Agresja

Tematem tej pracy jest zagadnienie agresji, jako zjawiska występującego w społeczeństwie.

 W XXI agresja to coraz bardziej aktualny temat, z jej zjawiskiem spotykamy się wszędzie wokół

siebie – w środowisku rodzinnym ,w pracy, na ulicy, wśród dorosłych i dzieci czy grupach towarzyskich.

Nie wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że agresja to nie tylko bójki, napady, czy inne scysje. Agresja może być również wyrażona słowem, spojrzeniem, gestem, a nawet myślą – i w takim wydaniu wcale nie jest mniej groźna i niepokojąca. Powinniśmy więc robić wszystko, by zminimalizować agresywne zachowania, a można to uzyskać jedynie wtedy, gdy dokładnie poznamy przyczyny i mechanizmy jej powstawania oraz sposoby radzenia sobie z własnymi emocjami.

,, Mamy wszelkie powody po temu,

aby w obecnej sytuacji rozwojowej historii kultury i techniki ludzkiej

uważać agresję w obrębie gatunku za najgroźniejsze ze wszystkich niebezpieczeństw”.

Konrad Lorenz

POJECIE AGRESJI

Agresja jest pojęciem negatywnym, a jej działanie jest intencjonalne i ukierunkowane

na zranienie lub sprawienie bólu.

Agresja jest narastającym procesem, który zaczyna się od drobnej dokuczliwości i szkodzeniu dobremu samopoczuciu innych aż do ciężkich przestępstw. Może pojawiać się wszędzie tam, gdzie występują silne napięcia i konflikty, z którymi ludzie nie potrafią sobie radzić w inny, nieinwazyjny sposób. Zachowania agresywne łamią podstawowe prawa człowieka, jakim jest bezpieczeństwo i obrona własnego terytorium. Są przyczyną frustracji, przezywania silnych emocji oraz powstawania urazów psychicznych. Zaburzają relacje między ludźmi, ostatecznie mogą wywoływać u tych ludzi do których są adresowane, również zachowania agresywne.

Agresja przybiera różne formy. Bywa ukierunkowana do wewnątrz (autoagresja) i na zewnątrz. Może być jawna i ukryta, może osiągać różne natężenie.

Termin agresji używany jest w różnych znaczeniach, dlatego trudno jest podjąć jednoznaczną definicję.

Agresywnym nazywa się dziecko, które broni swojej zabawki przed napastnikiem, jak i to, które bije młodsze rodzeństwo, jak również piłkarz, który ostro atakuje swojego przeciwnika, itp.

Wyróżniamy różne formy agresji:

werbalna – fizyczna

bezpośrednia – pośrednia

jawna – ukryta

emocjonalna – instrumentalna

fizyczna – psychiczna

przejściowa – długotrwała

jednostki – grupy

autoagresja

Agresja werbalna- występuje wtedy, gdy w stosunku do innych używane są przez napastnika przezwiska, wyzwiska, przekleństwa, groźby ,pokazywane są obraźliwe jednoznaczne gesty, oskarżanie, plotki, przedrzeźnianie, robienie min i wreszcie krzyk. Agresja słowna jest to taki rodzaj naruszania dóbr innego człowieka, który bardzo trudno jest udowodnić, uchwycić i w konsekwencji przeciwdziałać mu. Słowa mają ogromną moc niszczącą, pozostawiając wyraźne ślady w uczuciach i myślach drugiego człowieka.

Agresja fizyczna – jest to bezpośrednie zadawanie bólu skierowane na inna osobę. Agresja fizyczna to również zachowania destruktywne mające za przedmiot- rzeczy, które na wskutek ataku ulegają zniszczeniu lub uszkodzeniu. Agresja fizyczna to niechciany dotyk i naruszanie prywatności i intymności człowieka.

Agresja bezpośrednia- polega na wyrządzeniu komuś bezpośredniej krzywdy. Może mieć ona charakter fizyczny lub słowny.

Agresja pośrednia – polega na działaniu na czyjąś szkodę przy jednoczesnym unikaniu spotkania twarzą w twarz.

Agresja emocjonalna – wywołana jest złością, która wymyka się spod kontroli.

Agresja instrumentalna – występuje wówczas, gdy krzywdząc jakąś osobę, chcemy zrealizować pewien cel, taki jak ukaranie tej osoby lub podwyższenie swojego statusu.

