T. Wujek ed. dorosłych:
Edukacja dorosłych wielość intencjonalnych oddziaływań oświatowo-wychowawczych i wychowawczo – rozrywkowych, których przedmiotem jest człowiek dorosły, a także dorastająca młodzież.
Cechy edukacji dorosłych:
Ilość organizatorów edukacji dorosłych ( o liczbie ogranizatorów dowiadujemy się m. in. z informatorów o szkołach dla dorosłych i placówkach pozaszkolnej oświaty dorosłych, przygotowanych przez MEN)
Organizowanie ed. dorosłych w różnych środowiskach (środowiska lokalne, regionalne, struktury spółdzielcze, stowarzyszenia społeczne itd.)
Wielość form ( uczenie przez własną twórczość, samokształcenie, kursy, wczasowanie, kursy…., podsystemy: szkolny, kursowy, uczelnie wszechnicowe, zakłady pracy, środki masowego przekazu, wystawienniczny, turystyczno – krajoznawczy, resocjalizacyjny, rozrywkowy, samokształceniowy)
Wielopoziomowość (istnienie pod względem merytorycznym i metodycznym kilku poziomów kształcenia, większej niż w przypadku kształcenia dzieci i młodzieży)
Wielowariantowość ( tworzenie wielu wersji poszczególnych form edukacyjnych - szkoły wieczorowe, zmianowe, zaoczne, półzaoczne, kursy pełne, skrócone, przyśpieszone itd.)
Otwartość ( związek edukacji z innymi systemami życia społecznego, likwidacja granic zamykających chętnym dostęp do dalszego kształcenia, likwidacja barier finansowych, czasowych, formalnoprawnych)
Ścisły związek z interesem określonych grup społecznych i jednostek ludzkich (poprzez uzupelnianie wyksztalcenia uczestnicy zdobywają lub utrzymują określoną pozycję w miejscu pracy, cecha ta służy awansowi zawodowemu lub spoęłcznemu.
Cele i treści edukacji dorosłych:
Wychowanie narodowe i społecznego solidaryzmu – lata międzywojenne – kształtowanie cech propaństwowych, wyrabianie umiejętności współpracy i współdziałania, neutralizowanie wad społecznych i konfliktów.
Ideologiczne i internacjonalistyczne – po II wojnie światowej – ukształtowanie cech zaangażowania w nowy ustrój i akceptacji międzynarodowych sojuszy politycznych, odudowa wartości patriotycznych i chrześcijańskich.
Wraz z tworzeniem się nowych form zmieniła się specyfika i odrębność programowa, metodyczna i organizacyjna instytucji edukacji dorosłych. W odrębie ewolujących instytucji edukacji dorosłych nastepowało doskonalenie programów edukacyjnych. W pierwszej połowie lat 90 władze państwowe dążyly do przekazania większości instytucji kształcenia dorosłych samorządom. Te zaś mając ograniczone środki z trudem realizowały dzialania podstawowe dla społeczności lokalnych niż edukacji dorosłych. W ogranizowaniu kształcenia doroslych z pomocą przyszly stowarzyszenia społeczne ogólnopolskie, regionalne i lokalne.
W ostatnich latach dokonuje się zmiana strategii kształcenia dorosłych, polegająca na odejściu od globalnej troski o pedantyzm organizacyjny na rzecz większego zainteresowania się ucznia, sposobem jego ucznia się, jego możliwościami,  warunkami, motywacją, stymulatoami i barierami aktywności. Zwrot w stronę orientacji bardziej przedmiotowej. Edukacja dorosłych staje się coraz bardziej zróżnicowana, zindywidualizowana i rozproszona.
Kierunki i potrzeby edukacji dorosłych
Wydrębnienie kierunków zależy od jakości kryteriów i klasyfikacji kształcenia doroslych.
Kryterium: formalne korzyści kształcenia się:
Ksztalcenie bezinteresowne – popularyzacja wiedzy, kursy potrzeb własnych i osobistych zaiteresowań itd.
Edukacja dyplomowa – ukończenie kończy się otrzymaniem dokumentu stwierdzającego uzyskanie kawalifikacji.
Należy wyodrębnić też następujące kierunki:
Bezpośredni – edukowanie w toku bezpośredniego fizycznego i osobistego obcowania oświatowca z osobami kształcącymi się.
Pośredni – charakteryzuje się układem, w którym pomiędzy oświatowcem, a uczącym się dorosłym powstało ogniwo pośrednie w postaci np. urządzenia technichnicznego.
Kryterium: cel działalności kształceniowej:
Kształcenie – ogół czynności i procesów prowadzących u osób doroslych do poznaniarozleglej wiedzy, jak również zmierzjących do uksztaltowania u nich sprawności umysłowej, fizycznych, ubogacenia zainteresowań i zamilowań, cech społeczno moralnych.
