Akademia Obrony Narodowej

Wydział Bezpieczeństwa Narodowego

Kierunek: Bezpieczeństwo Wewnętrzne

Semestr: II/letni

Rok: 2012/2013

Temat: Opracowanie pisemne wybranych elementów systemu ochrony i obrony narodowej.

Czerwiec 2013

    Pojęcie obrony narodowej w świadomości społeczeństwa do tej pory było identyfikowane  z obroną przed agresorem na tle militarnym. Jednak czas przyniósł nam nowe zagrożenia jakimi są powodzie,  głód, choroby, zagrożenia demograficzne, czy ekologiczne. Nie można ich lekceważyć, ponieważ są równie groźne jak wojna, a ochrona przed nimi jest równie ważna jak obrona zbrojna przed wrogiem. W systemie pojęć z obszaru bezpieczeństwa narodowego  istnieje terminologia taka jak: ochrona ludności, ochrona granic państwowych, ochrona środowiska itd. Są to powszechnie występujące podziały stosowane w NATO (np. ochrona wojska  czy obiektów infrastruktury).  Obronę i ochronę narodową można rozumieć jako „obronę narodową” w tendencyjnym rozumieniu obrony przed agresją, jak i „ochronę narodową” w rozumieniu zapobiegania i przeciwdziałania zagrożeniom niemilitarnym, są nierozłączne, bowiem stanowią całokształt działań cywilnych i militarnych – dających przetrwanie wartości i interesów. Obrona i ochrona narodowa   tworzy warunki niezbędne i konieczne dla pozostałych działań tworzących bezpieczeństwo narodowe, jakimi są rozwój kulturalny i materialny. Równocześnie ochrona i obrona narodowa stanowi podstawę skuteczności i wiarygodności polityki zagranicznej w tworzeniu zewnętrznych warunków bezpieczeństwa narodowego.

Ochronę i obronę narodowa można rozpatrywać:

• jako najważniejszą misje państwa obejmująca zabezpieczenie przed zagrożeniami

• jako strukturę realizacyjną bezpieczeństwa narodowego, obejmująca przygotowanie społeczeństwa, zasobów i terytorium do zapobiegania, przeciwdziałania, ochrony i obrony narodu przed zagrożeniami

• jako część organizacji państwa, obejmującą przygotowanie sił zbrojnych, ludności, zasobów i terytorium  do zapobiegania i przeciwdziałania , ochrony i obrony narodowej przed zagrożeniami

• jako realizację konstytucyjnego obowiązku

„Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny”

 

Dla narodu i państwa konieczne jest przygotowanie i stosowne użycie wszystkich własnych sił i środków działania oraz pomoc innych państw sojuszniczych. Ponieważ może być zagrożony byt i pomyślność wszystkich Polaków oraz wszystkich instytucji i dziedzin życia narodowego i społecznego.

Całość środków ochrony i obrony narodowej można podzielić na strukturalne środki ochrony i obrony narodowej, do których zaliczyć należy organy władzy, służbę zagraniczną, siły zbrojne oraz służby, inspekcje i straże, takie jak np. Policja, Straż Graniczna, Państwowa Straż Pożarna oraz funkcjonalne środki ochrony i obrony narodowej, np. polityczne, gospodarcze, wojskowe, ekologiczne, normatywne i inne.

Inny podział ze względu na zastosowanie, środki ochrony i obrony narodowej można podzielić na:

• środki powszechnie stosowane

• środki wojskowe

Te pierwsze są stosowane rutynowo, w codziennej ochronie i zabezpieczeniu wartości i interesów narodowych, a te drugie  jako ostateczny, decydujący środek ochrony i obrony narodowej.

Polska utrzymuje system obronności o potencjale gwarantującym sprostanie wyznaniom i skutecznie przeciwstawienie się wszystkim potencjalnym zagrożeniom zewnętrznym. System ten stanowią wszystkie siły i środki przeznaczone do realizacji zadań obronnych, odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane. Składa się on z trzech podstawowych elementów: podsystemu kierowania oraz dwóch podsystemów wykonawczych - militarnego (Siły Zbrojne RP) i poza militarnego (pozamilitarne ogniwa obronne).

podsystem kierowania (obronnością) jest przeznaczony do przygotowywania i zapewnienia sprawnego funkcjonowania państwa zarówno w okresie zagrożenia jak i wojny a tworzą go organy państwowe oraz samorządowe. Składowymi owego podsystemu są: Sejm i Senat RP, Prezydent PR, Premier wraz z Radą Ministrów, Ministrowie, centralne organy administracji państwowej, wojewodowie (terenowe organy administracji rządowej), samorządy terytorialne oraz elementy dowodzenia (podsystem dowodzenia) Siłami Zbrojnymi RP a więc: SG WP, dowództwa OW i Rodzaju Sił Zbrojnych, dowództwa związków taktycznych i oddziałów.

