Produkcyjność krańcowa - popyt na dany czynnik produkcji zależy od krańcowego przychodu z jego zatrudnienia. krańcowy koszt pracy - koszt zatrudnienia dodatkowego pracownika. krańcowy przychód z pracy - dodatkowy przychód przedsiębiorstwa z tytułu zatrudnienia dodatkowej jed zmiennego czynnika produkcji. Założenie funkcjonowania doskonałych rynków pracy - każdy podmiot występujący jest biorcą płacy) brak barier wejścia b)doskonała informacja c)homogeniczna siła robocza(jednakowa wydajności).wzrostu popytu a cele makroekonomiczne: Nastąpi wzrost produkcji i dochodu narodowego- tym większy, im większa była nadwyżka dopływów nad odpływami :a)Poziom bezrobocia zmniejszy się w miarę jak przedsiębiorstwa zaczną zatrudniać dodatkowych pracowników w celu zaspokojenia rosnącego popytu na swe wyroby) Inflacja ulegnie prawdopodobnie przyspieszeniu. Im większy będzie wzrost popytu w porównaniu do zdolności wytwórczych przedsiębiorstw, tym trudniej będzie im zaspokoić dodatkowy popyt i tym bardziej prawdopodobny będzie wzrost cen. c)Bilans płatniczy kraju ulegnie zapewne pogorszeniu. Zwiększony popyt absorbuje więcej towarów importowanych, a wyższa inflacja obniża konkurencyjność eksportu i sprawia, że towary importowane stają się relatywnie tanie w porównaniu z produktami krajowymi. Stąd też import prawdopodobnie wzrośnie, eksport zmaleje. wzrost gospodarczy rzeczywisty a potencjalny - Wzrost rzeczywisty to wzrost faktycznej produkcji, mierzony zwykle w procentach w skali rocznej. Publikowane źródła podają stopę wzrostu faktycznej produkcji. *Wzrost potencjalny to maksymalne tempo, w którym gospodarka może wzrastać. Jest to wzrost zdolności produkcyjnych gospodarki, liczony w procentach w skali rocznej, czyli stopa wzrostu produkcji potencjalnej. Dwa główne czynniki wzrostu potencjalnego to: *Wzrost zasobów produkcyjnych, pracy, kapitału i zasobów naturalnych *Wzrost efektywności wykorzystania tych zasobów w wyniku postępu technicznego, podnoszenia poziomu kwalifikacji oraz usprawnień organizacyjnych. czynniki wzrostu produkcji potencjalnej: Wzrost ilości zasobów: a)Kapitał- wielkość produkcji społecznej zależy od rozmiarów zaangażowanego kapitału. Wzrost zasobów kapitału umożliwia zwiększenie produkcji. Jeśli dla uproszczenia pominiemy problem zużycia maszyn i konieczności ich wymiany, to przyrost kapitału będzie równy dokonywanym inwestycjom. Wynikający z tego wzrost produkcji będzie zależny od wydajności kapitału. b)Stopa wzrostu potencjalnej produkcji zależy od współczynnika krańcowej kapitałochłonności produkcji, wskazującego ilość dodatkowego kapitału, która jest niezbędna do zwiększenia poziomu produkcji o jednostkę. Współczynnik kapitałochłonności ma formułę k= ∆K/∆Y.c)Praca- Wzrost liczby osób czynnych zawodowo zwiększa potencjalną wielkość produkcji. Wzrost ten może wynikać ze zwiększenia udziału osób pracujących lub poszukujących pracy w ogólnej liczbie ludności (współczynnik aktywności zawodowej)d)Ziemia i surowce- Zasoby ziemi są w zasadzie stałe. Programy rekultywacji nieużytków i pozyskiwania dodatkowych terenów ziemi wykorzystywanej gospodarczo mogą się przyczynić do wzrostu produkcji społecznej w bardzo niewielkim stopniu funkcje pieniądza: 1)Środek wymiany(środek powszechnie akceptowany jako ekwiwalent za dobra i usługi) 2) Środek gromadzenia bogactwa 3)miernik wartości(wycena dup i usług) 4) środek ustalania przyszłych należności i zobowiązań(ceny wyrażone w $ - sposób ustalenia wyskości przyszłych zobowiązań)funkcje banku centralnego- Bank ten jest pierwotnym kreatorem pieniądza. Decyduje on o wielkości bazy monetarnej i o skali czynności banków komercyjnych, w następstwie czego tworzy się pieniądz życiowy (kredytowy). Zadania banku centralnego: •Zachowanie wartości pieniądza krajowego (jego siły nabywczej) •Ochrona stabilności systemu finansowego- bank ma być postrzegany jako instytucja zaufania publicznego •Podnoszenie efektywności polityki pieniężnej państwa
