1. Struktura procesu badawczego w badaniach diagnostycznych i weryfikacyjnych.

-Problem Badawczy-to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.(S. Nowak)

-Hipoteza badawcza- to stwierdzenie, co, do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo, że stanowić będzie ono prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu. łobocki

Hipoteza może mieć rozumienie logiczne, metodologiczne i statystyczne.

W rozumieniu logicznym:

-zdania przyjęte prowizorycznie, nie poddane wcześniej wystarczającemu sprawdzeniu,

-zdania empiryczne zawierające przynajmniej jeden termin nieobserwacyjny, czyli teoretyczny,

-wszelkie zdania empiryczne nie będące spostrzeżeniami.

W rozumieniu metodologicznym hipoteza to przypuszczenie naukowe przyjęte w celach objaśnienia jakiegoś zjawiska. Jest ono poddane sprawdzeniu, a w przypadku wyniku pozytywnego może stać się wiarygodnym prawem nauki.

Wyróżnia się trzy typy hipotez statystycznych:

-hipotezy typu istotności różnic;

-hipotezy niezależności

-hipotezy zgodności.

Zmienne- zmienna nazywa się dowolną właściwość- cechę, która przybiera różne wartości, a przynajmniej dwie ( jest to warunek, by cecha nazwana została zmienna).Łobocki

Wyróżniamy 3 rodzaje zmiennych:

Zmienne niezależne – to różne, ściśle określone sposoby działalności dydaktycznej lub wychowawczej, albo i jednej i drugiej a w szczególności są to działania pedagogiczne, dzięki którym oczekuje się określonych zmian w rozwoju umysłowym, moralnym, społecznym lub fizycznym dzieci i młodzieży.

Zmienne zależne – to oczekiwane skutki zmiennych nie zależnych, czyli często spodziewane przez badacza wyniki zastosowanych w badaniach działań pedagogicznych lub następstwa różnych społecznych uwarunkowań rozwoju osób objętych badaniami.

Zmienne pośredniczące – są próbą dodatkowego wyjaśnienia, współzależności między zmiennymi niezależnymi, a zmiennymi zależnymi nie uwzględnionych w schemacie badawczym.

Wskaźniki badawcze - to pewne cechy zdarzenia lub zjawiska na podstawie zajścia, którego wnioskujemy z pewnością bądź z określonym prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje. S. Nowak

Definiowanie pojęć:

Pojęcie- jest myślowym odzwierciedleniem całościowego ujęcia istotnych cech przedmiotów(zjawisk), myślowym odpowiednikiem nazwy. łobocki

Przez definicje rozumiemy określone znaczenie wyrazu sprowadzające się zwykle do sprecyzowania jego treści i zorientowania w jego możliwym zakresie, co ułatwia posługiwanie się wyrazem. Łobocki

Wyróżnia się definicje nominalne i realne:

1.Definicje nominalne mogą określać wyrazy o znaczeniu zwyczajowym lub też określają nowy termin lub symbol przy pomocy terminów i symboli traktowanych, jako znane, ale którym- przez przyjęcie pewnej umowy- nadano nowy sens.

Wśród definicji nominalnych wyróżnia się definicje: w postaci nominalnej, definicje warunkowe i definicje wielonormowe.

-w postaci normalnej: wyróżnia się definicje wyraźne i kontekstowe;

D. Wyraźne to takie, w których podaje się dla wyrazu definiowanego jego równoważnik, czyli termin, który ma ten sam zakres znaczeniowy, co termin definiowany.

D. Kontekstowe- są definicjami przez abstrakcje.

2.Definicje realne- charakteryzują przedmiot lub zjawisko, polega to na jednoczesnym podawaniu zespołu cech jemu (przedmiotowi lub zjawiskowi) wyłącznie właściwych.

3.Definicje Klasyczne i operacyjne.

Definicja klasyczna- określa pojęcie przez wyróżnienie klas i elementów klas identyfikujących i różniących .

Definicja operacyjna- definicje zaliczamy do operacyjnych wówczas, gdy sens definiowanego terminu, czyli definiowane pojęcie, określa się przez podanie czynności prowadzących do utworzenia owego pojęcia. Łobocki

-Etapy badań pedagogicznych:

-Zaistnienie sytuacji problemowej.

-formułowanie problemów badawczych.

-projektowanie narzędzi badawczych.

-dobór osób badanych.

-przeprowadzenie badań.

-opracowanie wyników badań. Łobocki

Eksperyment pedagogiczny – jest istota naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej) polegającą na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu interesujących nas procesów przez wprowadzenie do niech jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem.

