kończyny (extremitas -tes) są wyodrębnionymi częściami tułowia wzmocnionymi tworami szkieletowymi;

pełnią rolę głównych lub pomocniczych (statyka ciała, sterowanie) narządów ruchu;

płazy, gady, ptaki i ssaki należą do czworonogów – TETRAPODA

mają one dwie pary homologicznych kończyn, które wywodzą się z parzystych płetw ryb

płetwy piersiowe -----> kończyny przednie - extremitas anterior

-tes -es

płetwy brzuszne -----> kończyny tylne - extremitas posterior

-tes -es

w szkielecie kończyn można wyróżnić: - pasy = obręcze kończynowe

- kończynę wolną

SCHEMAT SZKIELETU WOLNEJ KOŃCZYNY PALCZASTEJ

wyróżniamy 3 odcinki tworzące ruchomo zastawione dźwignie:

1. Odcinek STYLOPODIALNY

-obejmuje ramię i udo

2. Odcinek ZEUGOPODlALNY

-obejmuję przedramię i podudzie

3. Odcinek AUTOPODIALNY

-obejmuję rękę i stopę

PŁAZY

kończyna przednia:

• zrost w obrębie zeugopodium: ulna + radius - os antebrachii (k .przedramienia);

• powstaje palec przedpierwszy - praepollex – przedkciuk

kończyna tylna:

• szereg cech przystosowujących do skocznej lokomocji

1. kość udowa wydłużona

2. zrost w obrębie zeugopodium: libie + fibula = os cruris (k. podudzia)

3. tibiale oraz (zrośnięte fibulare + intermedium) są silnie wydłużone tworząc dodatkową dźwignie w kończynie tylnej tzw. "wtórne podudzie"

• powstaje palec przedpierwszy -praehalux –przedpaluch

GADY

• służą do lokomocji czołgowej, zachowują wiele cech prymitywnych lądowców;

• tułów pozostaje zawieszony między rozstawionymi kończynami;

• długość kroków jest niewielka;

• kończyny tylne nieznacznie tylko silniejsze od przednich;

• kości kończyny wolnej z reguły krótkie i grube;

• stylopodium biegnie poziomo prostopadle do zeugopodium;

• autopodium oparte całą powierzchnią o podłożę

SSAKI

• u większości naziemnych ssaków obie pary kończyn mają typ nośny: tzn. tylne działają jak napędowe, przednie jak podporowe (hamujące i sterujące ruchem);

• kończyny podciągnięte są pod tułów i podpierają go,

to powoduje mniejsze obciążenie kończyn- są z zasady smuklejsze;

• staw łokciowy i kolanowy z uprzedniego ustawienia w bok (gady) przyjmują odpowiednio orientacje przednia i tylną:

• autopodium w obu kończynach kieruje się do przodu (I palec w położeniu przyśrodkowym);

• w konsekwencji następuje skrzyżowanie kości przedramienia—PRONACJA

• przy zachowaniu pewnego stałego ugięcia w stawie łokciowym i kolanowym układ kończyn ma konstrukcje

„X-kształtną" - znakomita amortyzacja

• czym zwierzę cięższe tym kąt w stawach większy, ostatecznie kończyny słupowate o kościach ustawionych w jednej linii;

SSAKI

• w wyniku radiacji adaptatywnej ssaków liczne modyfikacje w budowie kończyn

chwytna np. naczelne kroczna np. kotowate pływna np. foki, walenie lotna np. nietoperze