TERMOREGULACJA
1.Zwierzęta zmienno- i stałocieplne, ekto- i endotermalne, brady- i tachymetaboliczne
Podział ze względu na zdolność utrzymania stałej temperatury wewnętrznej
Stałocieplne (homeotermiczne) ptaki i ssaki
Zmiennocieplne (poikilotermiczne) gady płazy ryby
Względnie stałocieplne (hetero termiczne) zwierzęta zapadające w sen zimowy
Podział ze względu na główne źródło ciepła
Zwierzęta ektotermiczne u których produkcja ciepła jest na niskim pozomie i które czerpią energię głównie ze środowiska
Zwierzęta endotermiczne u których źródłem ciepła jest wewnętrzna produkcja metaboliczna
Owady podczas lotu można uważać za endotermy Lae by zapoczątkowaćlot musza najpierw pochłonąć ciepło energii słonecznej czyli zachowują się jak ektodermy.
Podział ze względu na tempo metabolicznej produkcji ciepła
Bradytermiczne –powolna produkcja ciepłą
Tachytermiczne-szybka produkcja ciepła
2. Bilans cieplny organizmu
U zwierząt stałocieplnych utrzymanie niezmiennej temperatury wewnętrznej opiera się na utrzymaniu równowagi między ciepłem wytwarzanym a oddawanym do środowiska
M=H gdzie
M-ilość ciepła powstającego podczas przemian metabolicznych
H-ilość ciepła oddawanego do otocznia.
Wniosek; straty ciepłą musza wzrosnąć o taką samą wartość o jaką wzroście produkcji energii, zatrzymanie nadmiaru energii metabolicznej M>H będzie skutkowało wzrostem temperatury organizmu. Wówczas jeśli owa zatrzymaną energię oznaczymy jako S otrzymamy równanie
M=H+S dodatni bilans cieplny
Gdy następuje wzrost oddawanie ciepłą do organizmu M<H wówczas równanie przyjmie postać
M=H-S ujemny bilans cieplny
3.Rodzaje wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem
Wyróżniamy cztery sposoby wymiany ciepła ;
Promieniowanie Hr
Konwekcję Hc
Przewodzenie Hd
Parowanie He
M=H= Hr +Hc +Hd +He
4. Wymiana ciepła przez promieniowanie
Promieniowanie cieplne (termiczne, temperaturowe) spowodowane jest ruchem atomów I cząsteczek na skutek działania energii cieplnej doprowadzonej z zewnątrz lub energią z wnętrza ciała.
Przy pochłanianiu energii promieniowania zmienia się ona powtórnie w energię cieplną
Energia cieplna- emisja promieniowania- absorpcja-energia cieplna
Każde ciało o temperaturze powyżej zera bezwzględnego emituje promieniowanie
Przy temperaturze wyższej niż 500 oC promieniowanie staje się widzialne
Wzrost temperatury ciał emitujących promieniowanie powoduje zmianę długości fal z długich na krótkie. Czyli im cieplejsze ciało tym krótsze fale (pociąga to za sobą zmianę barwy ciał żarzących czerwony- żółty biały- niebieski)
Ciała organizmów żywych emitują promieniowanie podczerwone (fale długie. W wypadku niedźwiedzi polarnych jest całkowicie pochłaniane przez sierść i nie da się ich oglądać w podczerwieni :P ) Promieniowanie to nie przechodzi przez szkło, generalnie mam małą zdolność przenikania.
W przypadku promieniowania cieplnego o małej długości fal, jest to również promieniowanie cieplne. Należy tu promieniowanie słoneczne oraz promieniowanie nadfioletowe.
Absorpcja tego promieniowanie jest uzależniona od rodzaju pokrywy włosowej.
Zwierzęta dzięki przewodzeniu tracą około 40-50% ciepła (przy środowisku termicznie neutralnym)
O wielkości strat na drodze promieniowania decyduje temperatura skóry oraz temperatura przedmiotów pochłaniających je.
Skutki pozytywne- prosięta ogrzewające się nawzajem
Skutki negatywne- transport tucznikow w wysokiej temperaturze.
5. Konwekcyjna wymiana ciepła
Oddawanie ciepłą na drodze konwekcji polega na ogrzewaniu przyskórnych warstw powietrza oraz jego ruchu w kierunku od powierzchni skóry. Przemieszczanie się warstw powietrza jest spowodowane różnica w ich gęstości.
O wielkości strat na drodze konwekcji decydują ; temperatura (różnica między temperaturą skóry a temperaturą powietrza. Jeżeli wartości będą równe nie będzie następowało oddawanie ciepła przez konwekcję), ruch powietrza, wielkość powierzchni ciała
Wielkość strat w środowisku termicznie neutralnym wynosi około 40%
Konwekcję dzielimy na
Naturalną – gdy ruch powietrza uwarunkowany jest zmianą gęstości powietrza przylegającego do skóry na skutek podwyższenia jego temperatury, wynikającego ze wzrostu temperatury organizmu.
Wymuszona- gdy ruch powietrza jest czynnikiem spoza organizmu (np. wiatr)
6. Wymiana ciepła przez przewodzenie
Mniejsze znaczenie ilościowe w utrzymaniu homeostazy
Przewodzenie polega na przechodzeniu ciepła z organizmu do przedmiotów o niższej temperaturze będących w bezpośrednim kontakcie ze skórą. (np. podłoga).
W tym wypadku to cechy podłoża takie jak temperatura, przewodnictwo cieplne i pojemność cieplna materiału determinują wielkość strat cieplnych.
Ważne w chlewniach gdzie cement wykazujące duże przewodnictwo i pojemność ciepną może wpływać ujemnie na kondycję zwierząt.
Ten sposób oddawania ciepła ma również duże znaczenie przy taplaniu się w błocie, woda ma dużą pojemność cieplną i jest dobrym przewodnikiem ciepła
7. Utrata ciepła przez parowanie.
By woda przeszła ze stanu ciekłego w gazowy koniecznej jest dostarczenie energii (określanej jako utajone ciepło parowania)
Ilość ciepła potrzebna do przejścia 1l wody w parę to około 2428kJ (580kcal)
Jest to jeden z najbardziej skutecznych sposobów oddawania ciepła przez organizmy stałocieplne.
Następuje przy temperaturach wysokich przekraczających znacznie temperaturę organizmu. Niemożliwe jest wówczas oddawanie ciepła pozostałymi drogami.
O zjawisko parowania wody opiera się oddawanie ciepła przez taplanie w błocie i zianie.
8. Temperatura ciała zwierząt domowych: Wszystko zawarte w kolejnych punktach
9. Pojęcie temperatury ciała
„temperatura ciała nie jest określeniem ścisłym. Występują różnice pomiędzy temperatura skóry w różnych miejscach na ciele, temperatura organów wewnętrznych itd.
Stabilne termicznie jest tylko wnętrze organizmu stałocieplnego.
U temperaturę mierzoną w dole pachowym (ludzie) , odbytnicy, jamie ustnej przyjęto określać jako temp ciała.
10. Metody pomiaru temperatury u zwierząt domowych
Najczęściej stosowaną metodą pomiaru temperatury jest pomiar w odbytnicy. Temperaturę rektalną mierzy się przy pomocy termometrów maksymalnych
Termometry stosowane w celach badawczych są oparte w swej budowie na zasadzie wykorzystania termopar, umożliwiają dokonanie szybkich pomiarów zew względu na swoją małą bezwładność. Zapewniają ciągłą rejestrację temperatury. Mogą być wprowadzane do naczyń krwionośnych, mózgu, dróg oddechowych
Termografia, jest metodą opartą na wykorzystaniu promieniowania podczerwonego emitowanego przez organizmy. Umożliwia rejestrację temperatury skóry w zakresie całego ciała lub jego części i przedstawienie w postaci barwnych zdjęć
Biotelemetria, jedna z najnowszych metod pomiary temperatury. Polega na ciągłej rejestracji temperatury dzięki wprowadzeniu do jamy otrzewnej wykalibrowanych czujników. Czujniki wysyłają sygnały radiowe które przekształcane są w wartości temperaturowe przy pomocy komputera
11. Normalna temperatura ciała u zwierząt domowych
Ponieważ u dużych zwierząt temperatura mierzona w odbytnicy jest zbliżona lub identyczna z temperaturą w głębi organizmu przyjmujemy, że
Temperatura rektalna = temperatura wewnętrzna
| gatunek | Średnia temperatura |
|---|---|
| Człowiek Koń (powyżej 5 lat) Koń poniżej 5 lat Bydło powyżej 1 roku Bydło młode Cielęta Owce powyżej jednego roku Jagnięta Kozy powyżej 1 roku Koźlęta Świnie Prosięta Psy Koty Króliki Kury Indyki Gołębie Kaczki Gęsi |
36,6 37,8 38 38,5 39 39,1 39,1 39,5 39,1 40 39 39,5 38,5 39 39 41 40,5 42 42 40,5 |
Generalnie wahania między osobnikami starszymi a młodymi wynoszą 0,5 stopnia, ptaki mają temperatuję ciała powyżej 40 stopni. Największe wahania temperatury występują u przeżuwaczy.
12.Dobowy cykl zmiany temperatury wewnętrznej
W ciągu dnia temperatura ciała roście aż do osiągnięcia maksimum w godzinach popołudniowych lub wieczornych. Następnie ulega stopniowemu obniżaniu do osiągnięcia wartości najniższych w godzinach rrannych. U zwierząt prowadzących nocny tryb życia, temperatura wewnętrzna jest najwyższa w godzinach nocnych.
Różnica dobowych zmian wynosi od 0,5-1 oC
13 Wpływ pobierania i trawienia pokarmu na temperaturę wewnętrzną.
Powoduje wzrost w zakresie 0,2-1 oC. Najbardziej nasilony wzrost obserwowany jest u przeżuwaczy. (wydzielanie dużych ilości ciepła przez mikroorganizmy) Temperatura może wzrosnąć nawet o 2 oC
Czynniki powodujące wzrost temperatury;
Swoisto-dynamiczne działanie pokarmu na wielkość metabolizmu (tym samym na wielkość ciepła metabolicznego)
Nasilone procesy sekrecji gruczołów przewodu pokarmowego
Wzmożona aktywmość motoryczna związana z trawieniem mechanicznym
Wydatek energi na poboieranie i żucie (małe znaczenie)
14 Wpływ płci, cyklu płciowego i ciąży na temperaturę wewnętrzną
W pewnych okresach cykli wzrost temp o 0,1-0,3 oC
U kobiet w okresie wyrzutu estrogenów do krwi 0,5-0,8 oC
U krów wzrost temp rektalnej w czasie owulacji o 0,62 (występuje również przy ruji cichej)
Ostatnie tygodnie ciąży – podwyższenie temperatury (jak zwykle znowu krowy, nawet 40,5 oC)
W czasie porodu spadek temp u klaczy i krów, wzrost u owiec, u świń, brak regularności
15 Efektory oddawania ciepła
Podział narządów efektorowych o znaczeniu termoregulacyjnym
Narządy warunkujące oddawanie ciepła
Narządy będące miejscem termo genezy
Czynniki warunkujące wielkość strat cieplnych
Temperatura skóry –skórne naczynia krwionośne – efektory oddawania ciepła.
