie budowli zaszły w następnym stuleciu, w związku z decyzją z roku 1309 dotyczącą przeniesienia z Wenecji do Malborka stolicy Państwa Krzyżackiego i siedziby Wielkiego Mistrza. Niewiele brakowało, by jeden z najcenniejszych pomorskich zabytków przestał istnieć. Zaniedbywany i dowolnie przebudowywany w XVIII wieku, miał być nawet przeznaczony do rozbiórki. W efekcie m.in. zniszczeń z czasów II wojny światowej, które pochłonęły 50% budowli, imponująca warownia jest w znacznej części rekonstrukcją dawnego, gotyckiego założenia, a prace nad jej odbudową wciąż trwają. Budowla składa się z trzech zasadniczych części: Zamku Wysokiego, Zamku Średniego i Przedzamcza. Każda z nich posiadała własny system obronny, a całość otaczały wspólne fortyfikacje. Do najpiękniejszych budowli należy pałac Wielkich Mistrzów – uważany za jedno ze szczytowych osiągnięć świeckiej architektury gotyckiej.

- Kalwaria Zebrzydowska- manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w- W położonej kilkadziesiąt kilometrów od Krakowa Kalwarii Zebrzydowskiej, mieści się najsłynniejsze w Polsce sanktuarium pasyjno-maryjne, zwane „polską Jerozolimą”. Od ponad czterystu lat kolejne pokolenia pątników pielgrzymują, aby przejść trasę drogi krzyżowej odzwierciedlającej jerozolimską trasę męki Chrystusa. Założycielem sanktuarium był Mikołaj Zebrzydowski, wojewoda krakowski, któremu tutejsze ukształtowanie terenu skojarzyło się z ukształtowaniem Jerozolimy. Opiekę nad sanktuarium powierzył bernardynom, dla których wkrótce powstał kościół i klasztor. Następnie na okolicznych wzgórzach powstały 42 kapliczki i kościółki, które odwzorowują przedstawioną w Ewangelii topografię Jerozolimy. Cały teren podzielono na dwie części, które nazwano „dróżkami”: „Dróżkami Pana Jezusa” i „Dróżkami Matki Boskiej”. Obie mają niemal tę samą trasę, różnią się tyko kierunkiem marszu.

- Kościoły Pokoju w jaworze i Świdnicy- Powstałe w województwie dolnośląskim świątynie są największymi drewnianymi budowlami o funkcjach religijnych w Europie. Ich nazwa pochodzi od pokoju westfalskiego kończącego wojnę trzydziestoletnią (1618-1648), na mocy którego cesarz Ferdynand III Habsburg przyznał śląskim luteranom prawo do wybudowania trzech kościołów. Budowę świątyń obwarowano wieloma zastrzeżeniami, m.in. miały powstać w ciągu jednego roku, do ich budowy można było użyć jedynie materiałów nietrwałych, nie mogły mieć wież ani dzwonów. Z trzech wybudowanych przez luteran kościołów, do naszych czasów dotrwały dwa, trzeci zbudowany w Głogowie spłonął w XVIII wieku.

- Drewniane kościoły- Binarowa, Blizne, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica, Murowana, Sękowa- Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce ma aż 1500 km długości, wśród wszystkich znajdujących się na nim zabytkowych obiektów na szczególną uwagę zasługuje grupa drewnianych świątyń. Po norweskich kościołach klepkowych zwanych Stavkirke jest to najstarsze skupisko drewnianych świątyń w Europie (część pochodzi z XIV wieku). Charakterystyczną cechą małopolskiej grupy jest budowanie ich przy użyciu konstrukcji zrębowej. W skład wyróżnionych przez UNESCO świątyń wchodzą: kościoły św. Michała Archanioła w Binarowej i Wszystkich Świętych w Bliznem, których szczególną wartością są wewnętrzne polichromie i cenne wyposażenie. Kolejna świątynia, także o wezwaniu św. Michała Archanioła, znajduje się w Dębnie Podhalańskim. Jej wyróżnikiem jest zachowany przez stulecia gotycki wygląd. Pozostałymi świątyniami wpisanymi na Listę UNESCO są: kościół Wniebowzięcia NMP w Haczowie (największa gotycka, drewniana świątynia w Europie), kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej oraz kościół ŚŚ. Filipa i Jakuba w Sękowej (nazywany Perłą Beskidu Niskiego, w opinii wielu jest to najpiękniejszy kościół drewniany w Małopolsce).

