FARMAKOLOGNOZJA ALKALOIDY
Definicja alkaloid贸w:
zwi膮zki pochodzenia naturalnego otrzymywane z r贸偶nych gatunk贸w ro艣lin. S膮 nieznacznie ze sob膮 spokrewnione co utrudnia ich definiowanie.
S膮 organicznymi zasadami ro艣linnymi zawieraj膮cymi atom azotu w pier艣cieniu heterocyklincznym i wykazuj膮 silne dzia艂anie na uk艂ad nerwowy. [S膮 te偶 substancje wliczane do alkaloid贸w, mimo 偶e nie maj膮 azotu, ani nie s膮 zasadami, lub te偶 nie s膮 pochodzenia ro艣linnego - ale dzia艂aj膮 na uk艂ad nerwowy np. Kapsaicyna, kolchicyna - nie s膮 zasadami; salamandryna - nie pochodzi z ro艣lin.
W艂a艣ciwo艣ci alkaloid贸w:
krystaliczne lub o konsystencji p艂ynnej (mog膮 by膰 lotne)
trudno rozpuszczalne w wodzie, 艂atwo rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych
Podzia艂 alkaloid贸w:
Pseudoalkaloidy; azot nie pochodzi od aminokwas贸w, a zosta艂 wbudowany p贸藕niej, w trakcie biosyntezy ju偶 istniej膮cego szkieletu. Prekursorami s膮 Irydoidy, sterydy i terpeny.
Kolchicyna
Kofeina
Teofilina
Teobromina
Protoalkaloidy; maj膮 atom azotu ale nie w pier艣cieniu heterocyklicznym, a w 艂a艅cuchu bocznym. Powtaj膮 z aminowkas贸w i amin biogennych.
Efedryna
Kapsaicyna
Meskalina
Alkaloidy w艂a艣ciwe; maj膮 atom azotu w pier艣cieniu heterocyklicznym. Ich prekursorami s膮 aminokwasy lub aminy biogenne.
Pochodne pirydyny i piperydyny:
nikotyna
arekolina
lobelina
koniina
Pochodne imidazolu
pilokarpina
Pochodne tropanowe
atropina
hioscyjamina
skopolamina
kokaina
belladonina
Pochodne indolu i indolinonu
harman i harmina
johimbina
rezerpina
ajmalina
strychnina
brucyna
ergometryna i ergotamina
ergokrystyna
fizostygmina
winblastyna
winkrystyna
Pochodne chinoliny
chinina
chinidyna
pochodne izochinoliny
emetyna
chelidonina
morfina
kodeina
papaweryna
Ad 1) Pseudoalkaloidy:
Kolchicyna (nasiona zimowita jesiennego - colchici semmen)
Dzia艂anie (alkaloid kolchicyna):
zapobiega powstawaniu wrzeciona kariokinetycznego
hamuje fagocytoz臋 leukocyt贸w do miejsc w kt贸rych nast膮pi艂o wytr膮cenie kryszta艂贸w kwasu moczowego i zapobiega rozprzestrzenianiu si臋 stanu zapalnego
Jest lekiem przerywaj膮cym napady dny moczanowej
Zastosowanie:
w leczeniu dny moczanowej i nowotwor贸w sk贸ry
Kofeina (nasiona kawy, li艣cie herbaty, nasiona kakaowca i zarodki coli)
Dzia艂anie:
Pobudzaj膮co na OUN
Jest psychoanaleptykiem - polepsza procesy kojarzenia, zmniejsza zm臋czenie i senno艣膰.
Rozszerza naczynia m贸zgowe i wie艅cowe,
Zwi臋ksza wydzielanie soku 偶o艂膮dkowego
Teofilina (li艣膰 herbaty chi艅skiej)
Stosowanie: W nadci艣nieniu i chorobie wie艅cowej
Teobromina (li艣膰 herbaty chi艅skiej, nasiona kakaowca)
Dzia艂anie:
Silnie diuretycznie i spazmolitycznie
Zastosowanie:
W leczeniu dychawicy oskrzelowej
Ad 2) Protoalkaloidy:
Efedryna (ziele prz臋艣li)
Dzia艂anie:
podnosi ci艣nienie
zw臋偶a obwodowe naczynia krwiono艣ne i rozszerza oskrzela
powoduje uwalnianie noradrenaliny na OUN
Zastosowanie:
zapibiegawczo w dychawicy oskrzelowej
w bloku przedsionkowo-komorowym
w kroplach do oczu
STOSUJE SI臉 CHLOROWODOREK EFEDRYNY PONIEWA呕 DZIA艁A 2x s艂abiej.