Szczególna rola takich naczyń u zwierząt morskich (płetwy), małżowiny uszne u słoni, ogon u szczura,
16 Wpływ bodźców termicznych na skórny przepływ krwi
Bezpośredni wpływ ciepła na mięśniówkę naczyń oporowych. Wysokie temperatury- rozszerzenie, niskie temperatury- obkurczenie
Stymulacja termoreceptorów skórnych, reakcja odruchowa za strony naczyń krwionośnych skóry.
Receptory ciepła- wzrost skórnego przepływu krwi
Receptory zimna – spadek skórnego przepływu krwi
Reakcje angażujące podwzgórze, rdzeń przedłużony i rdzeń kręgowy w obrębie których znajdują się neurony wrażliwe Ne temperaturę.
Bodziec termiczny- impulsy wysyłane przez centrum naczynioruchowe lub ośrodki rdzeniowe – skórne naczynia krwionośne.
17. Regulacja temperatury krwi tętniczej dopływającej do skóry.
Krew przenosi ciepło z obszarów o wyższej temperaturze do stref o temperaturze niższej.
Do mechanizmów należy charakterystyczny układ długich naczyń tętniczych w kończynach i płetwach wzdłuż i bezpośrednio przy naczyniach żylnych. Dzięki temu ułożeniu możliwa jest wymiana między krwią tętniczą o temperaturze wyższej a krwią żtlną o temperaturze niższej
Określane jest to przeciwprądowym mechanizmem wymiany ciepła między naczyniami.
Chroni to organizm przed niepotrzebnymi stratami energii gdy konieczny jest zwiększone oddawanie ciepła, mechanizm przeciwprądowy jest wyłączany a krew jest kierowana do powierzchniowych naczyń żylnych zamiast do żył przylegających do tętnic.
Rola anastomoz
Otwarcie anastomoz powoduje dodatkowy wzrost przepływu przez naczynia skórne i tym samym zwiększone oddawanie ciepła.
Utrzymanie koniecznego minimalnego przepływu krwi w powierzchniowych warstwach ciała, by nie doszło do odmrożeń
Zespoły naczyń krwionośnych
Sieć tętnicy nasiennej wewnętrznej doprowadzającej krew do gonad, a splot wiciowaty (krew żylna. Mechanizm pozwala na utrzymanie temperatury jąder o 5 oC niższej niż temp wewnętrzna organizmu
Sieć tętniczo tętnicza u podstawy mózgu (sieć dziwna, tętnicza sieć szyjna, sieć dziwna nadoponowa). Umiejscowiona całkowicie wewnątrzczaszkowo. Występuje u zwierząt parzystokopytnych i mięsożernych. Naczynia tej sieci są otoczone siecią żylno-żylną o cechach typowej zatoki żylnej zwanej zatoką jamistą.
U antylop pozwala utrzymać temp mózgu o 3 oC niższą niż temp wewnętrzna przy zwiększonym wysiłku fizycznym
18. Regulacja oddawania ciepła przez parowanie wody
Uruchamiany gdy pozostałe mechanizmy oddawania ciepła są niewystarczające.
Wydalanie potu ma znaczenie tylko wtedy gdy zawarta w nim woda ulega parowaniu.
Wielkość ubytków wody jest zależna od wysycenia powietrza para wodną.
Parowanie niewyczuwalne-wynikające z dyfuzji, niewyczuwalnie i niewidoczne.
Woda dyfunduje przez naskórek w sposób ciągły. Ilość ciepłą oddawana przez parowanie (skóra +błony śluzowe) stanowi 10-20% całkowitych strat ciepła
Parowanie wyczuwalne- gdyby parowanie wody poprzedzone jest wydzielaniem potu.
Mechanizmy utraty ciepła przez parowanie
Pocenie.
Zianie-
Wydzielanie śliny i pokrywanie nią skóry
Kąpiel w wodzie, taplanie w błocie, nurzanie w kale i moczu.
Wydzielanie potu- koń, osioł, bydło
Zianie –mięsożerne, świnki morskie, króliki (brak gruczołów potowych o znaczeniu termoregulacyjnym.
19. Pocenie
Konie i osły wydzielają pot na całej skórze, bydło, głownie w okolicy barkowej, przy czym widoczne pocenie jest obserwowane przy porodzie i przy dużym obciążeniu termicznym. Włókna wydzielnicze u człowieka cholinergiczne (Acetylocholina) u pozostałych adrenergiczne. Dożylna infuzja adrenaliny powoduje wzrost wydzielania potu.
20. Zianie
zwiększony ruch powietrza w drogach oddechowych na skutek częstych i płytkich oddechów które wzmagają parowanie. Wentylacja minutowa zwiększona ponad potrzeby zapewnienia wymiany gazowej. Ruch powietrza w przestrzeni martwej, wentylacja pęcherzykowa, niezmieniona. Parowanie z błony śluzowej powoduje ochładzanie krwi przepływającej przez strefę jam nosowych, warunkuje to przeciwprądową wymianę ciepła w ramach sieci dziwnej (pkt 16)
21. Termoregulacyjne wydzielanie śliny
Patrz zianie. Również pokrywanie śliną powierzchni ciała ma działanie termoregulacyjne (koty)
22. Kapiel w wodzie, taplanie w błocie, nurzanie w kale i moczu.
Wykorzystanie ciepła parowania wody do zwiększenia strat cieplnych, jest to reakcja behawioralna. Występuje u zwierząt ze skąpa okrywa włosowa (świnie, hipopotamy, słonie) Parowanie wody po jednorazowym nawilżeniu skóry świni trwa ok. 15 min podczas gdy wysychanie błota na skórze przedłuża czas parowania wody do 2h
23. Efektory termo genezy
Są to wytwarzające ciepło mięśnie i narządy wewnętrzne (termo geneza drżeniowa i bezdrżeniowa) a także struktury izolujące (skóra i jej wytwory)
24Termogeneza bezdrżeniowa
Pobudzana na drodze neurohormonalnej (termoreceptory w skórze),inicjowana, kontrolowana i utrzymywana bezpośrednio przez układ nerwowy. Jest to wzrost napięcia mięśni szkieletowych oraz regulowany przez układ nerwowy (podwzgórze) i hormonalny (rdzeń nadnerczy i tarczyca) wzrost aktywności metabolicznej niektórych narządów trzewnych.
Udział w produkcji ciepła jest odwrotnie proporcjonalny do powierzchni ciała (?
Sygnał docierający do podwzgórza powoduje wydzielenie TRH (tyreoliberyny?) do przedniej części przysadki mózgowej.
Przysadka wydziela hormon tyreotropowy który za pośrednictwem krwi dociera do tarczycy gdzie stymuluje wydzielanie trójjodotyroniny i tyroksyny.
Podwzgórze za pomocą nerwów współczulnych wzmaga wydzielanie noradrenaliny i adrenaliny, w rdzeniu nadnerczy
Noradrenalina oddziałuje na brunatną tkankę tłuszczową, mięśnie poprzecznie prążkowane i inne tkanki
Adrenalina, Noradrenalina, Trijodotyronina i Tyroksyna oddziałują na mięśnie poprzecznie prążkowane i inne tkanki
25. Termogeneza drżeniowa
Są to termoregulacyjne skurcze mięśni szkieletowych. Synchroniczne kurczenie się mięśni zginaczy i prostowników w obrębie mięśni głowy, tułowia i kończyn.
Przy słabszej intensywności może być zahamowane siłą woli
Udowodniono, że jest w istocie niezależne od kory mózgowej (występuje u zwierząt doświadczalnych pozbawionych kory)
Działanie niskich temperatur poza skurczami wyzwala także tonus mięśniowy
Ośrodek drżenia mięśniowego w podwzgórzu, impulsacja jest przekazywana przez drogi zstępujące rdzenia kręgowego do motoneuronów alfa
Rytmiczność wyładowań motoneuronów jest uwarunkowana ich własną czynnością (przecięcie rdzenia u psów na wys C2-C3 nie eliminuje reakcji drżenia)
26. Rola brunatnej tkanki tłuszczowej w termo genezie bezdrżeniowej
Zawartość brunatnej tkanki tłuszczowej zależy od
Wieku )więcej u noworodków i osesków)
Sezonu (więcej w zimie)
Stanu fizjologicznego (więcej przed hibernacją)
Środowiska bytowania (najwięcej jej mają ciągle narażone na strety ciepła ssaki morskie)
Występuje głównie między łopatkami, wzdłuż kręgosłupa, między żebrami i przy nerkach, jest bogto unaczyniona i unerwiona.
Jak to działa?
Noradrenalina wytwarzana pod wpływem zimna, pobudza receptor adrenergiczny beta 3 co powoduje w adipocycie wzrost cyklicznego AMP, pociąga to za sobą aktywacje kinazy białkowej A która oddziałuje na hormonozależną lipazę (HSL) która rozkłada trójglicerydy do kwasów tłuszczowych utlenianych w mitochondriach (niezbędne do aktywacji termo genezy bezdrżeniowej)
Następnie aktywacja białka CREB które stymuluje ekspresję Geni UCP (termo geniny)
Krócej; pobudzenie – szybki rozkład tkanki – wydzielenie dużej ilości ciepełka
W jakiś sposób (jeszcze nie wiem jaki) zależy od aktywności szyszynki
27 Termogenina
Rozprzęgając fosforylację oksydacyjną w mitochondriach wzmaga produkcję ciepła
Pełni funkcję transportera protonów w wewnętrznej błonie mitochondrialnj
Hamowana przez ATP, pobudzana przez kwasy tłuszczowe
Pobudzona ułatwia bierny powrót protonów do matrix mitochondrialnego czemu towarzyszy wytwarzanie ciepła, a ogranicza powstawanie ATP
28. Recepcja temperatury
29. Podwzgórzowe ośrodki kontroli temperatury
Przednia część podwzgórza. Przy drażnieniu tej partii mózgu w zwierząt doświadczalnych obserwowano reakcje prowadzące do wzmożonego oddawania ciepła.
Tylna część podwzgórza. W wyniku drażnienia – termo geneza bezdrżeniowa.
Występuje przecięcie dróg neuronów ciepła i zimna. Punkt ich przecięcia oznacza wartość temperatury odniesieniu do której dochodziło do spadku lub wzrostu aktywności neuronów.
