1.Gatunek biologiczny- grupa naturalnych populacji, których osobniki mogą się swobodnie krzyżować (mają wspólna pulę genową) i są izolowane rozrodczo od innych takich grup
2. Rasa- grupa zwierząt w obrębie jednego gatunku odznaczająca się przekazywanymi cechami, pozwalającymi na odróżnienie ich od innych osobników tego samego gatunku.
3. zwierzęta użytkowane przez człowieka
| GATUNEK | KIERUNEK UŻYTKOWANIA |
|---|---|
| Koń- Equus cabailus | Siła pociągowa mięso sport rekreacja |
| Osioł Equus asinus | Zwierzęta juczne |
| Osłomuł muł- bastardy konia i osła | Siła pociągowa, zwierzęta juczne |
| Dromader- Camelus dromedarius | Zwierzęta juczne |
| Baktrian- Camelus bactrianus | Zwierzęta juczne, wełna |
| Lama Lama lama | Zwierzę juczne wełna |
| Alpaka lama pacos | Wełna |
| Świnia Sus scrofa | Mięso tłuszcz skóra |
| Pies canis familiaris | Obronność łowy zwierzę amatorskie |
| Lis pospolity vulpes vulpes | futro |
| Lis polarny alopex lagopus | Futro |
| Jenot Nyctereuts procyonoides | Futro |
| Norka Bustela vison | Futro |
| Soból martes zibelilna | futro |
| Tchórz leśny putorius putorius | Futro |
| Kot Felis domesticus | Futro, zwierzę amatorskie |
| Królik domowy ortictolagus cuniculus | Mięso futro zwierzę amatorskie |
| Szynszyla chinchila laniger | Futro |
| Nutria myocastor coypus | Futro |
| Piżmak fiber zibethicus | Futro |
| Świnka morska cavia porecellus | Mięso, zwierzę doświadczalne |
| Chomik złocisty mesocrcetus auratus | Futro zwierzę doświadczalne |
| Szczur biały mus rattus | Zwierzę doświadczalne |
| Mysz biała mus musculus | Zwierzę doświadczalne |
| Gołąb columba livia | Łączność mięso sport ptak ozdony |
| Synogarlica streptopelia risoria | Ptak ozdobny |
| Indyk- meleagris gallopavo | Mięso jaja pióra |
| Perlica Numida meleagris | Mięso jaja pióra |
| Paw pavo cristatus | Ptak ozdobny |
| Kur Gallus gallus | Mięso jaja pióra |
| Bażant phasianus colchicus | Mięso jaja pióra |
| Papużka falista melopsittacus undulatus | Ptak ozdobny |
| Aligator aligator mississipiersis | Skóra jaja |
| Aksolotl | Mięso zwierzę doświadczalne |
| Karp | Mięso |
| Pstrąg tęczowy | Mięso |
| Karaś złocisty | Ryba ozdobna |
| Pszczoła miodowa | Miód kit jad mleczko pszczele zapylanie kwiatów |
| Jedwabnik morwowy | Przędza jedwabnicza |
| Jedwabnik dębowy | Przędza jedwabnicza |
10. ochrona zdrowia zwierząt utrzymywanych w warunkach masowego intensywnego chowu jest ważnym elementem ochrony zdrowia publicznego.
11. dobrostan- jest to stan zdrowia fizycznego i psychicznego w którym zwierzęta są w pełnej harmonii ze swoim środowiskiem
Dobrostan- jest stanem w którym zwierzęta mogą się zaadoptować bez cierpienia do środowiska stworzonego przez człowieka
Dobrostan- jest stanem w którym zwierzę potrafi „stawić czoła”, „uporać się” ze swym środowiskiem
Pojęcie dobrostanu zwierząt określa odpowiedni status zwierzęcia i jakość jego bytu, na który składa się zaspokojenie wszystkich potrzeb, nie tylko w zakresie pokarmowych, dobrej opieki zdrowotnej, odpowiednich pomieszczeń hodowlanych lecz i jego wymagań wynikających z potrzeb psychicznych, objawiających się właściwych, charakterystycznym dla danego gatunku behawiorem.
12. warunki niezbędne do zabezpieczenia dobrostanu zwierząt gospodarskich, opracowane przez komisję Brambella
| Wymogi drobnostanu | Warunki niezbędne do spełnienia wymogów dobrostanu |
|---|---|
| Wolne od głodu i pragnienia | Przez zapewnienie świeżej wody, paszy pokrywającej potrzeby w zakresie wzrostu, zdrowotności, żywotności |
| Wolne od dyskomfortu | Przez zabezpieczenie wygodnej powierzchni wypoczynku, możliwości schronienia oraz optymalnych warunków środowiska |
| Wolne od bólu urazów i chorób | Przez zapewnienie prewencji, profilaktyki, szybkiej diagnostyki i skutecznego leczenia |
| Wolne od strachu i stresu | Przez eliminację czynników stresowych |
| Zdolne do wyrażania normalnego behawioru | Przez zapewnienie odpowiedniej przestrzeni życiowej i składu socjalnego w grupie |
13. etyczne aspekty dobrostanu- od wieków toczy się filozoficzna dyskusja, czy jest podmiotem czy tylko przedmiotem moralności
Układ człowiek- zwierzę
Reifikacja („urzeczowienia” zwierząt )- prawo rzymskie
Zoopersonalizm- równe prawa zwierząt i ludzi- jedna płaszczyzna moralna
W Polsce do 1997r zwierzęta były rzeczami
Ustawa o ochronie zwierząt z dnia 6 czerwca 2002r. art. 1, ust.2
Art1- „zwierze jako istota żyjąca „zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą, człowiek zaś zwierzęciu winien jest poszanowanie, ochronę i opiekę”
Ustęp2- „ w spawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy”
14. dobrostan a ból i cierpienie zwierząt
Cierpienie- określa stan osobnika odnoszący się do jego emocji
Ból- jest wyrażeniem zmysłowym, definiowanym jako nieprzyjemne zmysłowe i nieprzewidywalne odczucie powstające wskutek uszkodzenie tkanek, czy choroby
Cierpienie zwierząt wyrasta przynajmniej z takich źródeł, z których każde może być przyczyną równie intensywnego przeżywania: cierpienie somatyczne, stany emocjonalne, niemożność przejawiania a następnie zaspokajania silnych wrodzonych, gatunkowo swoistych popędów i instynktów
15. doświadczalne kryteria oceny dobrostanu- zachowanie (behawior) człowieka lub zwierzęcia- skoordynowane postępowanie w odniesieniu do określonego otoczenia w kreślonym (stosunkowo krótkim) czasie, na który składają się reakcje ruchowe wykonywane za pomocą mięśni szkieletowych. Może być reaktywne lub celowe- ukierunkowane na osiągnięcie celu (czynność). Jest rezultatem bodźców zewnętrznych, jest rezultatem działania popędów zdeterminowane przez wcześniejsze doświadczenia i w dużej mierze nieświadome, jest wynikiem potrzeby eksploracji i procesów poznawczych, jest rezultatem doświadczanej akceptacji, jest komunikatem pozostającym w sprzężeniu zdrowotnym zarówno przyczyna jak i skutkiem, jest usiłowaniem przystosowania się organizmu w celu przetrwania Zachowanie- rodzaj mierzalnej aktywności albo reakcje organizmu z ot
16. U zwierząt wyższych reakcje bahawioralne przebiegają z wyłączeniem sfery psychicznej i są wysoce skorelowane z funkcjami systemów fizjologicznych. Wyróżnia się u zwierząt dwa poziomy reakcji stanowiących wyraz adaptacji do warunków środowiska. A) 1 poziom- odnosi się do reakcji bawariolnych i uwzględnia takie zachowania jak np.: unikanie zagrożenia na bazie nabytych doświadczeń (wycofywanie się) czy tez grupowanie (tulenie),typowe w warunkach niskiej temperatury otoczenia b) 2 poziom- gdzie dominuje odpowiedź fizjologiczna zachodząca z udziałem systemu neuroendokrynalnego i autonomicznego systemu nerwowego, a odpowiedź behawioralna jest odpowiedzią współwystępującą.