Kapsaicyna ( owoc pieprzowca [papryka])
Dzia艂anie:
silnie dra偶ni sk贸r臋 nie niszcz膮c nask贸rka
pobudza receptory termiczne
dzia艂a na receptory b贸lu
Zastosowanie:
w schorzeniach reumatycznych i b贸lach wewn臋trznych
przyprawa (pobudza wydzielanie soku 偶o艂膮dkowego)
Meskalina (w niekt贸rych kaktusach, mi臋dzy innymi w pejotlu (Lophophora williamsii) i san pedro (Echinopsis pachanoi)
Dzia艂anie:
Meskalina dzia艂a odurzaj膮co, wywo艂uje wizje wzrokowe i s艂uchowe (narkotyk)
Ad 3) Alkaloidy w艂a艣ciwe:
pochodne pirydyny i piperydyny
nikotyna (w li艣ciach i korzeniach tytoniu szlachetnego (Nicotiana tabacum)
Dzia艂anie:
w ma艂ych dawkach stymuluj膮ce (sprawia przyjemno艣膰 - wzmo偶one wydzielanie adrenaliny:)
W duzych dawkach - trwa艂e zablokowanie uk艂adu nerwowego
arekolina (w orzechach palmy arekowej)
Dzia艂anie:
Arekolina jest 艣rodkiem parasympatykomimetycznym pobudzaj膮cym uk艂ad przywsp贸艂czulny.
Powoduje przyspieszenie perystaltyki przewodu pokarmowego i pobudza czynno艣膰 gruczo艂贸w wydzielniczych
Jest siln膮 trucizn膮, powoduj膮c膮 skurcze mi臋艣ni g艂adkich tkanki mi臋艣niowej
Zastosowanie:
Obecnie arekolina jest stosowana w weterynarii jako lek przeczyszczaj膮cy oraz przeciw robakom.
lobelina (w nasionach lobelii rozd臋tej (Lobelia inflata)
Dzia艂anie:
wymiotne
pobudzaj膮ce uk艂ad oddechowy
p/astmatycznie
Zastosowanie:
Lobelina by艂a podawana palaczom, gdy偶 powodowa艂a wymioty tu偶 po zapaleniu papierosa. Jednak偶e ma dzia艂anie toksyczne, dlatego zosta艂a wycofana z lecznictwa.
koniina (w nasionach i li艣ciach szczwo艂u plamistego (cykuty, Conium maculatum)
Dzia艂anie:
Koniina jest silnym jadem zwojowym podobnym nieco w dzia艂aniu do nikotyny.
Wywo艂uje pora偶enie OUN
Pochodne imidozolu
Pilokarpina (li艣膰 proto艣linu)
Dzia艂anie i zastosowanie:
leki napotne i 艣linop臋dne
zw臋偶enie 藕renic i ci艣nienia 艣r贸dga艂kowego
Pochodne tropanowe
Atropina i Hioscyjamina (li艣cie i korzenie pokrzyku wilczej jagody) [atropina - wysuszone] [Hioscyjamina - 艣wie偶e]
Dzia艂anie:
Roszerza 藕renice
Pora偶a akomodacj臋
podnosi ci艣nienie 艣r贸dga艂kowe
hamuje czynno艣膰 gruczo艂贸w wydzielniczych p/pokarmowego oraz gruczo艂贸w potowych i 艣linowych
znosi wp艂yw nerwu b艂臋dnego na serce (stosowane w zabiegach hirurgicznych w celu zapobiegania zatrzymaniu akcji serca w skutek pobudzenia nerwu b艂臋dnego.
Zastosowanie:
Badanie dna oka
W psychiatri du偶e dawki - p/psychozom
d. toksyczna powy偶ej 5mg, 艣miertelna 10mg(dzieci), 100mg (doro艣li)
Skopolamina (bielu艅 dzi臋dzierzawa)
Dzia艂anie:
Na OUN; uspokajaj膮co, wywo艂uje senno艣膰, ot臋pienie oraz os艂abienie woli)
p/wymiotnie
Zastosowanie:
W leczeniu objaw贸w parkinsona
w chorobie lokomocyjnej
li艣cie w postaci tytoniu na astm臋
Lulek czarny (Hyoscyamus niger) - powoduje dezorientacje, dziwne zachowania, zanik pami臋ci.