Aktywacja jednych lub drugich powoduje uczynnienie efektorów termoregulacyjnych. Punkt ten wyznacza więc wartość temperatury względem której organizm reguluje swoją temperaturę wewnętrzną. (set point, wzorzec temperaturowy)
30. Obwodowa regulacja temperatury
Obwodowa (peryferyczna ) informacja o stanie temperatury pochodzi od skórnych i śluzowych termoreceptorów.
Recepcja temperatury- informacja termiczna, jest czynnikiem zapoczątkowującym procesy aktywacji efektorów oddawania ciepła lub efektorów termo genezy
Do czujników temperatury wysuniętych na obwód zaliczmy termoreceptory skórne i błon śluzowych.
Zadaniem termoreceptorów obwodowych jest
Informowanie o temperaturze (podłoże do jej świadomego odczuwania)
Inicjowanie reakcji mających zapobiegać ewentualnym stratom ciepła lub zbyt dużym zyskom cieplnym
31. Termoreceptory skórne i błon śluzowych
Są to wolno leżące zakończenia nerwowe, będące receptorami zarówno ciepła jak i zimna (?) Brak zróżnicowania morfologicznego.
Bodziec progowy dla receptorów zimna a dla receptorów ciepła
Próg lokalizacja ilość
Rozmieszczenie (człowiek zwierzęta
| receptor | Próg pobudliwości | Lokalizacja pod nabłonkiem | Ilość (człowiek) | Rozmieszczenie |
|---|---|---|---|---|
| człowiek | ||||
|
0,004oC/s | 0,17mm | 250 tys | Powieki, wargi, nos |
|
0,001oC/s | 0,3mm | 30 tys. |
32. Aferentne drogi recepcji termicznej
Receptory obwodowe – włókna dośrodkowe – neurony czuciowe zwojów rdzeniowych tworzące I neuron czuciowy drogi aferentnej – włókna odkomorowe neuronów I rzędowych – rogi grzbietowe rdzenie kręgowego- II neuron czuciowy (wchodzący w skład istoty galaretowatej) – aksony neuronów czuciowych rogów grzbietowych przechodzą na stronę przeciwną w spojeniu brzusznym rdzenia kręgowego –droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna rdzenie kręgowego –neurony jądra tylno brzusznego wzgórza (neurony tego jądra są III neuronami czuciowymi) – włókna aksonowe neuronów wzgórzowych -zawoj zarodkowy (IV neuron czuciowy)
33. Behawioralna regulacja temperatury
Mechanizmy behawioralne są filogenetycznie starsze i pełną rolę głównie u gadów i płazów
Są to reakcje organizmu prowadzące do ustalenia takich parametrów zarówno środowiska jak i jego własnych, które zapewnią optymalną wymianę ciepła z otoczeniem.
Wyróżniamy tutaj:
Reakcje somatyczne
+/- termotaksja i termo kinaza
Zmiany postawy, kształtu i wielkości powierzchni ciała, zwilżanie jej
Tulenie się do siebie
Niektóre zachowania rodzicielskie prowadzące do utrzymania pewnego mikroklimatu
34.Autonomiczne i behawioralne reakcje termoregulacyjne
Autonomiczne- fizjologiczne, mimowolne. Mechanizmy angażujące efektory termoregulacyjne np., rozszerzanie lub zwężanie naczyń krwionośnych
Behawioralne – patrz pkt 33. Reakcje związane z zachowaniem się zwierząt, zazwyczaj związane z lokomocją
35. Mechanizmy chroniące przed przegrzaniem
Przeciwprądowy przepływ krwi (patrz wyżej)
Struktury izolacyjne
Pocenie
36. Mechanizmy chroniące przed przechłodzeniem
Zwężenie naczyń krwionośnych
Termo geneza drżeniowa i bezdrżeniowa
Pokrywa włosowa (stroszenie piór, sierści)
Zwijanie się w kłębek
37.Rola recepcji termicznej w wyzwalaniu behawioralnych reakcji termoregulacyjnych
Wyzwalanie behawioralnych reakcji następuje z chwilą odczucia temperatury, świadoma percepcja jest z kolei czynnikiem motywującym do wyzwolenia tych reakcji.
Ośrodkiem integrującym informacje płynące z receptorów termicznych skóry oraz neuronów receptorowych podwzgórza. Impulsacja eferentna jest wysyłana wprost z kory mózgowej do narządów wykonawczych z pominięciem podwzgórza.
Zakłada się że rozdzielenie peryferycznej recepcji temperatury wyzwalającej autonomiczne i behawioralne rekcje termoregulacyjne na odcinku powyżej wzgórza
38. Termoregulacyjne reakcje behawioralne zwierząt ekto i endotermicznych
Zmiana postawy lub pozycji względem podłoża, środowiska, lub źródła ciepła.
Np. prosięta zbijające się w grupę.
Unikanie niekorzystnych i wyszukiwanie korzystnych warunków mikroklimaty
Kąpiele
Foki, zanurzają płetwę ogonową w wodzie przy wzroście temperatury wewnętrznej (wzrost poddawania ciepła na drodze przewodzenia i konwekcji
Behawior wahadłowy
Termokineza ujemna
Efekt postawy
39.Czynniki wpływające na behawior termoregulacyjny i poziom temperatury preferowanej
Temperatura preferowana jest to temperatura ciała ektoderma określana przez samo zwierze
Poziom temperatury preferowanej może zależeć od:
Informacji termicznej z powierzchni ciała oraz jego wnętrza (podwzórze)
Mechanizmów podlegających kontroli neurohormonalnej
Płci
Stadium rozwojowego
Stanu zdrowia
Stanu najedzenia
40. Temperatura preferowana ektotermów, krytyczne minimum i maksimum
Temperatura preferowana jest to temperatura ciała ektoderma określana przez samo zwierze.
Krytyczne maksimum i minimum jest to temperatura powyżej/poniżej której zwierzę traci zdolność do koordynacji ruchów i ucieczki
41. Termoregulacyjne mechanizmy autonomiczne zwierząt ektotermicznych
Mechanizmy autonomiczne są to reakcje układu krążenia prowadzące do zmian w szybkości wymiany ciepła z otoczeniem zachodzące przez całą powierzchnię ciała lub przez niektóre jego części
Są to również; miejscowa hipotermia; skupianie i rozpraszanie barwników w melanoforach, odkładanie złogów kryształów puryny w skórze przy odwodnieniu
U gadów reakcje termoregulacyjne polegają na
Przyspieszaniu lub opóźnianiu pobierania ciepła z otoczenia (zmiany ubarwienia, zmiany pracy układu krążenia)
Wzmożeniu strat ciepła prze wzmożenie parowania
Wzmożeniu metabolicznej produkcji ciepła (dotyczy niektórych gadów)
42. Termoregulacja na poziomie ponadorganizmalnym
43. Gorączka
Jest to racja na działanie czynników zakaźnych, polegająca na na regulowaniu temperatury wewnętrznej na poziomie wyższym o kilka stopni. Zjawisko gorączki występuje również u zwierząt hetero termicznych (zwierzęta wybierały temperaturę otoczenia wyższą o kilka stopni)
| Gorączka | Hipertermia |
|---|---|
|
Temperatura wzorca na stałym poziomie Wzrost oddawania ciepła do otoczenia niewystarczający do obniżenia temperatury do normy fizjologicznej Przekroczenie wydolności mechanizmów oddawania ciepła Obrona organizmu przed wzrostem temperatury, subiektywne odczuwanie gorąca Temperaturę wewnętrzna może osiągnąć i przekroczyć wartość letalną, jest zależna od egzo i endogennego obciążenia cieplnego Temperatura jest zależna od bilansu strat ciepła do otoczenia i jego zysków a także ciepła metabolicznego Podawanie leków nie zmienia temperatury |
44. Gorączka behawioralna
45.Gorączka emocjonalna
Związana jest ze wzrostem temperatury ciała na skutek ekspozycji na stres ( u człowieka średnio 0,5-1,0oC)
Gorączka w odpowiedzi na stres jest indukowana drogą neuronalną, mechanizmy odpowiedzialne za jej rozwój wymagają aktywacji receptorów beta adrenergicznych i odbywają się w OUN. Wzrost temperatury powodowany jest przestawieniem termostatu, towarzyszy mu zwężenie naczyń skórnych.
Istnieje zależność między stresem a odpornością. Krótkotrwały stres ma wpływ immunostymulujący, długotrwały zaś ma efekt immunosupresyjny. Wynika to ze wspólnego
Gorączka antygenowa a „stresowa”
| Czynnik inicjujący | Miejsce działania czynników humoralnych | Udział pirogenów egzogennych | Ośrodek docelowy | Udział PGE2 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Antygenowa | Bodziec antygenowy | W tkankach obwodowych i mózgu | Znaczny i niezbędny | Ośrodek regulacji temperatury podwzgórze | W obu wypadkach |
| stresowa | Bodziec psychologiczny | Tylko w mózgu | Wątpliwy |
46.Mechanizm działania pirogenów
Gorączka pojawia się na skutek uwalniania przez drobnoustroje pirogenów egzogennych (do najskuteczniejszych należy LPS) które powodują z kolei uwalniania pirogenów endogennych
Mechanizm działania LPS
Stymulacja czynnych immunologicznie fagocytów i następowe uwalnianie pirogenów endogennych do krwi ( monocyty – IL-1)
Pirogeny za pośrednictwem krwi przedostają się do płynu mózgowo rdzeniowego, w tym do podwzgórzowego ośrodka termoregulacji
Przestawienie temperatury set point za pomocą substancji media torowych (PGE2)
Podwyższenie temperatury wewnętrznej (termo geneza drżeniowa i bezdrżeniowa)
Pirogeny endogenne należą do tej samej grupy związków co mediatory wyzwalające nieswoistą obronę immunologiczną. Należą do nich;
Interleukina 1, 6 (zwana hipokratyną=, 8
Interferon gamma
Zapalne białko makrofagów 1 beta
Czynnik martwicy nowotworu (może funkcjonować zarówno jako kriogen jak i pirogen
Miejscem przechodzenia pirogenów endogennych do obszaru przedniego podwzgórza jest narząd naczyniowy blaszki krańcowej zlokalizowany w przedniej części podwzgórza
IL-1 może być również produkowana przez astrocytach (PGE2 też)
47. Mechanizm działania leków przeciwgorączkowych
48. Biologiczne znaczenie gorączki
Gorączka jest nie tylko procesem prowadzącym do podniesienia temperatury wewnętrznej (co pociąga za sobą hamowanie rozwoju i namnażania chorobotwórczych bakterii wirusów i pierwotniaków, stymulacji fagocytozy i reakcji odpornościowych) ale również zespołem zmian neurohormonalnych, immunologicznych i behawioralnych organizmu.