- Park Mużakowski- Leżący na terenie Polski i Niemiec park jest największym i najsłynniejszym parkiem w stylu angielskim w obu krajach, uważanym za jedno z najwybitniejszych osiągnięć architektury ogrodowej w XIX-wiecznej Europie. Park zajmuje ok. 5,45 km² powierzchni po obu stronach rzeki Nysy Łużyckiej. Po stronie niemieckiej pozostaje 200 ha parku (łącznie z centrum parku w niemieckim Bad Muskau), polska część liczy 800 ha i mieści się w okolicy miasta Łęknica. Obie części spina przejście graniczne i drewniany mostek na Nysie Łużyckiej. Bezkresne łąki, malownicze jeziora i rzeki, kręte ścieżki – choć wydaje się, że ten krajobraz ukształtowała jedynie natura, jest to ogrodowe dzieło sztuki stworzone przez niemieckiego księcia Hermanna von Pückler-Muskau. W zamyśle twórcy miało to być miejsce, w którym harmonijnie połączyła się natura, kultura i technika. Książę posadził m.in. 800 000 drzew i 42 000 krzewów. Aby zdobyć na nie fundusze, ożenił się ze starszą od siebie, bogatą kobietą, z którą rozwiódł się niedługo później. Po latach, stojąc na skraju bankructwa, zmuszony był sprzedać park. Nowy właściciel poszerzył tereny, a kolejni doprowadzili do uznania centralnej części parku rezerwatem przyrody.

- Hala Ludowa we Wrocławiu- Wrocławska budowla, przykład pionierskich osiągnięć inżynierii i architektury XX stulecia, jest jak dotąd najmłodszym polskim zabytkiem włączonym do Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO. Hala ma niespełna 100 lat, a mimo to znalazła się w tak doborowym towarzystwie, jak egipskie piramidy, czy średniowieczne monumentalne warownie. Uważana jest za sztandarowy przykład modernizmu w architekturze. Już od początku swojego istnienia stała się sławna, dzięki użyciu przy jej budowie konstrukcji z żelbetonu, bardzo nowatorskiej jak na początek XX wieku. Stała się jednym z punktów zwrotnych w historii wykorzystania stali dla wzmacniania struktur budowli.

8. Pamięć Świata UNESC- zgromadzenie najbardziej wartościowych dokumentów (rękopisów, książek, nagrań, filmów), które obrazują historię świata

- Dzieło M. Kopernika De revolutionibus 1999, Biblioteka Jagiellońska- W dziele tym Kopernik przedstawia teorię heliocentryczną, tworząc podstawy nowoczesnej astronomii i nowożytnej wizji wszechświata. Uzasadnia w nim twierdzenie o trzech rodzajach ruchu ziemi: wokół swej osi, wokół słońca oraz ruch samej osi ziemi. Nowa teoria, po opublikowaniu w roku 1543, zaczęła stopniowo wypierać teorię geocentryczną.

- Archiwum getta warszawskiego Emanuela Ringelbluma 1999, Żydowski Instytut Historyczny W- wa- zespół liczący 1680 j.a.(ok.25 tys. kart). Archiwum getta warszawskiego obejmuje dokumenty urzędowe, świadectwa ruchu oporu, relacje o losach skupisk żydowskich, utwory literackie, rysunki i listy prywatne. Dokumenty obejmują lata 1939-1943 zawierają informacje o gettach w Warszawie i miastach prowincjonalnych i ich zagładzie, m.in.pierwsze szczegółowe opisy obozów zagłady w Chełmie i Treblince wraz z mapa sporządzoną przez zbiegłych żydów. Obejmują także ruch oporu i powstanie w getto warszawskim oraz liczne świadectwa osobiste (listy pożegnalne), świadectwa wiary religijnej itp.

