Mięśnie mimiczne

Sklepienie czaszki pokryte jest przez mięsień naczaszny utworzony przez parzyste mięśnie potyliczno-czołowe oraz szczątkowe skroniowo-ciemieniowe. Oba mięśnie tworzą wspólne rozcięgno zwane czepcem ścięgnistym mocno połączonym ze skórą głowy. Mięsień potyliczno-czołowy składa się z dwóch brzuśców oddzielonych od siebie rozcięgnem. Brzusiec czołowy podczas skurczu powoduje uniesienie brwi i wytworzenie się poprzecznych fałdów na skórze czoła. Unerwienie pochodzi od włókien nerwu twarzowego, za unaczynienie odpowiedzialne są odgałęzienia tętnic szyjnych.

Mięśnie otaczające szpary powiek umożliwiają unoszenie i opuszczanie brwi, zamykanie i otwieranie szpary powiekowej zarówno spokojne jak i mocne ich zaciskanie. Ponadto rozwierają woreczek łzowy i umożliwiają odpływ łez. Do mięśni tych zaliczamy: mięsień okrężny oka (łac. musculus orbicularis oculi), marszczący brwi i podłużny. Za unerwienie i unaczynienie odpowiedzialny jest nerw i tętnica twarzowa.

Do mięśni szpary ust należy przede wszystkim mięsień okrężny ust (łac. musculus orbicularis oris) o okrężnym przebiegu włókien oraz mięśnie: szeroki szyi, obniżacz wargi dolnej, bródkowy, obniżacz kąta ust, śmiechowy, jarzmowy większy i mniejszy, dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa, dźwigacz wargi górnej, dźwigacz kąta ust oraz mięsień policzkowy, których włókna układają się promieniście w stosunku do ust. Głównym zadaniem mięśni tej okolicy jest zwieranie szpary ust, wysuwanie, uwypuklanie lub chowanie ust, obniżanie lub pociąganie kąta ust ku górze. Biorą one, zatem czynny udział w mówieniu, śmianiu się, gwizdaniu czy ssaniu.

Mięśnie znajdujące się w otoczeniu nozdrzy powodują ich zwieranie lub rozwieranie. Głównym przedstawicielem jest mięsień nosowy w kształcie trójkąta leżącego na tylnej i bocznej stronie skrzydełka nosa oraz obniżacz przegrody odchodzący od mięśnia okrężnego ust. Wszystkie mięśnie zaopatruje nerw twarzowy (n. VII).

Mięśnie żucia

Najsilniejszym mięśniem tej grupy jest mięsień skroniowy (łac. musculus temporalis). Znajduje się on w dole skroniowym i ma rozłożysty kształt przypominający wyglądem wachlarz. Mięsień przyczepia się do wyrostka dziobiastego żuchwy. Dzięki temu możliwe jest unoszenie żuchwy do góry wyrażające się zaciskaniem zębów, a także cofnięcie wysuniętej do przodu żuchwy.

Mięsień żwacz (łac. musculus masseter) ma kształt czworoboczny i krótki przebieg. Składa się z części powierzchownej i głębokiej. Biegnie od wyrostka jarzmowego szczęki i kości jarzmowej do guzowatości żwaczowej mieszczącej się w okolicy kąta żuchwy. Mięsień bierze udział w podnoszeniu żuchwy i obracaniu jej nieznacznie do boku.

Mięsień skrzydłowy boczny (łac. musculus pterygoideus lateralis) położony jest w dole podskroniowym. Zbudowany jest z dwóch głów (górnej i dolnej), których włókna łączą się ze sobą i kończą na torebce stawu skroniowo-żuchwowego oraz dołku skrzydłowym wyrostka kłykciowego żuchwy. Mięsień skrzydłowy boczny odpowiada za wysuwanie żuchwy do przodu oraz obrót żuchwy do wewnątrz po stronie przeciwnej do skurczu.

Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy (łac. musculus pterygoideus medialis) znajduje się bardziej wewnętrznie w stosunku do poprzedniego. Przebiega po wewnętrznej stronie gałęzi żuchwy od dołu skrzydłowego kości klinowej i wyrostka piramidowego kości podniebiennej do gałęzi żuchwy w okolicy jej kąta. Mięsień współdziała z mięśniami pozostałymi przy unoszeniu żuchwy.