W czasie gorączki następuje wzrost :
Hormonu adenokortykotropoweo, wazopresyny argininowej, melanotropiny, tyreoliberyny, beta endrofiny i uromoduliny
Wazopresyna, malanotrpina i ureomodulina mają działanie kriogenne. Mają znaczenie przy ustępowaniu gorączki i utrzymaniu rezerwy termicznej ( zapobieganie osiągnięcia temperatury letalnej)
Reakcje ostrej fazy – zmiany hormonalne i humoralne towarzyszące rozwojowi gorączki będące wczesną reakcją organizmu na działanie pirogenów
Obejmują one zmiane syntezy watrbowej białek i zmianach ich stężenia osoczowego (wzrost przy przewlekłych stanach zapalnych)
49.Przystosowanie do różnych temperatur otoczenia
Związane jest ze strefą klimatyczną w jakiej przebywają zwierzęta. Temperatury powietrza większości stref klimatycznych SA niższe niż temperatura wewnętrzna zwierząt. W strefach o wysokich temperaturach konieczne jest zapewnienie sprawności procesów wydalających ciepło i jednoczesna ochrona przed zbyt dużymi zyskami ciepła ze strony promieniowania słonecznego.
50. Przystosowanie do wysokich temperatur otocznia
Strefo o wysokich temperaturach są szczególnie niebezpieczne jeżeli powietrze jest wysycone dużą ilością pary wodnej
Wzrost temperatury otoczenia powyżej temperatury organizmu powoduje przepływ ciepła do organizmu, więc jedynym efektywnym mechanizmem oddawania ciepła jest parowanie. Jest ono jednak ograniczone stopniem wilgotności powietrza, ilością wody w organizmie i możliwościami jej uzupełnienia.
Mała wilgotność środowiska ułatwia oddawanie ciepła przez pocenie (czynnik limitujący brak wody i soli mineralnych) lub zianie (czynnik limitujący- brak wody)
52. Rola pokrywy włosowej w przystosowaniu do wysokich temperatur otoczenia
Wyróżniamy trzy typy okrywy włosowej
Luźne i dość długie owłosienie typowe dla owiec rasy cakiel oraz awassi. Pochłania duże ilości promieniowania słonecznego co powoduje powstawanie wysokich temperatur przy skórze. Taki typ owłosienia zapewnia łatwe oddawanie ciapła na drodze konwekcji
Ścisłe i zbite i merynosów Pokrywa włosowa merynosów zapewnia skuteczną izolację cieplna. Podczas gdy nagrzana słońcem wełna ma temperaturę 85oC temperatura skóry wynosi około 40 oC
Krótkie i gładkie owłosienie (kozy bydło, wielbłądy, antylopy) dobrze odbija promienie słoneczne i nie stanowi przeszkody dla ruchu powietrza, co zapewnia skuteczne oddawanie ciepłą przez konwekcję i parowanie
53.Przystosowanie do niskich temperatur otoczenia
Strefa termicznej neutralności- zakres temperatury otoczenia przy którym przemiana energii i zużycie tlenu oraz utrata ciepła przez parowanie pozostają na najniższym poziomie a zmianom ulega jedynie skórny przepływ krwi w powierzchniowych warstwach ciała
Zmiany przepływu skórnego warunkują więc wielkość strat cieplnych do otoczenia
Fizjologiczną miarą przystosowania do niskich temperatur jest obniżenie dolnej temperatury krytycznej która wyznacza strefę termicznej neutralności. Może odbywać się to na drodze
adaptacji do zimna
zmniejszenie przewodnictwa cieplnego obwodowych tkanek
wzrost podstawowej przemiany energii,
wzrost izolacji cieplnej
Przykłady;
odkładanie tluszczu przez wieloryby i inne ssaki morskie oraz świnie (izolacja)
sierść białych niedźwiedzi całkowicie pochłaniająca promieniowanie podczerwone emitowane przez organizm
lis polarny może znieść temperaturę -80o, a w temperaturze -40 znajduje się w strefie termicznego komfortu (izolacja cieplna i podwyższenie poziomu metabolizmu)
54.Wpływ niskich temperatur otoczenia na przemianę energii
Następuje wzrost podstawowej przemiany energii,
wzrost pobierania pokarmu
wzrost wartości metabolizmu maksymalnego
podniesienie podstawowej przemiany energii (metabolizmu podstawowego)
przedłużenie czasu utrzymania metabolizmu maksymalnego
zmniejszenie termo genezy drżeniowej na rzecz bezdrżeniowej
55. Hipertermia, hipotermia, hibernacja
Hipertermia – dodatni bilans cieplny organizmu, dla większości zwierząt stałocieplnych wynosi około 43,5oC powyżej tej temperatury dochodzi do denaturacji niektórych białek komórkowych, dotyczy to głównie komórek nerwowych. Przyczyny hipertermii; utrudniona eliminacja ciepła.
Hipotermia- obniżenie temperatury wewnętrznej poniżej normalnego zakresu jej wahań, prowadzi do ujemnego bilansu cieplnego, wynikającego z przewyższenia strat cieplnych nad ilością ciepła metabolicznego
Straty ciepła są duże przy niedostatecznej izolacji, niskich temperaturach środowiska, Dużem ruchu powietrza
Hibernacja czyli sen zimowy jest rodzajem hipotermii. W czasie hibernacji temperatura organizmu, jego metabolizm maleją znacznie. Przemiany energetyczne 1/70 wartości podstawowej. Częstość skurczów serca wynosi 5-6 na minutę (ciśnienie tętnicze stosunkowo wysokie ze względu na obkurczenie naczyń oporowych i wzrost lepkości krwi). Oddechy, 1/min. Zwolnieniu tych czynności towarzyszy głęboki sen.
Zapadanie w sen zmowy poprzedzone jest gromadzeniem zapasów i odkładaniem dużych ilości tłuszczu.
Co kilka tygodni dochodzi do wybudzenia poprzedzonego termogenezą drżeniową i bezdrżeniową
56.Kalorymetria pośrednia.
Wśród tej metody wyróżniamy 2 systemy urządzeń:
a)otwarty
b)zamknięty
wspólne dla obu jest to, że wielkośc przemiany materii oznacza się pośrednio z iloścu zużytego tlenu i wydalonego dutlenku węgla.
W systemie otwartym:zuzycie tlenu wyliczamy z różnicy między stężeniem tlenu w powietrzu wchodzącym do komory i w powietrzu komorę opuszczającym oraz ilośc powietrza, które przez komorę przeszło.Moża je oznaczyć z tzw.przewiewu niewidocznego.(utrata wody z organizmu)bez jej skraplania się na skórze. W związku z tym z każdą chwilą zmniejsza się ciężar ciała zwierzęcia, przy czym na jego spadek składa się nie tlyko ilośc traconej wody, ale również ilośc wydalanego dwutlenku węgla.Jednocześnie ma miejsce pobeiranie tlenu.
W systemie zamkniętym istnieje zamkniety onieg tego samego powietrza.Pobierany z komory tlen jest zużywany na utlenienie wodoru do wody i węgla do dwutlenku węgla, które sa pochłaniane z pochłaniacza.w metodzie tej oznaczamy wyłacznie tlen.Jest ona mniej dokładna, ale jednocześnie bardzo szybka i prosta w wykonaniu.
57.Współczynnik kaloryczny tlenu.
Jeżeli zuzycie tlenu oznaczamy uproszczonymi metodami pośrednimi, przyjmujemy, że przy zużyciu 1dm3 tlenu i spaleniu mieszanych substancji pokarmowych wytrarza się w organiźmie 4,8kcal zużytego tlnuJest to tzw.tlenowy równowaznik cieplny.Dla uzyskania dokładniejszych danych koneiczna jest znajomośc ilośc wydalonego dwutlenku węgla.Z obu tych wielkości wylicza się współczynnik oddechowy/RQ/, który jest objętościowym stosunkikem wydalonego CO2 do pobranego O2.Zmienia się przy różnych pokarmach nie tylko współczynnik oddechowy, ale również ilość uzyskiwanych kalorii przy zuzyciu 1dm# tlenu
spalanie białek 4,66/1dm3 zużytego O2/19,57kJ/1dm3 O2/
spalanie tłuszczów 4,67kcal/1dm3zuzytego O2,19,61kJ/1dm3 O2
spalanie węglowodanów 5,01kcal/1dm3 zużytego O2/21,04 kJ/1dm3 O2
58.Postawowa przemiana energii/warunki jej obliczania/
Podstawową przemianą materii nazywamy te procesy metaboliczne, które dostarczają zwierzęciu niezbędnej dla podtrzymania podstawowych procesów życiowych, jak: funkcja układu oddechowego, krążenia,nerwowego,synteza niezbędnych regulatorów metabolizmu,enzymów
,utrzymanie stałej temperatury ciała.Przed oznaczeniem przemiany podstawowej zwierzę musi być odpowiednio przygotowane.Musi byc zachowana czczośc przewodu pokarmowego,leżąca pozycja ciała,przy możliwie zwiotczonych mieśniach i obojętna temperatura otoczenia..badany nie może odstawać pokarmu 12 godz przed badaniem, a an 48 nie może otrzymywać pokarmów białkowych.
59.Strefa termicznej neutralności/komfort cieplny/
U zwierząt zmniennocieplnych istnieje stała zależnośc między intensywnością przemian a temperatura otoczenia, poniewąz zmiany temperatury wpływają na szybkośc przebiegu reakcji chemicznych. U zwierząt satłocieplnych tego rodzaju zależnośc nie występuje, a przemiana materii jest najniższa w tzw. Temperaturze obojętnej/strefa neutralności cieplnej,strefa komfortu cieplnego/.Obojetną temp. Otoczenia nazywamy taką temp.,w której nie są odczuwalne ani wrażenia ciepła, ani zimna i nie są uruchamiane reakcje termoregulacyjne.Strefa neutralności cieplnej lezy w granicach 18-20 stopni u człowieka,u przeżuwaczy 10-15 a u małych prosiąt 22-23stopnie
60. Czynniki wpływające na zakres temperatur strefy termicznej neutralności – grubość, kolor i rodzaj pokrywy włosowej, szybkość metabolizmu, zdolność do pozbywania się ciepła z organizmu, przewodnictwo zewnętrznych powłok ciała itp. W zasadzie wszystko to, co wpływa na termoregulację.
Ciekawostka – niedźwiedź polarny nie wytwarza promieniowania podczerwonego.
Ciekawostka 2 – lis polarny wytrzymuje temperaturę do -40 stopni Celsjusza
61. Spoczynkowa przemiana energii – energia obliczana metodą z pkt. 58. Specyficzno-dynamiczne działanie pokarmów – zasada zgodnie, z którą wchłanianie pokarmów powoduje wzrost metabolizmu, ponieważ wchłanianie także potrzebuje nakładów energii. Dlatego np.: białko wystarczające do dostarczenia 419kJ (100kcal) energii tak naprawdę dostarczy tylko 293,3 kJ (70kcal), bo potrzeba 125,7 kJ (30kcal), aby je wchłonąć. Na tej zasadzie by wchłonąć taki odpowiednik tłuszczów potrzeba 16,8kJ, a węglowodanów 25,1kJ.