17. stereotypie- są to zachowania odbiegające od normy, o nie wyjaśnionej do końca etiologii, które powtarzają się bardzo często i bez wyraźnego celu. Tłumaczone są przez niektórych jako wyraz niemożności adaptacji (coping), co prowadzi do uszkodzenia systemów fizjologicznych. Występują one w różnej formie i nasileniu, stąd też określane są stereotypie stałe lub nawracające. W postaci zaawansowanej stereotypie nabierają cech zachowań: bezsensownych (np.: chłodzenie w kółko), działań przeorientowanych (redirection activity) ukierunkowanych na obiekty nie będące w normalnych warunkach przedmiotem zainteresowania (np.: obsysanie uszu u cieląt), działania autodestrukcyjne (wygryzanie sierści przez psy).
18. przyczyny anomalii behawioralnych- rusztowe podłogi, zagęszczenie (koncentracja) zwierząt, intensywne oświetlenie, nieprawidłowe żywienie, trudności w dostępie do paszy, niedostateczna wentylacja, unieruchomienie zwierząt, tłumienie instynktów, brak stymulacji środowiskowej (frustracje).
19. autonarkotyzm- jest rodzajem uzależnienia od uwalnianej przez mózg beta-endorfiny. Rozwija się u zwierząt w warunkach braku stymulacji środowiskowej, ograniczenia wolności lub tez towarzyszy nadreaktywności manifestowanej w sytuacjach chronicznych lub powtarzających się napięć
Mechanizm powstawania autonarkotyzmu: powodowanie bólu- uwalnianie opioidów- doznanie przyjemności- sensytyzacja receptorów- dyskomfort psychofizyczny- powodowanie bólu itp.
20. W praktyce ocenę dobrostanu zwierząt prowadzi się na podstawie obserwacji występowania u nich tzw. Stereotypii behawioralnych, klasyfikowanych jako nienormalne formy zachowania się zwierząt. Przykładem takich nienormalnych zachowań jest: gryzienie krat, pozorowanie żucia, kiwanie głową,zabawy językiem,monotonny spacer,chodzenie po okręgu.Częstotliwość-8tys razy w ciągu dob
21. biorąc pod uwagę konsekwencje produkcyjne wyróżnia się trzy poziomy reakcji behawioralnej o znamionach stereotypii: a) zaawansowane patoetologie- prowadzące do uszkodzeń ciała, poważnie obciążające produkcję (kanibalizm, pterofagia, obgryzanie ogonów, uszu, wygryzanie boków, strefy genitalnej) b)nikłe pateologie- o mniejszym wymiarze ekonomicznym (pozorowanie żucia, potrząsanie uwięzią, chodzenie w kółko), c)odchylenia od naturalnych wzorców- nie obciążające produkcji które są uchwytywane tylko przy wnikliwych systematycznych obserwacjach
22. ekonomiczne aspekty dobrostanu- podstawowymi wyznacznikami w ekonomice dobrostanu są: klasyfikacja strat zdrowotnych i produkcyjnych wynikających z pogorszenia dobrostanu, wybór strategii prowadzącej do minimalizacji strat, bilans nakładów finansowych na polepszenie dobrostanu, bilans zysków wynikających z polepszenia dobrostanu.
23. dobrostan a interakcje „człowiek-zwierzę” przyjazne –klepanie, przywoływanie, głaskanie
Nieprzyjazne- szturchanie i przepędzanie, szokujące- stymulacja stanów lękowych z użyciem elektrycznego tresera. Rola człowieka jego świadomość, kultura i wrażliwość stanowi najważniejszy element w ograniczeniu presji środowiska i utrzymania wysokiego poziomu dobrostanu zwierząt.
24. dobrostan a bezpieczeństwo żywności- HACCP- Analiza Ryzyka i Kontrola Punktów Krytycznych
Ten odcinek kontroli w systemie HACCP nazywany jest często „preharvester food safety” i definiowany jest jako kompleks ciągłych przedsięwzięć na poziomie gospodarstwa, włączając w to produkcję polowa materiałów paszowych ich magazynowanie, wytwarzanie pasz i ich dystrybucję, bioasekurację ferm i dobrostan zwierząt, ochronę środowiska oraz transport zwierząt do rzeźni, dla zapobieżenia lub zminimalizowania zawartości zanieczyszczeń chemicznych, fizycznych i mikrobiologicznych w żywności, przenoszonych drogą pokarmowa przez zwierzęta lub produkty zwierzęce na człowieka, stwarzając ryzyko dla jego zdrowia. Obowiązuje od 1 stycznie 2006 roku
25. produkcja pierwotna- oznacza produkcję uprawę lub hodowlę zwierząt gospodarskich przed ubojem. Gospodarstwa specjalizują się w produkcji zwierzęcej musza przestrzegać właściwych wspólnotowych i krajowych przepisów prawnych odnoszących się do kontroli zagrożeń w produkcji pierwotnej i powiązanych działań w tym: środków kontroli zanieczyszczeń z powietrza ziemi wody paszy nawozów weterynaryjnych produktów leczniczych, środków ochrony roślin i biocydów oraz składowania, przetwarzania i unieszkodliwiania odpadów. Kontroli zdrowia zwierząt i ich dobrostanu, w tym czynników chorób odzwierzęcych.
26. dla oceny zagrożeń poziomu dobrostanu należy wyznaczyć krytyczne punkty kontroli, które wraz z przyjętym systemem monitoringu oraz planem korygującym powinny wchodzić w system nadzoru zdrowotnego stada: powierzchnia kojca stanowiska klatki wybiegu przypadające na 1 zwierzę, swoboda ruchu (uwięzie, kojce indywidualne grupowe, wybiegi pastwisko), rodzaj podłogi legowiska dla zwierząt (ściółkowe, bezściółkowe), ergonomia wyposażenia budynków inwentarskich, warunki mikroklimatu (oświetlenie, temperatura, wilgotność, ruch powietrza, zapylenie, szkodliwe domieszki gazowe), wentylacja budynków (system regulacji, system awaryjny), zabiegi na zwierzętach (kastracje, skracanie ogonków, kiełków itp.), izolacja i opieka nad zwierzętami chorymi, monitoring stereotypii behawioralnych, warunki załadunku rozładunku i transportu zwierząt, nadzór nad produkcją zwierzęcia (identyfikacja zwierząt, codzienna kontrola zwierząt, kwalifikacje personelu obsługującego zwierzęcia, dokumentacja)
27. Deklaracja Praw Zwierząt z 15.11.1975 uchwalone pod patronatem ENESCO, Europejska Konwencja ochrony zwierząt utrzymywanych do celów hodowlanych z 10.03. 1976r, Europejska konwencja o ochronie zwierząt domowych z 13.11.1987r, Europejska konwencja o ochronie zwierząt rzeźnych z 10.05.1979r, Europejska konwencja dotycząc ochrony zwierząt kręgowych przeznaczonych do celów doświadczalnych i naukowych z 18.03.1986r, Europejska konwencja dotycząca transportu międzynarodowego zwierząt z 13.12.1986r.
