Masaż segmentarny opiera swoje działanie na powiązaniach skóry, tkanki
łącznej, mięśniowej, nerwowej, naczyń krwionośnych i narządów wewnętrznych,
które wykształciły się z tego samego węzła zarodkowego. Wykorzystujemy tu
mechanizm łuku odruchowego na który składają się: receptor (narząd odbiorczy),
droga dośrodkowa, ośrodek w rdzeniu kręgowym lub mózgowiu, droga odśrodkowa i
efektor- narząd wykonawczy.
W masażu segmentarnym wykorzystujemy następujące łuki odruchowe:
Trzewno- skórny
Trzewno- mięśniowy
Trzewno- łącznotkankowy
Skórno- trzewny
Skórno- naczyniowy
Skórno- mięśniowy
Trzewno- trzewny
Strefom zmienionym chorobowo nadano nazwy:
Strefy Haeda- dotyczą zmian skórnych (przekrwienie, przeczulica), w
segmentach przyporządkowanych chorym narządom wewnętrznym.
Strefa MacKenziego- odnoszą się do wzmożonego napięcia i przeczulicy mięśni
powiązanych segmentarnie z chorymi narządami wewnętrznymi.
Strefy Dicka- odnoszą się do tkanki łącznej (wciągnięcia, obrzmienia,
zgrubienia okostnej).
OPTYMALNE WARUNKI STOSOWANIA MASAŻU SEGMENTARNEGO
1. Czas trwania zabiegu. Masujemy przeciętnie 20 minut. Nieco dłużej
wykonujemy zabieg w chorobach serca, wątroby i dróg żółciowych.
2. Siła nacisku. Powinna wzrastać przy posuwaniu się od powierzchni ciała w
głąb tkanek, maleć natomiast przy przesuwaniu się od boku w kierunku do
kręgosłupa i od dołu ku górze.
3. Odstępy między zabiegami. W większości chorób można masować pacjenta
codziennie. W cięższych przypadkach masujemy 3, a nawet 2 razy w tygodniu.
4. Liczba zabiegów jest nieograniczona. Masujemy aż do usunięcia wszystkich
uchwytnych zmian odruchowych. Zauważono, że jeżeli po usunięciu zmian
odruchowych wykonamy dodatkowo więcej niż pięć zabiegów, to zmiany odruchowe
powracają na nowo.
5. Im gwałtowniejsze objawy chorobowe, tym słabszy masaż musi być zastosowany.
6. Przy doborze siły masażu należy sugerować się granicą bólu oraz
przekrwieniem tkanek w segmentach zajętych.
7. Punkty maksymalne masujemy łagodniej aniżeli ech otoczenie.
8. Przekroczenie zasad dawkowania w masażu segmentarnym poznajemy po
pogorszeniu się stanu zdrowia pacjenta oraz po powstaniu przesunięć
odruchowych. Należ jednak pamiętać, że nie zawsze pogorszenie samopoczucia
pacjenta spowodowane jest złym dawkowanie. Istnieje cały szereg czynników
wpływających na aktualny stan zdrowia.
9. Każdy chwyt masażu, zarówno diagnostyczny, jak i leczniczy, powinien być
poprzedzony i zakończony głaskaniem.
10. Jeżeli dany chwyt leczniczy zastanie przerwany w czasie jego wykonywania,
nie można go kontynuować, lecz należy rozpocząć od nowa.
11. Przerwanie zabiegu masażu jest niedopuszczalne. Jeżeli z bardzo ważnych
przyczyn zastał jednak przerwany, należy go rozpocząć od nowa.
12. Każdy chwyt w masażu powtarzamy dwukrotnie.
13. Każdy zabieg powinien być poprzedzony i zakończony chwytami
diagnostycznymi celem stwierdzenia poprawności wykonanego masażu, jak również
poprawności całego leczenia.
14. Ze względu na występujące u masażysty różnice w sile, czuciu i
temperaturze pomiędzy ręką lewą i prawą, tam gdzie jest to możliwe, używamy
tej samej ręki.
15. Aby nie upośledzić wykrywania zmian i ich usuwania, w masażu segmentarnym
rezygnujemy z używania jakichkolwiek środków poślizgowych.
16. Przy wykonywaniu zabiegów należy pamiętać, że w masażu segmentarnym
obowiązuje nas kierunek dogłowowy i dokręgosłupowy. Masaż kończyn rozpoczynamy
od części proksymalnych (bliższych), kończymy na częściach dystalnych
(dalszych), masując w kierunku dosercowym.