62. Współzależność między ciężarem ciała, a podstawową przemianą energii – w zasadzie największy wpływ na to ma powierzchnia ciała, a nie masa, ale ponieważ masę można obliczyć z powierzchni (podnosząc do potęgi 0,67[Ganong]) to można przyjąć, że ma znaczenie. Ogólnie im większy zwierz tym wyższa jego podstawowa przemiana materii (BMR). Jeżeli jednak chodzi o wydzielane ciepło to u większych zwierząt jest wyższe (większa powierzchnia ciała), ale stosunek masa/wydzielane ciepło jest mniejszy, ponieważ część energii jest tracona na utrzymanie większego ciała w pozycji stojącej.
63.Dobowe wartości podstawowej przemiany energii zwierząt domowych i człowieka.
Zmienia się metabolizm zaleznie od pory dnia lub roku. U ssaków prowadzących dzienny tryb zcyia największe jest przemiana w godzinach popołudniowych, najmniejsza w godzinach wczesnych porannych.dlatego tez przy zaburzeniach termoregulacyjnych, w gorączce,w godzinach popołudniowych obserwuje sie wzrosty temp.ciała i jej spaki wcześnie rano.Rośnie przemiana materii zimą, maleje latem.
64. Nie za bardzo rozumiem, o co chodzi. Jeżeli chodzi o to, co w pkt. 62 to dla ssaków i ptactwa można obliczać powierzchnię ciała podnosząc masę do potęgi 0,75 (prawo ¾ masy ciała Kliebera i prawo „od myszy do słonia” Brody’ego)
65. Poziom metaboliczny zwierząt domowych i ludzi w okresie postnatalnym i w okresie szybkiego wzrostu – nie wiem czy to to, ale znalazłem tyle: Dzieci wymagają mniej energii ze względu na niewielką powierzchnię ciała, ale ze względu na ich szybki wzrost stosunek masy ciała do potrzebnej energii jest dość wysoki. BMR u dzieci zmniejsza się wraz z wiekiem.
66. Jednostka metaboliczna – stosuje się dwie J (dżule) i cal (kalorie). 1 Kaloria to energia, jaka jest potrzebna do ogrzania 1 g wody z 14,5 do 15,5 stopnia Celsjusza przy ciśnieniu 1 atm. 1J = energia pracy 1 Newtona na drodze 1 m. Obie jednostki, chociaż różne, to opisują to samo zjawisko (jeśli wierzyć Ganongowi ;-P) i można je przekształcać: 1 cal = 4,1868 J; 1J = 0,2386cal.
67. Współzależność metabolizm temperatura ciała – najniższy metabolizm jest oczywiście w temperaturze optymalnej (komforcie termicznym). Poniżej i powyżej wydatek energii się zwiększa na rekompensację nieodpowiedniej temperatury.
Metabolizm szczytowy –jest to metabolizm, jaki jeszcze daje sobie radę z rekompensacją niekorzystnych warunków środowiska i utrzymuje stałą temperaturę wewnętrzną. Osiągany przy temperaturach krytycznych (zarówno maksymalnych jak i minimalnych), obniżenie temperatury poniżej krytycznej minimalnej prowadzi do hipotermii, powyżej krytycznej maksymalnej do hipertermii.
Z drugiej strony podwyższenie temperatury ciała o 1 stopień Celsjusza wymaga zwiększenia metabolizmu o 14% (zwiększenie o 1 stopień Fahrenheita wymaga zwiększenia metabolizmu o 7%).
Zmysły
68.Klasyfikacja Pawłowa
Kluczem do podziału są dwa podstawowe procesy nerwowe zachodzące w organizmie człowieka i zwierząt: pobudzenie i hamowanie, od których siły i wzajemnej równowagi zależy charakterystyka ukł.nerwowego.
Typ pierwszy- choleryk; pobudliwy, niezrównoważony, gwałtowny. Odruchy warunkowe wyrabiają się szybko i trwale. Ludzie tego typu nie nadają się na przełożonych gdyż pochopnie wydają polecenia.
Typ drugi- sangwinik; silny, zrównoważony, żywy. Charakteryzuje się zachowaną równowagą pomiędzy procesami pobudzenia i hamowania. Odruchy warunkowe są trwałe. Cechują się dobrą orientacją, szybkim refleksem, umiejętnością kojarzenia.
Typ trzeci- flegmatyk; silny, zrównoważony, mało ruchliwy. Proces pobudzenia i hamowania zachodzą powoli, odruchy warunkowe wyrobiona są trwale.
Typ czwarty- melancholik; słaby, tchórzliwy. Odruchy warunkowe wyrabiają się z trudem, dlatego nie lubią ciężkiej pracy, nie powinni zajmować kierowniczych stanowisk.
Najbardziej przydatny do hodowli jest typ drugi., najmniej czwarty.
69.Uczenie zwierząt (percepcyjne, asocjacyjne)
Uczenie percepcyjne- polega na zapoznaniu się z cechami przedmiotów (barwa, kształt), z topografią środowiska i cechami innych osobników jedynie na podstawie informacji (pamięci) sensorycznej.
Skutkiem tego jest pamięć rozpoznawcza, czyli zdolność do rozpoznawania uprzednio widzianych bodźców
neurony, głównie w obszarach asocjacyjnych kory tworzą zespoły rozpoznające dany bodziec
przykładem uczenia percepcyjnego i pamięci sensorycznej jest rozpoznawanie u naczelnych zarysów trzewioczaszki
Rodzaje uczenia percepcyjnego
uczenie utajone- może powstać w sytuacji, kiedy zwierzę po wykonaniu pewnej czynności nie otrzymuje nagrody.
Wpajanie (impriting)- to pierwsze skojarzenie. Bardzo szybko zachodzący proces uczenia się, najprostszy, obserwowany u bardzo młodych zwierząt, najczęściej w pierwszym okresie życia. Jest to uczenie bez wzmocnienia, zachodzi w pewnym krytycznym momencie życia organizmu, do jego wytworzenia wystarczy krótkotrwały kontakt osobnika z przedmiotem, jego skutek jest trwały i nieodwracalny.
Impriting topograficzny- uczenie się cech charakterystycznych w okolicy bytowania.
Uczenie asocjacyjne- polega na tworzeniu związków (asocjacji) między bodźcami.
Metoda prób i błędów- uczenie się polega na eliminowaniu ruchów, które kilkakrotnie okazały się nieskuteczne, utrwaleniu zaś tych które kilkakrotnie powtórzone prowadzą do właściwego efektu- osiągniecie nagrody lub uniknięcie bodźca awersyjnego.
Uczenie się przez wgląd- polega na nagłym przeorganizowaniu uprzedniego doświadczenia i przeniesienia go na aktualną sytuację. Istotą wglądu jest znalezienie wspólnych elementów występujących w nowej i poprzednich sytuacjach, a nawet porównanie ich ze wzorcem zakodowanym genetycznie.
70.Pamięć krótko- i długotrwała
Zmagazynowana informacja, wykorzystywana czynnie lub biernie to pamięć. W zależności od czasu utrzymywania się nagromadzonej informacji rozróżnia się pamięć krótko- i długotrwałą.
W powstawaniu pamięci długotrwałej, opierającej się na trwałych śladach pamięciowych (enegramy) mają uczestniczyć procesy zachodzące na poziomie molekularnym, związane biochemizmem neuronów. Ma zależeć od zmian strukturalnych w samych synapsach prowadzących do wzrostu przewodnictwa synaptycznego lub zmian w strukturze biochemicznej neuronów. Informacja ma być magazynowana w nich przez długo w postaci nowo zsyntetyzowanych cząsteczek białka. Związana jest ze strefami kojarzeniowymi kory mózgowej. Dzięki licznym poł. Między półkulami mózgowymi za pośrednictwem spoideł, ślady pamięciowe utrwalone w jednej półkuli ulegają utrwaleniu też w półkuli przeciwnej.
Pamięć krótkotrwała ma się opierać na przechowywaniu śladów po działającym bodźcu dzięki wielokrotnemu krążeniu impulsów w zamkniętych obwodach wieloneuronowych łańcuchów (obwodach rewerberacyjnych), przebiegających przez układ siatkowy pnia mózgu, podwzgórze, ciało migdałowate, hipokamp, wzgórze i korę mózgową. Pamięć ta utrzymuje się tak długo, jak długą krążą impulsy w wymienionych łańcuchach. W jej mechanizmach uczestniczy hipokamp.
2 niezależne systemy pamieci krótkotrwałej:
pętla fenologiczna- wypowiadane dźwięki są zapamiętywane, odpowiednio długo by zapewnić płynność mowy
pętla wzrokowo -przestrzenna- magazynowane są aktualne informacje wzrokowe i przestrzenne.
71.Pamięć deklaratywna i proceduralna
Pamięć proceduralna- jest formą pamięci nieświadomej, dotyczącą umiejętności, nawyków np. pływania. Tworzy się wolno, jej utrwalenie wymaga wielu prób i powtórzeń. W pewnym sensie jest to pamięć narastająca, ponieważ jej efektywność zwiększa się stopniowo w czasie. Wykonywanie zadań opartych na pamięci proceduralnej nie wymaga świadomego przypominania, a raz wyuczona nie ulega zapomnieniu przez lata. Jest uczeniem właściwej reakcji ruchowej w odpowiedzi na dany bodziec.
Pamięć nieasocjacyjna- zachodzi gdy środowisku występuje tylko pojedynczy rodzaj bodźca
Habituacja- stopniowe zmniejszanie lub zanik reakcji ruchowej na nieznaczący, powtarzający się bodziec
Sensytyzacja- zwiększenie wrażliwości na określony rodzaj bodźca
Pamięć asocjacyjna (warunkowanie klasyczne)- warunkiem wytworzenia klasycznego odruchu warunkowego jest zbieżność w czasie bodźca warunkowanego i następującego po nim bodźca bezwarunkowego, który może być bodźcem atrakcyjnym lub awersyjnym- zasada zbieżności w czasie. Bodziec obojętny który ma być bodźcem warunkowym musi być odpowiednio umiejscowiony w czasie. Bodziec warunkowy musi być wielokrotnie kojarzony z bezwarunkowym. Odstęp czasu u człowieka między działaniem bodźca warunkowego i bezwarunkowego to 500- 600 ms
Pamięć deklaratywna- najczęściej ma charakter pamięci świadomej. Uczenie deklaratywne zachodzi szybko i wymaga niewielu prób, ale łatwo może być zapomniane. Ulega uszkodzeniu przy amnezji
Pamięć epizodyczna- obejmuje miejsca i zdarzenia. Jest związana z lokalizacją ośrodków nerwowych w płacie skroniowym oraz polami kory przedczołowej
pamięć semantyczna- (wyst. u człowieka)dotyczy znaczenia słów, praw, pojęć, formuł, kategorii ogólnych zasad zebranych w trakcie określonego doświadczenia. Związana z przednim płatem skroniowym
72.Zasady przewodzenia promieni świetlnych przez układ optyczny oka
Składowymi układu optycznego są: rogówka, soczewka, ciecz wodnista wypełniająca komorę przednią i tylną. Promień przedniej powierzchni rogówki waha się w granicach 7,4- 8,0 mm, jej współczynnik załamania 1,376. siła refrakcji rogówki (zdolność łamiąca) najsilniejszego optycznego oka wynosi 42 dioptrie i ma charakter stały. Soczewka o budowie złożonej (nabłonek, kora, jądro soczewki) charakteryzuje się zmiennym współczynnikiem załamania i zmienną refrakcją (13-26 dioptrii). Średnia refrakcja ukł. optycznego wg Le Granda 60 dioptrii . Większość szerokiej wiązki zostaje odbita przez twardówkę, ta część która osiąga przez źrenicę i pozostałe układy siatkówkę tworzy obraz pomniejszony, rzeczywisty i odwrócony.