Autoagresja - działanie mające na celu spowodowanie sobie psychicznej albo fizycznej szkody. Po zachowania autoagresywne sięgają osoby doświadczające przemocy, będące ofiarami wielokrotnych ataków fizycznych lub emocjonalnych, cierpiące na zespół stresu pourazowego, pojawiającego się jako skutek przeżywanych, traumatycznych, urazowych doświadczeń. Nagromadzone emocje i stan napięcia są tak silne i trudne do zniesienia, że ludzie ci zadają sobie ból fizyczny, aby choć na chwilę zamiast tego stanu poczuć ulgę w postaci bólu fizycznego.

ŹRÓDŁA ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

Za zachowania agresywne uznajemy wszystkie te zachowania, które :

Agresja może być traktowana jako instynkt. Człowiek bowiem rodzi się z instynktem do walki, która jest konieczna do przetrwania, lub jako źródło frustracji, rozumianej jako niezaspokojenie jakiejś potrzeby, jakaś okoliczność zewnętrzna, przeszkoda, konflikt, trudność.

Źródła frustracji wywołującej zachowania agresywne mogą być różne : niemożność w sprostowaniu roli społecznej, niezaspokojenie ważnej potrzeby człowieka, zmienne lub niezmienne warunki środowiska oraz długotrwały lub krótkotrwały silny stres.

Teoria frustracji-agresji: teoria, zgodnie z którą przeszkody występujące na drodze do osiągnięcia upragnionego celu zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia agresji.

Agresja może być również wynikiem wyuczenia pewnego stylu zachowania, czyli wypracowania nawyku, powodującego tego typu zachowania jako zautomatyzowane czynności.

Zachowania agresywne to pewien nawyk działania, to element postawy człowieka do człowieka.

Siła tego nawyku zależy od kilku czynników:

AGRESJA W UJĘCIU TEORII SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ

Teoria, zgodnie z którą człowiek uczy się zachowań agresywnych wskutek otrzymywania nagród za takie zachowania albo obserwowania, jak ktoś inny jest

za nie nagradzany.

Jedną z najbardziej wpływowych psychologicznych teorii agresji jest teoria społecznego uczenia się rozwinięta przez Alberta Bandurę. Według niego zachowania agresywne kształtują się, gdy dziecko czuje przyzwolenie na zachowanie agresywne ze strony swoich opiekunów. Takie przyzwolenie może mieć charakter bezpośredni lub pośredni. Przyzwolenie o charakterze bezpośrednim pojawia się, gdy rodzice pochwalą dziecko za to, że np. wygrał szkolną bójkę. Natomiast przyzwolenie pośrednie polega na wyciąganiu wniosków z obserwacji. Przykładowo dziecko oglądając filmy i programy telewizyjne, w których agresywni bohaterowie są atrakcyjni i sympatyczni, uczy się, że agresja może być właściwym sposobem rozwiązywania problemów. Dodatkowo w swoich badaniach Bandura stwierdził, że dzieci uczą się agresji na dwóch poziomach. Pierwszym poziomem jest poznanie nowych technik agresji. Po drugie dziecko uczy się reakcji otoczenia na agresję. Jeśli dziecko dostrzeże korzyść płynącą z zachowania agresywnego, to zapamięta, że agresja pozwala na rozwiązanie kłopotliwej sytuacji, czyli teoria społecznego uczenia się znajduje zastosowanie w agresji instrumentalnej.

WPŁYW MEDIÓW I INNYCH CZYNNIKÓW WYWOŁUJĄCYCH AGRESJE

We współczesnym świecie media odgrywają ogromną rolę w życiu każdego człowieka. Przede wszystkim stanowią ważne źródło informacji, z którego można skorzystać o każdej porze dnia i nocy, bez względu na miejsce, w którym się znajdujemy. Poza tym media są dla niektórych narzędziem niezbędnym w pracy. Pozwalają na szybkie odprężenie się, oderwanie od szarej rzeczywistości, spędzenie miłego czasu z rodziną albo przyjaciółmi. Niestety media mają jednak również negatywny wpływ, szczególnie na psychikę dzieci i młodzieży, którzy poświęcają ogromną ilość czasu na oglądanie telewizji czy też surfowanie po Internecie.

