Temat 1:Rodzaje podmiotów w zdaniu.
Temat2:Podmiot i jego rodzaje – ćwiczenia.
Cel główny: Znajomość rodzajów podmiotów i umiejętność wykorzystania tej wiedzy w praktyce.
Cele lekcji:
Uczeń:
zna i rozumie pojęcie: część mowy, części zdania;
rozpoznaje i nazywa poznane rodzaje podmiotów w zdaniu;
określa, jaką częścią mowy może być wyrażony podmiot;
potrafi trafnie dobrać odpowiednią część zdania;
potrafi wyrazić swoje zdanie w formie krótkiej, logicznej wypowiedzi.
Metody: rozmowa kierowana, praca z tekstem, ćwiczenia praktyczne.
Formy pracy: samodzielna, zbiorowa, grupowa.
Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne.
Podstawa programowa
Cele edukacyjne:
Ujawnianie zainteresowań, możliwości i potrzeb oraz językowych i czytelniczych umiejętności uczniów po to, aby wyznaczać stosowne dla nich cele, dobierać treści i materiały, projektować odpowiednie działania gwarantujące skuteczność edukacji.
Treści nauczania:
a) Wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, w tym zdania i równoważniki zdań.
b) Związki wyrazów w zdaniu, w tym rola podmiotu i orzeczenia.
c) Odmienne i nieodmienne części mowy oraz podstawowe kategorie fleksyjne.
Osiągnięcia:
1. Mówienie
a) na temat zaobserwowanych zjawisk językowych (przy użyciu elementarnej terminologii językoznawczej wprowadzanej zależnie od możliwości uczniów),
b) płynne, z poprawną i wyraźną artykulacją oraz dykcją, akcentowaniem, intonacją, pauzowaniem
i tempem (w tym wygłaszanie tekstów z pamięci).
2. Słuchanie
a) uważne i ze zrozumieniem,
b) rozmaitych wypowiedzi, w różnych celach i sytuacjach.
3. Czytanie
a) głośne i wyraziste, z uwzględnieniem zasad kultury żywego słowa,
b) ciche ze zrozumieniem.
4. Pisanie
a) w różnych prostych formach,
b) z troską o kompozycję (plan, tytuł, akapit), sprawność stylistyczną oraz poprawność gramatyczną, interpunkcyjną i ortograficzną, a także estetykę tekstu.
Materiały i środki dydaktyczne:
Łuczek A, Murdzek A. Język polski 6, Między nami – podręcznik. GWO, 2007.
Łuczek A, Murdzek A. Język polski 6, Między nami – zeszyt ćwiczeń. GWO, 2007.
Krzyżówka.
Polecenia dla grup.
Karty pracy.
Bibliografia metodyczna:
Okoń W. Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Warszawa 1995.
M. Jaworski, Metodyka nauki o języku polskim. Warszawa 1979.
Klemensiewicz Z.Wybrane zagadnienia metodyczne z zakresu nauczania gramatyki. Warszawa 1959.
Bibliografia merytoryczna:
Łuczek A, Murdzek A. Język polski 6, Między nami – podręcznik. GWO, 2007. str. 208-209.
Łuczek A, Murdzek A. Język polski 6, Między nami – zeszyt ćwiczeń. GWO, 2007. str. 131-135.
Soloni Z, Gruszczyński W. Słownik gramatyczny języka polskiego. Warszawa 2007.
Tok lekcji:
Faza przygotowawcza
Czynności organizacyjno – porządkowe.
Przypomnienie wiadomości z poprzednich lekcji w formie krzyżówki.
POZIOMO
Główna część zdania.
Orzeczenie w zdaniu: Karol umie tabliczkę mnożenia.
Ile jest części zdania?
Podmiot w zdaniu: Interesujące nowiny znalazły się w gazecie.
Jedno z pytań o podmiot.
Podmiot w zdaniu: Krany nie zostały zakręcone.
PIONOWO
Część mowy, o którą pytamy: jaki? jaka? jakie?
W zdaniu są części główne i ………………………
Część mowy, oznacza wykonywaną czynność.
Musi posiadać orzeczenie.
Podmiot w zdaniu jest ........................... czynności.
Zapisane tematu lekcji 1.
Faza realizacyjna
Podział klasy na 4 grupy ukierunkowany poleceniem:
W podanych zdaniach odnajdźcie podmioty, podkreślcie je. Korzystając z podręcznika
(str. 208-209) i zeszytu ćwiczeń (str. 131-135) zastanówcie się, z jakiego rodzaju podmiotem macie do czynienia. Następie przygotujcie się do zaprezentowania tego rodzaju podmiotu klasie, tzn. wybierzcie zdanie, na przykładzie którego omówicie dany rodzaj. Sporządźcie na ten temat krótką notatkę-regułkę, którą przedstawiciel grupy zaprezentuje klasie.