Dokształcanie – polega na edukowaniu się równolegle z wykonywaniem okreslonej pracy i zgodnie z treścią aktywności zawodowej. Funkcja wyrównawcza.
Doskonalenie – proces edukacyjny realizowany przez wykwalifikowanego pracownika w okresie jego pełnej aktywności zawodowej. Aktualizowanie wiedzy zawodowej i ogólnej. Funkcja wdrożeniowa i renowacyjna.
Kryterium: intensywność wysiłku uczącego się oraz społeczna rozległość kształcenia się:
Ekstensywny – ilościowa interpretacja edukacji dorosłych. Edukowani w tym kształceniu zachowują się biernie. Nauczający w zasadzie się nie liczy z psychiką poszczególnych uczestników przy doborze treści i organizacji. Akcje odczytowe, tworzenie dużych wypożyczlni popularnych książek, rozpowszechnianie prasy, edukacyjna działalnośc radia i telewizji.
Intensywny – wymaga od uczącego się dorosłego maksymalnego wysiłku intelektualnego. Jest to kierunek oparty na gruntownym przeżyciu określonych treści, na dużej aktywności i pracy nad sobą. Oparcie działalności edukacyjnej na znajomości psychologii czlowieka dorosłego.
Stymulatory rozwoju edukacji dorosłych:
Obiektywne społeczne potrzeby społeczne kształcenia, dokształcania i doskonalenia ogólnego i zawodowego doroslych
Silne aspiracje edukacyjne oraz zainteresowania umysłowe przedstawicieli różnych grup społeczno – zawodowych.
Bariery rozwoju edukacji dorosłych:
Sytuacja człowieka dorosłego (sytuacja materialna, brak czasu, niekorzystne warunki rodzinne, nadmiar zajęć społecznych)
Stan gospodarczy i społeczno –prawny oraz organizacyjny kraju
Załamanie relacji pomiędzy kształceniem a wymaganiami kwalifikacyjnymi w zakładach pracy
Patologizacja życia społecznego
Funkcje edukacji dorosłych
funkcje w stosunku do obowiązującego ustawowo systemu szkolnego dla dzieci i młodzieży:
Funkcja zastępcza – polega na przekazaniou ludziom dorosłym tych wiadomości i ukształtowaniu u nich umiejętności, których nie zdobyli w czasie normalnego nauczania szkolnego
Funkcja właściwa – polega na stałym aktualizowaniu i uzupełnianiu wiedzy i umiejętności z dziedziny polityki, gospodarki, ideologii, techniki i sztuki w zakresie nie objętym programem szkoły, kształtowanie i doskonalenie sił umysłowych, kształtowanie świadomych postaw społecznych
Funkcje w kategoriach zmian w różnych sferach życia ludzi dorosłych:
Funkcja ekonomiczna – wpływ edukacji dorosłych na wydajność ekonomiczną jednostek i grup społecznych, podniesienie poprzez poprawę kwalifikacji doroslego wydajności jego pracy i poprawie jakości jej wytworów.
Funkcja popularyzacyjna – polega na rozpowszechnieniu wśród społeczeństwa najnowszej wiedzy z różnych nauk, polityki, techniki, kultury i sztuki, z życia codziennego i pracy.
Funkcja integracyjna – polega na scalaniu różnych grup społecznych, umacnianiu więzi pomiędzy czlonkami tych grup. Identyfikowanie się poszczególnych osób z idelogią, tradycjami, aspiracjami, celami, ideałami itd.
Funkcja adaptacyjna – polega na przystosowaniu człowieka do warunków, w jakich się w danej chwili znalazł.
Funkcja polityczna (ideologiczna) – podnoszenie poprzez edukację świadomości politycznej i ideologicznej członków określonych grup.
Funkcja konstruktywna – przekształcanie na lepsze, podnoszenie na wyższy poziom organizacyjny i cywilizacyjny życia jednostki i grup.
Funkcja eliminacyjna – polega na eliminowaniu ze świadomości i zachowań ludzi wyobrażeń, poglądów, idei, upodobań, postaw i zwyczajów już nie potrzebnych stanowiących barierę racjonalnego życia i pracy.
Funkcja przekazywania tradycji, tego co wartościowe z przeszłości – przekazywanie dorobku intelektualnego, kulturowego, obyczajów, poglądów, norm postępowania, tradycji. Co prowadzi do zachowania ciąglości tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie
Funkcja profilaktyczna – aktywność edukacyjna jako sposób zabezpieczenia się przed utratą pracy, nieszczęśliwymi wypadkami, chorobą. Zabezpieczenie przed stagnacją umysłową i moralną czlowieka.
Funkcja terapeutyczna – wyraża się w leczeniu poprzez kształcenie różnych dolegliwości somatycznych i psychicznych
Funkcja innowacyjna – wprowadzanie zmian
Funkcja renowacyjna – odnawianie, ulepszanie tego co było
Funkcja racjonalizująca – podejście racjonalne
Funkcja optymalizacyjna