Łąkarstwo- nauka syntetyczna, zlepek wielu dziedzin. Zajmuje się zbiorowościami trawiastymi, pokrytymi przez roślinność trwałą, wieloletnią żywieniem zwierząt, botaniką, chemią rolną, odżywianiem roślin, uprawą roślin, fizjologią roślin, gleboznawstwem, melioracje.
Zbiorowiska trawiaste pokrywają 2/3 lądów, mają dominującą rolę w okrywie gleby, a także w tworzeniu się gleby (3 mld 200 mln ha). Pełnią znaczącą rolę przyrodniczą w produkcji. Zbiorowiska trawiaste nie składają się tylko z samych traw.
Elementy składowe tych zbiorowisk to:
Trawy (grupa dominująca)
Rośliny motylkowate 10- 20%
Inne dwuliścienne
Pożądane- przyczyniają się do poprawy ekosystemu. Zaliczamy do tej grupy zioła i chwasty. Pomiędzy tymi roślinami nie ma ścisłej granicy. Podział na zioła i chwasty zależy od ilościowego udziału danego gatunku, nie powinny one stanowić więcej jak 20% w zbiorowisku. Korzystnie wpływa zioło, a niekorzystnie chwast.
W optymalnym składzie zbiorowisk rośliny dwuliścienne nie powinny stanowić więcej jak 20% motylkowe 10-20%, a trawy 70-80%
Mniszek lekarski:
Pospolity
W mniejszych ilościach poprawia smakowitość zbiorowiska 5-7%,
Jest „mlekopędny” w przypadku zwierząt mlecznych
Ma zastosowanie w medycynie (korzenie np. sprzyjają wydzielaniu żółci)
W większych ilościach gorszy smak
Krwawnik:
Dawniej karmiono nim pisklęta (gęsi, kaczki)
Zasobny w magnez i fosfor
Zasobny w mikroelementy
Jak jest go dużo ma gorzki smak
Przywrotnik pastewny
Ziołem określamy, gdy występuje w mniejszych ilościach, gdy w większych obniża się wartość zbiorowiska i roślina staje się chwastem.
Pochodzenie zbiorowisk w Polsce
W Polsce łąki i pastwiska są w znacznym stopniu pochodzenia antropogenicznego
Zbiorowisko klimaksowi to las
Klimaks ostatnie stadium sukcesji
Chwasty
Trawy
Krzewy, las
95% powierzchni obszarów trawiastych są pochodzenia antropogenicznego
5% typowo naturalnych np. połoniny (poza pasmem lasów), hale wysoko górskie, różne zagłębienia (kotliny, doliny).
Hale wysoko górskie- u nas pastwiska na większych wysokościach (700-800m), są niżej niż w Alpach. W górach nie rosną drzewostany, ze względu na małą miąższość, natomiast w kotlinach z powodu dużej ilości wody, która się długo utrzymuje.
Kostrzewa niższa i ostra, śmiałek darniowy nie pełnią u nas jakiejś większej roli paszowej. Pastwiska w górach pełnią za to rolę ekologiczną i przyrodniczą, a także glebotwórczą (powodują wietrzenie, pogłębienie gleb), chronią gleby przed erozją, funkcja wypoczynkowo- rekreacyjna. Pełnią również funkcję paszową, jako poidła, wytwarzają dużo nasion wartościowych, pasza dla ryb, funkcję przyrodniczą- rozładowanie, przyjęcie fali powodziowej, przyjęcie wody i różnych zanieczyszczeń. W warunkach wodnych tworzą się gleby torfowe (organiczne) w procesie glebotwórczym bagiennym (substancja organiczna powoduje wytrącanie przez torf wiele związków chemicznych z łańcuchów).
Proces glebotwórczy trwa bardzo długo. Żeby powstał 1 cm gleby trzeba 100lat (Pieniny), w skałach granitowych nawet 300lat.
Rozróżniamy ekosystemy naturalne i sztuczne. Zbiorowiska trawiaste sztuczne są to ekosystemy „półnaturalne”, ponieważ ich utrzymanie w celu ich zabezpieczenia nie wymaga dużych nakładów.
Warunkiem istnienia ekosystemów trawiastych jest jednorazowy odbiór biomasy (raz je skosić co roku lub przemleć). Koszenie ogranicza rozwój drzewostanu.
W Polsce obszary porośnięte roślinami trawiastymi zajmują ok. 4mln 300tys, ok.200tys ha to tzw. obszary trawiaste typu rekreacyjnego 4mln 100tys to typowo łąki i pastwiska (ok. 500-600 tys. ha to pastwiska, ok. 2,5 mln- łąki koszone, 1mln użytki odłogowane, nieużytki zielone).
Olcha, brzoza, i dąb- drzewa pionierskie do tworzenia się zbiorowisk leśnych.
4mln 200tys ha- to 20% w użytkach rolnych (co 5 ha jest pokryty trawiastymi roślinami), a to jest 13,5% w powierzchni kraju.
Pod względem rozmieszczenia użytków zielonych w Polsce wyróżniamy zasadniczo 4 rejony:
powyżej 20%- 2 rejony- znacznie więcej niż średnia krajowa: pierwszy polski południowej (od Wałbrzycha przez Opole)- 35-75% użytków zielonych w użytkach rolnych; drugi rejon biegun zimna- polska północno-wschodnia (białostocczyzna, Suwałki)- 30-40% użytków zielonych.
jeden rejon- poniżej średniej krajowej- rejon polski środkowej (Zielona Góra, Biała Podlaska, po Bydgoszcz, woj. Mazowieckie, Toruń, Płock) 12- 15% użytków zielonych w użytkach rolnych. Przyczyną jest mała ilość opadów atmosferycznych (Bydgoszcz 490mm, Poznań 520mm opadów, a u nas 900mm), ulegają w lipcu i sierpniu zasychaniu, łatwe żniwa, zbiorowiska trawiaste charakteryzują się długim okresem wegetacyjnym, te 12-15% skumulowane jest w kotlinach lub przy ściekach wodnych.
w granicach średniej krajowej- reszta obszarów
Pod względem produkcyjności UZ dzielimy na 3 kompleksy oznaczane literką z np. 1z:
1 kompleks- 1z- użytki zielone bardzo dobre i dobre, jest ich bardzo mało 1,8% wszystkich użytków zielonych, leżą na glebie klasy I i II.
2 kompleks- 2z- średni, stanowią ok. 56% wszystkich UZ na glebach klas III i IV.
3 kompleks- 3z- słabe, 42,2% w ogólnej całości, leżą na glebach klasy V i VI- najgorszych.