Bank centralny uruchamia szereg narzędzi przy pomocy, których wpływa na działalność banków komercyjnych dodatkową podaż pieniądza – a) zwiększona emisja pieniądza gotówkowego b) zmniejszenie poziomu płynności przez banki (dzięki temu udzielą więcej kredytów przy danej ilości płynnych aktywów c) nastąpi dopływ funduszów z zagranicy d) budżet państwa wykazuje deficyt, a rząd finansuje go za pomocą pożyczek zaciąganych w sektorze bankowym lub za granicą e)teoria endogeniczna zakłada, że podaż pieniądza zwiększa się wraz ze wzrostem stopy procentowej techniki kontroli podaży pieniądza :Najważniejszymi narzędziami polityki pieniężnej są: - stopa rezerw obowiązkowych(minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego )- stopa redyskontowa(stopa % stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym. Każdy bank ma prawo zaciągnąć pożyczkę w banku centralnym )-operacje otwartego rynku(występują wtedy, gdy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając emitowane przez państwo papiery wartościowe). motywy trzymania pieniędzy: a) motyw transakcyjny – wynika z istniejącego odstępu w czasie między uzyskaniem dochodu a dokonaniem dzięki niemu zakupów b)motyw przezorności – trzymamy pieniądze na nieprzewidziane wydatki c)motyw portfelowy/ inwestycyjny – na wypadek korzystnych lokat, niechęć ludzi do ryzyka d)spekulacyjny – przy tej samej ilości w przyszłości bd można kupić więcej. podaży pieniądza a globalny popyt (Wg keynesistów) - Wzrost podaży pieniądza prowadzi do spadku stóp procentowych i do zwiększenia ilości wolnego kapitału spekulacyjnego, co powoduje spadek szybkości obiegu. Dlatego wzrost ilości pieniądza ma ograniczony wpływ na całkowite wydatki. Spekulacyjny popyt na pieniądz jest bardzo wrażliwy na zmiany stóp procentowych. Nawet niewielka obniżka stóp procentowych może skłonić ludzi do trzymania dużej ilości pieniędzy w gotówce, co zmniejszy szybkość obiegu pieniądza Ze względu na niestabilność popytu na pieniądz, trudno przewidzieć, jak zmiana podaży pieniądza wpłynie na stopy % podaży pieniądza a globalny popyt? wg monetarystóww dłuższym okresie szybkość obiegu jest określona przez czynniki niezależne od podaży pieniądza. Wzrost podaży pieniądza powoduje odpowiedni wzrost wydatków. Jeżeli podaż pieniądza rośnie, ludzie mają więcej pieniędzy, niż chcą posiadać. Ta nadwyżka zostanie wydana, zwiększając ogólny poziom popytu. Popyt na pieniądz może ulec zmianie w związku z nowymi oczekiwaniami dotyczącymi cen, stóp procentowych i kursów walut. Dlatego szybkość obiegu pieniądza jest nieprzewidywalna w krótkim okresie. Przez to wpływ polityki pieniężnej na popyt globalny jest również nieprzewidywalny w krótkim okresie. Dlatego polityka pieniężna nie może być stosowana do bieżącego regulowania popytu. (występuje zgodność między poglądami keynesistów i monetarystów).Wpływ globalnego popytu na produkcję i ceny (wielkości produkcji):Według Keynesistów wzrost popytu prowadzi do wzrostu produkcji i odwrotnie (ograniczenie popytu doprowadzi do spadku produkcji). Argumenty: -płace i ceny są dość sztywne -wzrost popytu pobudza inwestycje, co zwiększa zdolności produkcyjne i hamuje wzrost cen. Monetaryści uważali z kolei, że zwiększenie popytu prowadzi jedyne do wzrostu cen(w długim okresie, natomiast neoklasycy uważają nawet, że w krótkim okresie), nie zaś produkcji. krzywa Phillipsa a oczekiwania inflacyjne:1.Wg monetarystów uwzględnienie oczekiwań inflacyjnych powoduje, że w długim okresie krzywa Phillipsa jest pionowa, przy „naturalnej” stopie bezrobocia. 