Notatki str. 64-114
„Osada przyfabryczna” – rozdział pierwszy
Marienthal- mała przyfabryczna wieś nad Fischą-Dogniz w regionie Steinfeld. Monotonne, w jednym stylu domy szeregowe; kilka, stawianych pospiesznie, baraków dla robotników. Szpital, budynek administracji i dawny dwór- dwupiętrowe. Nad Fischą za domami, dwa wielkie kominy- fabryka.
W Sternfeld jest nieurodzajna ziemia, ciężko się utrzymać z roli, nieliczni mogą sobie pozwolić na zatrudnienie latem dodatkowego pomocnika. Wokół jest kilka wiosek, które oferują pracę.
Marienthal w przeciwieństwie do innych wiosek wyrósł wokół fabryki, w wiosce stoi pomnik jej założyciela, każdy potrafi opowiedzieć historię aktu założenia; Hermman Todesco dotarł tutaj w poszukiwaniu terenów dobrych pod przędzalnię lnu. Todesco dostrzegając potencjał tego miejsca (niezamarzająca rzeka, płaski teren) szybko rozbudował fabrykę i przemianował ją na przędzalnię bawełny. Wokół fabryki obudowały się domy dla robotników, kwitły drobne interesy, miasteczko rozrastało się. Todesco- pan fabryki i niejako wioski; z pracownikami stosunki patriarchalne; niskie zarobki; dzieci pracują po 8h na trzy zmiany. Ludzie chętnie przyjeżdżali do Marienthalu i zostawali tam na stałe; była praca i chleb dla całej rodziny. Aby nie tracić pracy kobiet została założona ochronka dla dzieci oraz szkoła dla starszych, w której nauczano po 2h dziennie. W późniejszych latach dołączono tkalnię i bielarnię- fabryka stała się ogromnym zakładem i zanikł patriarchalny stosunek władcy i pracowników, zaczęły przenikać idee związkowe.
1890- pierwszy strajk o podwyżkę płac, stłumiony wojskiem.
Lata 90- nowy dyrektor, rozkwit fabryki. Marienthal obszarem ożywionym politycznie. Konflikty klasowe w zakładach zaostrzyły się; organizacje robotnicze przybrały na sile.
Wojna światowa- przemianowanie produkcji na potrzeby wojska, zmiana zarządu, który uzyskał znaczne wpływy. Coraz częstsze strajki i walki związkowe. Mimo to fabryka się rozrastała – produkcja sztucznego jedwabiu, dołączono maszynownię.
1925- wielki ogólno austriacki strajk tkaczy; pierwsze przejawy poważnego kryzysu; redukcja załogi o połowę.
Lata 1926-1928- krótkotrwała poprawa sytuacji, nowe maszyny, załoga fabryki sięga pułapu
II połowa 1929 – całkowity krach fabryki: kolejno zamykano przędzalnię, drukarnię, bielarnię, tkalnię, unieruchomiono turbiny (1930 luty),
1930- prace likwidacyjne; rada zakładowa odmawia zburzenia pozostałości fabryki.
Marienthal liczył sobie 1486 mieszkańców (774 kobiet oraz 712 mężczyzn), głównie były to osoby mieszczące się w przedziale wieku produkcyjnego (14-59 lat). Ludność katolicka, 167 mieszkańców jest bezwyznaniowych.
Marienthalczycy żyją w 478 gospodarstwach domowych, gdzie przeważają rodziny 3 osobowe (150 gospodarstw); w miarę równomiernie rozkłada się też ilość gospodarstw 2 i 4 osobowych- odpowiednio 121 i 80 gospodarstw. Gospodarstwem o największej liczebności osób jest gospodarstwo 11 osobowe- jedno. Z kolei gospodarstw jednoosobowych jest aż 62.
W Marienthalu żyje aż 265 rodzin bezdzietnych oraz 126 rodzin, których dziecko posiada mniej niż 14 lat.
Domy w Marienthalu są własności spółki Marienthal- Trumauer; ludzi żyja w nich na podstawie umowy zbiorowego najmu. Koszt mieszkań: małe (pokój, przedpokój)- 3sz. (wcześniej 4sz.) ; duże (pokój, gabinet, kuchnia)- 6sz., wcześniej 7.
Brak kościoła- chodzą do pobliskiej wsi. Marienthal ma za to: oberżę fabryczną, kino, dwie końskie jatki, cukiernię, spółdzielnię spożywców, sklep z różnymi towarami, fryzjera, kilka drobnych warsztatów rzemieślniczych. Istnieje Dom Robotnika.
Marienthal- teren politycznie gorący: socjaldemokraci/strona chrześcijańsko-społeczna/niemieccy nacjonaliści.
„Poziom życia” – rozdział drugi
Dzień wypłaty zasiłków traktowany jak święto, ważniejszy niż niedziela. Dzień robienia zakupów, spłacania pożyczek. Ten co dwutygodniowy cykl (zasiłek wypłacany raz na dwa tygodnie) odbija się na żywieniu- statystyka odnośnie drugiego śniadania wyraźnie pokazuje, że znaczna większość dzieci w dniu wypłaty dostaje porządne drugie sniadanie.
Zasiłek dla bezrobotnych- zależy od świadectwa pracy (przyznanie) wysokość- od ostatniej wypłaty i wielkości rodziny. WARUNEK otrzymania świadczenia: 20 przepracowanych tyg w ciągu bieżącego roku. CZAS WYPŁACANIA: 20-30 tyg, po tym terminie przysługuje już tylko zasiłek dla najbiedniejszych, który wygasa po upływie 22-52 tyg, wtedy bezrobotnemu nie przysługuje już żadna pomoc społeczna.
Samotnym wiedzie się lepiej; poziom minimalny: 30sz na miesiąc w przeliczeniu na osobę, poziom maksymalny: 60sz na miesiąc w przeliczeniu na osobę. W Marienthalu największa liczba osób zyje na poziomie średnim.
200 rodzin bez prawa do zasiłku (cudzoziemcy); 9 rodzin bez prawa do zasiłku (zbyt krótki okres pracy); 5 rodzin- obniżył się poziom do minimalnego, ponieważ zabrakło ojca jako żywiciela rodziny.
Urzędy „idą na rękę” Marienthalczyką, wiedzą, że nie da się wyżyć z samych zasiłków: przymyka się oko na prawo wędkarskie, drobne kradzieże węgla ze stacji, „tajemnicze” zniknięcia psów, kotów.
Legalne źródła pomocy: hodowla królików, ogródki działkowe, opieka gminy, w kilku przypadkach kilkugodzinna praca dorywcza. Paczki żywieniowe na święta (mąka, margaryna, cukier)