WYKRYWANIE PUNKTÓW MAKSYMALNYCH
Punktem maksymalnym określamy miejsce o szczególnej wrażliwości na ból.
Punkty te mogą znajdować się we wszystkich tkankach zarówno w skórze, jak i
tkance mięśniowej, łącznej czy okostnej. Do wykrywania punktów maksymalnych
używamy złączonych palców ustawionych pionowo do powierzchni masowanej lub
stawu międzypaliczkowego palca wskazującego. Punkty maksymalne stwierdzamy na
podstawie tępego, w głąb drążącego lub ostrego bólu o charakterze kłującym.
Drenaż limfatyczny jest jednym z działań fizjoterapeutycznych. Za pomocą rąk terapeuty lub innych urządzeń do tego celu stworzonych, usprawniane jest krążenie limfy. Tym sposobem zapobiega się chorobom wynikającym z obrzęków zastoinowych, zapalnych, onkotycznych i chłonnych. Tempo masażu jest bardzo wolne (ok. 10-15 ruchów na minutę), a wykorzystywane techniki wykonywane są płynnie i delikatnie. Zabiegi mogą odbywać się nawet do kilku razy dziennie.
Za twórcę drenażu limfatycznego uważa się Emila Voddera, duńskiego lekarza.
Drenażu używa się z powodzeniem nie tylko jako masaż ogólny, ale też jako zabieg kosmetyczny twarzy. Jest leczeniem wspomagającym przy mastektomii, kwadrantektomii lub obrzęku limfatycznym. Drenaż limfatyczny może być wykonywany manualnie poprzez wykwalifikowanego fizjoterapeutę. Inną formą masażu limfatycznego jest użycie specjalnych aparatów do masażu[1]. Można też użyć specjalnego rodzaju plastrowania - kinesiotapingu.
Masaż izometryczny
Stosowany jest w rehabilitacji w stanach po częściowym unieruchomieniu kończyn, tam gdzie nastąpił częściowy zanik lub osłabienie mięśnia, najczęściej po urazach, złamaniach lub dłuższej rekonwalescencji z powodu innych schorzeń. Wykorzystuje się go również jako masaż wyszczuplający – poprzez redukcję podskórnej tkanki tłuszczowej oraz masaż przyczyniający się do wzrostu masy i siły mięśniowej. Masaż izometryczny polega na intensywnym masowaniu mięśni podczas skurczu izometrycznego (napięcie mięśni bez wykonywania ruchu w stawie, czyli bez skracania długości mięśnia).
Podczas masażu w pierwszym okresie trwającym ok.12 dni zmniejsza się obwód masowanej kończyny przy równoczesnym przyroście siły. W następnych okresach przyrost masy i siły staje się wolniejszy, aż dochodzi do wystąpienia adaptacji – okresu, w którym mięsień przestaje reagować na ten sposób obciążenia, czyli po ok. 9-12 miesiącach.
Zadaniem tego masażu jest przywrócenie masy i siły mięśniowej osłabionym mięśniom bez obciążenia organizmu ćwiczeniami fizycznymi.
Głaskanie
Jest to najpopularniejszy i najstarszy ruch dłoni, znany w zasadzie każdemu. Najczęściej zupełnie nie przywiązujemy do niego wagi, a jednak sposób i cel głaskania jest nie tylko ważny, ale i dobroczynny. Dlatego właśnie stało się ono główną i najbardziej rozpowszechnioną techniką wykonywania masażu. Techniką, którą rozpoczynamy i kończymy każdy masaż, a także ruchem poprzedzającym każdą kolejną technikę i przeplatającym się nieustannie z innymi chwytami.
Fachowo: głaskanie to ruch wykonywany dłońmi masażysty, w którym to dłoń ślizga się po ciele nie przesuwając jednocześnie masowanej tkanki. Głaskanie sprężyście odkształca naskórek i skórę właściwą.
W sytuacjach krytycznego bólu osoby masowanej zdarza się, że podczas całego trwania masażu na tej wyłącznie technice poprzestajemy.
Głaskanie może być powierzchowne lub głębokie ( ale zawsze wykonywane zgodnie z kierunkiem masażu).