Wymagania eksperymentu:

-staranna kontrola zarówno zmiennych zależnych jak i niezależnych oraz poniekąd pośredniczących;

-zjawisko badane za pomocą eksperymentu musi być takie, aby można je było wywołać;

-warunki eksperymentu muszą być jasno i wyraźnie określone oraz powinny pozwalać się zmieniać, czyli podlegać manipulacji;

-badania eksperymentalne można powtórzyć przy zachowaniu tych samych warunków; uzyskane zmiany w wyniku eksperymentu dają się zmierzyć;

- postulat dokonywania eksperymentu wyłącznie w warunkach normalnych;

- projektowanie eksperymentu w taki sposób, aby dał się łatwo zinterpretować, zostały poddane wewnętrznej weryfikacji, pozwalały na uogólnienie nasuwających się wniosków oraz mogły liczyć na upowszechnienie ich wyników wśród osób zainteresowanych.

Techniki eksperymentalne:

- Technika dróg równoległych- polega na uwzględnianiu w badaniach tego typu co najmniej dwóch grup. Jedną z nich jest grupa eksperymentalna charakteryzująca się tym, że wprowadza się do niej określoną zmienną niezależną. Druga natomiast jest grupa kontrolną, będącą jedynie punktem odniesienia do pierwszej.

-Technika rotacji- polega na zastosowaniu trzech następujących czynności:

1.Podziału okresu eksperymentu na dwa okresy.

2.Zastosowanie metody grup równoległych w wytypowanych grupach A i B.

3.Zmiana ról grup A i B w drugim okresie eksperymentu i zastosowanie ponownie techniki grup równoległych.

-Technika jednej grupy- czasami zdarza się ze badacz nie ma możliwości znalezienia dwóch grup równoległych wtedy stosuje się techn. rotacji wobec jednej interesującej go grupy. Niestety ta technika jest najbardziej zawodna niż pozostałe. Łobocki

Użyteczność badań eksperymentalnych:

-Umożliwia wzrost wiarygodności badań pedagogicznych.

-Ułatwia łączność badacza z szeroko pojętą praktyką pedagogiczną.

-Jest źródłem inspiracji dla różnych innowacji pedagogicznych. ŁOBOCKI

Błędy w badaniach eksperymentalnych:

- niedosyt weryfikacji wewnętrznej,

-niewłaściwy dobór grup eksperymentalnych i kontrolnych,

-brak właściwych układów odniesienia w eksperymencie,

-pobieżna i wadliwa kontrola zmiennych zależnych i niezależnych,

-nieodpowiedni czas trwania eksperymentu i jego rozgłos. ŁOBOCKI

Metoda sondażu- metoda badań, której podstawową funkcją jest gromadzenie informacji o interesujących badacza problemach w wyniku relacji słownych osób badanych, nazywanych respondentami. Cechą konstytutywna metody sondażu jest wypytywanie czy sondowanie opinii, a częścią składową zadawanie respondentom pytań. ŁOBOCKI

Wymagania stawiane metodzie sondażu:

-Poprawność pytań kwestionariuszowych.

-Kolejność pytań kwestionariuszowych.

-Niezbędność instrukcji w badaniach sondażowych.

-Weryfikacja pytań kwestionariuszowych. ŁOBOCKI

Rodzaje pytań kwestionariuszowych:

- pytania otwarte- pozostawiają respondentowi całkowita swobodę wypowiedzi, a więc w sposób nieskrepowany jakimikolwiek dodatkowymi sugestiami ze strony badacza.

-pytania zamknięte- pytania z ustalonymi z góry możliwymi odpowiedziami. Spośród nich respondent dokonuje własnego samodzielnego wyboru.

- pytania półotwarte- przysługuje im charakter pytań zarówno zamkniętych jak i otwartych, tj. każde z pytań półotwartych przewiduje wybór spośród przewidzianych z góry odpowiedzi i jednocześnie umożliwia swobodne wypowiedzi osób badanych na zadany w pytaniu temat. ŁOBOCKI

Techniki metody sondażu:

-ankieta - jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszach na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.

-wywiad- jest rozmową badającego z respondentem lub respondentami według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz.

Błędy w badaniach sondażowych:

-błędne formułowanie pytań sondażowych

-zbytnia pewność, co do wiarygodności wypowiedzi respondentów

-niewłaściwy sposób przeprowadzenia badań

-niekorzystne warunki zewnętrzne badań

-cechy i poglądy osób przeprowadzających badania. ŁOBOCKI

Obserwacja- jest czynnością badawczą polegającą na gromadzeniu danych drogą postrzeżeń.

Rodzaje obserwacji:

-bezpośrednia- dotyczy zachowań osób obserwowanych w bezpośrednim z nimi kontakcie, tak więc wymaga ona osobistej obecności badacza, tj. on sam dokonuje spostrzeżeń interesujących go faktów, zjawisk czy zdarzeń i sam sporządza z nich protokoły.

-pośrednia- odnosi się nie w Prost do obserwowanych zachowań lecz niejako do ich śladów, czyli informacji o nich z drugiej ręki lub skutków, jakie zachowania te pociągają za sobą. Dokonuje się jej za pośrednictwem innych osób, którymi mogą być także osoby badane.