73.Droga impulsów wzrokowych
Impuls wzrokowy, modulowany na poziomie siatkówki, biegnie drogą wzrokową przez skrzyżowanie wzrokowe do ciał kolankowatych bocznych, a następnie do kory wzrokowej. Droga wzrokowa jest zbudowana z 3 neuronów: pierwszy neuron kom. dwubiegunowych łączy komórki receptorowe ze zwojowymi; drugi neuron komórki zwojowej (neuron wzrokowo-zwojowy) łączy kom. dwubiegunowe z komórkami nerwowymi ciałka kolankowatego bocznego; trzeci łączy ośrodki nerwowe ciałka kolankowatego bocznego z ośrodkiem wzrokowym w korze wzrokowej.
74.Znaczenie zmian kształtu soczewki dla ostrego widzenia
Przedmioty znajdujące się w niewielkiej odległości od oczu są ogniskowane na siatkówce dzięki zwiększaniu się głównie przedniej krzywizny soczewki. Na skutek zmiany jej kształtu zwiększa się siła refrakcji układu optycznego. Przy patrzeniu w dal przednia krzywizna soczewki staje się mnie wypukła. Przy ogniskowaniu na przedmiot bliski mięsień rzęskowy kurczy się i odruchowo i rozluźnia więzadło zawieszające, a elastyczna soczewka zwiększa krzywiznę przednią. W czasie patrzenia na przedmioty odległe soczewka się spłaszcza.
75.Punkt bliży wzrokowej
Punkt bliży wzrokowej - najbliższy punkt, jaki oko jest w stanie ostro widzieć dzięki akomodacji soczewki (ok. 10 cm)
76.Akomodacja, odruch źreniczy
[akomodacja patrz 2 pkt. wyżej]
Akomodacji na przedmioty towarzyszy zbieżność oczu (konwergencja) a także odruchowe zwężanie źrenic. Sprawia to że obraz oglądanego przedmiotu pada na plamki żółte obu siatkówek.
77.Widzenie skotopowe i fotopowe.
Widzenie skotopowe (dzienne)- komórki wzrokowe czopkonośne mają wysoki próg pobudliwości i reagują w średnich i wysokich natężeniach światła.
Widzenie fotopowe (nocne)- komórki wzrokowe pręcikonośne mają bardzo niski próg pobudliwości, reagują zatem w niskich natężeniach oświetlenia.
78.Rodopsyna
Tzw. czerwień wzrokowa. Występuje w pręcikach. Jest złożonym białkiem zbudowanym z grupy białkowej- opsyny pręcikowej (skotopsyny) oraz barwnika retinalu. Retinal powstaje na drodze przemian chemicznych z wit. A. rodopsyna pod wpływem światła rozkłada się na swoje części składowe, w ciemności ulega resyntezie. Podczas rozpadu rodopsyny dochodzi do pobudzenia pręcików.
Kwant energii --luminorodopsyna-metarodopsyna rozpadtransretinenretinen 1 +skotopsynaretinen1 retinol (wit.A) synteza
79.Jodopsyna
Barwnik wwzrokowy występujący w czopkach. Podczas jej rozpadu powstaje ciało chemiczne pobudzające zakończenia nerwowe komórek zawierających czopki. Czopki i pręciki to to tylko wpustki komórek nerwowych warstwy zewnętrznej siatkówki. W ten sposób jodopsyna odgrywałaby taką samą rolę w procesie widzenia dziennego jaką rodopsyna odgrywa w widzeniu nocnym.
80.Fotoreceptory siatkówki
Czopki to fotoreceptory dzienne, pręciki to fotoreceptory działające o zmroku. Oko ludzkie zawiera ok. 20 razy więcej pręcików niż czopków (5 mln czopków). Zwierzęta nocne (nietoperz, jeż, kret) mają w siatkówce tylko pręciki. Głównie pręciki mają też sowy, króliki, koty. Ptaki dzienne mają głównie czopki.
Na samym obwodzie siatkówki znajdują się tylko preciki. Na pozostałym obszarze występują zarówno czopki jak i pręciki. Czopki odbierają bodźce wzrokowe o dużej sile, zapewniając precyzyjne widzenie przedmiotowe i widzenie barw. Pręciki odbierają minimalne bodźce świetlne, jak podczas zmroku i nocy. Wykazują duży stopień wrażliwości, ale mimo to widzenie przedmiotowe za ich pomocą jest mało dokładne i nie zapewnia widzenia barw.
81.Krótkowzroczność, dalekowzroczność
Krótkowzroczność to wada w której wiązka promieni równoległych jest skupiana przed siatkówką. Jeśli załamywanie promieni świetlnych w oku jest zbyt silne lub gałka oczna jest zbytnio wydłużona, to jest przyczyną wady refrakcji oczu.
Dalekowzroczność wiązka promieni równoległych wpadających do oka zostaje skupiona przez układ łamiący oka za siatkówką, jeśli zdolność do załamywania promieni w oku jest byt słaba lub gałka oczna jest zbyt skrócona.
83.Daltonizm
Różne rodzaje zaburzeń rozpoznawania barw wynikają z wadliwego lub całkowitego braku funkcjonowania czopków. Wynikiem wadliwego działania jednego rodzaju czopków jest dichromacja. Najczęstsza forma ludzkiej ślepoty barw wynika z problemów z czułością czopków na barwy o średniej lub długiej długości fali (np. zielona, pomarańczowa, żółta) i pociąga za sobą problemy w odróżnianiu barw czerwonych, żółtych i zielonych od innych barw. Łącznie problemy te określa się jako „ślepotę czerwono-zieloną”.(czopki zielonoczułe 530- 540 nm , czerwonoczułe 660-680nm)
84.Adaptacja do ciemności i do silnego światła
Przy przystosowaniu się fotoreceptorów siatkówki do warunków odbierania promieni świetlnych o małym natężeniu, tzw. adaptacji do ciemności, dochodzi do resyntezy barwnika wzrokowego we wszystkich fotoreceptorach, tak że minimalne natężenie promieni jest odbierane przez maksymalną liczbę fotoreceptorów. Przy adaptacji do silnego światła dochodzi najpierw do nadmiernego pobudzenia receptorów wskutek szybkiego rozkładu barwnika wzrokowego. Widzenie w warunkach intensywnego oświetlenia staję się możliwe gdy nadmiar tego barwnika zostanie unieczynniony w przeważającej części fotoreceptorów w przeważającej części fotoreceptorów.
85.Oczopląs
Objaw polegający na mimowolnych, rytmicznych oscylacjach gałek ocznych w płaszczyźnie poziomej lub elipsoidalnej, które występują w następstwie fizjologicznego lub patologicznego pobudzenia komórek receptorowych narządu przedsionkowego. Wieloneuronowy odruch przedsionkowo- oczny. Są to rytmiczne ruchy gałek z wyraźnie zaznaczoną fazą szybką i woną. Kierunek oczopląsu określa się zgodnie z kierunkiem fazy szybkiej. Uważa się że faza wolna zależy od pobudzenia receptorów błędnika, faza szybka ma stanowić komponent ośrodkowy i jest wyrazem kompensacji.
Stosując zmienne przyspieszenie kątowe udaje się wywołać w czasie obrotu ciała tzw.oczopląs podczasobrotowy, skierowany w stronę działającego przyspieszenia. Po zatrzymaniu badanego występuje oczopląs poobrotowy, z kierunkiem odwrotnym do kierunku dokonywanych obrotów.
Oczopląs cieplny można wywołać przez wprowadzenie do przewodu słuchowego zewnętrznego wody o temperaturze innej niż temperatura ciała badanego. W przypadku wody zimniej (30˚C) wystąpi oczopląs skierowany w stronę przeciwną do oziębianego ucha, natomiast w przypadku stosowania wody ciepłej (44˚C) – oczopląs będzie skierowany w stronę badanego ucha.
86.Widzenie przestrzenne i panoramiczne
zakres otaczającej przestrzeni, której obraz pada na siatkówkę nieruchomego oka, nazywany jest polem widzenia. Każde oko ma swoje pole widzenia, ale na skutek odpowiedniego ustawienia i ruchów gałek ocznych jednooczne pola widzenia nakładają się w partiach przyśrodkowych mniej lub bardziej na siebie, dając różnie rozległe obuoczne pole widzenia. Przedmioty występujące w tym polu wykrywane są jednocześnie obu oczami. Widzenie obuoczne pozwala na dość dokładną ocenę odległości i wielkości oglądanych przedmiotów, daje dokładniejszą ocenę głębi i proporcji. Widzenie jednooczne nie jest tak dokładne, ale pozwala nawet oku wykryć bez poruszania głową nagłe pojawienie się nowego obiektu w jego polu widzenia lub wystąpienia jakiegoś nieistniejącego dotąd ruchu. U zwierząt zależnie od przedniego lub bocznego umiejscowienia oczu na głowie różną wielkość mają jedno- i obuoczne pola widzenia. Kot i niektóre psy mają oczy umiejscowione bardziej z przodu, stąd mają duże obuoczne spojrzenia i małe jednooczne pola widzenia, królik z oczami rozmieszczonymi po bokach głowy ma wąskie dwuoczne i rozległe jednooczne (panoramiczne) pole widzenia. Szerzej rozstawione, przesunięte na boki głowy, wypukłe oczy u zwierząt roślinożernych stwarzają im duże, panoramiczne pole widzenia pozwalające na śledzenie wszystkiego, co się wokół nich dzieje przy nieznacznych ruchach głowy. U królika po lekkim uniesieniu głowy powstaje nawet z tyłu wąskie, obuoczne pole widzenia. Większość zwierząt o rozległych obuocznych polach widzenia orientuje się w środowisku głównie za pomocą wzroku.
