Role społeczne nauczyciela

Rola społeczna – oznacza całość wzorów kulturalnych związanych z konkretnym statusem jednostki. Obejmuje ona postawy, wyobrażenia wartości i sposoby zachowania się, które przypisane są przez społeczeństwo każdemu posiadaczowi danego statusu. (R. Linton) 
W socjologii rola społeczna pojmowana jest jako: 
• System oczekiwań grupy w stosunku do zachowania się jednostki zajmującej w tej grupie określoną pozycję .
• System stałych zachowań osobnika zgodnych z oczekiwaniami grupy społecznej, do której należy .
Rola wychowawcy – wyznacza ją zespół oczekiwań formułowanych przez instytucje nadrzędne, rodziców i ewentualnie inne grupy społeczne co do sposobu, w jaki spełniane mają być zadania wychowawcy. 
Role pełnione przez nauczyciela – wychowawcę: 
• Nauczyciel w roli przewodnika – sugeruje uczniom metody samodzielnej kontynuacji studiów 
• Nauczyciel w roli kontrolera – sugeruje prace i nadzoruje ich wykonanie 
• Nauczyciel w roli związanej zniesieniem pomocy rezerwowej – służy radą w razie potrzeby 
• Nauczyciel w roli animatora – umieszcza uczniów w sytuacjach pobudzających do nauki i pracy 

Typy nauczycieli według W. Friedriecha :
Typ naiwny 
• Żywe usposobienie 
• Afirmacja życia 
• Dostosowanie się do poziomu dziecka 
Typ autokratywny 
• Skryty 
• Zdolny organizator 
• Pilny i systematyczny 
• Kieruja dziećmi dyskretnie 
Typ wczuwający 
• Samokrytyczny 
• Kieruje się dobrocią 
• Kieruje dziećmi dyskretnie 
Typ rzeczowy 
• Wprowadza dzieci w świat wartości 
• Ważniejszy jest dla niego materiał nauczania niż dzieci 

Według Pietrasińskiego: 
KIEROWANIE - to tyle, co pobudzenie i koordynacja działalności zespołowej, zmierzającej do realizacji stojących przed zespołem celów. 
W literaturze wymienia się wiele stylów kierowania, ale główne są trzy: 
• 1. autokratyczny 
• 2. demokratyczny 
• 3. Nieingerujący 

AUTOKRATA SUROWY – całą swoją władze opiera na przymusie i zastraszaniu podwładnych. Dyscyplinę i posłuch wymusza za pomocą często stosowanych kar. Jest surowy wobec siebie i swoich uczniów. Jego słowo jest rozkazem, nie znosi sprzeciwu ani żadnej krytyki. Uczniowie wykonują jego polecenia tylko, dlatego, że się go boją. Nie jest lubiany i nie ma przyjaciół. Nie pozwala podwładnym na poruszanie tematu spraw osobistych, nikt się do niego nie zgłasza, gdy ma problem. 
AUTOKRATA ŻYCZLIWY – jest surowy wobec podwładnych, ale oprócz kar stosuje również nagrody. Nagradza jednak tylko uczniów np. mu uległych i ślepo mu posłusznych. Jest zwolennikiem zasady dziel i rządź. Stara się świadomie skłócić podległy mu zespół i wygrywać konflikty między uczniami. Pod pozorami życzliwości rządzi despotycznie, a życzliwość jego ogranicza się do nic nieznaczących słów. 
AUTOKRATA NIEUDOLNY – jest despotą, a przy tym nie ma wymaganych kwalifikacji zawodowych. Wierzy jednak, że jest właściwą osoba na właściwym miejscu, a także, że jest nieomylny w podejmowaniu wszystkich decyzji. Jego nieobliczalne i często pochopne decyzje przynoszą wiele strat, ale biada podwładnemu, który spróbowałby go skrytykować. Bez żadnych skrupułów, za wszelką cenę dąży do osiągnięcia zamierzonego celu. Kłamie, nadużywa swej władzy działając bezprawnie, nie liczy się z nikim i z niczym. 
DEMOKRATA PRAWDZIWY – kieruje zespołem, nie ograniczając jego inicjatywy i samodzielności. Ważniejsze decyzje uzgadnia z podwładnymi. Omawia z nimi plan i sposoby jego realizacji. Jego podwładni, w odróżnieniu od podwładnych kierownika autokraty, nie tylko wiedzą, co będą robić dziś, ale znają także zadania przyszłościowe. Popiera wszelkie cenne inicjatywy podwładnych, skłonny jest do wprowadzania innowacji i ulepszeń. Okazuje uczniom szacunek i zaufanie. Mówią o nim swój chłop i gdy mają kłopoty, nie obawiają się mu je przedstawić. 
PSEUDODEMOKRATA – by osiągnąć jak najlepsze wyniki swej pracy często, gdy jest zagrożony, odwołuje się do podwładnych, informuje ich o trudnościach, a nawet zasięga ich rady. Zasadnicze decyzje podejmuje jednak sam, gdyż nie ma zaufania do umiejętności swoich podwładnych. Dla zdobycia popularności wśród uczniów nie żałuje różnych obietnic, ale najczęściej na obietnicach się kończy. 
STYL NIEINGERUJĄCY - taki nauczyciel czy kierownik zostawia zespół samemu sobie i nie stara się sprawować nad nim kierownictwa. Swe zadania ogranicza do roli przekaźnika poleceń od swojego zwierzchnika do klasy. Wyznając zasadę niech się samo kręci, doprowadza najczęściej do rozprzężenia w zespole i do własnej klęski. 