Nasz samochód zepsuł się.
Na drzewach rosną jabłka. podmiot gramatyczny
Chłopcy kopią piłkę.
Z południa nadchodziły chmury.
Budował dom. (kto? ...........)
Czy znasz już termin egzaminu? (kto? ...........)
Przepadam za soczystymi gruszkami? (kto? ..........) podmiot domyślny
Kupiliśmy nowy samochód. (kto?..............)
Czy zagracie z nami w piłkę? (kto?............)
Świeciło. (co? .................)
Nie mam pieniędzy na nową bluzkę.
Uczniów nie było w klasie.
Wody przybywało.
Kilku robotników odpoczywało w cieniu drzewa. Podmiot logiczny
Wielu statystów przygotowywało się do występu.
Pięciu chłopców kopało piłkę.
Marek, Janek i Franek idą do szkoły.
Ciocia albo wujek wyjadą za granicę. Podmiot szeregowy
Na obiad będzie albo ryba, albo kotlet schabowy.
Przedstawienie efektów pracy grup i zapisanie w zeszytach krótkiej notatki.
Podmiot gramatyczny – wyrażony określoną częścią mowy w mianowniku.
Podmiot logiczny – wyrażony częścią mowy w dopełniaczu lub celowniku.
Podmiot domyślny – nie jest nazwany w zdaniu, ale możemy się go domyślić z formy orzeczenia.
Podmiot szeregowy – wyrażony kilkoma wyrazami w mianowniku.
Zdanie bezpodmiotowe – zdanie, w którym nie ma podmiotu i nie można się go domyślić na podstawie orzeczenia.
Zapisanie tematu lekcji 2.
Faza podsumowująca
Uczniowie samodzielnie rozwiązują zadania z zeszytu ćwiczeń oraz kart pracy.
Zadania z zeszytu ćwiczeń:
Ćwiczenie 1 str. 131
Ćwiczenie 2 str. 131
Ćwiczenie 3 str. 132
Ćwiczenie 9 str. 135
Karty pracy
Ćwicz. 1
Przekształć tekst, rezygnując z powtarzających się podmiotów i łącząc niektóre zdania.
Las drgnął. Las zaszemrał. Wzmógł się wiatr. Wiatr sprawił, że korony drzew zaczęły się poruszać. Janek i Franek szli tamtędy. Janek i Franek zobaczyli jelenia. Jeleń, zobaczywszy Franka i Janka, przestraszył się i uciekł w głąb lasu.
Np. Las drgnął i zaszemrał. Wzmógł się wiatr sprawiając, że korony drzew zaczęły się poruszać. Janek i Franek szli tamtędy i zobaczyli jelenia. Ten zobaczywszy chłopców przestraszył się
i uciekł w głąb lasu.
Ćwicz. 2
Zapisz w nawiasach, jakie podmioty występują w poniższych zdaniach:
Poszedłem na boisko. (domyślny) Chciałem obejrzeć mecz piłki nożnej. (domyślny) Naszego bramkarza nie ma. (logiczny) Zachorował. (domyślny) Piłka jest już na boisku. (gramatyczny) Została kopnięta. (domyślny) Musimy zwyciężyć. (domyślny) Maciek i Jarek ruszają do ataku. (szeregowy) Strzelają gola. (domyślny) Dziewczyny kibicują. (gramatyczny)
Ćwicz. 3
W okienka wstaw P (jeśli zdanie jest prawdziwe) lub F (jeśli zdanie jest nieprawdziwe).
| F |
|---|
| F |
| F |
| P |
| P |
| F |
| P |
| P |
| F |
| F |
Podmiot jest główną częścią zdania.
O podmiot pytamy się „co robi?”.
Podmiot najczęściej wyrażony jest przymiotnikiem.
Podmiot może być wyrażony liczebnikiem, czasownikiem lub rzeczownikiem.
Podmiot gramatyczny wyrażony jest rzeczownikiem w mianowniku.
Bez podmiotu nie ma zdania.
Podmiot nazywa w zdaniu wykonawcę czynności.
Rodzajem podmiotu jest podmiot w celowniku, tzw. podmiot logiczny.
Podmiot wyrażony dwoma lub trzema wyrazami to podmiot domyślny.
Podmiot zawsze stoi na początku zdania.
Sprawdzenie zadań z kart pracy oraz zeszytu ćwiczeń i poprawa ewentualnych błędów.