28. zalecenia obejmują szczegółowe przepisy warunków chowu fermowego zwierząt futerkowych i dotyczy problemów: opieki i dozoru nad zwierzętami futerkowymi, ogrodzenia fermy oraz parametrów jakościowych klatek innych pomieszczeń i urządzeń wykorzystywanych w chowie zwierząt, utrzymania zwierząt i pozyskiwania od nich produktów, zmiany fenotypu i (lub) genotypu hodowlanych zwierząt, oboju zwierząt, badan na zwierzętach
29. kryteria oceny dobrostanu- zadawalający stan zdrowia, prawidłowy wzrost i dojrzewanie, wysoka płodność i produkcyjność, różnorodność prawidłowych form zachowania się w tym oznak przeżywania emocji i przyjemności.
28. doskonalenie zwierząt- działalność hodowcy powodująca przekształcenie struktury genetycznej stada w pożądanym (optymalnym) kierunku jego użytkowania.
29. etapy doskonalenia zwierząt- a) I etap obejmuje: czynności wspomagające genetyczne polepszenie stad b) II etap obejmuje- czynności bezpośrednio wpływające na genetyczne polepszenie stada.
30. Etap I- obejmuje czynności wspomagające genetyczne polepszenia stad. Ocena zwierząt pod względem: zdrowia mi przystosowania do aktualnych warunków utrzymania żywienia, ocena pokroju konstrukcji i kondycji organizmu pochodzenia, kot orla użytkowności i ocena wartości hodowlanej na podstawie różnych źródeł Etap II obejmuje- czynności bezpośrednio wpływające na genetyczne polepszenia stada zalicza się tu: selekcję, dobór par do rozpłodu, przy wybranym systemie kojarzenia czy krzyżowania
31. populacja biologiczna- oznacza grupę osobników jednego gatunku, zamieszkujących ten sam obszar, w tym samym czasie, mogących się swobodnie i skutecznie krzyżować tzn. wydawać płodne potomstwo. Populacja genetyczna- grupa osobników posiadających założenia genetyczne, które mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie. Populacje można podzielić na: naturalne, laboratoryjne, hodowlane. Populacja otwarta i zamknięta.
32. Podstawowe terminy genetyczne: gen- funkcjonalna jednostka dziedziczności zbudowana z odcinka DNA o specyficznym skaldzie nukleotydów. Allele- (geny alleliczne)- para ganów (A i a) wywołujące różne wykształcenie tej samej cechy, zajmujących to samo miejsce (locus) w chromosomach homologicznych. Locus- miejsce w chromosomie w którym zlokalizowany jest określony gen Gameta- komórka płciowa męska lub żeńska charakteryzuje się zredukowana do połowy liczba chromosomów. Heterozygota- zygota o układzie genetycznym w określonym locus występują przeciwstawne geny homozygota- zygota o układzie genetycznym w określonym locus występują dwa jednakowe geny KARIOTYP- uszeregowanie chromosomów, występujących w jądrze komórki somatycznej, w pary homologiczne.
33. podstawowym zjawiskiem w genetyce populacji jest zmienność Zmienność- różnorodność co do wartości i jakości cech jaka obserwujemy wśród osobników. Rodzaje zmienności: indywidualna (osobnicza), grupowa (systematyczna), wewnątrzosobnicza
34. punktu widzenie metod doskonalenie zwierząt można wyróżnić trzy podstawowe grupy cech:
Cechy o prostym dziedziczeniu (Simply- inherited traits) cechy jakościowe (categorical traits), cechy ilościowe inaczej poligeniczne (polygenic traits), cechy progowe (threshold traits)
35. cechy ilościowe inaczej poligeniczne (polygenic traits)
Zmienność większości cech ilościowych
Celem pracy nad doskonaleniem zwierząt jest osiąganie korzystnych fenotypów
36. fenotyp= genotyp +środowisko Fenotyp- całokształt cech organizmu uwarunkowaniem działaniem genotypu i warunków środowiskowych (obok łatwo dostrzegalnych cech morfologicznych do fenotypu zaliczamy również cechy biochemiczne i fizjologiczne) obserwowana jakość lub mierzalna wydajność zwierzęcia pod względem określonej cechy genotyp- całość informacji genetycznej jaka posiada dany osobnik (w węższym znaczeniu założenia dziedziczne warunkują określona cechę) środowisko- warunki w jakich przebywa zwierzę czyli zespół zewnętrznych (niegenetycznych) czynników które maja wpływ na cechy zwierzęcia
37. typy zmienności- zmienność fenotypowa = zmienność genetyczna+ zmienność środowiskowa
δp2= δG2+δE2 podstawowe źródła zmienności genetycznej: losowy rozdział chromosomów, zróżnicowania frekwencji alleli, rekombinacja, mutacje, interakcje alleliczne i nie alleliczne
38. 
G- zmienność genotypowa: A-genetyczna addytywna (sumująca), D-genetyczna nieaddytywna (dominująca), E-zmienność środowiskowa: Ep- środowiskowa stała (systematyczna),
Et- środowiskowa chwilowa (losowa), G*E- zmienność wywołania interakcję środowisko- genotyp
39. efektem matki- tworzy zespół czynników środowiska zewnętrznego, środowiska wewnętrznego i genotypu matki. Wyróżnia się trzy źródła zwiększonego wpływu matki na potomstwo: genetyczne
(wpływ cytoplazmy matczynej komórki płciowej i zawartych w niej plazmogenów: plemniki zawierają wyłącznie chromatynę), oddziaływanie środowiska matczynego (macica) w okresie życia płodowego (prenatalny efekt matki), wpływ matki w okresie karmienia mlekiem (postnatalny efekt matki)
40. parametry genetyczne- odziedziczalność (haritability), powtarzalność- r, korelacja genetyczna- rG
41. Odziedziczalność (heritability)- jest to stopień zmienności założeń dziedzicznych danej cechy na uzewnętrznienie się zmienności w fenotypie.