2.Pod presją zwiększonego popytu bezrobocie początkowo spada. Ale kiedy pracownicy i przedsiębiorcy przekonają się, że wzrost płac i cen jest trwały, dostosują swe oczekiwania, czego efektem będzie coraz szybszy wzrost cen i płac, tzn. przyspieszona inflacja. 3.Polityka zwiększania globalnego popytu może obniżyć bezrobocie poniżej stopy naturalnej jedynie w krótkim okresie. Z drugiej strony, polityka ograniczająca wzrost podaży pieniądza w celu ograniczenia inflacji na długą metę nie prowadzi do bezrobocia wyższego niż naturalne. Efekt mnożnikowy – informuje ile razy przyrost dochodu narodowego(ΔY) bd większy od przyrostu dopływów(ΔJ), który go spowodował: k=(ΔY)/(ΔJ). [przykład- jeżeli dopływy wzrosły o 10 mln $, a w rezultacie dochód narodowy o 30mln$ to mnożnik wynosi 3]Krzywa Philipsa- krzywa przedstawiająca zależność miedzy inflacją i bezrobociem. Oryginalna krzywa Philipsa przedstawiała zależność między wzrostem płac a stopą bezrobocia. Ilustruje ona skutki zmian popytu globalnego. Położenie krzywej Phillipsa zależy od poza popytowych czynników wywołujących inflacje i bezrobocie, tj. bezrobocie frykcyjne i strukturalne oraz inflacja kosztów, strukturalna i wywołana oczekiwaniami. Od około 1966 roku zależność Phillipsa przestała się sprawdzać gdy kraje zachodnie wraz z Wielką Brytanią zaczęły doświadczać rosnącego bezrobocia oraz rosnącej inflacji. Ekspansyjna polityka fiskalna polega na zwiększaniu wydatków państwowych (dopływ do okrężnego ruchu dochodu) lub zmniejszaniu podatków (odpływ z ruchu okrężnego). Zwiększa to popyt globalny i prowadzi do zwielokrotnionego wzrostu dochodu narodowego dzięki efektom mnożnikowym. Restrykcyjna polityka fiskalna polega natomiast na zmniejszaniu wydatków państwowych lub/i podnoszeniu podatków. (regulowanie ogólnego poziomu popytu za pomocą narzędzi polityki fiskalnej lub pieniężnej) w celu łagodzenia cyklicznych wahań w gospodarce. akcelerator-Wielkość inwestycji zależy od tempa wzrostu dochodu narodowego i w rezultacie podlega znacznym wahaniom.1.Inwestycje rosną, gdy tempo wzrostu dochodu narodowego(a tym samym popyt konsumpcyjnego) wzrasta (ΔY_t+1>ΔY_t, gdzie t- czas(dni, tygodnie...)2.Inwestycje będą utrzymały się na stałym poziomie, jeżeli dochodu narodowy będzie rósł w takim samym tempie jak w roku poprzednim.3.Inwestycje spadną, nawet jeśli dochód narodowy nadal rośnie, gdy tempo wzrostu zmniejszy się(ΔY_t+1<ΔY_t)4.Jeżeli dochód narodowy pozostanie stały, inwestycje zostaną ograniczone jedynie do inwestycji odtworzeniowych (restytucyjnych)5.Jeżeli dochód narodowy spadnie, nawet nieznacznie, inwestycje mogą całkowicie zniknąć. wady polityki fiskalnej•Inflacja kosztów- jeżeli gospodarka przegrzewa się i inflacja rośnie, rząd może podnieść podatki. Obniży to popyt globalny, a poza tym wzrost podatków od towarów i usług oraz podatków od zysków przedsiębiorstw jest zazwyczaj przenoszony (całkowicie lub częściowo) na konsumentów w postaci wyższych cen. To z kolei może doprowadzić do żądania podwyżek płac, podobnie jak wzrost podatku dochodowego •Dobrobyt i sprawiedliwość- wykorzystanie polityki fiskalnej do regulowania koniunktury może kłócić się z różnymi celami społecznymi. Aby obniżyć inflację, rząd może dążyć do zmniejszenia wydatków państwowych. Redukcja wydatków państwowych uderzy przede wszystkim w osoby, które znajdują się w relatywnie najgorszej sytuacji materialnej. Właśnie ta grupa jest najbardziej uzależniona od opieki społecznej i innych usług publicznych (np. szkolnictwo) •Bodźce- Zarówno automatyczne stabilizatory w postaci progresji podatku dochodowego, jak i celowe podwyżki opodatkowania mogą zniechęcać ludzi do pracy. Podwyżki podatków mogą także działać w odwrotnym kierunku: podwyżka podatku zmusi wiele osób do tego, aby