Powierzchowne – wykonywane powoli i rytmicznie, 24-25 ruchów na minutę
Głębokie – wykonywane energiczniej, szybciej, z większą siłą nacisku
Techniki głaskania związane są z siłą nacisku, obwodem i powierzchnią masowanej części ciała. Zgodnie z tym, wyróżniamy:
Głaskanie płaskie i obejmujące
Głaskanie jednorącz (mała powierzchnia masowana) i głaskanie oburącz ( duża powierzchnia)
Głaskanie zawsze zaczynamy delikatnie i łagodnie, później przechodzimy do głaskania bardziej energicznego i kończymy jak na wstępie- łagodnie i delikatnie. Ręka masażysty powinna być rozluźniona i ciepła – tak, aby mogła swobodnie dotrzeć do wszystkich nierówności masowanej powierzchni i aby nie powodowała u pacjenta ( „spięcia się” czy „gęsiej skórki” spowodowanej zimną dłonią masażysty)
Cele głaskania:
1. Wyczucie i znalezienie przez masażystę miejsc chorobowo zmienionych – obrzmiałych, napiętych,
skurczonych itp., rozprowadzenie po ciele oliwy, olejku, talku, żelu, maści, itp.
2.Przyzwyczajenie pacjenta do dotyku dłoni masażysty – uspokojenie, odprężenie
3.Kojenie bólu – delikatne głaskanie łagodzi ból
4.Poprawa stanu skóry – po głaskaniu skóra staje się gładka i elastyczna, „świeższa”
Cele głaskania powierzchownego:
5. Poprawa funkcji naczyń skórnych , stymulacja procesów wymiany w skórze i podskórnej tkance
łącznej.
6.Wzmożenie przemiany materii w tkankach skórnych i szybsze odprowadzenie obrzęków i krwiaków.
7.Zwiększenie tonusu (napięcia) skórnego i tkanki podskórnej .
8. Mechaniczne usunięcie zrogowaciałego naskórka, w celu ułatwienia i polepszenia wydzielniczej
pracy gruczołów potowych i łojowych.
9.Obniżenie pobudliwości zakończeń nerwów czuciowych skóry - działanie uspokajające na OUN, czyli obniża pobudliwość emocjonalną, rozluźnienie mięśni.
Cele głaskania głębokiego:
10. Zwiększa kurczliwość mięśni.
11. Pobudza funkcje gruczołów potowych i łojowych.
12.Przyspiesza i usprawnia odpływ krwi żylnej z tkanek, na miejsce której napływa krew tętnicza, -szybsze i lepsze odżywienie tkanek.
13. Pod jego wpływem zwiększa się o 16-58% wchłanianie płynów z tkanki podskórnej.
14. Podnosi nieznacznie temperaturę skóry (jest bardziej energiczne)
15. Przyspiesza krążenie, przyspiesza odpłynięcie krwi żylnej z tkanek i chłonki w kierunku dosercowym dzięki czemu dochodzi do opróżnienia pni żylnychpowierzchownych i głębokichw tkankach. W opróżnionych żyłach powstaje ciśnienie ujemne, przez co krew z bocznych naczyń żylnych napływa do naczyń większych.
16. Głaskanie wykonane energicznie i rytmicznie działa pobudzająco na OUN.
17.Jako bodziec mechaniczny działa na zakończenia nerwów czuciowych i ruchowych w skórze.
18. Zmniejsza zastoje i obrzęki, przez naprzemienne zwężanie i rozszerzanie się światła
naczyń następuje pobudzenie układu krążenia- przyspiesza się wchłanianie krwiaków.
19. U chorych z niedowładami i porażeniami pochodzenia OUN lekkie głaskanie obniża pobudliwość komórek ruchowych rdzenia kręgowego.
20. Podczas głaskania na klatce piersiowej powoduje zwolnienie ru chów oddechowych.
Masaż - zabieg fizjoterapeutyczny polegający na sprężystym (nie plastycznym) odkształcaniu tkanek.
Masaż może mieć cele lecznicze, relaksacyjne lub przygotowywać mięśnie do wysiłku
Oklepywanie-Jak sama nazwa sugeruje, jest to rytmiczne, energiczne, następujące jedno po drugim uderzanie rękoma masażysty w masowaną tkankę (uderzanie to, musi być płynne, sprężyste i synchroniczne).
Siła uderzenia na całej powierzchni ręki, którą wykonujemy oklepywanie musi być równomierna, nie może sprawiać leżącemu bólu, ani doprowadzić do pojawienia się na ciele siniaków, przekrwień ani popękanych naczyń krwionośnych.