Im człowiek młodszy, tym bardziej podatny na oddziaływanie środowiska, tym bardziej jego postawy i zachowania mogą ulegać zmianom w wyniku obserwacji otoczenia.

Jednak skutki prezentowania przemocy na ekranach nie ograniczają się tylko do młodych widzów. Wiele tragicznych wydarzeń wydaje się sugerować, że dorośli także naśladują brutalne sceny oglądane na ekranie telewizyjnym.

 Długotrwały i intensywny kontakt z przesyconymi przemocą mediami prowadzi do stopniowego odwrażliwienia odbiorcy, zanika odraza i przerażenie na widok scen ociekających krwią, maleje współczucie dla ofiary, rodzi się przyzwolenie na obecność agresji i akceptacja użycia jej "w razie potrzeby". Brutalne sceny rozgrywające się w wirtualnej rzeczywistości rodzą psychiczny dystans, prowadząc do tego, iż widz w sytuacji rzeczywistej nie potrafi odczuć grozy sytuacji.

Innym źródłem zachowań agresywnych są środki zmieniające świadomość.

Alkohol, jak powszechnie wiadomo, obniża opory przed dokonywaniem czynów naruszających ogólnie przyjęte normy społeczne. Potoczne obserwacje potwierdzają związek miedzy agresją a spożyciem alkoholu. Na przykład bójki często wybuchają w barach i nocnych klubach, a awantury rodzinne zdarzają się po wypiciu alkoholu.

Dane naukowe potwierdzają, że 75% przestępców podejrzanych o morderstwa, napady i gwałty jest w chwili aresztowania pod wpływem alkoholu.

Nie oznacza to jednak, że alkohol automatycznie powoduje wzrost nastawienia agresywnego, jednakże na pewno znosi nasze hamulce i rozluźnia kontrolę. Pod jego wpływem ujawniają się pierwotne dążenia i pragnienia, na co dzień skrywane pod maską norm i konwenansów. Człowiek tęskniący za bliskością drugiej osoby będzie okazywał czułość, natomiast w człowieku skłonnym do przemocy wyzwoli się agresja.

Można zatem stwierdzić, że osoby podlegające silnej presji społecznej, wymierzonym przeciwko oznakom agresji, doznające frustracji czy spotykające się z prowokacja pod wpływem działania alkoholu łatwiej pozbędą się swych oporów i złamią normy społeczne, dopuszczając się aktów przemocy.

Czynniki fizyczne, takie jak ból, temperatura czy długotrwałe ubóstwo również sprzyja ją odczuwaniu złości. Często zdarza się osobie narażonej na ogromny ból uderzyć w jakiś przedmiot. To samo dotyczy poczucia dyskomfortu – jeżeli człowiek czuje, że został „przyparty do muru”, może stać się agresywny.
Nawet warunki pogodowe lub klimatyczne mogą mieć wpływ na zachowanie ludzkie. Jeżeli człowiek nie przyzwyczajony do wysokich temperatur przez dłuższy okres czasu będzie narażony na funkcjonowanie w upale, stanie się o wiele bardziej drażliwy, łatwiej będzie go wyprowadzić z równowagi. W czasie niepogody, gdy za oknem pada deszcz, jest szaro i ponuro, człowiek staje się przygnębiony i niezadowolony i to niezadowolenie może prowadzić do frustracji a w końcu do agresji.

Czynniki sytuacyjne – sprzeczne normy grupowe. Są one przyczyną wielu konfliktów i napięć między ludźmi. Często zdarzają się sprzeczności interesów, niejasności dotyczące pełnionych ról, różne oczekiwania wobec siebie nawzajem, jeśli chodzi o konkretne zachowania. Taka sytuacja jest pożywką do tego aby radzić sobie w tych sytuacjach „na skróty”, w sposób inwazyjny.

MECHANIZM ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

Za zachowanie agresywne zawsze odpowiedzialny jest człowiek,

który dokonuje aktów agresji .

Aby móc rozpatrywać jakieś ludzkie zachowanie jako agresywne, musi ono zachodzić między dwiema osobami, wśród których jest agresor-osoba, która zachowuje się agresywnie, oraz ofiara-osoba ,wobec której zachowanie to jest skierowane.