podsystem militarny - tworzą Siły Zbrojne RP, które są podstawowym elementem systemu obronnego państwa. Działając w narodowym systemie obronności i systemie sojuszniczym, Siły Zbrojne RP są przygotowane do wykonywania trzech rodzajów zadań strategicznych: zadań obronnych w razie wojny (odparcie bezpośredniej agresji na terytorium Polski lub udział w odparciu agresji na inne państwo sojusznicze), zadań reagowania kryzysowego oraz zadań stabilizacyjnych w czasie pokoju. Ponadto są one gotowe do udziału w reagowaniu na zagrożenia poza militarne. Trzema zasadniczymi rodzajami Sił Zbrojnych RP są: wojska lądowe, wojska lotnicze i obrony powietrznej oraz marynarka wojenna. We wszystkich rodzajach sił zbrojnych występują: wojska operacyjne - przygotowane do wydzielenia w podporządkowanie dowództw NATO do działania w strukturach wielonarodowych oraz wojska obrony terytorialnej - pozostawiające pod dowództwem narodowym przeznaczone do prowadzenia działań na obszarze kraju.

podsystem poza militarny
Ustawa Konstytucyjna stanowi, że organizacje władz państwa na czas stanu wojennego i skutki prawne jego wprowadzenia określa ustawa. Może być ona przyjęta w czasie pokoju lub narastania zagrożenia wojennego. Tymczasem przedsięwzięcia związane z przygotowaniem i tworzeniem warunków sprawnego kierowania obroną państwa na czas wojny. Szczególnie delikatna materia jaką jest układ poza militarny, nie może funkcjonować bez zasadniczych ustaleń.
Tak więc system poza militarny powinien stworzyć warunki niezbędne do przygotowywania oraz działania sił zbrojnych, a także przetrwania ludności w czasie zagrożenia i wojny.
W skład systemu poza militarnego wchodzą wszystkie ogniwa wykonawcze administracji publicznej z wyjątkiem Sił Zbrojnych RP, inne instytucje państwowe, a także przedsiębiorcy i stowarzyszenia, na których się nakłada lub którym zaleca się wykonywanie zadań obronnych w warunkach obowiązujących przepisów prawnych. Ogniwa tego podsystemu funkcjonują w ranach działów administracji rządowej oraz struktur terytorialnych systemów obronności państwa.
Realizowane przez nie zadania można określić następująco:

• zapewnienie ochrony ludności i struktur państwa w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa narodowego i na wypadek wojny;

• zasilanie zasobami ludzkimi i materiałowymi Sił Zbrojnych RP oraz wsparcie wojsk sojuszniczych prowadzących operacje na terytorium RP;

• utrzymanie materialnych i duchownych podstaw egzystencji ludności i jej przetrwania w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.

W literaturze przedmiotu funkcjonują różne podziały poza militarnych ogniw. Zwykle jednak w systemie obronności dzielone są one na trzy grupy: informacyjne, ochronne i gospodarcze.
Informacyjne ogniwa systemu obronności realizują zadania mające na celu ochronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, informacyjne osłabianie przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych poprzez informacyjne zabezpieczenie funkcjonowania całego systemu obronności oraz informacyjne oddziaływanie zarówno na przeciwnika, jak i własne społeczeństwo.
Do zadań ogniw ochronnych należy zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania struktur państwa oraz ochrona ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i niezbrojnych oddziaływań kryzysowych.
Podstawowym celem gospodarczych ogniw systemu obronności jest zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwanie ludności w nadzwyczajnych warunkach kryzysu i wojny.
Spotkać można także inny podział ogniw poza militarnych, a mianowicie:

ogniwa ochrony państwa (przewidziane m.in. do rozpoznania i zwalczania wszelkich form zagrożeń.
Zadania: działalność wywiadowcza i antyterrorystyczna, ochrona granic, ochrona i obrona określonych budynków, utrzymanie porządku publicznego itp.).

ogniwa gospodarczo-obronne przewidziane do realizacji zadań związanych z przygotowaniami i funkcjonowaniem gospodarki narodowej w okresie zagrożenia i na czas wojny.

ogniwa ochrony ludzkości i dóbr kultury przeznaczone do ochrony ludzkości i środowiska naturalnego, dóbr kultury - zarówno w czasie wojny jak i pokoju (katastrofy i klęski żywiołowe - akcje ratunkowe).

ogniwa polityczno-administracyjne i społeczne (resorty, organizacje społeczno-polityczne i zawodowe mające wpływ na utrzymanie pozycji Polski jako suwerennego podmiotu w społeczności międzynarodowej).

Reasumując - zasadniczym zadaniem poza militarnych ogniw obronnych jest stworzenie niezbędnych warunków do funkcjonowania Sił Zbrojnych RP oraz pozostałych struktur państwa, a także zapewnienie materialnych i moralnych podstaw przetrwania narodu w okresie wzrostu zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny oraz w czasie innych sytuacji kryzysowych o charakterze niemilitarnym (klęski żywiołowe, katastrofy itp).

Powinności obronne władz lokalnych i instytucji w czasie pokoju, kryzysu militarnego i czasu wojny.