Odziedziczalność danej cechy- jest to stosunek jej zmienności genetycznej do ogólnej zmienności fenotypowej ,która jest suma zmienności genetycznej i zmienności środowiskowej. Odziedziczalność możemy rozpatrywać: tzw. Szerszym sensie- $h^{2 = \ \frac{\delta_{G}^{2}}{}}$ i w tzw. Węższym sensie
42. powtarzalność- czyli stopień siły zależności między powtarzanymi wartościami fenotypowymi osobników dla danej cechy r= $\frac{\delta_{\text{Ep}}^{2}}{\delta_{p}^{2}}$ przez to określenie rozumiemy podobieństwo między kolejnymi wydajnościami u tego samego osobnika w zakresie jakiejś cechy powtarzalnej tzn. występującej w określonych następstwach po sobie okresach życia dorosłego zwierzęcia.
43. korelacja genetyczna- jeżeli występuje zależność między obserwowanymi (fenotypowymi) wartościami dwóch cech to oznacza, że między tymi cechami zachodzi korelacja fenotypowa. Związek między echami może mieć podłoże: genetyczne i środowiskowe. Przyczyna występowania korelacji są efekty plejotropowe i sprzężenie genów. Współczynnik korelacji rG- mierzy zależność między cechami a dokładniej między wartościami hodowlanymi dwóch cech.
Korelacja środowiskowa- określa wyłącznie siła związku między czynnikami środowiskowymi oddziaływującymi na dwie cechy. Selekcja- wybór zwierząt na rodziców w celu uzyskania jak najlepszego potomstwa. Selekcja będzie efektywna, jeśli pokolenie potomne będzie wyraźnie genetycznie lepsze od pokolenie rodzicielskiego. Miara populacji na selekcje jest postęp hodowlany (różnica w średnich wartościach genetycznych pokolenia potomnego i pokolenie rodzicielskiego czyli odpowiedź potomnego na selekcję pozorna w pokoleniu rodzicielskim).
44.selekcja- wybór zwierząt na rodziców w celu uzyskania jak najlepszego potomstwa. Selekcja będzie efektywna, jeśli pokolenie potomne będzie wyraźnie genetycznie lepsze od pokolenia rodzicielskiego. Miarą reakcji populacji na selekcje jest postęp hodowlany(różnica w średnich wartościach genetycznych pokolenia potomnego i pokolenia rodzicielskiego czyli odpowiedniego pokolenia potomnego na selekcję przeprowadzoną w pokoleniu rodzicielskim )
Selekcja- ocena wartości użytkowej (kontrola użytkowności), ocena wartości hodowlanej (genetycznej), wybór najlepszych genetycznie zwierząt na rodziców następnego pokolenia
45. ocena wartości użytkowej (kontrola użytkowności)- użytkowności mleczna, mięsna, wełnista, nieśna, robocza, rozpłodowa ocena pokroju i ocena wzrostu i rozwoju
46. wartość hodowlana- to wielkość genów osobnika dla jego potomstwa. Szacowana wartość hodowlana( estinated- value-EBV) A=h2 (P- iP) P- fenotyp IP- średnia wartość fenotypowa w populacji h2- współczynnik odziedziczalności
47. ocena wartości hodowanej (genetycznej)- ocena na podstawie jednego źródła informacji: wydajność własna, wydajność rodzeństwa, wydajność potomstwa (wydajność potomstwa będącego półrodzeństwem, wydajność potomstwa złożonego z grup pełnego rodzeństwa) ocena na podstawie kilku źródeł informacji- metoda indeksu selekcyjnego, ocena na podstawie wielu pomiarów jednej cechy, ocena na podstawie pomiarów cech skorelowanych, ocena łącznej wartości hodowlanej
48. selekcja zwierząt będzie skuteczna tylko Wedy gdy kryterium wybory stanowić będzie: łączna wartość hodowlana, lub wartości hodowlane najważniejszych gospodarczo cech użytkowych zwierzą, liczba cech doskonalonych będzie ograniczona, naciski selekcyjne skierowane na poszczególne cechy
49 .selekcja: a) naturalna- odnosi się do warunków naturalnych w środowisku hodowlanym jej znaczenie jest mniejsze lub prawie całkowicie wyeliminowane b) sztuczna (zootechniczna)- dokonywany przez hodowcę wybór zwierząt do rozpłodu
50. selekcja kryteria podziału- ze względu na końcowy efekt selekcyjny, ze względu na rodzaj reakcji na selekcję, ze względu na liczę decyzji selekcyjnych, ze względu na wielkość jednostki selekcyjnej, ze względu na liczbę doskonalonych cech a) ze względu na końcowy efekt selekcyjny- kierunkowa- obrazem będzie zmiana średniej wartości danej cechy
Stabilizująca- wyrównanie danej cechy w stadzie bez zmiany jej wartości średniej
ROZDZIELCZA- gdy dąży się do otrzymania zwierząt o krańcowych wartościach cechy
b) ze względu na rodzaj reakcji na selekcję- bezpośrednia- gdy selekcję prowadzi się na podstawie wartości cechy doskonalonej pośrednia- gdy selekcję stosujemy na podstawie pomiarów cechy skorelowanej z cechą doskonaloną (selekcja skierowana na jedną cechę zmienia również wartość wszystkich cech skorelowanych z cechą selekcjonowaną- jest to związane z plejotropowym działaniem genów a także sprzężeniem genów)
c) ze względu na liczbę decyzji selekcyjnych- jednostopniowa- całą stawkę ocenianych zwierząt jednorazowo dzieli się na dwie klasy, z których gorsza jest poddana brakowaniu a reszta jest używana do rozpłodu (niema zastosowania w dużych obiektach), wielostopniowa- eliminuje się z oceny znaczną liczbę zwierząt podczas kolejnych decyzji selekcyjnych; najczęściej stosuje się selekcje 3-4 stopniową .d) ze względu na wielkość jednostki selekcyjnej- indywidualna- podczas selekcji na postawie np.: łącznej wartości hodowlanej, wybieramy pojedyncze osobniki rodzinowa, grupa- jednostką selekcyjną nie jest pojedynczy osobnik ale cała grupa osobników spokrewnionych ze sobą ; pod uwagę bierze się średnią wartość cechy całej rodziny e) ze względu na liczbę doskonalonych cechy: na jedną cechę ,na kilka cech – może odbywać się trojako
51. selekcja następcza- polega na doskonaleniu najpierw jednej cechy, a po osiągnięciu zadawalający rezultatów w tej cesze, na doskonaleniu drugiej, wreszcie trzeciej i następnych
Selekcja niezależna- polega na określaniu dla każdej cechy pewnego minimalnego poziomu i zatrzymania do hodowli zwierząt spełniających te kryteria selekcja na podstawie indeksu selekcyjnego- polega na zatrzymaniu do hodowli zwierząt o najwyższych wartościach indeksu łącznej wartości hodowlanej
52.skuteczność selekcji zależy od: dokładności oszacowania wartości fenotypowej i genetycznej cechy, płodność i plenność wyselekcjonowanych zwierząt, genetycznej zmienności w selekcjonowanym stadzie, trafność doboru par zwierząt do rozpłodu, umiejętności wytyczenia realnego programu doskonalenia populacji lub stada
53. kryteria wyboru rodzaju selekcji: wielkość zmienności genetycznej w stadzie, liczba doskonalonych jednocześnie cech, korelacja między cechami, wartość odstępu między pokoleniami , liczebność populacji, struktury hodowlanej populacji, stopnia spokrewnienia i inbredowania populacji, rodzaj cech: cyklicznie powtarzające się jakościowe ilościowe, rodzaj współdziałania genów wartość rynkowa poszczególnych osobników, specyfiki biologicznej gatunku
54.proces selekcji wydłuża się gdy- odziedziczalność cechy jest niska, stopień reprodukcji jest niski, odstęp między pokoleniami jest długi, poddaje się doskonaleniu dużo cech, występują niekorzystne korelacje genetyczne fenotypowe między doskonalonymi cechami
55. wykorzystanie biotechnologii ochronie zasobów genowych zwierząt: łatwiejsze tworzenie materiału biologicznego, łatwy transport materiału biologicznego, niskie koszty ochrony metodami ex situ, większa zmienność genetyczna, inseminacja sztuczna, pozaustrojowa (In vitro) „produkcja” zarodków, regulacja i oznaczanie płci na poziomie gamet i zarodników, zastosowanie cystometrii przepływowej w seksowaniu i w ocenie nasienia, kriokonserwacja nasienia oocytów i zarodków
56. klonowanie zwierząt- uzyskanie grupy osobników o identycznych genotypach trans geneza zwierząt- wprowadzenie go genomu zwierząt nowych jakościowych informacji genetycznych (z pominięciem konwencjonalnych metod krzyżowania.