Kokaina (w krasnodrzew pospolity, koka, krzew kokainowy (Erythroxylum coca)
Dzia艂anie:
skurcz naczy艅 krwiono艣nych
pobudzenie OUN
Zmniejszenie uczucia zm臋czenia i pobudzenie psychoruchowe
Zastosowanie:
w okulistyce i laryngologi jako 艣rodek miejscowo znieczulaj膮cy
Pochodne indolu i indolinonu
Harmina i Harman (Ziele m臋czennicy)
Dzia艂anie i zastosowanie:
Uspokajaj膮ce i hipotensyjne
Harmina w du偶ych ilo艣ciach - halucynogennie
Ekstrakt jest sk艂adnikiem passispazminy
Johimbina (kora johimbinowca)
Dzia艂anie i zastosowanie:
Pobudzaj膮co na OUN
powoduje rozkurcz naczy艅 krwiono艣nych np. sk贸ry, nerek, jelit i p艂uc
stosuje si臋 w preparatach zwi臋kszaj膮cych potencj臋 i ro偶nego rodzaju afrodyzjakach
Rezerpina (korze艅 rauwolfii 偶mijowej (Rauwolfia serpentina)
Dzia艂anie i zastosowanie:
psychotropowe - hamuje pobudzenie uk艂adu przywsp贸艂czulnego
zwalnia czynno艣膰 serca
rozszerza naczynia krwiono艣ne
obni偶a ci艣nienie krwi
obni偶a temp. cia艂a
Rzadko stosowana powoduje psychozy depresyjne, prowadz膮ce do pr贸b samob贸jczych
Ajmalina (korze艅 rauwolfii)
Dzia艂anie i zastosowanie:
hamuje czynno艣膰 uk艂adu bod藕coprzewodz膮cego serca, nie wp艂ywaj膮c przy tym na kurczliwo艣c samego mi臋艣nia sercowego
lek p/arytmiczny najcz臋艣ciej stosowany w migotaniu przedsionk贸w; podawany w postaci do偶ylnej - tylko w贸wczas mo偶na uzyska膰 dawk臋 terapeutyczn膮 1mg/kg masy cia艂a.
Strychnina i brucyna (izolowana z nasion kulczyba (semen strychni)
Dzia艂anie i zastosowanie:
Pobudzaj膮co na OUN
Poprawia percepcj臋 bod藕c贸w zewn臋trznych
podnosi ci艣nienie krwi
zwi臋ksza 艂aknienie
stosowana pod postaci膮 azotan贸w (A) Strychnicum Natricum
brucyna dzia艂a 50x s艂abiej ni偶 strychnina
ALKALOIDY SPORYSZOWE: (Claviceps purpurea - Bu艂awinka czerwona) [Secale cornutum- Sporysz]
Ergometryna
Dzia艂anie i zastosowanie:
wp艂ywa na mi臋艣nie macicy - powoduje ich skrucz
stosowana w p贸艂o偶nictwie w celu wywo艂ania skurcz贸w porodowych w 3 etapie porodu (oddzielanie si臋 艂o偶yska)
r贸wnie偶 w migrenach i zaburzeniach kr膮偶enia m贸zgowego
Ergotamina
Dzia艂anie i zastosowanie:
Wywo艂uje silny i d艂ugotrwa艂y skurcz mi臋艣ni g艂adkich macicy, ale w odr贸偶nieniu od ergometryny wykazuje dzia艂anie sympatykolityczne i zwi臋ksza napi臋cie 艣ciany naczy艅 m贸zgowych i obwodowych.
W ginekologi, w przypadku krwawie艅 przedporodowych, czy po poronieniu, aborcji.
