Podstawowe pojęcia socjologii polityki

Podstawowe pojęcia socjologii polityki – polityka, władza, panowanie, wpływ i ich znaczenie w społeczeństwie.

Już od najdawniejszych czasów ludzie przejawiali skłonność do realizowania swojej woli, różnymi sposobami skłaniając innych ludzi by postępowali tak, jak ci pierwsi tego chcą. Różne formy władzy istnieją od początków ludzkości. Skąd więc pochodzi władza? Istnieją dwie teorie – pierwsza, wyznawana przez socjobiologów, mówi o biologicznym uwarunkowaniu władzy, porównując ją do przywództwa w świecie zwierząt, z drugiej strony władza tłumaczona jest uwarunkowaniami społecznymi. Władza wynika z kontroli społecznej, oraz zakorzenionego w nas systemu norm i wartości.

Jak więc definiowana jest władza? Maks Weber „traktuje władzę jako prawdopodobieństwo, że jeden z uczestników stosunku społecznego przeprowadzi swoją wolę, a określony rozkaz zostanie wykonany”. Anthony Giddens wyróżnia dwa znaczenia władzy – w pierwszym sensie władza czyli z j.ang power to zdolność forsowania przez jednostki i grupy własnych interesów, nawet w obliczu sprzeciwu ze strony innych, nie wykluczając w tym przypadku nawet użycia siły. W drugim sensie władza rozumiana jest jako autorytet, oznacza prawomocne korzystanie przez rząd z władzy w pierwszym sensie. Takiej władzy państwowej prawie zawsze towarzyszy jakaś ideologia. Prawomocność władzy oznacza, że sprawujący ją mają na to przyzwolenie podlegających jej. Innymi słowy władza potrzebuje legitymizacji, aby być uważaną za społecznie akceptowalną, szanowaną, stającą się autorytetem i cieszącą się poparciem.

Legitymizacja władzy oznacza, iż dana władza jest prawomocna, opiera się na normach, które określają kto może tą władzę sprawować, jakich może używać metod i środków. Władza będzie legitymizowana wtedy, gdy zostanie nabyta i będzie sprawowana zgodnie z przyjętymi regułami. Według Davida Beethama zgodność władzy z ustalonymi regułami jest pierwszym z trzech poziomów legitymizacji władzy. Reguły władzy powinny być sformalizowane w formie pewnych kodeksów, ale mogą być również nieformalnymi konwencjami. Jeżeli władza zostanie zdobyta z pogwałceniem tych reguł wtedy nazywamy to nielegalnością władzy. Drugim wyróżnionym warunkiem jest to, że reguły te znajdują usprawiedliwienie w przekonaniach zarówno sprawujących władzę jak i podporządkowanych tej władzy. Oznacza to, że władza musi pochodzić od uznanego autorytetu, reguły muszą określać odpowiednie kwalifikacje osób, które sprawują władzę oraz struktura tej władzy musi służyć przede wszystkim interesom ogółu społeczeństwa, a nie wyłącznie osobom sprawującym tą władze. Przekonania warunkujące legitymizację władzy są jednak nieco różne w zależności od danego społeczeństwa i jego kultury. Ostatni wymiar legitymizacji władzy przejawia się w akceptacji określonych stosunków władzy ze strony podporządkowanych. Przyzwolenie to musi się wyrażać w konkretnych zachowaniach, np. udział w wyborach. Potwierdzają one pozycję jednostek, które posiadają władze, ale również tworzą normatywne zobowiązania ze strony rządzących. Podsumowując, kryteriami legitymizacji władzy jest jej zgodność z regułami, które są powszechnie akceptowane a działania rządzących są czynnie popierane przez rządzonych.

Jakie są powody podporządkowywania się władzy przez ludzi?

Max Weber wyróżnił trzy typy idealne władzy oraz określił ich źródła legitymizacji:

Władza tradycyjna – legitymizacja wynika z tradycji. Jest związana z historią, systemami dziedziczenia władzy i przywilejów. Istniejące reguły i zwyczaje nie są kwestionowane, skoro istnieją od zawsze i były respektowane przez wcześniejsze pokolenia, nie muszą być więc uzasadniane, stanowią odwieczny porządek rzeczy.

Władza charyzmatyczna – nie jest oparta na formalnych zasadach i procedurach, zazwyczaj nie posiada wyznaczonych granic. Władza tej osoby nie wynika ani ze statusu ani też z pozycji społecznej czy służbowej, tylko z silnej osobowości lidera, jego charyzmy i umiejętności wzbudzania lojalności. Źródłem uznania dla władcy mogą być jego zdolności i bohaterstwo. Władza jest przypisana jednostce, konkretnej osobie a nie stanowisku, dlatego trudno taką osobę zastąpić.

Władza legalna – legitymizowana jest przez zespół prawnie określonych reguł. Władza jest przypisana konkretnemu stanowisku a nie osobie, oraz jest ograniczona przez formalne zasady prawne i konstytucyjne. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko nadużyć władzy i niesprawiedliwości.

Wpływy różnią się tym od władzy, że posiadają mniejszą skuteczność; nie ma żadnej grupy rządzącej, rządzą wszyscy w takim stopniu w jakim uzyskali wpływ na kwestie decyzyjne. Kompromis jaki zachodzi między ludźmi i grupami nacisku, które realizują swoje zamiary ma wpływ na decyzje jakie zapadają.

Panowanie – to przewaga interesów klas ekonomicznie uprzywilejowanych.


Wyszukiwarka