pracowały więcej, jeżeli chcą utrzymać dotychczasowy poziom życia. rola związków zawodowych/przedsiębiorstw w negocjacjach zbiorowych Zw zaw: Groźby- strajk okupacyjny, pikieta, strajk włoski, bądź odmowa współpracy z zarządem przedsiębiorstwa. Obietnice za wyższe płace lub lepsze warunki pracy- porozumienie dotyczące niepodejmowania strajków bądź żadnych zorganizowanych akcji. Przedsiębiorstwo: Groźby- zamkniecie fabryki, lokautem(zwolnienie grupowe pracowników, połączone z ofertą zatrudnienia na nowych warunkach), zwolnieniem bądź zatrudnieniem osób nie zrzeszonych w związku zawodowych. Obietnice za niskie podwyżki płac- rożnie pakiety motywacyjnie np.: premia zależne od wydajności, udział w zyskach, lepsze warunki pracy, więcej nadgodziny, lepsze warunki urlopowe lub gwarancja ciągłości zatrudnienia. *stajki, lokauty i inne formy masowych akcji ozn. Okres. Koszty zarówno dla związku i jak dla przedsiębiorstw. Pracownicy tracą część wynagrodzenia. Przedsiębiorstwo tracą przychody. Dlatego też zazwyczaj w interesie obu str. Jest doprowadzenie do ugody przez negocjacje. Niemniej jednak, aby zyskać dla siebie jak najwięcej, każda z str. Musi przekonać drugą, że zrealizuje swoje groźby, jeśli zostanie zmuszona Państwo w neg. Zbior: Pań może wpływać na wynik neg. Zbio. na wiele sposobów:1.Stworzenie wzoru postępowania 2.arbitra(państwo może ustanowić mechanizm arbitrażu bądź rozwiązywania sporów) 3.mediatora 4.procedury legislacyjne(np. ustawa o min. Płacach) Bilans płatniczy -zestawieniem wszystkich międzynarodowych transakcji ekonomicznych i finansowych w ciągu roku między danym krajem a resztą świata. Bilans płatniczy składa się z 2 podst ele: bil handlowego i bil obrotów kapitałowych. Bh to różnica między eksportem a importem danego pań. + bh(nadwyżka handlową) –bh(deficytem handlowym). Czynniki wpływające na bh:* Ceny wyrobów wytwarzanych w kraju * Kurs walutowy * Umowy handlowe * Cła i podatki * Cykle gospodarcze w kraju i za granicą. Bil obr kap - zestawienie wszystkich transakcji, których przedmiotem są aktywa finansowe. Część bp, obejmująca zagraniczne aktywa lub inwestycje danego kraju za granicą (odpływ kapitału) oraz zagraniczne inwestycje w tym kraju (napływ kapitału). Aprecjacja - Wzrost wolnorynkowego kursu waluty krajowej w stosunku do wal zagranicznych. Deprecjacja - Spadek wolnorynkowego kursu w kraj w stosunku do w zagra. Płynność międzynarodowa - Podaż walut na potrzeby handlu międzynarodowego i inwestycji zagranicznych. Transakcje terminowe - Trans walutowe na określoną datę w przyszłości, do których stosuje się określony z góry kurs walutowy. Czynniki powodujące spadek kursu określonej waluty: - Wzrost popytu krajowego( wzrostu importu) - wyższa inflacja w kraju niż za granicą - import staje się tańszy; eksport relatywnie drogi - spadek stóp % w kraju(odpływ waluty za granicę do bardziej opłacalnych lokat) - działania spekulacyjne ze strony uczestników rynku walutowego (eksporterów, importerów, banków ), którzy oczekując spadku kursu pieniądza sprzedają walutę. Wady i zalety kursu walutowego płynnego: Zalety: -Automatyczne dostosowania -Eliminacja potrzeby utrzymywania rezerw dewizowych -Niewrażliwość na zmiany w otoczeniu zewnętrznym-Swoboda wyboru polityki gospodarczej Wady: -Niestabilność kursów -Spekulacja walutowa -Niepewność w handlu międzynarodowym i inwestycjach zagranicznych. Wady i zalety kur wal stałego: Zalety: -Większa pewność decyzji gospodarczych -Eliminowanie spekulacji walutowej -Zapobieganie niewłaściwej polityce gospodarczej Wady: -Kolizja z interesami krajowej przedsiębiorczości i całego gospodarki - Spirala deflacyjna i kryzys globalny -Problemy z płynnością międzynarodową -Niezdolność dostosowań do wstrząsów - Spekulacja walutowa