- Kolekcja dzieł Chopina 1999, Towarzystwo Fryderyka Chopina, W-wa- Rękopisy Fryderyka Chopina zostały wpisane na Światową Listę jako największe istniejące kolekcje spuścizny genialnego kompozytora, którego indywidualność i wpływ zarówno na muzykę romantyzmu, jak późniejszych okresów trudno przecenić.

- 21 postulatów Solidarności, Gdańsk- Tablice 21 Postulatów Gdańskich z Sierpnia 1980 stanowią dokumentalne świadectwo ruchu społecznego, który, stosując pokojowe metody działania, przyczynił się do upadku systemu realnego socjalizmu i porządku jałtańskiego.

- Konfederacja warszawska 1573- Akt Konfederacji Generalnej Warszawskiej, uchwalonej na sejmie konwokacyjnym 28 stycznia 1573 roku, został zgłoszony na Światową Listę jako dokument o szczególnym znaczeniu dla dziejów tolerancji, społeczeństwa obywatelskiego i demokracji. Zapewniając w obliczu pierwszej wolnej elekcji króla pokój religijny, Konfederacja Warszawska gwarantowała szlachcie wszystkich religii i wyznań równy dostęp do urzędów, wolność wyznawania i propagowania swoich religii i wyznań, organizowania synodów i publikacji traktatów teologicznych. Jej postanowienia zostały włączone do Artykułów Henrykowskich zaprzysięganych przez wszystkich królów elekcyjnych, stanowiąc jeden z fundamentów ustroju dawnej Rzeczypospolitej. Postanowienia Konfederacji Warszawskiej wynikały z polskiej tradycji tolerancji, do wierności której "naród polityczny" - szlachta - zobowiązywał monarchów po śmierci króla Zygmunta Augusta. Postanowienia konfederacji stały się znane także poza Rzeczpospolitą, przyczyniając się do osiągania pokoju religijnego w innych państwach Europy.

- Kodeks supraski, Biblioteka Ordynacji Zamoyskiej, Biblioteka Narodowa W- wa- powstały na początku XI wieku na terenie wschodniej Bułgarii, a odkryty przez prof. Michała Bobrowskiego w 1823 roku w klasztorze bazylianów w Supraślu, należy do najcenniejszych zabytków języka starocerkiewno-słowiańskiego i stanowi wyjątkowej wagi świadectwo procesu kształtowania się wschodniosłowiańskiego kręgu kulturowego. Kodeks o objętości 285 kart, napisany cyrylicą, jest zbiorem żywotów świętych i pism Ojców Kościoła przeznaczonych do czytania na marzec. Trzy części Kodeksu przechowywane są w Bibliotece Narodowej w Warszawie (jako część Biblioteki Ordynacji Zamoyskiej), w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Petersburgu oraz w Słoweńskiej Bibliotece Narodowej i Uniwersyteckiej w Lubljanie.

- Archiwum Komisji Edukacji Narodowej, Archiwum Główne Akt Dawnych w W- wie, Biblioteka PAN w Krakowie, Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie oraz Archiwum Uniwersytety Jagiellońskiego w Krakowie- zostało zaproponowane ze względu na jego znaczenie jako dokumentacji pionierskiej w skali świata: całościowej reformy szkolnictwa, tworzącej nowoczesny system nauczania oraz pierwsze „ministerstwo edukacji”. Na Archiwum składają się akta o różnym charakterze: projekty, memoriały, korespondencja, mapy, instrukcje, prace naukowe i podręczniki z okresu od utworzenia Komisji przez Sejm w 1773 roku do roku 1794. Są one przechowywane przez Bibliotekę Naukową Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Fundację Książąt Czartoryskich przy Muzeum Narodowym w Krakowie.

