EKONOMIKA MIAST I REGIONÓW WYKŁAD 9.03.2001

Miasto wg Fryderyka Pratzela to trwałe zagęszczenie ludzi i siedzib ludzkich obejmujące znaczny obszar i położone w centralnym punkcie układu dróg komunikacyjnych.

Wg Kazimierza Dziewońskiego miasto jest historycznie ukształtowanym typem osiedla wyznaczonym istnieniem konkretnej społeczności cząstkowej, skoncentrowanej na pewnym obszarze odrębnej organizacji uznanej i określonej prawnie oraz wytwarzającej w ramach swej działalności zespół trwałych urządzeń materialnych o specyficznej fizjonomii, którą można uznać za odrębny typ krajobrazu.

KRYTERIA IDENTYFIKACJI MIAST:

1. prawno – administracyjne - to czy dany ośrodek jest miastem jest oparte na arbitralnej decyzji władzy (musi mieć nadane prawa miejskie)

2. statystyczne - polega na przyjęciu liczby ludności jako podstawy wydzielenia miast

3. funkcjonalne – oparte na analizie struktury ludności według źródła utrzymania. Do miast zalicza się jednostki osadnicze, w których przeważa ludność nierolnicza i które mają zróżnicowaną strukturę zatrudnienia.

4. fizjonomiczne - kryterium wyznaczenia miasta i granicy zasięgu osadnictwa (zabudowy) wskaźnikiem identyfikacji miasta jest gęstość zaludnienia oraz rodzaj i charakter zabudowy

KONCEPCJA POWSTAWANIA MIAST:

1. koncepcja euducyjna –powstanie miasta wiąże się z określonym etapem rozwoju cywilizacji. Miasto powstało w wyniku społecznego podziału pracy w wyniku rozwoju sił wytwórczych.

2. koncepcja dyfuzyjna – istniały pewne źródłowe obszaru wysokorozwiniętej kultury i gospodarki, a których struktury miejskie przenosiły się na inne tereny decydując o ich rozwoju i przemianach społeczno gospodarczych

Wyróżnia się 7 obszarów źródłowych dyfuzji:

• Mezopotamia

• Egipt

• Dolina Indusu

• Północna część Niziny Chińskiej

• Ameryka Środkowa

• centralna część Andów

• południowo – zachodnia Nigeria

DYFUZJA :

1. pierwotna – bezpośrednie wprowadzenie osadnictwa miejskiego przez czynniki zewnętrzne, narzucanie wzorców cywilizacyjnych (Starożytny Rzym, Starożytna Grecja)

2. wtórna – przenikanie nowych wzorców kulturowych

3. stymulowana – wiąże się z wprowadzeniem nowej technologii. Przykładem jest rozwój miast w wyniku rozbudowy linii kolejowych i rozbudowy nowych obszarów.

URBANIZACJA tradycyjnie odnosi się do rozwoju miast i życia miejskiego w danym obszarze , a proces urbanizacji jest rozumiany jako zjawisko rozwoju osadnictwa i jest tym samym co proces umiastowienia.

Miernikiem urbanizacji jest udział ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności. Przechodzenie od społeczeństwa tradycyjnego wiejskiego do społeczeństwa nowoczesnego miejskiego.

WYRÓŻNIA SIĘ CZTERY ASPEKTY URBANIZACJI:

• ekonomiczny – wyraża związki między urbanizacją , a rozwojem gospodarczym. Im bardziej rozwinięty tym większy stopień zurbanizowania. Postępy urbanizacji wiążą się ściśle ze zmianą społecznego podziału pracy oraz przejściem od cywilizacji pierwotnej do cywilizacji rozwiniętej. Miernikiem , który pokazuje poziom urbanizacji jest struktura zawodowa osób pracujących w danym sektorze.

• demograficzny – z demograficznego punktu widzenia urbanizacja jest równoznaczna z przemieszczaniem się ludności ze wsi do miast oraz ze stanu niższej koncentracji ludności do wyższej koncentracji ludności. Miernikiem urbanizacji w aspekcie demograficznym jest gęstość ludności i przyrost naturalny.

• przestrzenny – kształtowanie coraz to większej przestrzeni na wzór miejski. Miernikiem jest powierzchnia zajmowanego obszaru miejskiego.

• społeczny – przyswajanie miejskiego stylu życia przez grupy i jednostki (umiejętność korzystania z technicznych urządzeń miejskich)

KSZTAŁTOWANIE SIĘ MIAST :

1. miasto przedindustrialne

2. miasto przemysłowe

3. miasto poindustrialne

FAZY ROZWOJU MIASTA:

• urbanizacja – koncentracja ludności w centrum

• suburbanizacja – gęstość ludności w centrum spada na rzecz obszarów peryferyjnych

• dezurbanizacja – wyludnienie centrum

• re urbanizacja – rekonstrukcja systemu miejskiego w miasta odrodzone

STRUKTURA PRZESTRZENNA MIAST:

Na morfologię miasta składają się:

- place, ulice, drogi

- działki, parcele

- budynki

PRZESTRZENNY UKŁAD ROZPLANOWANIA MIASTA

• układ sieciowy (prostokątny)

• układ koncentryczny – składa się z dwóch części: strefy wokół centrum, promieniście rozchodzące się arterie przecinające koliste ulice

• układ nieregularny – schemat początkowo wykorzystywany dla małego miasta potem stosowany w celu rozbudowy i regulacjimiast

ROZMIESZCZENIA LUDNOŚCI I ZMIANY MIEJSCA ZAMIESZKANIA WEWNĄTRZ MIASTA

Miasta zachodnie Miasta niezachodnie

STADIA ROZWOJU MIASTA

1. młodość

2. wczesna dojrzałość

3. późna dojrzałość

4. starość

Pojęcie struktury społeczno przestrzennej miasta odnosi się do zróżnicowania przestrzennego w rozmieszczeniu ludności o określonych cechach społecznych i danych warunkach zamieszkania

MODELE PRZESTRZENNE MIASTA

1. model strefowo koncentryczny – opracowany w 1923 roku przez Bürgessa, pokazuje że proces ekspansji i miasta ma charakter koncentrycznych kręgów, wydzielił pięć stref koncentrycznych wokół centrum.

1. centrum układu (ośrodek handlowo – administracyjny)

2. strefa o charakterze przejściowym , obszar otaczający śródmieście( handel, lekki przemysł)

3. strefa mieszkaniowa (ludność o niskich dochodach)

4. zamieszkiwana przez ludzi o wyższym statusie ekonomicznym

5. charakter peryferyjny, podmiejski i jest sypialnią miasta

1. model sektorowy(klinowy) – opracowany w 1939 roku przez Hoyta, przedstawia przestrzenną strukturę miasta jako układ promienistych stref o różnych funkcjach, ciągnących się od centrum miasta wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych.

2. model policentryczny - opracowany w 1945 roku przez Harrisa i Ulmana . Zakłada, że miasto powstaje z wielu ośrodków a rozmieszczenie jego składników ma charakter policentryczny

Modele te są aspektami tej samej rzeczywistości miejskiej (rozkład przestrzenny innego składnika przestrzeni miejskiej)