57. sztuczna inseminacja- najpowszechniej jest stosowana w rozrodzie bydła (głównie mlecznego) oraz świń, owiec, kóz: ma znaczenie w hodowli koni, zwierząt futerkowych(lisy pospolite, lisy polarne, króliki), drobiu oraz pszczół i ryb. Inseminacja daje możliwość przeprowadzenie lepszej, dokładniejszej oceny samców, uwzględniającej różne warunki środowiskowe i różne systemy utrzymania. Konsekwencją tego jest wiarygodna ocena i skuteczniejsza selekcja oraz zwiększenie przewagi genetycznej wybranych rodziców, zwłaszcza genów. Zniesienie bariery sanitarno-weterynaryjnej, tworzenie rezerw genetycznych ras i gatunków zagrożonych, zmniejszenie ryzyka przenoszenia chorób zakaźnych, eliminacja z populacji nosicieli niekorzystnych genów w tym genów letalnych bądź związanych z chorobami genetycznymi, możliwość zapłodnienie w tym samym czasie większej liczby samic (po wcześniejszej synchronizacji rui) i uzyskanie dużych grup potomstwa tworzących liczniejsze grupy technologiczne, główna metoda przenoszenia postępu hodowlanego z części aktywnej populacji do populacji masowej a także z krajów rozwiniętych do krajów rozwijających się. 58. Przenoszenie zarodków (Embryo Transfer- ET)- największą rolę odgrywa w hodowli bydła i owiec, ostatnio zyskuje na znaczeniu także w hodowli koni, natomiast nie ma większego zastosowania w hodowli świń. 59. Rozwój metod pozyskiwania zarodków: metoda chirurgiczna polegająca na poubojowym wycięciu jajowodów, metoda chirurgiczna pozwalająca pozyskiwać przeżyciowo embriony, metoda niechirurgiczna pozyskiwanie embrionów przez wypłukanie z dróg rodnych (metoda o stosunkowo dużej efektywności) współczesne metody- a) standardowa- wypłukiwanie embrionów i przenoszenie świeżych lub mrożonych do dróg rodnych biorczych b) OPU- IVP- ET (pobieranie oocytów, dojrzewanie oocytów in vitro, hodowla zarodków In vitro) c) pobieranie oocytów od ubitych młodych zwierząt w połączeniu w metodą IVP- ET. Dwie grupy samic: dawczynie zarodków (samice genetycznie najlepsze), biorczynie zarodków (samice charakteryzujące się dobrym zdrowiem) 60. Etap przenoszenia zarodków: wywołanie owulacji mnogiej (podanie samicom- dawczyniom gonadotropin przysadkowych lub pozaprzysadkowych w odpowiednim momencie cyklu rujowego ); wadą mnogiej owulacji jest ryzyko wystąpienia zaburzeń w zapłodnieniu lub w rozwoju zarodków- spowodowanych stymulacją hormonalną. Oocyty można pozyskiwać także od niedojrzałych płciowo samic. 61. Synchronizacja rui- poddane jej biorczynie zarodków, alby przygotować je do przyjęcia embrionów (organizm biorczyń musi być w tej samej fazie rujowej, co organizm dawczyń), synchronizację uzyskuje się poprzez podanie odpowiednich hormonów, synchronizacja nie jest konieczna gdy stosujemy zarodki mrożone. Pozyskiwanie zarodków: w przypadku bydła stosuje się metodę niechirurgiczną (wprowadzenie do rogów macicy specjalnych cewników i za ich pomocą przepłukiwanie jamy macicy), od świń zarodki pozyskuje się metodą chirurgiczną lub poubojowo. 62. Ocena zarodków i manipulacja na zarodkach: wypłukane zarodki poddaje się ocenie morfologicznej oraz określa się och fazę rozwojową (zarodki będące w zbyt wczesnej fazie rozwoju dojrzewają, do czasu transferu, w hodowli in vitro), zarodki mogą być natychmiast przenoszone do dróg rodnych biorczyń lub zostać poddane kriokonserwacji, zarodki przed transferem można poddać licznym manipulacjom takim jak: seksowanie, dzielenie zarodków, klonowanie itp., do dróg rodnych samic wprowadza się cewniki, przy pomocy których umieszcza się zarodniki w rogu macicy lub w jajowodach (w zależności od specyfiki gatunku) 63. Metoda Pvum Pick Up- in vitro- Embryo Transfer (OPU-IVP-ET)- izolacja oocytów poprzez funkcje pęcherzyków jajnikowych (OPU); oocyty można pozyskiwać od samic w trakcie cyklu rujowego oraz po stymulacji hormonalnej, po pobraniu oocytów zakłada się ich hodowlę in vitro do uzyskania przez oocyty dojrzałości (IVM- In vitro Maturation), zapłodnienie ich in vitro (IVF- in Vitro Fertilization), hodowla in vitro zarodków (do osiągnięcia stadium blastocysty IVC- in vitro Culture), kriokonserwacja lub przeniesienie do dróg rodnych biorczyń (ET- Embryo Transfer) 64. Głowne zadanian transferu embrionów (ET): zwiększenie stopnia reprodukcji samic, skrócenie odstępu między pokoleniami, przyspieszenie postępu hodowlanego, zwiększenie udziału ścieżki matka- syn w A(delta)G, zwiększenie dokładności oceny wartości hodowlanej samic, ułatwienie transportu materiału genetycznego, ułatwienie tworzenia rezerw genetycznych w małych populacjach i umożliwienie ich szybkiego namnażania, ułatwienie testowania nosicieli niebezpiecznych chorób i niekorzystnych genów, możliwość ochrony stad przed chorobami zakaźnymi 65. Pierwsze próby mechanicznego łączenia gatunków DNA różnych gatunków zwierząt przypadkowy sukces? *chimera „owca-koza” (2n=57), mechaniczne połączenie DNA gamet owcy (2n=54) i kozy (2n=60) 66. Różne różne formy wykorzystanie gamet i zarodków: podział i klonowanie, kojarzenie klonów, zapłodnienie n vitro oocytów, zapłodnienie in vitro oocytów, łączenie gamet tej samej płci, regulacja płci zarodków
67. klasyczne klonowanie ssaków: rozwój biologii molekularnej dał możliwość klonowania ssaków, również człowieka, DNA w ludzkiej komórce jajowej nie różni się pod względem chemicznym od DNA owcy czy kota. Dzielenie embrionu składa się z 1 komórek 67. Sklonowanie dolly- matka genetyczna, matka dawczyni jaja, DNA matki genetycznej przejęło dowodzenie” w komórce jajowej która wkrótce zaczęła się dzielić, wyklinowana komórka rosła na pożywce 68.. Trzecie pokolenie klonów króliczych- klony pokolenia 1,2 i 3 powstały w IGHZ PAN w Jastrzębcu k. Warszawy 69. Wsobność- wynik kojarzenia między krewnymi. Wśród roślin krańców przypadkiem wsobności jest samozapłodnienie hermafrodytów. Wynikiem tego zjawiska jest wzrost homozygotyczności i depresja wsobna.