- Archiwum Instytutu Literackiego i Archiwum Radziwiłłów- Paryżu stanowi kompletną dokumentację działalności w latach 1946-2000 tej unikalnej instytucji emigracyjnej, która dzięki realizowanej przez dziesięciolecia wizji jej założyciela Jerzego Giedroycia i jego współpracowników odegrała istotną rolę w pokojowym przezwyciężeniu systemu realnego socjalizmu oraz pojałtańskiego podziału świata, jak również wypracowała podstawy do dialogu i pojednania społeczeństw Europy Środkowo-Wschodniej. Archiwum obejmuje m.in. wszystkie prace publikowane przez Instytut do 2000 roku i korespondencję Jerzego Giedroycia z autorami, intelektualistami, politykami świata zachodniego i dysydentami z krajów bloku komunistycznego, z takimi osobistościami jak André Malraux, czy Albert Camus.

- Archiwum Biura Odbudowy Stolicy- Zostały one wytworzone przez działające w latach 1945 – 1951 Biuro Odbudowy Stolicy. Jego zadaniem było określanie strat w zabudowie Warszawy po II wojnie światowej, opracowanie koncepcji urbanistycznej i realizacja odbudowy stolicy. BOS do dziś wzbudza kontrowersje. Wielu zarzuca mu wyburzenie dużej części istniejących, dziewiętnastowiecznych kamienic, które przetrwały wojnę. Dziś każdy może sobie wyrobić na ten temat opinię. Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, przy wsparciu technicznym NAC, udostępniło te dokumenty w serwisie www.szukajwarchiwach.pl. Każdy rdzenny warszawiak może też sprawdzić, jak wyglądał jego dom rodzinny po wojnie, co się zachowało albo jak po wojnie opisano zniszczenia na Starówce.

Pomniki historii

  1. Biskupin – rezerwat archeologiczny (1994)

  2. Bochnia - kopalnia soli ( 2000)

  3. Chełmno - Stare Miasto (2005)

  4. Częstochowa – Jasna Góra z parkami podjasnogórskimi - zespół klasztoru oo. paulinów (1994)

  5. Duszniki Zdrój – młyn papierniczy (2011)

  6. Frombork – zespół archikatedralny (1994)

  7. Gdańsk - miasto w zasięgu obwarowań z XVII wieku (1994)

  8. Gdańsk – pole bitwy na Westerplatte (2003)

  9. Gniezno – archikatedra pw. Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha (1994)

  10. Gostyń – Głogówko – zespół klasztorny Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri (2008)

  11. Góra Świętej Anny - komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy (2004)

  12. Grunwald – pole bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku (2010)

  13. Kalwaria Zebrzydowska - krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego (2000)

  14. Kamień Pomorski – zespół katedralny (2005)

  15. Kanał Augustowski - droga wodna (2007)

  16. Kanał Elbląski (2011)

  17. Katowice - osiedle robotnicze Nikiszowiec (2011)

  18. Kazimierz Dolny (1994)

  19. Kozłówka –zespół pałacowo – parkowy (2007)

  20. Kraków historyczny zespół miasta (1994)

  21. Krzemionki k. Ostrowca Świętokrzyskiego – kopalnie krzemienia z okresu neolitu (1994)

  22. Krzeszów - zespół dawnego opactwa cystersów (2004)

  23. Ląd – zespół dawnego opactwa cysterskiego nad Wartą (2009)

  24. Legnickie Pole - pobenedyktyński zespół klasztorny (2004)

  25. Leżajsk – zespół klasztorny oo. Bernardynów (2005)

  26. Lubiń - zespół opactwa benedyktynów (2009)

  27. Lubin - historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny (2007)

  28. Łańcut – zespół zamkowo-parkowy (2005)

  29. Łęknica – Park Mużakowski (2004)

  30. Malbork - zespół zamku krzyżackiego (1994)

  31. Nysa – zespół kościoła farnego pw św. Jakuba Starszego Apostała św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy (2011)

  32. Ostrów Lednicki (1994)

  33. Poznań - historyczny zespół miasta z Ostrowem Tumskim, Zagórzem, Chwaliszewem, lewobrzeżnym Starym Miastem lokacyjnym ze średniowiecznymi osadami podmiejskimi, Fortem Winiary (Cytadela) (2008)