Do przedstawionych wyżej sylwetek S. Łypacewicz dodaje jeszcze dwa inne sposoby kierowania – dobry wujaszek i kierownik biurokrata. 
DOBRY WUJASZEK – to kierownik słaby, chciałby wszystkim dogodzić, ale nie wie, jak to zrobić. Pod pozorem dbania o poprawne relacje międzyludzkie zaniedbuje dyscyplinę pracy, dopuszcza do bałaganu, jest złym organizatorem. Dla świętego spokoju łatwo zmienia zdanie i ustępuje nawet w sprawach istotnych dla wykonania zadania. Chce uchodzić za demokratę, ale nim nie jest, ponieważ bałagan, brak dyscypliny i odpowiedzialności nie są przejawami demokracji. Osiągnięcia takiego kierownika są mierne, nie zdobywa on też zaufania grupy. 
KIEROWNIK BIUROKRATA – dla niego sprawą najważniejszą jest ścisłe przestrzeganie przepisów. Sam zawsze czeka na wytyczne i instrukcje z góry. Lubi tworzyć nowe przepisy i komplikować już obowiązujące. O podwładnych nie dba, wymaga ślepego podporządkowania się przepisom. Ważniejszy jest dla niego nie żywy człowiek, lecz pieczątka, stempelek, formularz i paragraf. 

Poza wyżej wymienionymi stylami kierowania można jeszcze wskazać: 
PRZYWÓDCA DYPLOMATA – podobnie ja sprzedawca, działa poprzez sztukę przekonywania. Chociaż może posiadać władzę autokratyczną i w niektórych przypadkach się nią posługuje, to jednak woli oddziaływać na ludzi i przekonywać ich oraz motywować ich postępowanie. Daje swym podwładnym pewną swobodę działania, pozwalając im na zadawanie pytań, dyskutowanie, a nawet na obronę ich własnego poglądu. 
PRZYWÓDCA UCZESTNICZĄCY – to kierownik, który otwarcie zaprasza swych podwładnych do uczestniczenia w przygotowaniu decyzji dotyczących polityki zespołu lub jego działania. Przywódca taki może być demokratyczny lub konsultujący. Demokratyczny czeka z podjęciem decyzji, aż grupa uzgodni lub przegłosuje jej treść. Konsultujący wysłuchuje opinii, dyskusji i propozycji grupy, ale daje do zrozumienia, że on sam odpowiada ze decyzję i jest uprawniony do jej podjęcia. W obu przypadkach podwładni mają znaczną swobodę wypowiadania swego zdania. 
PRZYWÓDCA STERUJĄCY – to taki, który nie tracąc ogólnej kontroli działań, przedstawia swym podwładnym cele i zadania oraz udziela ogólnych wytycznych dotyczących organizacji pracy, ewentualnych trudności, funduszów itp. Następnie pozostawia wolną rękę w działaniu, wypowiadając się, co do sposobu działania tylko na życzenie podwładnych.