Oklepywania NIE stosujemy:
-u dzieci, osób starszych i po ciężkich zabiegach operacyjnych
-w przypadku silnych przykurczów mięśniowych i wzmożonym napięciu mięśniowym
-w przypadku żylaków
-w przypadku słabych i kruchych ścian naczyń krwionośnych (oklepywanie mogłoby doprowadzić do ich popękania)
-w przypadku skolioz po stronie przykurczonych mięśni
-w osteoporozie
-w dyskopatiach
-w przypadkach porażeń spastycznych
-zaraz po wzmożonym wysiłku fizycznym
Należy też pamiętać, że oklepywanie jest techniką twardą, silnie pobudzającą i spinającą mięśnie. Dlatego, jeśli robimy masaż relaksujący, który na celu ma rozluźnić i odprężyć osobę masowaną – to stosowanie oklepywania przyniesie skutek wręcz odwrotny. Masowana osoba „zepnie się w sobie i niestety nie osiągniemy celu „uspokojenia i relaksu”.
Z tego powodu, wielu specjalistów odsuwa tę technikę na dalszy plan – i masując opiera się na pozostałych sposobach, ten w miarę możliwości omijając.
Oklepywanie stosujemy najczęściej, gdy chcemy mocno pobudzić mięśnie – przez silne przekrwienie części ciała, którą masujemy.
Tempo oklepywania: szybkie – 250-300 uderzeń / min. lub wolne - 100-120 uderzeń / min.
Siłę oklepywania naturalnie stopniujemy. Nie możemy zacząć go od razu od bardzo szybkiego tempa, ponieważ ciało masowanej osoby może się całkowicie „spiąć”.
Zaczynamy rytmicznie, ale wolniej, przechodząc miarowo do coraz to szybszych ruchów.
W zależności od tego, czy oklepujemy tylko opuszkami palców czy całą powierzchnią dłoni zwiększa się lub zmniejsza siła oklepywania
Rozcieranie
Rozcieranie:
Najprościej ujmując technika rozcierania polega na wykonywaniu przez masażystę ruchów „kolisto-posuwistych” razem z tkanką masowaną.
Jest to tzw. sprężyste odkształcanie struktur zbudowanych z tkanki łącznej.
Czyli, w przeciwieństwie do głaskania wykonujemy tutaj tzw. fałd skórny, który będzie się przesuwał razem z ruchem rąk masażysty.
W utworzonym fałdzie skórnym następuje wraz z przesuwaniem się rozciąganie i rozcieranie poszczególnych tkanek.
Jest najważniejszą i podstawową technika związana z bezpośrednim leczeniem pacjenta.
Rozcieranie może być : Powierzchowne ( uspokajające, tonizujące) lub głębokie
( mobilizujące, drażniące)
A w zależności od kierunku wykonywania masażu rozcieranie dzielimy na:
Spiralne- poprawiające ukrwienie, odżywienie i metabolizm tkanek
Podłużne- działające rozluźniająco
Poprzeczne- działające mobilizująco, wpływające na uruchomienie ścięgien i odpowiednie napięcie powięzi mięśniowej
Rozcieranie wykonujemy energiczniej niż głaskanie, około 60-100 ruchów na minutę. Pamiętamy też o tym, że każde rozcieranie, jak i każdy inna technika masażu powinna być przeplatana głaskaniem. Przed rozpoczęciem rozcierania, w trakcie i na końcu.
Najczęściej wykonujemy w okolicach:
-stawów (zmiany zwyrodnieniowe) i torebek stawowych
-tkanek okołostawowych (zmiany patologiczne)
-aparatu więzadłowego
-ścięgien
-powięzi
-rozcięgien mięśni
-tkanek mięśniowo-ścięgnistych
Oraz przy leczeniu przykurczy, blizn i zrostów pourazowych.
Cele rozcierania:
1.Rozcieranie działa przede wszystkim przeciwbólowo, łagodzi, koi i obniża pobudliwość nerwów
2.Zapobiega odleżynom i otarciom, powinno się je stosować szczególnie u osób, które z różnych powodów chorobowych nie mogą się swobodnie poruszać, leżą długotrwale w łóżku, mają problemy ruchowe itp. Stosowane jest także po amputacjach, sprzyja „hartowaniu” tkanek
3.Uelastycznia przykurcze mięśniowe, blizny różnego pochodzenia, więzadła i torebki stawowe, oraz przyczepy mięśniowe.
4.Ułatwia wchłanianie się różnego rodzaju obrzęków i krwiaków, a także pozapalnych wysięków.
5.Aktywnie pomaga w likwidowaniu wszelkiego typu zgrubień mięśniowych, stwardnień, problemów torebek stawowych
6.Po zabiegach operacyjnych wspomaga czynnie likwidację zrostów i blizn.
7.Poprawia i zwiększa przekrwienie stawów, dzięki czemu usprawnia się miejscowy przepływ krwi i chłonki.
