1.Jakie motywy i problemy obejmowała literatura oświecenia? Nazwij je, podaj sposób funkcjonowania oraz teksty w jakich występują.

Tematy i problemy literatury oświecenia: Miłość : poezja sentymentalizmu, miłość w „Powrocie posła” Polityka i naprawa kraju: „Powrót posła” Natura ludzka Dojrzewanie i edukacja młodego człowieka: Krasicki „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” Natura: sentymentalizm Podróż „Podróże Guliwera” Swifta

Dojrzewanie – zainteresowanie zasadami edukowania młodego człowieka i jego wychowywaniem, a więc wpływaniem na rozwój i dojrzewanie wiązało się na pewno z Komisją Edukacji Narodowej, reformami Konarskiego i odrzuceniem jezuickiego systemu nauczania

Miłość – najwięcej pisali o miłości sentymentaliści, którzy uważali ją na najmocniejszą siłę w życiu. Natomiast twórcy rokokowi skupiali się raczej na flircie i zabawie niż prawdziwym uczuciu. Sentymentalne wydanie miłości znajdziemy w wierszach Karpińskiego, rokokowe u Kniaźnina, a libertyńskie u markiza de Sade.

Podróż – staje się osią powieści, środkiem, dzięki któremu bohaterowie zbierają doświadczenia, zmieniają się, dojrzewają ,mogą docenić lub odrzucić to, co mają

Troska o ojczyznę – w postulowanie konieczności reform i popieranie stronnictwa patriotycznego szczególnie zaangażowani byli polscy publicyści – Stanisław Staszic i Hugo Kołłątaj. Swoje uwagi co do obyczajowości, która nie służy ojczyźnie, dokładali Ignacy Krasicki i Adam Naruszewicz.

Utopia – kilku twórców oświeceniowych osadzało akcję swoich utworów w miejscach doskonałych – do takiego trafia Kandyd Woltera, Mikołaj Doświadczyński Krasickiego i Guliwer w powieści Swifta.
Motyw młodości

2.Podaj definicje gatunków literackich: bajka, sielanka, poemat heroikomiczny ,satyra.

BAJKA - utwór wierszowany, najczęściej żartobliwy, zawierający morał (pouczenie). Morał może znajdować się na początku lub na końcu utworu, albo wynikać z jego treści. Istotną cechą bajki jest alegoryczność. Bohaterami bajek mogą być ludzie, a także zwierzęta i przedmioty, które uosabiają typy ludzkie i cechy charakteru. Każda bajka posiada charakter dydaktyczny.

SATYRA - gatunek literacki łączący w sobie epikę i lirykę (także inne formy wypowiedzi) wywodzący się ze starożytności (pisał je m.in. Horacy), ośmiesza i piętnuje ukazywane w niej zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne, prezentuje świat poprzez komiczne wyolbrzymienie, ale nie proponuje żadnych rozwiązań pozytywnych. Cechą charakterystyczną satyry jest karykaturalne ukazanie postaci. Istotą satyry jest krytyczna postawa autora wobec rzeczywistości, ukazywanie jej w krzywym zwierciadle.
"Pijaństwo", "Żona modna"

POEMAT HEROKOMICZNY - Gatunek, który wprowadził do literatury polskiej Paweł Zaborowski w XVI wieku. Naśladował on poemat heroiczny, jednocześnie rozśmieszając czytelnika, co było wynikiem zastosowanego kontrastu pomiędzy wyniosłą formą, typowa dla epiki heroicznej, a banalną treścią np. „Monachomachia"

SIELANKA - utwór poetycki przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego; idylla. przen. beztroskie, spokojne, pogodne życie, otoczenie pozwalające na takie życie, niczym nie zmącona miłość. Przybiera najczęściej kształt lirycznego monologu, poprzedzonego lub przeplecionego opisem. 3. Pojęcia: racjonalizm empiryzm sensualizm libertynizm dydaktyzm