70. współczynnik pokrewieństwa- to prawdopodobieństwo że dwoje krewnych na allele, które są identyczne w wyniku pochodzenia od wspólnego przodka. Gdy dwa osobniki (x i y) nie SA inbredowane, ani żaden ich wspólny przodek nie jest inbredowany, wtedy współczynnik pokrewieństwa obliczamy ze wzoru: Rxy= Σ (0,5) n1+n2 71. Dobór zwierząt do kojarzenia- cel: utrwalenie pewnych cech i ujednolicenie pogłowia (pożądane w stadiach towarowych); zwiększenie zmienności wśród potomstwa (potrzebne w stadach hodowlanych). Kojarzenie wybranych zwierząt: losowe, na podstawie ustalonych kryteriów: podobieństwo lub niepodobieństwo genetyczne, podobieństwo lub niepodobieństwo fenotypowe. 72. Kojarzenia zwierząt na podstawie podobieństwa i niepodobieństwa genetycznego- kojarzenie osobników podobnych genetycznie (spokrewnionych); podobieństwo spowodowane wspólnym pochodzeniem: kojarzenie krewniacze kazirodcze (rg ≥25%), kojarzenie krewniacze właściwe (10% ≤ rg >25%), kojarzenia krewniacze umiarkowane (rg< 10%). Kojarzenie osobników niepodobnych genetycznie: krzyżowanie ras, linii, rodów, różne formy kojarzenia wolnego (głównie zwierząt z odmiennych linii, innych rejonów użytkowania itp.) 73. Kojarzenia na podstawie podobieństwa i niepodobieństwa fenotypowego- kojarzenia osobników podobnych lub niepodobnych fenotypowo- assortative miting (tzw wybiórcze, oparte na zewnętrznym podobieństwie lub niepodobieństwie osobników, bez względu a ich pochodzenie): wybiórcze dodanie (dobór heterogeniczny)- gdy partnerzy są podobni fenotypowo, wybiórcze ujemne (dobór heterogeniczny)- gdy partnerzy są niepodobni fenotypowo 74. Stosowanie kojarzeń wybiórczych w hodowli zwierząt: kojarzenie wybiórcze dodatnie to łączenie osobników podobnych: najlepszych samców z najlepszymi samicami, dobrych samców z dobrymi samicami, przeciętnych samców z przeciętnymi samcami itp. Kojarzenia wybiórcze ujemne to najczęściej kojarzenia kompensacyjne (wyrównawcze) i „korekcyjne” bo polegają na łączeniu najlepszych samców z gorszymi samicami stada podstawowego: przy użyciu tego rodzaju kojarzenia poprawiano typ mleczny w USA (Schaeffer) i w Kanadzie (Burnside), kojarząc przeciętne pokrojowo krowy z buhajami wybitnymi pod względem typu mlecznego. 75. Wykorzystanie kojarzeń krewniaczych w hodowli zwierząt- tworzenie linii inbredowanych (wsobnych), głównie w hodowli zwierząt laboratoryjnych ale także w hodowli komercyjnej wyspecjalizowanych firm (tworzenie linii mieszańców użytkowych drobiu, świń i innych gatunków zwierząt użytkowych); z reguły stosuje się regularne kojarzenia w bliskim pokrewieństwie przez wiele pokoleń; utrwalenie cech mieszańców jako końcowy etap krzyżowania (twórczego, polepszającego, wypierającego); z reguły stosuje się 2-3 pokolenia kojarzeń krewniaczych (kolejno: kazirodcze, umiarkowane i właściwe); hodowla na linię wybitnego przodka- „rekonstrukcja” genotypu wybitnego rozpłodnika. 76. Regularne kojarzenia krewniacze: pełnego rodzeństwa, półrodzeństwa, potomka z młodszym rodzicem, wsteczne potomka z rodzicem 77. Skutki kojarzeń krewniaczych: wzrost homozygotyczności i podobieństwa między rodzicami oraz potomstwem (proporcjonalne do współczynnika pokrewieństwa między rodzicami), a w konsekwencji większa dokładność oceny na podstawie rodowodu; nasilenie kojarzeń krewniaczych w populacji prowadzi do szybkiego zwiększenia homozygotyczności, praktycznie niezależnie od wielkości h2, a w konsekwencji prowadzi do: częstsze ujawnianie się genotypów letalnych i działania genów recesywnych (np.: BLAD, DUMPS, citrullinrmia) 78. Zmienność genetyczna populacji- wzrost homozygotyczności (utrata zmienności genetycznej) wskutek ograniczenia liczby ojców w populacji.