87.Narząd słuchowy Cortiego
W uchu wewnętrznym mieści się ślimak błoniasty. Jest on przedzielony częściowo kostną, a częściowo błoniastą przegrodą na spiralne tzw. schody górne(przedsionka) i schody dolne(bębenka). Pośrodku pomiędzy schodami górnymi i dolnymi leżą schody środkowe , czyli ślimak błoniasty wypełniony endolimfą. W błoniastym ślimaku znajduję się na błonie podstawnej właściwy narząd receptorowy zwany narządem spiralnym (Cortiego).
Narząd spiralny Cortiego zbudowany jest z kom.rzęsatych, umocowanych na dwóch leżących nad sobą ścianach ślimaka błoniastego. Na jednej ścianie podstawnej, leżą kom.rzęsate wewnętrzne. Są one kom.receptorowymi. Na ich powierzchni znajdują się wypustki cytoplazmatyczne- stereocylia. Są one zanurzone w śródchłonce i skierowane ku sklepieniu, które pokrywają kom.rzęsate zewnętrzne też zaopatrzone w stereocylia. Pobudzane od strony okienka owalnego mechanicznymi drganiami śródchłonki reagują szybkimi skurczami a częstotliwość skurczów odpowiada częstotliwości pobudzeń mechanicznych. Rzęski kom.rzęsatych zew. wytwarzają drgania śródchłonki i uginają stereocylia kom.rzęsatych wew. Ugięcie stereocylii w jednym kierunku otwiera kanały jonowe dla K+ i powoduję depolaryzację komórki receptorowej. Depolaryzacja wzbudza impuls nerwowy. Ugięcie w przeciwną stronę powoduje hiper polaryzację, czyli hamuje powstawanie impulsu.
88.Znaczenie błony bębenkowej i kostek słuchowych w przenoszeniu fal głosowych
Pod wpływem fal dźwiękowych wpadających do ucha błona bębenkowa drga cała odpowiednio do ich amplitudy i częstotliwości. Układ kosteczek zamienia stosunkowo duże wychylenia błony bębenkowej na mniejsze, ale za to silniejsze drgania i przekazuje przez okienko owalne przychłone schodów górnych. Stąd przenoszą się na przychłonkę schodów dolnych i w niej biegną w stronę okienka okrągłego, zamkniętego błoną, przetwarzającą wychylenie stopki strzemiączka w fazie przeciwstawnej. Zmiany te wywołują wędrowną falę przemieszeń w ślimaku błoniastym. Fala ta, wywołując drgania błony podstawnej, przebiega przez nią, początkowo narastając, osiąga wreszcie w pewnym miejscu maksimum charakterystyczne dla danego dźwięku, po czym szybko gaśnie tłumiona przez struktury ślimaka. Przy tonach o niskiej częstotliwości pobudzane są receptory wzdłuż całej błony podstawnej, natomiast fale o częstotliwości wysokiej powodują drganie tylko w części początkowej błony.
89.Pobudzenie komórek słuchowych: [patrz narząd Cortiego]
90.Zmysł równowagi
Specjalne receptory- prioproreceptory, znajdują się wspólnie z narządem słuchu w uchu wewnętrznym w częściach błędnika błoniastego, zwanych przedsionekiem i przewodami półkolistymi. Części te tworzą aparat przedsionkowy, będący narządem równowagi. Rejestrują ustawienie i przemieszczanie całego ciała i głowy w stosunku do reszty ciała. Impulsy wysyłane przez receptory wywołują powstawanie błędnikowych odruchów tonicznych zapewniających lub przywracających normalną postawę, równowagę ciała i ustawienie gałek ocznych. W utrzymaniu równowagi uczestniczą też odruchy rdzeniowe inicjowane przez pobudzanie receptorów mięśniowych oraz odruchy zachodzące przy udziale móżdżku. Są trzy przewody półkoliste: przedni, boczny i tylny. Każdy jest rozszerzony u jednego końca w postaci tzw. bańki, uchodzi do wspólnej komory zwanej łagiewką, połączonej z następnym tworem błoniastym- woreczkiem. W bańkach przewodów półkolistych na występach zwanych grzebieniami znajdują się specjalne komórki receptorowe rzęsate. Wypustki cytoplazmatyczne tych komórek- stereocylia ulegają pobudzeniu przez kontakt z kamyczkami błędnikowymi (sole wapienne) zgromadzonych na przeciwległej ścianie błędnika błoniastego. Odchylenie stereocylii powoduje depolaryzację komórek rzęsatych i przekazanie pobudzenia obecnym obok dendrytom neuronów czuciowych. Stan pobudzenia jest przekazywany gałązką przedsionkową nerwu przedsionkowo- ślimakowego do jąder przedsionkowych, a następnie do móżdżku i kory mózgowej.
91.Lokalizacja i funkcje receptorów smakowych i zapachowych.
Receptory węchowe znajdują się w błonie śluzowej grzbietowo- tylnej części jamy nosowej (regio olfactoria)oraz w błonie śluzowej przegrody nosowej. Błona jest zgrubiała i ma żółtobrązowe zabarwienie. Pokryta jest nabłonkiem węchowym. Jest on zbudowany z dwubiegunowych komórek węchowych i komórek podporowych. Komórki węchowe są komórkami nerwowymi, a ich włosowate pręciki są elementami pobudliwymi, funkcjonującymi podobnie jak receptory skóry. Spełniają one rolę zewnętrznych receptorów pobudzanych przez cząsteczki chemiczne substancji zapachowych występujących we wdychanym powietrzu, rozpuszczalnych w wodzie lub lipidach. Dodatkowo po obu stronach przegrody nosowej w kości podniebienia, występuje narząd węchowy- narz.lemieszowy, Jacobsona. Wnętrze wysłane jest nabłonkiem węchowym, kończy się dodatkowym otworem nosowo- podniebiennym łączącym jamę nosową z jamą ustną.
Komórki receptorowe smaku o kształcie wrzecionowatym, zaopatrzone w wypustki w postaci mikrokosmków skupione są w części centralnej kubków smakowych, otoczone komórkami podporowymi. Pobudzanie komórek receptorowych stanowi źródło wrażeń związanych z odczuwaniem podstawowych smaków: słodkiego, kwaśnego, gorzkiego i słonego. Niektóre zwierzęta mają receptory wody.komórki smakowe oplecione są cienkimi włókienkami nerwów czuciowych, które nie wykazują wybiórczej wrażliwości na poszczególne substancje smakowe, tylko wysyłają swoistą impulsację dla każdego rodzaju smaku. Podstawą różnicowania jakości jakości smakowych ma być kod częstotliwości wyładowań zaszyfrowanych w potencjałach czynnościowych wł.nerwowych zaopatrujących kubki smakowe. Komórki smakowe są chemoreceptorami pobudzanymi przez substancje rozpuszczalne w wodzie lub ślinie, wnikające do tzw. jamki smakowej kubków. Kubki te znajdują się zasadniczo w ścianach brodawek grybowatych, okolonych i liściastych języka, po ich bokach, na szczycie lub u podstawy. Brodawki nitkowate języka nie mają kubków smakowych.
92.Definicja instynktu (zamknięty, otwarty)
Instynkt- wrodzony zespół aktów ruchowych, złożonych postaci zachowania się charakterystycznych dla danego gatunku zwierząt, wywołanych przez bodźce zewnętrzne i wewnętrzne oraz zachodzących na podwyższonej pobudliwości określonych ośrodków nerwowych. Udział biorą bodźce z CUN.
Decydują o swoistym zachowaniu, które nie wymaga uczenia
fizjologiczną podstawą są złożone odruchy bezwarunkowe
każda z instynktownych czynności kontrolowana jest przez mechanizm nerwowy, które zostaje uaktywniony prze połączone działanie hormonów, bodźców zewnętrznych oraz wpływu wyższych mechanizmów nerwowych.
Instynkty zamknięte oparte są na mechanizmach sterujących stereotypowymi czynnościami behawioralnymi jednakowy sposób wykonywanymi przez wszystkie zwierzęta danego gatunku. Mechanizm ten jest uruchamiany przez przez specjalne ukształtowane bodźce -znaki kluczowe, nazywane ze względu na swoją swoistość bodźcami kluczowymi.
Instynkty otwarte- formy zachowana choć wrodzone są modyfikowane i dostosowywane do aktualnej sytuacji, często zmiennej.
Funkcjonują elastycznie na bodźce kluczowe z uwzględnieniem indywidualnego doświadczenia osobnika.
93.Zachowania motywacyjne
Motyw- wewnętrzny stan organizmu uruchamiający i organizujący zachowanie się zwierzęcia, zmierzające do zaspokojenia określonej potrzeby biologicznej. Dwie komponenty:
popęd (napęd)- aktywność ruchowa mająca na celu zdobycie określonego celu
chęć zdobycia nagrody lub osiągnięcia określonego celu
Zachowanie motywacyjne- celowe zachowanie się zwierzęcia, które będzie napędzone zewnętrznymi lub wewnętrznymi sygnałami i ukierunkowane na osiągnięcie określonego celu.
Dwa rodzaje popędów
popędy apetetywne- ukierunkowują działanie organizmu na osiągnięcie kontaktu z bodźcami atrakcyjnymi
popędy awersyjne- ukierunkowują organizm na obronę własnego ciała przez działanie czynnika szkodliwego
94.Dopaminergiczny układ nagrody, układ kary
Układ nagrody, związany z dodatnimi mechanizmami wzmacniającymi, jest umiejscowiony w bocznym podwzgórzu w obrębie przyśrodkowego pęczka przodomózgowia, łączącego ze sobą różne struktury układu rąbkowego. W obrębie tego pęczka leżą ośrodki, z których można wywołać postacie zachowania się związane z jedzeniem, piciem czy aktywnością płciową.
Układ kary- obejmujący ujemne mechanizmy wzmacniające, leży w partiach podwzgórza bliższych śródmózgowiu, w obrębie istoty szarej znajdującej się w sąsiedztwie ścian komory trzeciej i wodociągu mózgu. Okołkomorowa istota szara zawiera ośrodki wściekłości, agresji i ucieczki. Ukł.kary prawdopodobnie kieruje ośrodkowymi mechanizmami reakcji obronnych.
Obydwa układy podlegają regulacji ze strony ciała migdałowatego.
95.Jądra nadskrzyżowaniowe jako nadrzędny koordynator procesów życiowych
Zlokalizowane w podwzgórzu-nadrzędny zegar biologiczny synchronizujący pracę całego organizmu i koordynujący informacje docierające zarówno z zewnątrz jak i ze środowiska wewnętrznego. Tworzą parzyste skupiska neuronów które w postaci dwóch walców ciągną się od przodu ku tyłowi nad skrzyżowaniem nerwów wzrokowych, w pobliżu III komory mózgu, w przedniej części podwzgórza. W warunkach uszkodzenia, całkowietgo zniszczenia tych jąder występuje zanik aktywności dobowej bardzo wielu procesów m.in. zanik aktywności lokomotorycznej. Rola tych jąder jako koordynatora procesów życiowych wynika ze spontanicznej i rytmicznie zmieniającej się aktywności elektrycznej tworzących je neuronów. Są dwa rodzaje komórek : komórki posiadające zdolność do generowania potencjałów, drugie komórki mają regulowaną aktywność elektryczną.