3. Pojęcia: racjonalizm, empiryzm, sensualizm, libertynizm, dydaktyzm

EMPIRYZM - głosił, że wiedza powstaje dzięki doświadczeniu. Empiryzm - pogląd głoszący że świat należy badać poprzez doświadczenie. Nic czego nie można zbadać doświadczalnie wg. empirystów nie jest prawdą, a każdą tezę należy potwierdzić praktycznie.
DEIZM - odrzucanie tego, co wydawałoby się zabobonem. Deiści twierdzili, że świat musiał powstać dzięki twórczej pracy boskiego rozumu.
SENTYMENTALIZM - Ośrodkiem nurtu jest uczucie, wrażliwość , serce, natura - w opozycji do klasycznego rozumu i nauki.
LIBERTYNIZM - Libertynami nazywano wówczas wolnomyślicieli, zwykle ateistów, którzy nie wierzyli w żadne kodeksy moralne, a w życiu kierowali się epikurejską filozofią dążenia do rozkoszy i unikania wszelkich przykrości. Z epikureizmu brali też przekonanie że materia jest wieczna w związku z tym nie trzeba bać się śmierci.
RACJONALIZM - postawa umysłowa, która bezwarunkowo akceptuje wyższość rozumu nad innymi narzędziami poznawczo - wartościującymi, i dąży do ustanowienia systemu filozofii i etyki weryfikowalnej przez doświadczenie i niezależnej od wszelkich arbitralnych założeń i autorytetów. za twórcę racjonalizmu uznaje się Kartezjusza.
SENSUALIZM - pogląd filozoficzny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych (poznanie odbywa się poprzez przeprowadzanie logicznych doświadczeń) i jest tylko bardziej lub mniej złożonym kompleksem spostrzeżeń.
DYDAKTYZM - Sztuka dydaktyczna polega na propagowaniu zaleceń i przestróg moralnych, użytecznych prawd, pouczeń, wskazówek postępowania, przedstawianiu modeli godziwego życia, postaw patriotycznych, wzorów osobowych, ról społecznych itp.
ROKOKO - Odnosił się bardziej do sztuki użytkowej, architektury czy strojów.

W literaturze mówiono o nim „schyłkowa faza baroku”. Celem utworów tego typu była

rozrywka. Cechowała je wytworność i subtelność. Piękno było podstawową wartością dzieła, mającą dawać odbiorcom przyjemność. Tematy utworów utrzymanych w tym stylu to: miłość, gra uczuć, wdzięki ukochanej itp. charakterystyczne dla twórczości eleganckiej i subtelnej, o funkcji rozrywkowej. Tematem utworów rokokowych była miłość

4. Obiady Czwartkowe

W epoce oświecenia ówczesny król polski, czyli Stanisław August Poniatowski, był głównym inicjatorem przemian, jakie miały się dokonać i dokonywały się zarówno w dziedzinie szeroko pojętej kultury, jak i również edukacji i sztuki. Król zapraszał an obiady czwartkowe wszystkich wybitnych ludzi końca osiemnastego wieku. Podczas jedzenia prowadzono bardzo rozmaite dyskusje, których tematyka najczęściej obejmowała po prostu literaturę, sztukę, muzykę, jak i również rozpatrywano sprawy ważne dla Polski. Król konsultował się ze zgromadzonymi gośćmi w sprawach związanych z edukacją i kultura oraz wielu innych. Obiady czwartkowe polskiej inteligencji wywierały ogromny wpływ na rozwój epoki oświecenia polskiego. Jak wszystkim wiadomo na owych obiadach czwartkowych bywały takie osobistości jak Stanisław Konarski, Andrzej Zamoyski, Ignacy Krasicki, Józef Wybicki, jak i również Stanisław Trembecki, Adam Naruszewicz i Franciszek Bohomolec.