  34. Racławice - teren Bitwy Racławickiej (2004)

  35. Srebrna Góra – Twierdza Srebrnogórska, nowożytna warownia górska z XVIII (2004)

  36. Stargard Szczeciński – zespół kościoła pw NMP Królowej Świata, mury obronne (2010)

  37. Tarnowskie Góry - podziemia zabytkowej kopalni rud srebrnogórskich, Sztolnia Czarnego Pstrąga (2004)

  38. Toruń - zespół staromiejski (Stare Miasto, Nowe Miasto, ruiny zamku krzyżackiego) (1994)

  39. Warszawa - historyczny zespół miasta, Trakt Królewski, Wilanów (1994)

  40. Wieliczka – kopalnia soli (1994)

  41. Wrocław – zespół historycznego centrum (1994), Hala Stulecie (2005)

  42. Zamość - historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań XIX w. (1994)

  43. Żagań - zespół poaugustiański (plac Klasztorny)- kościół parafialny, klasztor, konwikt, spichlerz klasztorne (2011)

  44. Bohoniki i Kruszyniany – meczety i Mizary (2012)

  45. Katowice – Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego

  46. Kotlina Jeleniogórska – pałace i parki krajobrazowe Kotliny

  47. Kórnik – zespół zamkowo-parkowy, kościół parafialnym - nekropolia właścicieli

  48. Łowicz – Bazylika Katedralna WNMP (dawna Kolegiata Prymasowska)

  49. Paczków – zespół staromiejski ze średniowiecznym systemem fortyfikacji

  50. Strzegom – kościół św. Św. Apostołów Piotra i Pawła

  51. Sulejów – opactwo cystersów

  52. Warszawa – zespół Stacji Filtrów Wiliama Lindleva

  53. Żyrardów – XIX w Osada Fabryczna

  54. SZLAKI TURYSTYCZNE – naturalna trasa lub specjalnie wytyczona, najczęściej oznakowana, służąca celom turystycznym.

    Kryteria podziału
    Tematyka- kulturowe , przyrodnicze , archeologiczne, etnograficzne
    Zasieg, znaczenie- międzynarodowe. Krajowe. Regionalne. Lokalne
    Srodek transportu- piesze roweowe,narciarskie, kajakowe. Konne
    Motyw podróży-poznawcze, religijne, rekreacyjne,
    Okres wykorzystania- całoroczne, okresowe, jednorazowe
    Rola szlaku-główne, uzupełniające, łącznikowe, doprowadzające
    szlaki górskie.!!!!!!!!!!!!!!
    Międzynarodowe-szlak Henzeatycki, szlak Cysterski, Szlak bursztynowey, Via Sacra, Szlak Gotyku Ceglanego, Szlak Dobrego Wojska Szwejka, Droga św. Jakuba
    Krajowe- Szlak Romański
    Regionalne- Szlak Piastowski, Orlich Gniazd, Małopolski Szlak Owocowy, Szlak Zabytków Techniki ,Szlak Kanału Augustowskiego, Kanału Elblądzkiego, Zamków Gotyckich, Zamków Krzyżadzkich, Szlak Kamiennych Kręgów, Szlak Architektury Drewnianej, Lubuski Szlak Wina i Miodu.
    Lokalne- Europejski Szalk Tatarski, Szlak Ikon, Droga Królewska na Wawelu, Droga Kaszubska, Trasa Kórnica
    -szlak Brdy, Krutyni Drawy, Wielkich jezior Mazurskich.