Prawdopodobieństwo wystąpienia zachowania agresywnego zależy m.in. od tego czy człowiek – potencjalny agresor – potrafi radzić sobie z trudnymi dla niego emocjami i czy taki człowiek potrafi rozpoznawać, nazywać i wyrażać swoje emocje w sposób nieinwazyjny i nieszkodliwy dla innych ludzi.

Jak to się dzieje, że agresja rodzi agresje? Często osoba, która znalazła się w „zasięgu” czyjegoś ataku, np. agresji słownej, czując upokorzenie, złość, bezradność, lęk, wyraża te emocje w sposób bardzo podobny, w jaki była zaatakowana – od złości do złości.

OGÓLNE STRATEGIE REDUKOWANIA AGRESJI

Człowiek musi znaleźć taki sposób rozwiązywania problemów międzyludzkich konfliktów,

który odrzuca wszelką zemstę, odwet i agresję.

Martin Luther King

Zachowanie agresywne wykonuje ostatecznie indywidualny sprawca. W związku z tym większość zabiegów interwencyjnych ukierunkowana jest na redukcję prawdopodobieństwa przejawiania agresywnych zachowań przez jednostki.

Istnieje wiele sposobów przeciwdziałania agresji :

KARANIE. Rola karania w przeciwdziałaniu zachowniom agresywnym nie jest jednoznaczna.

Z jednej strony karanie każdego zachowania agresywnego zmniejsza częstotliwość jego występowania, zaś z drugiej, ponieważ karanie przybiera zwykle formę przemocy, osoba, która próbuje wyeliminować oznaki agresji, sama może stać się wzorem zachowania agresywnego.

Karanie może przynieść pożądane efekty, jeśli wymierzona kara nie jest zbyt surowa i następuje natychmiast po dopuszczeniu się aktu agresji. Nieskuteczna okazuje się kara zbyt surowa lub odroczona.

OTWARTE WYRAŻANIE GNIEWU. Ujawnianie gniewu w odpowiedni sposób, we właściwych okolicznościach, jest zjawiskiem normalnym, nie przynoszącym żadnych niepożądanych następstw. Istnieją formy wyrażania gniewu, nie wiążące się ze stosowaniem przemocy. Jedną z nich jest jasne zakomunikowanie otoczeniu swojej złości i podanie przyczyn złego samopoczucia.

Przyznanie się do własnej złości łagodzi doświadczane napięcie i poprawia samopoczucie. Prawdopodobnie najlepszym wyjściem jest powiadomienie o odczuwanej złości tej osoby, która ją wywołała, jednak określone korzyści może także dać podzielenie się swoimi negatywnymi uczuciami z kimś innym.

PRZEPROSINY JAKO SPOSÓB NA ROZŁADOWANIE GNIEWU

Frustracja nie prowadzi do agresji, jeśli osoba jej doświadczająca jest przekonana, że człowiek, który uniemożliwił jej osiągnięcie zamierzonego celu nie miał złych intencji. Skutecznie przeciwdziałać czyjejś agresji może osoba, która przyczyniła się do jej frustracji. Wystarczy, że poczuje się odpowiedzialna za swoje działania, przeprosi i obieca, że dana sytuacja więcej się nie powtórzy.

MODELOWANIE NIEAGRESYWNEGO ZACHOWANIA

Dzieci zachowują się agresywnie często dlatego, że są obserwatorami agresywnych zachowań innych ludzi (rodzice, rówieśnicy itp.).

Dowiedziono, że udostępnianie dzieciom wzoru zachowania nieagresywnego powoduje, że w sytuacji prowokacji o wiele rzadziej reagują agresją.

TRENING UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKACYJNYCH I STRATEGII ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW.

Odczuwanie złości jest normalnym zjawiskiem, które stanowi nieodłączny atrybut człowieczeństwa. Trudno przeżyć nawet jeden dzień nie odczuwając frustracji, irytacji, gniewu i nie stając się uczestnikiem konfliktów. Dlatego jednym ze sposobów zapobiegania agresji jest kształcenie ludzi w zakresie konstruktywnego wyrażania gniewu i krytycyzmu, negocjowania i poszukiwania kompromisu w przypadku zaistnienia konfliktów oraz wrażliwości na potrzeby i pragnienia innych.