Stosowana w napadach migreny
Ergobazyna
Ergokrystyna
Dzia艂anie i zastosowanie:
do zahamowania fizjologicznej laktacji, lub te偶 w przypadku zaburze艅 hormonalnych polegaj膮cych na nadmiernym uwalniania prolaktyny
Fizostygmina (izolowana z Bobu Kalabarskiego)
Dzia艂anie i zastosowanie:
Dzia艂a przez pobudzenie zako艅cze艅 przywsp贸艂czulnych, poprzez wzrost st臋偶enia acetyloholiny w przestrzeniach presynaptycznych
Ma dzia艂anie podobne do pilokarpiny
Powoduje spadek ci艣nienie 艣r贸dga艂kowego
Nasila perystaltyk臋 jelit
Wywo艂uje skurcz mi臋艣ni g艂adkich przechrza czy oskrzeli
Stosowana w zatruciach np. atropina. Rzadko w okulistyce. W miasteni (m臋czenie si臋 mi臋艣ni)
Winblastyna (barwinek r贸偶yczkowy)
Dzia艂anie i zastosowanie:
Uniemo偶liwaia powstawanie wrzeciona kariokinetycznego
Cytostatycznie w chemioterapi nowotwor贸w
W przypadku ziarnicy z艂o艣liwej, ch艂oniak贸w, nowotwor贸w sutk贸w.
Winkrystyna (barwinek r贸偶yczkowy)
Dzia艂anie i zastosowanie:
Uniemo偶liwaia powstawanie wrzeciona kariokinetycznego
Cytostatycznie w chemioterapi nowotwor贸w i ostrych bia艂aczkach limfoblastycznych.
Pochodne chinoliny
Chinina (w korze chinowca)
Dzia艂anie i zastosowanie:
Do leczenia malari (zimnicy)
p/b贸lowo
p/gor膮czkowo
Chinidyna (w korze chinowca)
Dzia艂anie i zastosowanie:
Leki p/arytmiczne; powoduje zniesienie hamuj膮cego wp艂ywu nerwu b艂臋dnego na serce
WA呕艃E: powoduje zmniejszenie przewodnictwa elektrycznego w w臋藕le zatokowo przedsionkowym, w p臋czkach hisa i w艂贸knach perkiniego. Zmniejsza si臋 kurczliwo艣膰 mi臋艣nia sercwoego. Obni偶enie ci艣nienie krwi poprzez zmniejszenie pojemno艣ci wyrzutowej serca.
Stosowana w zaburzeniach rytmu pracy serca np. w migotaniu przedsionk贸w. W przedwczesnym pobudzeniu komorowym.
Du偶a dawka mo偶臋 wywo艂a膰 psychozy.
Pochodne izochinoliny
Emetyna (korze艅 wymiotnicy (ipecacuanhae radix)
Dzia艂anie i zastosowanie:
pierwotniakob贸jcze (na ameby)
wykrztu艣nie i wymiotnie
Chelidonina (ziele glistnika (helidoni herba)
Dzia艂anie i zastosowanie:
rozkurczowo na mi臋艣nie g艂adkie
trucizna mitotyczna
w stanach zapalnych i skurczowych p/pokarmoweg
sk艂adnik preparat贸w o dzia艂anu fungostatycznym
Morfina (izolowana ze s艂omy makowej, opium)
Dzia艂anie i zastosowanie:
Narkotyk stosowany w celu zmniejszenia b贸lu.
Powoduje uczucie zmniejszenia b贸lu.
Wywo艂uje skurcz zwieraczy, zwolnienie perystaltyki jelit, skurcz 藕renic i depresje oddechow膮.
Powoduje uzale偶nienie, dlatego trzeba zwi臋ksza膰 dawki.
Stosowana jako lek p/b贸lowy kr贸tkotrwa艂ego stosowania (szczeg贸lnie w znoszeniu b贸l贸w nowotworowych)
Pochodne morfiny stosuje si臋 jako preparaty p/biegunkowe
Kodeina (z maku)
Dzia艂anie i zastosowanie:
p/b贸lowe
narkotyczne ale 6x s艂abiej ni偶 morfina
dzia艂a silnie p/kaszlowo
kiedy艣 stosowana jako lek p/kaszlowy, dzisiaj jako dodatek do lek贸w p/zapalnych i p/b贸lowych/.
Papaweryna (z maku)
Dzia艂anie i zastosowanie:
spasmolitycznie w obr臋bie uk艂adu pokarmowego, dr贸g moczowych, dr贸g z贸艂ciowych
powoduje rozkurczenie oskrzeli, naczy艅 krwiono艣nych i spadek ci艣nienia krwi
stosowana w stanach skurczowych 偶o艂膮dka, jelit, dr贸g 偶贸艂ciowych i moczowych
FARMAKOGNOZJA OLEJKI ETERYCZNE
Olejki eteryczne (w艂a艣ciwo艣ci):
Sa to zwi膮zki aromatyczne, lotne.