79. skutki wzrostu homozygotyczności: depresja inbredowa, wzrost frekwencji genotypów letalnych
80. utrata zmienności genetycznej- sposoby przeciwdziałania: wybór 4-5 buhajów (2-3 knurów) z każdej partii n testowych rozpłodników, unikanie kojarzeń krewniaczych, rotowanie samców, analiza rodowodów, systemy komputerowe wspomagające dobór (np.: REBU). 81.stosowanie metod hodowlanych w obrębie rasy polega na wykorzystaniu zmienności addytywnej. Łączenie zwierząt tej samej rasy nazywamy kojarzeniem. Praca hodowlana w obrębie populacji dostarcza trwałych efektów w postaci postępu hodowlanego i jego stałej akumulacji z pokolenia na pokolenie. Gdy łączymy zwierzęta różnych ras lub linii rodów, wtedy stosujemy krzyżowianie. Pozwala ono na wykorzystanie całej zmienności genetycznej (addytywnej i nieaddytywnej). 82. Metody krzyżowania- krzyżowanie hodowlane: twórcze- tworzenie nowej rasy, gdy rasy współczesne nie posiadają walorów pożądanych w hodowli zwierząt danego gatunku, polepszające- szybka poprawa genetyczne rasy lokalnej przez wprowadzenie genów rasy doskonalszej genetycznie, wypierające- zastąpienie rasy pierwotnej rasą szlachetna, gdy rasa szlachetna źle się adaptuje do lokalnych warunków. 83. Program krzyżowania wypierającego bydła rasy cb z rasą Welch Black: I etap: krowy cb x buhaje WB=F1 (50% genów rasy WB)- buhajki na rzeź, jałówki do hodowli w II etapie. II etap- krowy F1 x buhaje WB =F2 (75% genów rasy WB)- buhajki i jałówki do hodowli w III etapie. III etap: F2 x buhaje WB = F2 (87,5% genów rasy WB)- buhajki i jałówki do hodowli w IV etapie. Iv etap- krowy F3 x buhaje WB= F4 (93,75% genów rasy WB)- buhajki i jałówki i po ocenie i selekcji wpisane do księgi głównej; buhaje zostaną skierowane do rozpłodu w stadach hodowlanych i użytkowych). 84. Metody krzyżowania- krzyżowanie towarowe- uzyskanie efektu heterozji lub nowych właściwości (komplementarności cech) mieszańców: proste (2-, 3- i 4), rotacyjne (przemienne), wsteczne 85. Przeciętne efekty heterozji – płodność i plenność- 5-10%, zdolność do opasu, mleczność- 0,8 %, wartość rzeźna- 0-5%
86. wykorzystanie metod krzyżowania w hodowli- sporadyczne w zakresie krzyżowania hodowlanego (twórcze, polepszające, wypierające), coraz powszechniejsze wykorzystanie krzyżowania towarowego; krzyżowanie ras (linii) sprzyja systematyczne odchodzenie od tradycyjnej selekcji wewnątrz jednej populacji (hodowli w obrębie rasy), coraz większego znaczenia nabiera kierunek użytkowania (typ użytkowy), a zmniejsza się znaczenie rasy, zwłaszcza wobec powszechnego korzystania z zasobów genetycznych ras popularnych (ras zasięgu globalnym) 87. Rodowód- jest to usystematyzowany zapis przodków osobnika, którzy łączą się z nim poprzez jego rodziców. Usystematyzowanie polega na zachowaniu kolejności pokoleń przodków. Pokolenie rodziców jest I pokoleniem przodków, pokolenie dziadków II, pradziadków III pokoleniem przodków. Linie pionowe szachownicy rodowodowej oddzielają pokolenia przodków a pionowe przodków każdego pokolenia. Główna linia pionowa dzieli rodowód na dwie strony: stroną przodków ojca i stronę przodków ojca. Liczba przodków w dalszych pokoleniach rośnie o wartość 2N. 88. Rodzaje rodowodów- głębokie- to takie które zawierają co najmniej pięć pokoleń przodków, płytkie lub niepełne- znana jest mniejsza liczba pokoleń lub dane są niekompletne. Brak informacji oznaczamy symbolami NN (nieznany przodek). 89. Rodowody klamrowe- w takim rodowodzie u góry zapisywani są przodkowie ze strony ojca, a w dolnej połowie przodkowie matki i zawsze osobniki płci męskiej u góry, a żeńskiej u dołu. Nie uwzględniają one szczegółów odnoszących się do przodków, służą przede wszystkim do obliczania spokrewnień między określonymi osobnikami lub analizowania kojarzeń poszczególnych przodków. 90. Współczynnik inbredu osobnika X możemy obliczyć ze wzoru:
Fx= Σ($\frac{1}{2}$) n1+n2+1 (1+F A). gdzie n1,n2 oznaczają liczby pokoleń dzielących wspólnego przodka od każdego z rodziców Σ- sumowanie po wszystkich ścieżkach łączących rodziców osobnika X, F A- współczynnik inbredu wspólnego przodka. 91. Liczba gatunków ssaków których futra wykorzystywane są przemysłowo: drapieżne 80, góralkowate 2, gryzonie 30, małpiatki 1, naczelne 5
92. zwierzęta futerkowe można podzielić na 3 zasadnicze grupy: zwierzęta hodowane od dawna głównie na futra, zwierzęta futerkowe udomowione niedawno lub znajdujące się w trakcie udomowienia (lis polarny, lis pospolity, norka amerykańska, jenot europejski, tchórz, szop racz, fretka, tchórzofretka, skunks, szynszyla mała, nutria, piżmak)i), zwierzęta będące w okresie prób hodowlanych i wstępnego udomowienia (borsuk amerykański, jenot japoński, kojot, lis szary, kuna kanadyjska, kuna domowa, kuna leśna, bóbr sobół, ryś, popielica syberyjska, opos amerykański, szynszyla krótkoogoniasta )93. Pokrycie ciała kręgowców skóra- izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych), udział w oddychaniu (tylko kręgowce niższe), termoregulacja, udział w gospodarce wodno- elektrolitowej (gruczoły potowe), odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno), melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym), wchłanianie niektórych substancji, gospodarka tłuszczowa, gospodarka witaminowa (synteza prowitaminy D3) 94. Budowa skóry kręgowców: naskórek (epidermis), skóra właściwa (Curtis vera), tkanka podskórna (hypodermis) 94. Do podstawowych właściwości skóry futrzarskiej jako całości należy: grubość, wytrzymałość i ciągliwość, powierzchnia skóry, jej masa, właściwości ciepłochronne, trwałość w użytkowaniu 95. Właściwości cieplne zależą od: ilości powietrza znajdującego się między włosami i we włosach, gęstości i wysokości włosów, stosunku ilościowym włosów puchowych do pokrywowych
96. trwałość futra uwarunkowana jest: budową histologiczną włosów i skóry, stopniem osadzenia włosów w skórze, stosunkiem ilościowym włosów puchowych do pokrywowych, okres pozyskania
97. budowa włosa- włos właściwy (łodyga), korzeń, cebulka włosowa. W przekroju poprzecznym włosa możemy wyróżnić trzy warstwy: oskórek (łuska, powłoczka), korę, rdzeń