ROZWIJANIE EMPATII ma ogromny udział w przeciwdziałaniu agresji, dzięki niej można uniknąć skłonności do dehumanizacji ofiary. Ludzie, którzy wykazują się bardzo niską empatią bywają często samolubni i brutalni. Ci, którym brakuje empatii często popełniają okrutne zbrodnie. Niemożność jej

odczuwania w szeregu przypadków charakteryzuje psychopatów, pedofilów, czy gwałcicieli, gdyż nie są w stanie wczuć się w sytuację ofiary i przezywać jej emocji.

Jeśli prawda jest ,że większość ludzi, aby dokonać aktu okrucieństwa, musi pozbawić swoja ofiarę cech ludzkich, to sprzyjanie rozwojowi nastawienia empatycznego między ludźmi powinno zapobiegać popełnianiu przez nich agresywnych czynów.

ŚMIECH jest równie ważnym czynnikiem hamującym zachowanie agresywne. Powoduje on stan rozweselenia, czyli taki stan emocjonalny, którego nie można pogodzić z przemocą.

PODSUMOWANIE

Ścisłe zdefiniowanie agresji nie jest łatwym zadaniem, chociażby z tego powodu, iż w języku potocznym temu terminowi nadaje się różnorodne znaczenia.

Agresją może być każde zamierzone działanie, w formie otwartej lub symbolicznej, mające na celu wyrządzenie komuś krzywdy lub czemuś szkody, straty lub bólu. Może nią być też zachowanie, które traktowanie jest jako narzędzie do osiągania różnych celów, nieraz społecznie użytecznych, w myśl niesławnej zasady, że ”cel uświęca środki”.

Agresję można z łatwością zaobserwować, jest ona bowiem częścią składową wielu zaburzeń osobowości, jak np.: osobowości antyspołecznej, osobowości pogranicznej, postresowych zaburzeń osobowości. Występuje ona ze szczególną siłą w różnego typu zaburzeniach osobowości.

Według koncepcji Z. Freuda, agresja jest instynktem niezmiennie związanym z naturą człowieka.

W życiu jednostki działają bowiem dwa potężne instynkty: życia –Eros oraz śmierci –Tanatos.

Pochodną instynktu życia jest miłość, a agresja wypływa z instynktu śmierci. Nasza osobowość jest areną walki tych dwóch instynktów. Ich współdziałanie powoduje, że każda miłość w pewnym stopniu naznaczona jest dozą agresji. Uwalnianie agresji oznacza cierpienia dla drugiego człowieka.

Niebezpieczne jest tez tłumienie agresji. Człowiek bowiem traci wówczas nad nią kontrolę. Tłumiona agresja staje się pożywką tendencji autodestrukcyjnych. Jednostka skazana jest więc albo na niszczenie innych ,albo na destrukcję własnej osoby.

Ważne jest zatem znalezienie bezpiecznych sposobów wyzwalania agresji tkwiącej w każdym z nas.

Niezależnie od obranej metody zwalczania agresji, musimy jasno zdawać sobie sprawę, że właśnie agresja powoduje, że świat znajduje się już na krawędzi przepaści. Każdy z nas powinien mieć jakiś udział w pomniejszaniu gniewu, agresji i wrogości, a pracę należy rozpocząć od samego siebie.

Nie można bowiem zapomnieć, ze człowiek jest najbardziej agresywnym stworzeniem na ziemi, dlatego też wszelkie próby wyjaśnienia i przeciwdziałania agresji zasługują na uwagę.

Literatura:

1. „KONFLIKTY WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA „pod redakcją Roberta Borkowskiego.

AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo – Dydaktyczne Kraków 2001

2.” CZŁOWIEK I PSYCHOLOGIA”- Wydawnictwo PPU”PARK” Bielsko-Biała 2004 Wydanie I

3. „AGRESJA” Barbara Krahe - GWP Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne Gdańsk 2005

4.”PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA”- Douglas T.Kenrick, Steven.L.Neuberg, Robert. B. Cialdini

GWP Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne Gdańsk 2002

5.”PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA Serce i umysł”- Eliot Aronson, Timothy D.Wilson, Robin M.Akert

Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c Poznań

6. www.szkolnictwo.pl


Wyszukiwarka