Charakteryzuj膮 si臋 przyjemnym zapachem.
S膮 lipofilne i nierozpuszczalne w wodzie.
Barwa - najcz臋艣ciej bezbarwne, brunatne, niebieskie lub zielonkawe.
Otrzymuje si臋 najcz臋艣ciej poprzez destylacj臋 par膮 wodn膮.
Pod wzgl臋dem chemicznym s膮 wielosk艂adnikowymi mieszaninami zwi膮zk贸w terpenowych, oraz nieterpenowych (kt贸re mog膮 mie膰 charakter w臋glowodan贸w, alkoholi, aldehyd贸w, keton贸w, estr贸w, lub eter贸w). Niekt贸re olejki mog膮 mie膰 te偶 substancje siarkowe, azotowe czy kwasowe.
Og贸艂em poznano ponad 2000 r贸偶nych zwi膮zk贸w uchodz膮cych w sk艂ad olejk贸w eterycznych.
Procentowy udzia艂 sk艂adnik贸w w danym olejku jest r贸偶ny i zmienny. Zale偶ny od wielu czynnik贸w:
od pochodzenia ro艣liny
od odmiany
od warunk贸w geograficznych i atmosferycznych
od okresu zbioru
od warunk贸w uprawy i przechowywani
Olejki klasyfikuje si臋 na podstawie zawarto艣ci g艂贸wnego dominuj膮cego sk艂adnika (np. Mentol w mi臋cie pieprzowej - olejek z li艣ci mi臋ty jako olejek mi臋towy.)
Bywa 偶臋 ro偶ne cz臋艣ci ro艣lin maj膮 ro偶ne olejki.
Wyst臋powanie olejk贸w:
Olejki s膮 wydzielane z tkanek wydzielniczych zewn臋trznych (w艂oski gruczo艂owe) oraz wewn臋trznych (przewody zbiornikowe)
Ro艣liny uwa偶ane za surowce olejkowe s膮 w贸wczas gdy zawieraj膮 od 0,01% olejku. (Typowo olejkowe nawet do 20% olejk贸w eterycznych)
Surowce olejkowe (mamy na kser贸wkach).
Dzia艂anie i zastosowanie; R贸偶nego rodzaju dzia艂anie farmakologiczne w zale偶no艣ci od sk艂adu chemicznego, oraz dominacj臋 danego sk艂adnika.
Olejki jako 艣rodki dra偶ni膮ce na sk贸r臋 (rozgrzewaj膮co na sk贸r臋, p/zapalnie, p/b贸lowo, p/艣wi膮dowo)
olejek terpentynowy (偶ywica sosnowa)
olejek kamforowy (cynamonowiec kamforowy)
olejek eukaliptusowy i rozmarynowy
olejek z gorczycy bia艂ej i czarnej
olejek z korzenia chrzanu.
Olejki moczop臋dne; dra偶ni膮ce b艂on臋 艣luzow膮 b艂on moczowych.
olejek ja艂owcowy
olejek pietruszkowy
Olejki wykrztu艣ne; dra偶ni膮ce b艂on臋 艣luzow膮 dr贸g oddechowych (w syropach wykrztu艣nych, tabletkach do ssania)
olejek any偶owy
olejek koprowy
olejek tymiankowy
olejek macierzankowy
olejek eukaliptusowy
Olejki przeciwzapalne
olejek rumiankowy
olejek krwawnikowy
Olejki 偶贸艂ciotw贸rczo i 偶贸艂ciop臋dnie
olejek mi臋towy
olejek z korzenia czarnej rzodkwi
Olejki przeciwskurczowe i wiatrop臋dne
olejek koprowy
olejek kminkowy
olejek rumiankowy
olejek kolendrowy
Olejki przeciwrobacze
olejek z bylicy cytr-(nie wiem tu co)
olejek komosowyna owsiki
olejek z kwiatu wrotycza
olejek z bylicy pio艂unu
olejek czosnkowy
Olejki antyseptyczne
olejek z drzewa herbacianego (tymol, syneol)
olejek tymiankowy
olejek go藕dzikowy
Olejki uspokajaj膮ce
olejek lawendowy
olejek melisowy
olejek walerianowy
Olejki poronne
olejek pietruszkowy
ni mam
olejek muszkata艂owy (z ga艂ki muszkata艂owej)
ZYWICE, GUMY i BALSAMY
呕ywice;
Nielotne mieszaniny zwi膮zk贸w terpenowych pochodnych w臋glowodor贸w, alkoholi aldehyd贸w, estr贸w i keton贸w.