Częstotliwość potencjałów zmienia się sinusoidalnie w okresie 24h przyjmuje najwyższe wartości w ciągu dnia, a najniższe w ciągu nocy.
Światło siatkówkajądro nadskrzyżowaniowejądro przykorowesygnał sprzężenia zwrotnegomelatoninajądra pośrednio- boczne rdzenia kręgowegozwój szyjny przedniszyszynkastruktury docelowe
96.Budowa kory mózgowej
97.Metody badania czynności kory mózgowej u ludzi i zwierząt
Elektroencefalografia (EEG) - nieinwazyjna metoda diagnostyczna służąca do badania bioelektrycznej czynności mózgu za pomocą elektroencefalografu. Badanie polega na odpowiednim rozmieszczeniu na powierzchni skóry czaszki elektrod, które rejestrują zmiany potencjału elektrycznego na powierzchni skóry, pochodzące od aktywności neuronów kory mózgowej i po odpowiednim ich wzmocnieniu tworzą z nich zapis - elektroencefalogram. Jeśli elektrody umieści się bezpośrednio na korze mózgu (np. podczas operacji) badanie nosi nazwę elektrokortykografii (ECoG). Pierwszy polski zapis EEG został zarejestrowany przez Adolfa Becka na Uniwersytecie Jagiellońskim,
Badania EEG są wykonywane dla monitorowania i diagnozy w następujących sytuacjach:
padaczka
zaburzenia snu
przy stwierdzaniu śpiączki oraz śmierci mózgu
W standardowym badaniu umieszcza się 19 elektrod należących do systemu 10-20, zalecanego przez Międzynarodową Federację Neurofizjologii Klinicznej IFCN:
osiem elektrod nad każdą półkulą
trzy elektrody w linii pośrodkowej
98.Funkcje płata czołowego
Płat czołowy (lobus frontalis) - parzysta część kresomózgowia ograniczona od tyłu bruzdą środkową, a od dołu bruzdą boczną półkuli mózgu.
Kresomózgowie odpowiada za:
planowanie
myślenie
pamięć
wolę działania i podejmowanie decyzji
ocenę emocji i sytuacji
pamięć wyuczonych działań ruchowych, np. taniec, nawyki, specyficzne schematy zachowań, wyrazy twarzy
przewidywanie konsekwencji działań
konformizm społeczny, takt
uczucia błogostanu (układ nagrody), frustracji, lęku i napięcia.
99.Lobotomia i lobektomia
Lobotomia przedczołowa, inaczej leukotomia, zwana popularnie lobotomią lub lobotomią czołową – zabieg neurochirurgiczny polegający na przecięciu włókien nerwowych łączących czołowe płaty mózgowe ze strukturami międzymózgowia (najczęściej podwzgórzem lub wzgórzem), obecnie bardzo rzadko stosowany Dawniej jedna z metod leczenia chorych na schizofrenię lub inne poważne zaburzenia psychiczne. Celem była redukcja procesów emocjonalnych, które zwykle towarzyszą procesom poznawczym – myślom i wspomnieniom (a więc i myślom natrętnym lub halucynacjom). Jednym z poważniejszych skutków ubocznych lobotomii przedczołowej jest utrata przez pacjenta poczucia "ciągłości własnego ja", świadomości, że jest tą samą osobą, którą był wczoraj i będzie jutro.
lobektomia chirurgiczne wycięcie płata narządu wewnętrznego, np. płuc.
100.Funkcje płatów ciemieniowych
Płat ciemieniowy (lobus parietalis) - parzysta część kresomózgowia ograniczona od przodu bruzdą środkową, od dołu bruzdą boczną, a na powierzchni przyśrodkowej także od tyłu przez bruzdę ciemieniowo-potyliczną półkuli mózgu.
Płat ciemieniowy odpowiada za:
orientację przestrzenną
celowe ruch
rozpoznawanie ruchu
czucie temperatury, dotyku, bólu (górna część)
umiejscowienie wrażeń czuciowych
integrację ruchu i wzroku
integrację czucia i wzroku
rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych.
101.Funkcje płatów skroniowych: Ośrodek słuchu
102.Funkcje płatów potylicznych
Płat potyliczny (lobus occipitalis) - parzysta część kresomózgowia ograniczona od przodu na powierzchni przyśrodkowej przez bruzdę ciemieniowo-potyliczną półkuli mózgu.
Płat potyliczny odpowiada za:
widzenie
analizę koloru, ruchu, kształtu głębi
skojarzenia wzrokowe
103.Odruchy zachowawcze i obronne
Odruchy zachowawcze to odruchy niezbędne do przeżycia organizmu oraz utrzymania gatunku. Są one związane z kopulacją, snem, oddawaniem moczu czy oddychaniem i jedzeniem.
Odruch bezwarunkowy Inaczej nazywany odruchem ucieczki lub odruchem obronnym. Powstaje on w przypadku zaistnienia bodźca bólowego (np. dotknięcie gorącej patelni reakcja wrodzona (odruch), automatyczna, zachodzi przez pobudzenie odpowiednich receptorów zakończeń nerwowych nerwów czuciowych oraz pobudzenie organów efektorowych (głównie mięśni) poprzez nerwy ruchowe lub autonomiczne. Reakcja odruchowa przebiega bez uświadomienia, to znaczy, że nerwy wywołują odruch (pobudzają mięśnie) przed powiadomieniem mózgu.
104.Odruchy przyswajania, wydalania, zachowania gatunku
105.Odruchy refrakcyjne,repulsyjna i agresywne
Odruchy ochronne to odruchy wywoływane działaniem czynników szkodliwych. Ich przykładami są: odruchy refrakcyjne (usuwanie się spod działania czynnika), repulsyjne (oddalanie czynnika od organizmu) i ofensywne (unieszkodliwienie czynnika).
106.Mechanizmy powstawania odruchów warunkowych-warunkowanie instrumentalne i klasyczne
Odruchy warunkowe - to wyuczone, nabyte w ciągu życia osobnika reakcje na bodźce. Odbywają się one przy udziale kory mózgowej na podłożu Odr. Bezwarunkowych .Są one podporządkowane naszej woli , są podstawowym elementem uczenia się i zapamiętywania
Badaniem odruchów war. Zajmował się rosyjski fizjolog Iwan Pawlon . Analizował on powstawanie odruchu warunkowego na klasycznym przykładzie Odr. Bezwarunkowego jakim jest wydzielanie śliny u psa.
Pies wydziela ślinę na widok pokarmu. Jeśli jednak regularnie przed podaniem pokarmu rozlegał się dzwonek luk zapalała żarówka pies po pewnym czasie zaczął wydzielać ślinę tylko na dzwonek lub sygnał świetlny , jeszcze nie widząc pokarmu. Bodziec świetlny lub dzwonek wywoływał utrwalony odruch war.
Automatyczny przebieg reakcji odruchowych, niezależność ich od udziału świadomości, daje zysk na czasie, ma to ogromne znaczenie np. gdy dotkniemy gorącego garnka ,natychmiast w ułamku sekundy cofa się ręka – oparzenie będzie niewielkie . Natomiast, gdybyśmy stwierdzili ,że parzy ,musieli najpierw ocenić ze to niedobre ,potem podjąć decyzję o wycofaniu ręki, a następnie zabrać się do wykonywania decyzji, to poparzenie byłoby bardzo poważne
Wg klasyfikacji Pawłowa wyr.:
I układ sygnalizacyjny – stanowi zespół odruchów bezwarunkowych i warunkowych wspólnych dla zwierząt i człowieka
II układ sygnalizacyjny – charakterystyczny wyłącznie dla człowieka Np. mowa ,myślenie
Odruchy warunkowe są reakcją nabytą w życiu osobniczym, jakby wyuczoną. Są odruchy warunkowe klasyczne, będące wynikiem prostego kojarzenia bodźców, na przykład reakcja na dzwonek do drzwi czy telefon, po którym dzieje się dla psa „coś ciekawego”. Są też odruchy warunkowe instrumentalne, będące wynikiem nagradzania lub karania.
Codzienne życie w określonym środowisku powoduje wyrabianie się jednych odruchów, lub też wygasanie tych, które okazują się bezużyteczne. Odruchy te można umiejętnie wykorzystywać przy układaniu naszego psa i prowadzaniu go na wyższe stopnie wtajemniczenia czyli tresurze.
107.Wygasanie odruchów warunkowych
Codzienne życie w określonym środowisku powoduje wyrabianie się jednych odruchów, lub też wygasanie tych, które okazują się bezużyteczne. Odruchy te można umiejętnie wykorzystywać przy układaniu naszego psa i prowadzaniu go na wyższe stopnie wtajemniczenia czyli tresurze.
108.Hamowanie różnicujące
Brak odruchów w czasie działania bodźca zbliżonego do bodźca warunkowego ujawnia istnienie procesu przeciwnego do porcesu pobudzania-procesu hamwoania wewnętrznego, czyli hamowania różnicującego. Różnicowanie dotyczy wszelkich bodźcó różniących sie pod względem ilościowym i jakościowym od bodźca warunkowego.
109.Hamowanie warunkowe
Odruch warunkowy na jeden bodziec jestzawsze wzmacniany, a kompleks dwóch bodźców bezwarunkowym. Brak ruchu warunkowego na kompleks dwóch bodźców nosi nazwę hamownaia warunkowego.
110.Hamowanie opóźniające
Bodziec bezwarunkowy wzmacnia bodziec warunkowy, jesli wystepuje po nim w pewnym określonym czasie.Powolne odsuwanie w czasie bodźca bezwarunowego od początku działania bodźca warunkowego powoduje stopniowe przedłużanenie sie okresu utajonego pobudzenia odruchu warunkowego dzięki występowaniu hamowania opóźniającego.
111.Hamowanie wewnętrzne i zewnętrzne odruchów warunkowych.
Odruchy warunkowe moga być hamowane przez czynniki wewnętrzne.Są to:
1.wygasanie odruchowe
2.hamowanie warunkowego
3.hamowanie opóźniające
4.hamowanie różnicujące.
Stale tworzą się nowe odruchy, a już wytworzone moga wzratsąc lub zmniejszac się, a nawet mogą zostać całkowicie zahamowane.Np. Bodźce obojętne, działające jednocześnie z bodźcem warunowym, zmniejszają odruch wasrunkowy.Zjawisko to zostało nazwane hamowaniem zewnętrznym odruchów warunkowych.