8.Rozgrzewa stawy i mięśnie (stosowane zwłaszcza przy masażach sportowych, wspomaga rozgrzewkę)
Ugniatanie-Technika polegająca na uciskaniu, unoszeniu, przyłożeniu i wyciskaniu tkanki masowanej przez ręce masażysty. W przeciwieństwie do poprzednich technik wymaga ono większej siły oraz większego wkładu pracy masażysty.
Wykonywane jest z częstotliwością 40-50 ruchów na minutę.
Fachowo mówi się, że ugniatanie odkształca sprężyście tkankę mięśniową.
Ważne jest, aby w trakcie, gdy wykonujemy ugniatanie nasza ręka nie ślizgała się po skórze masowanej osoby, ale wyraźnie i zdecydowanie chwytała za mięsień , który masujemy i starała się „odciągnąć” go od części kostnej.
Rodzaje ugniatania:
-„fala”, czyli ugniatanie chwytem przesuwanym (najprościej rzecz biorąc, należy złapać tkankę masowaną i przesuwać ją tak, jakby powstawała klasyczna fala). Jest to chwyt podstawowy.
-ugniatanie okrężne
-wałkowanie, wykonywane na kończynach, ze szczególnym zwróceniem uwagi na uda
i ramiona, ma ono niezwykle pozytywny wpływ na osłabione, wyczerpane mięśnie, choroby obwodowych naczyń krwionośnych, urazy mięśni
-zruszanie, wykonuje się w okolicy mięśni przykręgosłupowych, na plecach, w okolicach międzyżebrowych oraz w innych miejscach, w których trudno jest chwycić mięśnie,
-zwijanie, stosowane przede wszystkim na osłabionych mięśniach, powierzchniach płaskich oraz miejscach z dużą ilością tkanki tłuszczowej
Jak widać, rodzaje wykonywanych technik ugniatania zależą od stanu bólowego, kształtu mięśnia i jego wielkości, powierzchni masowanej, płci i wieku osoby masowanej, oraz jednostki chorobowej.
Ugniatanie powinno narastać stopniowo – słabo energiczne na samym początku ugniatania.
Ruchy masażysty muszą być płynne, pewne, wyraźne, nie przerywane, wykonywane bez gwałtowności, szczypania i bez odrywania rąk od masowanej powierzchni.
Skośnie lub poprzecznie do przebiegu mięśnia.
Zawsze wykonujemy je w kierunku dosercowym, od dalszego do położonego bliżej szczytu mięśnia i jego przyczepu.
Jest to technika przyjemna dla osoby masowanej – nie powinna sprawiać bólu (!)
Stanowi mniej więcej 40% całego masażu klasycznego.
Cele ugniatania:
1.Przyspiesza i polepsza regenerację mięśni po intensywnym wysiłku fizycznym ( m.in. sportowcy)
2.Intensywnie pobudza mięśnie ( regeneruje mięśnie osłabione)
3.Zwiększa elastyczność ścięgien i tkanki mięśniowej
4.Pobudza mięśnie do aktywnego skurczu
5.Zmniejsza napięcie blizn
6.Usprawnia proces wymiany tlenu i dwutlenku węgla w mięśniach
7.Przez pobudzenie receptorów pobudza czucia głębokie ośrodkowego układu nerwowego
8.Przyspiesza i usprawnia przepływ krwi i chłonki, przez silne przekrwienie masowanych powierzchni. Przyspiesza również przemianę materii.
Wyciskanie
Wyciskanie-Podobne jest w sposobie wykonywania do głaskania głębokiego. Masażysta za pomocą rąk wykonuje ruchy o jednakowej sile po całej masowanej powierzchni łącznie z tkanką skórną.
Ruch wyciskania może być jednostajny lub pulsacyjny, wykonywany całą powierzchnią dłoni (chwyt obejmujący z wszystkimi palcami) lub kciukiem.
Wszystkie ruchy wzdłuż włókien mięśniowych.
Wyciskanie stosowane jest najczęściej w masażu leczniczym (drenaż limfy) oraz w masażu sportowym.
Cele wyciskania:
1.Przyspiesza odprowadzania produktów przemiany materii
2.Przyspiesza tempo przepływu krwi i limfy poprzez opróżnianie naczyń krwionośnych i chłonnych.
3.Przepycha krew z naczyń (zarówno chłonnych jak i żylnych) w kierunku serca
4.Działa pobudzająco na Ośrodkowy układ nerwowy (OUN)
5.Pobudza receptory nerwowe (z obwodowych warstw ścięgien i mięśni oraz tkanki podskórnej)