    Szlak Cysterski NAUKA WZYSTKIE MIASTA
    Obejmuje 40 miejscowości
    -początek Portugali a kończy się w Polsce
    -Przebiega przez Nizinę Śląską, przecina Dolinę Odry, Pogórze KAczewskie, Kotlinę Kamieniogórską, Góry Kamienne, Góry Sowie, Stołowe, Kotlinę Kłodzką, Góry Bardzkie, Doline Nysy Kłodzkiej, Góry Opawskich, Płaskowyż Głubczycki, Nieckę Kozielską.
    Najważniejsze zespoły Klasztorne: Oliwa, Pelpin, Trzebnica, Lubiąż, Krzeszów, Gościkowo-Paradyż, Kamieniec Ząbkowicki, Henryków, Jemielnica, Wąchock.
    Wielskopolska- Ląd, Łękno, Obra, Owińska, Przemęt, Wągrowiec.
    SZLAK PIASTOWSKI (1967)
    Przebiega przez dwie histryczne dzielnice Polski Wielkopolske i Kujawy
    Pokazuje dziedzictwo historyczne i kulturowe wczesnośredniowiecznej Polski
    Gniezno- Katedra, drzwi gnieźnieńskie, srebrny relikwiarz ze szczątkami św. Wojciecha NA EGZAMIN NOWA TRASA SZLAKU
    Biskupin- osada obronna ludów kultury łużyckiej, typu bagiennego,
    Trzemaszno- bazylika WMP
    Mogilno- kościół poklasztorny
    SZLAK GÓRNICTWA NAWTOWEGO
    łączy miejsca związane z narodzinami i historią przemysłu nawetowego w olsce i na Ukrainie
    Pierwsze urzadzenia wydobywcze i przetwórcze oleju sklanego ślady działalności i bogactwa pierwszych przedsiębiorców naftowych, miejsca związane z działalnością I.Łukaszewicza- wynalazcy lampy naftowej przebieg: Jasło-Krosno_Sanok_Lesko- Ustrzyki Dolne
    DOKOŃCZYĆ!!
    SZLAK M.Kopernika
    związany z naukowcem matematykiem kartografem ekonomistą lekarzem prowadzi przez miejsca któreKopernik odwiedził jako administrator dóbr biskupich
    SZLAK BIOGRAFICZNY
    Przebieg- Olsztyn- Dobre Miasto- Lidzbark Warmińskich Orneta- Pieniężno- Braniewo- Frombork

    SZLAK ZAMKÓW KRZYŻADZKICH
    dłu. 550 km na Pomorzu

  55. Przebieg Pelpin-Malbork- Kwidzyń- Gniew- Bytów- Słupsk- Sztum- nowe- Świecie- Nowe- Gniew –Gorzędziej – Lubiszewo- Gdańśk

    SZLAK TATARSKI
    Przebieg- Sokółka-Bohniki- Kamionka Stara- Wierzchles- Talkowszczyzna- Świdziałówka Nowa- Nietupa –Kruszyniany (54 km)

    SZLAK ORLICH GNIAZD
    opisany i utworzony przez Kazimierza Sasnowskiego 25 zamków
    Kraków- Ojców Pi DOKOŃCZYĆĆĆĆĆĆĆ
    Szlak Architektury Grewnianej w Małopolsce
    dł.1500 km obejmuje 237 zespołów architektonicznych (kościoły, cerkwie, kaplice, dzwonnice, spichlerze, wiejskie chałupy, szlacheckie dwory ) Najwieksze kościoły kośoły w Sękowej, Binarowej, Lipnicy Murowanej, Debinie,

  56. SZLAK ZABYTKÓW TECHNIKI
    - historyczny rozwój przemysłu i techniki na Śląsku
    29 obiektów o walorach historycznyc i architektonicznych które były świadkami rewolucji przemysłowej obiektów związany z tradycją górniczą i hutniczą energetyką, kolejnictwem. Łącznością i produkcją wody , przemysłem spożywczym
    Przebieg- Częstochowa, (muzem rud żelaza) TarnowskieGóry
    Szlak Zamków Piastowskicj 150 km
    Grodziec- Nową Wieś Grodziska- Czaple- Choiniec- Rochów- Ostrzyca … Maciejowice…. Zamek Grodno
    SZLAK KARTUSKI (droga kaszubska) 1965 67
    niebieski dla zmotoryzowanych 22 km
    Przystanek Szybkiej Koleji Miejskiej w dzielnicy opotuu- Kamienny potok- Łapalice


Wyszukiwarka