Pod wzgl臋dem chemicznym przypominaj膮 olejki eteryczne.
Nierozpuszczaj膮 si臋 w wodzie, ale rozpuszczaj膮 si臋 w t艂uszczach.
Subtancje sta艂e, bezpostaciowe, po艂yskliwe lub szkliste.
Dziel膮 si臋 na 2 grupy;
fizjologiczne - powstaj膮ce w naturalny spos贸b w kana艂ach 偶ywicznych
Patalogiczne - powstaj膮 w skutek zranienia lub nadpalenia pni lub ga艂膮zek ro艣lin
Gumo偶ywice ;
mieszaniny gum i 偶ywic,
maj膮 niewielk膮 ilo艣膰 zwi膮zk贸w gorzkich, 艣luz贸w i olejk贸w eterycznych
Balsamy ;
roztwory 偶ywic w olejkach eterycznych
Do grupy 偶ywic zalicza si臋 wydziueliny gruczo艂贸w konopi indyjskich zwanych haszyszem <3, oraz wudzieliny gruczo艂贸w paprotnik贸w nar臋cznica samcza
Czasem zalicza si臋 zag臋szczony sok kom贸rkowy z aloesu o nazwie Alana (mocno przeczyszczaj膮co)
Zastosowanie i typy dzia艂a艅 farmakologicznych 偶ywic
przeczysczaj膮ce - 偶ywica jalapowa, podofilina
dra偶ni膮ce na sk贸r臋 - balsamy z ro艣lin szpilkowych, kt贸re zawieraj膮 terpentyny - sosnowy, jod艂owy, modrzewiowy
p/zapalne, antyseptycznie - balsam peruwia艅ski
Odka偶aj膮ce, antyseptyczne, 艣ci膮gaj膮ce - gumo偶ywica otrzymywana z balsamowca mirra
Alkoholowe roztwory mirry s膮 stosowane w r贸偶nych wodach i p艂ynach do jamy ustnej.
Mirr臋 stosuje si臋 do produkcji past do z臋b贸w w paradontozie
呕ywica mastyksowa - otrzymuje si臋 j膮 po zranieniu pnia akacji. 呕uta w celu oczysczenia jamy ustnej i z臋b贸w; do wyrobu plastr贸w i nalewek do jamy ustnej.
W b贸lach zewn臋trznych i mi臋艣niowych, w ma艣ciach dermatologicznych. Jako dodatek do k膮pieli w chorobach sk贸ry.
Balsam kopaiwa - w przemy艣le perfumeryjnym
Styraks - w preparatach stosowanych na zapalenie jamy ustnej; w przemy艣le perfumeryjnym
Gumo偶ywica opopanax - w 艣rodkach do higeny jamy ustnej
Kadzid艂o z dzrewa kadzid艂owca - do produkcji perfum i w贸d toaletowych
ANTRAZWIAZKI
Dzia艂aj膮 przeczyszczaj膮co.
Budowa:
Sa pochodnymi antracen贸w.
Nale偶a do nich:
Antrochinony
Antrony
Antranole
Diantrony
R贸偶ni膮 si臋 one mi臋dzy sob膮 stopniem utleniania, rodzajem cz臋艣ci cukrowej.
S膮 substacjami sta艂ymi o czerwonawej, pomaranczowej lub z贸艂tej barwie
Ulegaj膮 przemianom oksydaredukcyjnym (utleniana lub hydrolizy) do tych przemian dochodzi podczas suszenia i przechowywania surowc贸w.
Wyst臋puj膮 w surowcach w r贸偶nym stopniu utlenienia.
Maj膮 r贸偶na si艂臋 dzia艂ania.
Antrazwi膮zki wyst臋puj膮 w postaci glikozyd贸w - cz臋艣膰 cukrow膮 stanowi najcz臋艣ciej glukoza lub ramnoza (im wi臋cej cz膮steczek tym mocniej dzia艂a, lepiej si臋 rozpuszcza w H2O). Si艂a dzia艂ania zale偶y tez od cz臋艣ci niecukrowej (aglikonu), kt贸r膮 stanowi膮 antrachinony, antrony, oraz diantrony. Silniejsze dzia艂anie wykazuj膮 antrony i diantrony).