98. budowa oskórka- włosy podszyciowe- pierścieniowy (zapobiega przenikaniu wody do wnętrza włosa), włosy pokrywowe- owalne (nadaje im połysk), włosy czuciowe- brukowy. Warstwa rdzeniowa: fragmentaryczny, drabinkowy, kolumnowy, kradkowy. W chwili zakończenia wzrostu włosa komórki warstwy rdzeniowej zamierają i wypełniają się powietrzem które pełni rolę izolatora przed utratą ciepła. 99. Rodzaj włosów: okrywa włosowa składa się z włosów: pokrywowych (przewodnie i ościste), podszyciowe (przejściowe i puchowe), 100. Struktura okrywy włosowej jenota: warstwa pokrywowa, warstwa podszyciowa, skóra. 101. Różne formy rozmieszczenia włosów w skórze: a) rozproszony- okrywy pierwotne szczeniąt zwierząt futerkowych b) liniowy- okrywy włosowe zwierząt futerkowych c) pęczkowy- okrywy włosów niektórych gryzoni (świstak, suseł) d) kępkowy- okrywy większości zwierząt futerkowych 102. Schemat kępkowego rozmieszczenia w skórze pęczków włosów puchowych i ościstych oraz pojedynczych włosów przewodnich: włos przewodni, włosy ościste, pęczki włosów puchowych, skóra naskórek, cebulki włosowe. 103. O wartości i przydatności skór zwierząt futerkowych do celów futrzarskich decydują cechy: gęstość i grubość okrywy, wysokość i wyrównanie okrywy, skład sprężystość puszystość włosów, miękkość barwa połysk okrywy włosowej, ciepłochronność i trwałość futra 103. Okrywy włosowe- a) długowłose (włosy pokrywowe długości >40 mm), średniowłose (włosy pokrywowe długości 20-40mm), krótkowłose (włosy pokrywowe długości <20 mm). 104. Lis polarny Vulpes vulpes 1884 r- początek hodowli mięsożernych zwierząt futerkowych, lis pospolity odmiana barwna- srebrzysta, odmiany mutacyjne lisa srebrzystego standard silver Fox Alaskan silver Fox, lisy o recesywnym umaszczeniu barwy zasadniczej odmiany brązowe calicott Brown burgundy 1973 lis pospolity „perła jezior” , lis odmiana niebieska i biała pearl1 albino lis platynowy, lis pospolity biało pyski, lis pospolity białoszyjny, lis płomienisty, czytnik „fire”- lisy o umaszczeniu „ognistym” geny te (lub pojedynczy gen) powodują wytwarzanie wyłącznie feomelaniny (barwnik żółty lub pomarańczowy) melanina (barwnik brązowy lub czarny) w ogóle nie powstaje, snow glow „płonący śnieg” homozygota- pod względem genów (genu) czynnika „ognistości” , lis polarny Alopex lag opus, lis polarny niebieski (7 odcieni barwnych), odmiany o recesywnym umaszczeniu :biała zimowa- potar Fox, lis arktyczny perłowy, lis szafirowy szwedzki odmiany o dominującym umaszczeniu- jotun- niebieska gwiazda, Laponia- lis perłowy odmiany barwne jenota- standardowy, biała, plamista motley’a 104. Koza domowa- udomowienie ok 11000 lat p.n.e a) pogłowie kóz na świecie: Chiny 183207, Indie 120000, Pakistan 54700, Sudan 42000, Bangladesz 34500, Nigeira 28000, Grecja 5362, Polska 170 b) pogłowie kóz mlecznych na świecie- Indie 23800, Sudan 22000, Bangladesz 16600, Iran 12700, Pakistan 7435, Indonezja 5500, Grecja 3800, Polska 0 c) znaczenie i walory użytkowe kóz: wszechstronne użytkowe zwierze, wysoka wartość mięsa i mleka, wczesna dojrzałość płciowa i rozpłodowa, małe wymagania żywieniowe d) w chowie kóz wyróżnia się 5 kierunków użytkowania:
Mleczny, mięsny, wełnisty, puchowy, wszechstronnie użytkowy e) kierunek mleczny- sanneńska 80-120 kg 50-90kg, brązowa górska, koza toggenburska f) kierunek mięsny- 90-100kg 65-75kg koza burska, zachodnioafrykańśka koza karłowata g) kierunek wełnisty- koza angorska h) kierunek puchowy- koza kaszmirska h) kierunek wszechstronny- sandomierskie, kazimierzowskie, karpackie
I): systemy utrzymania- wolnostanowiskowy (w boksach)- zalety: zwierzęta są swobodne, utrzymywane są w koziarni na głębokiej ściółce obornik jest wybierany jest 2-3 razy do roku, w koziarni zimą jest ciepło obornik jest dobry izolatorem, małe nakłady robocizny, konstrukcja budynku i urządzeń w koziarni nie wymagają dużych nakładów finansowych minusy: kozy w boksach muszą być grupowane nożne z rożnymi bezrożne z bezrożnymi, podczas okresu rujowego trudniej znaleźć grzejące się kozy, wymagane są większe powierzchnie na legowisko dla kóz, należy przeznaczyć osobne pomieszczenie na dojarnię, trudniej wykonać wszelkie zabiegi zootechniczno- weterynaryjne
j) system utrzymania- alkierzowy na uwięzi zalety: na kozę przeznacza się mniej powierzchni legowiskowej, indywidualne stanowiska pozwalają zwiększyć uwagę na potrzeby każdego zwierzęcia, kozy mają bliższy kontakt z człowiekiem i są spokojniejsze podczas sprzedaży i wystaw hodowlanych, można stosować indywidualne żywienie w zależności od wydajności dziennej mleka czy stanu fizjologicznego kozy Wady: konstrukcja budynków wykonanie indywidualnych stanowisk oraz wyposażenie ich znacznie zwiększa koszty prowadzonej hodowli, system pracochłonny codziennie trzeba usuwać obornik spod kóz czyścić indywidualnie koryta, kozy są unieruchomione co jest sprzeczne z ich naturą, budynek ma gorszą wentylację jeżeli stanowiska nie są ażurowe a zimą kozy mogą mieć kłopoty ze zdrowiem k) minimalne warunki utrzymania kóz- kozy w pomieszczeniach inwentarskich utrzymuje się: na stanowiskach na uwięzi- utrzymuje sie wyłącznie dorosłe samice z wyjątkiem kóz w okresie porodu i odchowu koźląt, pojedynczo z wyjątkiem koźląt lub grupowo, kozom zapewnia się możliwość korzystania z wybiegów. Wymiary stanowisk dla kóz utrzymywanych na uwięzi powinny wynosić co najmniej szerokość 0,75m długość 1,35m powierzchnia kojca pojedynczego powinna wynosić co najmniej w przypadku utrzymania: ozy dorosłej 1,5m2 i dodatkowo co najmniej 0,3m2 dla koźlęcia ssącego kozła 1,5m2 kozła reproduktora 3m2. Powierzchnia wybiegu w przeliczeniu na jedną sztukę powinna wynosić co najmniej: na kozę 4m2 na kozła 6m2, w pomieszczeniu inwentarskim dla kóz wymagania dotyczące mikroklimatu są następujące: wilgotność powietrza nie powinna przekraczać 80% ruch powietrza do 8,5 m/s temperatura powietrza powinna wynosić co najmniej 8 C l) wiek dojrzałości płciowej 4-6miesięcy, wiek dojrzałości rozpłodowej 7-8, masa ciała przy pierwszym kryciu 3-4kg, m) monoestryczne- nasilenie aktywności płciowej występuje między II połową sierpnia a I połową grudnia. Długość okresu cyklu rujowego 21 dni długość okresu rui 24-36 godzin. W słownictwie zootechnicznym przyjęto nazywać ruje kozy- bekaniem. Metody rozpoznawania rui u samic- obserwacja zachowania samicy, wygląd zewnętrznych narządów rodnych samicy, próba z samcem. Owulacja- uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka Graafa (jajnikowych) owulacja występuje 33 godziny po rozpoczęciu rui, długość okresu życia komórki jajowej to 34godziny, skuteczne unasienienie po rozpoczęciu rui 6-12 h metody krycia- naturalne: haremowe, z ręki sztuczne- inseminacja nasieniem świeżym lub mrożonym. Na jednego dorosłego kozła może przypadać w systemie haremowym 23-40 kóz w kryciu z ręki 40-80 kóz
Wyszukiwarka