Baraniewski, 27.10.11
Działalność represyjności realizmu socjalnego. Grafika, szczególnie ksiązkowa, były obszarami współwystępowania nowoczesnego dyskursu.
Tadeusz Breyer – rzeźba socrealistyczna. Czysty formalizm rozwiązywania problemów formalnych. W rzeźbie mamy do czynienia z takim zjawiskiem, chociaż jest cały wachlarz indywidualności.
Stanisław Horno - Popławski – także osadzony w 20-leciu międzywojennym, warsztat rzeźbiarza realisty, wykorzystywany do nowych tematów. Matka Belojanisa. Obraz stroskanej, przejmującej kobiety, obraz smutku uniwersalnego. Bazując na tych środkach, który dawał dobry warsztat rzeźbiarza realisty.
„Mickiewicz”
„Żniwiarka”
Formuły, które genetycznie wywodzą się z innego kręgu tradycji, otrzymują stempelek sorealistyczności, gdyż są dobre. Obszar socrealizmu zabytkotwórczego – zjawisko nieopisane. Cały detal rzeźbiarski, który został tam stworzony, to wszystko rzeczy, które wyszły spod ręki młodych rzeźbiarzy i które są imitacjami rzeźb barokowych. Posługiwano się obrazami Canaletta, ale te obrazy są dość szkicowe.
Alfred Wiśniewski
Granica pokoju – 1952
Czas pogardy
Wszystkie te rzeźby (poza Mickiewiczem), prawie całość dorobku rzeźbiarskiego z tego okresu nie wyszła poza stadium gipsu. To są modele do rzeźb, których nigdy nie odlano i nie odkuto. Trzy lub cztery realizacje zakończone można wymienić.
Marian Wnuk – pierwszy rektor ASP,
Lenin – dobre akademickie studio.
Pomnik wyzwolenia Gdyni – na cokole, wysoka kolumna z reliefem, krocząca dziewczyna ze sztandarem, portret młodej Magdaleny Więcek. Właściwie pomnik miłości a nie Armii Czerwonej.
Jerzy Januszkiewicz
Pomnik w al. żwirki i Wigury
Alina Szapocznikow – zjawia się w Polsce w 1953 roku, w 1946 roku po wyzwoleniu, wraz z grupą innych dzieci z getta została wywieziona do Pragi czeskiej, Czechosłowacja i kraje skandynawskie prowadziły program pomocy ofiarom holocaustu, tam Sz. Rozpoczęła studia artystyczne, kształcąc się w pracowni, tradycja czeskiej rzeźby kubistycznej, potem kontynuowała studia w Paryżu, razem wrócili do Polski w I połowie lat 50-tych. Szapocznikow bardzo szybko zajęła wiodącą pozycję artystyczną już w 1954 / 5 roku była czołową artystką i rzeźbiarką oraz jedną z 3 wielkich kobiet – rzeźbiarek – Szapocznkow, Więcek, Zbrożyna. Odebrała świetną lekcję rzeźby nowoczesnej w Pradze, miała możliwość studiowania w Paryżu, znała rzeźbę Rodinowską.
Walka – 1953 rok, poświecona powstaniu w gettcie. Znakomicie operowała impresyjną formą rzeźbiarską.
Przyjaźń – 1954 (do holu głównego PKiN)
Lahert
Problemy architektoniczne
W architekturze po 4oku 1945 – okres do roku 49. Architektura, ze względu na czas realizacji i kwestie materiałowe – „poślizg architektoniczny”. Często budynki, które projektowane były oddawane do użytku w zmienionej rzeczywistości społecznej, poddawane krytyce, często zmieniane. Tak było też z warszawskim osiedlem.
Bogdan Lahert – Muranów. Miał to być pomnik powstania w getcie. Wybudowane z Gruzo – betonu. Materiał, który powstawał ze zmielonej cegły z dodatkiem betony. Osiedle miało być zbudowane z czerwonej cegły, jak z krwii warszawy. W 1949 ani ta pamięć nie była pożądana, ani zbyt konkretne umiejscowienie osiedla. Pamięć historyczna była ciążąca i raczej kierowana w niebyt. To osiedle jako pierwsze poddano unieważniającym korekcjom architektonicznym. Pokryto je detalem, roślinkami, kwiatuszkami… cały ten wymiar historii usunięty w niebyt.
Gut – radialny układ trzech bloków, klatka schodowa zapewnia komunikację. Budynek miał być wzniesiony ze stali i szkła, z cofniętą seksją dachu – ogrodu (Le Corbusier), wolny rzut, słupy, podpory. Tak zaczął być budowany. Korekta – zabudowanie bezsensowne ażurowego cokołu, obudowanie partii drugiej kondygnacji okładziną kamienną, kamienny gzyms. Tylko najwyższa częśc w estetyce Corbusiera.
Kłyszewski – mokrzyński – Wybicki – absolwenci PW, w 1947 roku zaczynają projektować w Warszawie. Ich autorstwa:
1947/8 – budynek zjednoczonych partii. Dom Partii, zaprojektowany w formule strukturalnej architekturze peretowskiej, architektura oparta o proste podziały pionu i poziomu, stąd to określenie strukturalizmu z wyraźnie określonymi elementami, które wyznaczają bardzo rysunkowy, ostrzy system podziału. Dodatkowo wzmocniony elementem okładziny, nadaje formom efekt filaru. Ta peretowska budowla została usocrealistniona poprzez dekoracje. Paradoksalnie komitet centralny reprezentował tendencje różne od pożądanych w architekturze.