Antrazwi膮zki dzia艂aj膮 przeczyszczaj膮co:
艁agodne - laxantia
Silne - purgantia
Mechanizm dzia艂ania:
Po podaniu p. o. antrazwi膮zki s膮 s艂abo wch艂aniane w jelicie cie艅kim i praktycznie niezmienione trafiaj膮 do jelita grubego.
Tam pod wp艂ywem enzym贸w bakteryjnych ulegaj膮 hydrolizie i redukcji, co prowadzi do powstania form czynnych antrazwi膮zk贸w (antroli, antron贸w, diantron贸w).
Zwi膮zki te dzia艂aj膮 dra偶ni膮co na 艣ciany jelita grubego co powoduje nasilenie ruch贸w perystaltycznych i przesuwanie w nich zalegaj膮cej tre艣ci pokarmowej.
Zwi臋ksza si臋 r贸wnie偶 wydzielanie wody do 艣wiat艂a jelita grubego co u艂atwia up艂unnianie jego zawarto艣ci.
SRACZKA OD 8 DO 12 GODZIN PO PRZYJ臉CIU - ze wzgl臋du na to 偶e antrazwi膮zki musz膮 ulec przemianom chemicznym i dotrzec do jelita grubego.
S膮 podawane w postaci gotowych preparat贸w np. tabletek, dra偶etek, granulat贸w lub w postaci napar贸w bad藕 herbatek zio艂owych.
P/WSKAZANIA:
kobiety w ci膮偶y
stany zapalne j.grubego
hemoroidy, choroba wrzodowa
niewydolno艣c nerek i kr膮偶enia
zapalenie wyrostka robaczkowego
dzieci do 12 roku 偶ycia
DZ/NIEPO呕膭DANE:
nudno艣ci
wymioty
bolesne skurcze
przekrwienie jelit
!!!UWAGA!!! NIE WOLNO STOSOWA膯 D艁U呕EJ NI呕 2 TYGODNIE MO呕E PROWADZI膯 DO OS艁ABIENIA PERYSTALTYKI JELIT I ZABURZE艃 WCH艁ANIANIA POKARMU. ZABURZENIA W GOSPODARCE ELEKTROLITOWEJ HAMUJ膭 POMP臉 SODOWO-POTASOW膭. MO呕E POJAWI膯 SI臉 KRWIOMOCZ I OWRZODZENIE JELIT !!!!UWAGA!!!!
SUROWCE RO艢LINNE ZAWIERAJ膭CE ANTRAZWI膭ZKI:
Paprotniki
Mszaki
alona (sok z aloesu)
kora kruszyny
korze艅 rzewienia
li艣膰 seneszu
owoc szak艂aka pospolitego
kora szak艂aka ameryka艅skiego
Istniej膮 r贸wnie偶 surowce zawieraj膮ce du偶膮 ilo艣膰 antrazwi膮zk贸w, ale nie wykazuj膮ce dzia艂ania przeczyszczaj膮cego:
ziele dziurawca
korze艅 marzanny
Zwi膮zki antronowe
chryzotanol
chryzarobina
aloina
reina
senidyna
senozydy A i B
Hiperycyna (nie wykazuje dzia艂ania przeczyszczaj膮cego, cho膰 nale偶y do diantron贸w; jest wykorzystywana jako 艣rodek o dzia艂aniu p/depresyjnym. Mechanizm dzia艂ania polega na blokowaniu produkcji MAO (enzym odpowiedzialny za rozk艂ad neurotranzystor贸w serotoniny), kt贸rego niedobory s膮 s膮 jedn膮 z przyczyn powstawania depresji. Po podaniu hiperycyny wzrasta poziom serotoniny w przestrzeniach mi臋dzysynaptycznych. Ma dzia艂anie fotouczulaj膮ce. Mo偶e przy艣piesza膰 rozk艂adanie lek贸w. Pobudza wydzielanie soku 偶o艂膮dkowego i dzia艂a keriolitycznie.
AZULENY
Weglowodory powstaj膮ce podczas destylacji bezbarwnych zwi膮zk贸w seskwiterpenowych, kt贸re wyst臋puj膮 w olejkach eterycznych.
Maj膮 barw臋 b艂ekitn膮, fio艂kow膮 albo zielonkaw膮.