-standaryzowana- polega na obserwowaniu osób nie tylko pod kątem ogólnego celu obserwacji, lecz także z uwzględnieniem ściśle określonych kategorii interesujących badacza zachowań.

-niestandaryzowana- pozostawia obserwatorowi całkowita swobodę w postrzeganiu faktów, zjawisk, zdarzeń, podporządkowanych jedynie ogólnemu celowi badań.

-jawna- obserwator występuje oficjalnie jako badacz, tzn. osoby badane wiedzą, że są przez niego obserwowane.

-ukryta- zataja się przed osobami badanymi, że są przedmiotem obserwacji. Dokonuje się jej w taki sposób aby nawet nie podejrzewały że mogą być obserwowane. ŁOBOCKI

Techniki obserwacji: standaryzowane:

-technika obserwacji skategoryzowanej- ma na celu przede wszystkim opis i analizę ilościową zgromadzonego za jej pomocą materiału obserwacyjnego.

-technika obserwacji próbek czasowych – odbywa się w ten sposób, że obserwator znając poszczególne kategorie obserwowanego zjawiska, odnotowuje obecność lub brak ich występowania w ciągu każdej przewidzianej z góry jednostki czasowej.

i niestandaryzowane.

-technika obserwacji dorywczej- polega na zapisywaniu szczególnie tych przejawów zachowania które na to zasługują.

-technika dzienniczków obserwacyjnych- polega na opisywaniu zdarzeń lub zjawisk w ich naturalnym następstwie czasowym i to na przestrzeni możliwie długiego okresu czasu.

-technika obserwacji fotograficznej i próbek zdarzeń- dotyczy całokształtu zachowania się osoby obserwowanej w ściśle określonej sytuacji i czasie. Technika próbek zdarzeń jest identyczna z t.o.f. różni ją tylko to że dotyczy zawsze tylko jednej wyselekcjonowanej grupy zdarzeń czy faktów. ŁOBOCKI

Warunki poprawnej obserwacji:

-celowość i planowość obserwacji

-selektywność, dokładność i obiektywność obserwacji. ŁOBOCKI

Metoda biograficzna- to analiza życia jednostek, opis ich sytuacji rodzinnej, szkolnej, życiowej, która może mieć związek z naszym przedmiotem badania. Jest zbliżona do studium indywidualnego przypadku.

Rodzaje: mam w zeszycie i nie chciało mi się pisać

Metoda indywidualnych przypadków- gromadzenie danych o rozwoju i życiu fizycznym, psychicznym i społecznym interesujących badacza osób.

Użytecznymi technikami w metod.indyw.przyp. są: rozmowa i wywiad, analiza treściowa i formalna dokumentów osobistych, analiza wytworów i obserwacja uczestnicząca, a niekiedy testy psychologiczne i tech.projekcyjne.

Metoda socjometryczna- ilościowe badanie stosunków międzyludzkich w aspekcie faworyzowania, obojętności i odrzucenia w określonej sytuacji wyboru.

Technika socjometryczna Moreno– Jest ona pomiarem stosunków „przyciągania”, czyli sympatii, przyjaźni, zaufania oraz stosunków „odpychania” tj. opartych na uczuciach antypatii, wrogości, uprzedzeń. Polega na podaniu wszystkim członkom danej grupy starannie przemyślanych i specjalnie sformułowanych uprzednio pytań, dotyczących podejmowanego problemu.

technika "Zgadnij kto?" tzw. skala reputacji polegającą na podaniu badanym opisu wzorca osobowościowego i wyborze osoby z grupy jemu najbliższej. Jest to technika stosowana najczęściej do wyłonienia osób spełniających określone role w grupie lub odznaczające się interesującymi nas cechami.

„Plebiscyt życzliwości i niechęci” J. Korczaka. Istotna cechą plebiscytu życzliwości i niechęci jest to, że stawia on poszczególnych wychowanków wobec obowiązku oceniania wszystkich wychowanków z grupy. Polega on na ustaleniu skali, którą badany ocenia swój stosunek do pozostałych członków grupy. Skala może posiadać dowolną liczbę stopni, a każdy uczeń określa swój stosunek do pozostałych dzieci w klasie, stawiając przy każdym nazwisku znak ( następnie przypisujemy każdej postawie pewien mnożnik);- bardzo lubię- raczej lubię- jest mi obojętny- raczej nie lubię-nie lubię.

Technika szeregowania rangowego- polega ona na tym, że każda z osób badanych wymienia np.: nazwiska(lub także imiona) wszystkich członków określonej grupy kolejno według ściśle określonego kryterium oceny, tzn. poczynając od osób które najbardziej odpowiadają temu kryterium, a kończąc na osobach które najmniej pozostają z nim zgodne.