Ci sami architekci – 1954 rok – pierwsza przymiarka do monumentalnej obudowy ulicy marszałkowskiej, właściwie stworzyli prefabrykowane budowle. Wynik procesów przypadkowych, ale to miały być porządkowe portyki kolumnowe.
Jankowski – Stępiński – Knote: pochodzili z różnych obszarów i tradycji. Stępiński zdążył zaprojektować salon elektrowni na Powiślu, struktura szklano – niklowa, nowe materiały. Architekt zainteresowany historią architektury PL, po 1945 przystąpił do ciekawych studiów nad architekturą małomiasteczkową. Model architektury sentymentalnej, która odwołuje się do skojarzeń, a nie konkretnych form. Osiedle Mariensztat – rodzaj opowieści nastrojowej, miasteczko, alejski, schodki oporowe, zegar, rozbudowany detal liryczny, również w tym kręgu projektowana przez Stępińskiego obudowa trasy W-Z. duża swoboda i możliwości działania. Realizacja niezwykła jeśli chodzi o skalę. Obszar od unii lubelskiej do marszałkowskiej, ze względu na poszerzenie marszałkowskiej i wyburzenie pierzei zachodniej. Nowa ulica jako miejsce uroczystości i swiat ludowych, gdzie nowi użytkownicy miasta miasto wykorzystuje.
MDM – autorstwa tej trójki
Osadził się apriorycznie na strukturze warszawy. Wyznaczył kierunki i osie sprzeczne z charakterem dotychczasowym. Inne trakty ulic. Ośrodkiem zasadniczym tej dzielnicy – monumentalny plac defilad, który był powodem zasadniczych problemów -= nowa poszerzona marszałkowska miała być od Al. Jerozolimskiej do pl Unii. Sztuczne przewężenie Marszałkowskiej, planowano wybudowanie budynku wysokościowego – przesłonięcie kościoła. Ale to spowodowało problemy komunikacyjne, trzeba było stworzyć ulice waryńskiego. Przewężenie dodatkowe poprzez nasunięcie ryzalitu. Złamanie symetrii i osiowości, trzeba było ją odtworzyć – zaprojektowano trzy grupy rzeźbiarskie, problem z tym, co mają przedstawiać – Wisła, Odra, Bug? Bug nie bardzo… rejony geograficzne, no ale czemu 3? Marks, Engels, Lenin, no ale czwartej nie ma. Ostatecznie Knote narysował latarnię, którą widział w Odessie, opracowano ją w monumentalnej skali. Lampa z Odessy, zyskała rangę monumentu. Symetryczna, osiowa, obrzeżna architektura. MDM można interpretować w pewnym planie społecznym.
Państwowe sklepy, restauracje, zakłady usługowe – nowa forma gospodarki socjalistycznej. To, co się na Marszalkowskiej odradzało, a zostało zlikwidowane.
Próba wypracowania nowej formy architektury.
Przed Zygmuntem Stępińskim, który był głównym projektantem MDMu i Pl. Zbawiciela – projekt zbudowania architektury wielkomiejskiej. Miała to być nowa forma socrealistyczna. Stępiński nie miał łatwego zadania, próbując znaleźć jakiś przykład architektury wielkomiejskiej. Wzór modernistyczny – kamienice Heuricha na placu Małachowskiego, vis a vis Zahęty. Jej struktura (1907 - 10), arkadowe podcienia. Oczekiwana forma architektoniczna. Ale wymyślenie czegoś od zera, co realizowałoby architekturę narodową w formie, a socjalistyczną w treści. Kompromis z wiedzą i możliwościami.
W Krakowie – Tadeusz Ptaszycki – nowa Huta. Wielkie założenie nowego miasta, gdzie wykorzystano jedynie takie blokowe formy zabudowy przyulicznej przy minimalnej próbie odwołania się do detalu.
Po otwarciu MDMu, naczelnym zadaniem była budowa nowego centrum – skrzyżowanie alej i ul Marszałkowskiej, ale ten problem został odsunięty w związku z darem, jakim był projekt PKiN. Pierwotnie – realizacja pełniej dokumentacji techniczno – budowlanej. Rosjanie podarowali dokumentację uniwersytetu Łomonosowa. Jego usytuowanie – problematyczne. Nie wynikało z decyzji obcych. Było suwerenną decyzją polskich architektów – urbanistów i czynników politycznych. Gdy fakt podarowania PKiN był niejawny, przystąpiono do pierwszych przymiarek. Sigalin posługiwał się mapą, planem warszawy, planem geodezyjnym, oraz z planowaniem budynków wysokościowych. Opracowania z czasów prezydenta Starzyńskiego. Budynki wysokościowe, które miały stanąć w okolicach pl. Unii Lubelskiej. Grochów, port praski, zasadnicze przedwojenne realizacje.
Architektura tego okresu jest obszarem badań związanym z problematyką przestrzenną, społeczną, ideową. Rozmycie w indywidualnych poetykach i realizacjach. Brak spójnego obrazu, jednego. W obrębie tych tradycji sztuki Realizmu socjalnego najsilniejszy wkład jest związany z różnego rodzaju impulsami artystycznymi. Lata 30-te, sytuacja dzieła sztuki, artysty. To wszystko w zmienionej rzeczywistości otrzymało formułę niejednoznaczną, nieukończoną, cząstkową.