Dzia艂anie azulen贸w:
p/uczuleniowe
antyhistaminowe
p/zapalne
bakteriostatyczne
艂agodz膮ce
regeneruj膮ce
piel臋gnacyjne i goj膮ce
HAMAZULEN (w rumianku, krwawniku i bylicy pio艂un)
zastosowanie: w dermatologi, 艂agodzi stany zapalne, dz/goj膮ce, w laryngologi, okulistyce i ginekologii.
GUAJAZULEN (w olejku eukaliptusowym i guajakowym) otrzymywany syntetycznie.
zastosowanie: p/uczuleniowo, p/zapalnie, 艂agodzaco w stanach zapalnych czy w 艣wi膮dzie sk贸ry, w ziarnicy z艂o艣liwej i w zapaleniu jelita grubego.
AZULOL otrzymywane syntetycznie
zastosowanie: p/zapalne, w schorzeniach uczuleniowych; w postaci ma艣ci
SAPONINY
Budowa i podzia艂:
Inaczej zwane saponozydami, s膮 to organiczne zwi膮zki glikozydowe zbudowane z cz臋艣ci cukrowej (glikonu i cz臋艣ci niecukrowej) aglikonu. Cz臋艣膰 cukrow膮 stanowi SAPOGENINA, a cze艣膰 cukrow膮 najcze艣ciej cukier prosty b膮d藕 z艂o偶ony.
Maj膮 zdolno艣ci do
pieninia - czyli zmniejszania napi臋cia powierzchniowego roztwor贸w.
Hemolizowania erytrocyt贸w
Wystepuj膮 w sk贸rce owoc贸w, a tak偶e korzeniach i 艂odygach ro艣lin.
Podzia艂:
Triterpenowe
steroidowe
a) SAPONINY TRITERPENOWE:
Maj膮 kwa艣ny charakter
Do艣膰 rozpuszczalne w wodzie
Zawarta w nich sapogenina mo偶e nale偶e膰 do 3 typ贸w zwi膮zk贸w.
alfa-amaryna (URSAN)
beta-amaryna
Lupeol
Surowce:
nasiona kasztanowca zwyczajnego (ESCYNA) -
dzia艂anie: p/obrz臋kowo, p/zapalnie, p/wysi臋kowo, uczelniaj膮co na naczynia krwiono艣ne
zastosowanie: hemoroidy, 偶ylaki, zaburzenia kr膮偶enia 偶ylnego w zapaleniu 偶y艂
korze艅 mydlnicy lekarskiej (SAPONOZYD A)
dzia艂anie: wykrztu艣ne
偶e艅-sze艅 (GINSENOZYDY)
dzia艂anie: psychopobudzaj膮ce
korze艅 pierwiosnka (PRYMULA SAPONIN臉)
dzia艂anie: wykrztu艣ne
li艣膰 bluszcze zwyczajnego (HEDERA SAPONINA C)
dzia艂anie: wykrztu艣ne i spazmolityczne
li艣膰 krzy偶ownicy ameryka艅skiej (SENERGINA A)
dzia艂anie: wykrztu艣ne
korze艅 lukrecji (GLICYMYZYNA)
dzia艂anie: p/zapalne, p/wirusowe, spazmolityczne, p/alergiczne oraz wykrztu艣ne
ziele po艂onicznika
dzia艂anie: moczop臋dne
kwiat dziewanny
dzia艂anie: wykrztu艣ne
b) SAPNONINY STEROIDOWE:
Mog膮 by膰 pochodnymi spirostanu, maj膮 wtedy jeden 艂a艅cuch cukrowy (monosmozydy).
Mog膮 by膰 pochodnymi furostanu, maj膮 wtedy dwa 艂a艅cuchy cukrowe (bitesmozydy).
Surowce:
k艂膮cze bluszczyku kolczastego (RUSCYNA) -
dzia艂anie: p/obrz臋kowo, silnie p/zapalnie
zastosowanie: w chorobach 偶y艂
korze艅 kolcoro艣li lekarskiej (KARYLINA) -
dzia艂anie: grzybob贸jcze
Nasiona kozier贸dki (DIOSGENINA) -
dzia艂anie: do otrzymywania p贸艂syntetycznych hormon贸w p艂ciowych i kortykosteroid贸w
Naparstnica w艂enista (li艣cie)
Konwalia majowa
W r贸偶nych gatunkach agaw.