6. Założenia sentymentalizmu. Przykłady utworów

-tematem przewodnim stała się natura i miłość
-odejście od funkcji dydaktycznej i tematyki utylitarnej
-przeciwstawiał się klasycyzmowi
-ulubione gatunki: sielanki (ukazują problemy miłosne, tęsknotę), powieści sentymentalne, liryka ludowa
-przedstawiciele: J. J. Rousseau (patron sentymentalizmu), F. Kniaźnin, F. Karpiński
-sentymentalizm to prąd artystyczny, który przeciwstawiał się klasycyzmowi

Sentymentaliści nie podzielali przekonania wyznawców klasycyzmu o ładzie i harmonii świata, dostrzegali kryzys moralny współczesnej im cywilizacji. Przyczyn upatrywali w odejściu ludzkości od stanu naturalnej, pierwotnej prostoty. Podejmowali tematykę wiejską, zwracali uwagę na rolę przyrody w życiu człowieka, bohaterami utworów czynili prostych ludzi, najczęściej pasterzy. Za źródło twórczości literackiej uznawali wewnętrzne przeżycia człowieka: miłość, czułostkowość, smutek i radość Sentymentalizm twierdził, iż rozum nie może być jedynym narzędziem poznania, że pewne zjawiska można poznać tylko uczuciem i intuicją. Do przedstawicieli polskich sentymentalistów zaliczyć można Franciszka Karpińskiego.

7. Edukacja i rozwój szkolnictwa.

Szkoły średnie prowadzone przez kościoły nie odpowiadały potrzebom epoki.
Zaczęły pojawiać się nowe szkoły średnie zwane rycerskimi.
Gruntowna reforma systemu oświaty - tu przede wszystkim wyłączenie szkół spod zwierzchnictwa kościelnego, zniesienie katastrofalnej w skutkach zasady liberum veto.

8. Ramy czasowe i nazwa epoki.

„wiek oświecenia”, myśliciele tej epoki nazywali ją „oświeconą” . Wiek Rozumu to prąd kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na wiek XVIII. Ludzie oświecenia najbardziej cenili to, co można pojąć rozumem.

• wczesne oświecenie – od 1730 r. do 1764 r., to czas przed wstąpieniem na tron króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; pojawia się publicystyka Stanisława Leszczyńskiego i Stanisława Konarskiego, wskazująca problemy ustrojowe, wychodzą pierwsze czasopisma;

• dojrzałe oświecenie – od 1765 r. do 1787 r., wiąże się z inicjatywami króla Stanisława Augusta po objęciu tronu; powstała scena narodowa, rozwijało się nowoczesne czasopiśmiennictwo, Komisja Edukacji Narodowej realizowała reformy szkolnictwa;

• schyłek(późne) oświecenia – od 1795 r. do lat 20. XIX w., to głównie twórczość klasyków po utracie niepodległości, w tym literatura legionowa.

9. Najważniejsze hasła.

radykalizm –bezkompromisowość i stanowczość w dążeniu do zmian społecznych (jego owocem była Wielka Rewolucja Francuska);

krytycyzm –w stosunku do tradycyjnych instytucji politycznych, społecznych, do Kościoła i życia religijnego, do ustaleń nauki;

Monachomachia - przedstawia spór zakonników karmelitów i dominikanów, która przeradza się w bójkę, a ta z kolei w ucztę. Opisany styl życia zakonników, autor szydzi z ich lenistwa, odzwyczajenie się od pracy, oskarża ich o zacofanie, brak zainteresowania wiedzą, pijaństwo, niezgodność stylu życia z głoszonymi wartościami. Duchowieństwo, które same ma problemy z wykształceniem nie powinno uczyć innych.

10. Jakie typy bohaterów prezentuje literatura oświecenia?

Bohater bajroniczny jest więc romantykiem, w życiu kieruje się przede wszystkimi uczuciami, najważniejsza jest dla niego miłość do kobiety, jednak kiedy ja traci, miłość zostaje zastąpiona przez nie mniej silną żądzą zemsty. Bohater bajroniczny jest bohaterem aktywnym, działającym. Ważną cecha bohatera bajronicznego, jak i w ogóle romantycznego jest indywidualizm.

11. Jakie typy ludzkie ukazuje Molier w Świętoszku.

12.Przyczyny popularności motywu ogrodu.