Wychowanie sprartańskie:

Cały proces rozpoczynał się tuż po narodzinach, kiedy dziecko pokazywano komitetowi starców. Decydował on czy dziecko jest wystarczająco silne i prawidłowo rozwinięte, by mogło stać się w przyszłości pożytecznym obywatelem - hoplitą. Niemowlęta wątłe i ułomne, które nie przeszły tego testu były porzucane w górach na pewną śmierć.

-wychowanie przede wszystkim militarne

-do 7 roku zycia u matki

- od 7 do 12 roku życia tzw przyuczenie (okres wilczków lub zuchów,przechodzili pod opieke państwa)

-Właściwe wychowanie miało miejsce między siódmym a dwudziestym rokiem życia i wciąż pozostawało pod kontrolą urzędnika - pajdonomosa.

-od 12 do 16 roku życia jeszcze durowsza dyscyplina, ćwiczenia o charakterze militarnym,całkowity zakaz opuszczania koszar

- od 17 do 20 roku życia efebia:

*musztra wojskowa

*ćwiczenia we władaniu bronią

*rzut dyskiem i oszczepem

*zapasy atletyczne

*praca o charaketze wojskowym.

w wieku 30 lat jest pełnoprawnym obywatelem.

Dążono do wyrobienia ogromnej wytrzymałości na ból, niewygody, głód, strach. Chłopcom golono głowy, lekko ubierano, pozbawiano obuwia, nakazywano spać na posłaniu z trzciny dodatkowo wypychanej w zimie ostami. Kąpiel dostępna była dla nich tylko raz w roku, podobnie jak możliwość natarcia ciała olejkami

Wychowanie ateńskie:

-Narodziny chłopca obwieszczano przystrajając drzwi domu gałązkami oliwki, dziewczynki - zawieszając wełniane wstążki.

-do ukończenia 7 roku życia dziecko pod opieką rodziców.

-następnie chłopcy przechodzili pod opiekę ojca-uczył się używania broni, ale także muzyki i tańca

-duży nacisk kładziono na wychowanie umysłowe

-Chłopcy nauczani byli pisania, czytania, gramatyki i podstaw matematyki przez gramatystę.

-Po opanowaniu umiejętności pisania i czytania rozpoczynano poznawanie dzieł literackich i pieśni ku czci bogów.

-Kitarysta nauczał sztuki gry na instrumentach - gitarze lub kitarze

-paidotryba był nauczycielem wychowania fizycznego

-prócz tego po kolei uczono: alfabetu na pamięć, i nazw liter,kształtów liter i ich nazw, sylabizowania,czytania,rachunków

-z literatury chłopcy uczyli się historii swego narodu, geografii, zasad życia społecznego,polityki i etyki, mitologii

Pięciobój – skok,biegi,rzut dyskiem,,zapsy

-od 18 do 20 roku życia EFEBIA – chłopiec pod opieką państwa, ćwiczenia o charakterze wojskowym

kalokaghatii, a więc równowagi ciała i ducha.

aghatos – ideał człowieka doskonałego pod względem moralnym i umysłowym.

Uniwersytety w średniowieczu

Uniwersytet – łac. Universitas (powszechność, ogół),wprowadzono dopiero w XIVw

Pierwsze uniwersytety powstały w XI wieku i były wytworem ówczesnej kultury minojskiej

Struktura organizacyjno – utrojowa wzorcowana była na instytucjach cechowych

*luźna grupa ministrów i ich słuchaczy połączyła się w jedną całość nazwaną studium generalne

*oznaczała szkołe publiczną dostępną dla mistrzów i studentów całego świata

*tym sposobem odróżniały się od szkół kościelnych mających charakter lokalny

*3 podstawowe przywileje uniwersytetu: autonomia, monopol nadawania stopni naukowych, prawo do strajku

Otrzęsiny studenta – bauna.

7 sztuk wyzwolonych:

*trivium – gramtyka,retoryka,dialektyka

*quadrivium – arytmetyka,muzyka geometria astronomia.

Tytuły:

*każdy profesor był magistrem.

*po 3, 4 latach profesor wyzwalał ucznia i nadawał mu tytuł bakałarza

*po 2,3 latach bakałarz-czeladnik naukowy stawał się mistrzem

Akt wyzwolenia – inaptio (początek) odbywał się bardzo uroczyście

Dotychczasowy uczeń na dowód biegłości w nauce:

*wygłaszał pierwszy samodzielny wykład w obecności profesory po którym otrzymywał od niego gratulacyjno pożegnalny pocałunek –błogosławieństwo na dalszą pracę.

*wyzwolony uczeń zapraszał profesora do łaźni miejskiej a potem na uczte.

*następnego dnia mógł zacząć samodzielnie wykłady.

Główne metody nauczania:

a) wykłady – wobec ogromnego napływu studentów w kościołach,klasztorach,ogrodach

b) dysputy - formalne ćwiczenie, które zajęło ważne miejsce w regularnym nauczaniu uniwersyteckim. Tezy wybierali nauczyciele,zarzuty wysuwali oni sami lub studenci

-nauczyciel miał zawsze prawo do interwencji w dyskusji

-do niego należał końcowy wniosek

-w czasie następnego wykładu nauczyciel mógł podjąć wniosek z następnych wykładów

UNIWERSYTET PARYSKI

Organizował się wewnętrznie, duży wpływ na jego formy organizacyjne wywarły doświadczenia arabskie(szkoły arabskie miłay charakter kolegiów gdzie studenci przebywali z profesorami i główną metodę stanowiły wykłady urozmaicone pytaniami zadawanymi przez wykładającego, czy słuchacze rozumieją).przed ostatecznym ustaleniem programów naukowych uniwersytet paryski dla lepszego odbywania wykładów i egzaminów zaczął dzielić się na grupy wg specjalności: lekarzy,teologów,filozofów,prawników

*charakter religijny

*główny mistrz Piotr Abelard

*fundator: Robert de Sorbon

Profesorowie:

*nie mięli domów

*nie pobierali pensji

*pozbawieni sal wykładowych

* w każdej chwili mogli przenieść się do innego miasta lub kraju

*uposażenie profesorów opierało się na beneficjach kościelnych

Władza- w ękach profesorów w zakresie naukowym i administracyjnym

UNIWERSYTET BOLOŃSKI

*charakter świecki

*głownym twórcą był IRNERIUSZ, który wykładał prawo rzymskie w boloni

*autonomię nadał cesarz Fryderyk Barbarossa na początku XIIw która :

-zezwalała różnorodnym grupom zawodowym na tworzenie własnych wyodrębnionych z ogółu społeczeństwa organizacji

-przyznawało im władzę sądowniczą

*studenci nie mieszkają w bursach, jest większa swoboda

*rektorem jest student (zwykle 5ego roku ok. 25r.ż)

AKADEMIA KRAKOWSKA

*założycielem Kazimierz Wielki w 1364 r

*wzorcowany na uniwersytecie bolońskim

*uprawnienia studentów:

-zwolnienie od ceł

-gwarancja niezależności od miejscowych sądów kościelnych i miejskich

-bezpieczeństwo na drogach

-państwo zapewniało bezpieczeństwo i opiekę prawną

-rektorem był student

*obejmował 4 wydziały:

-filozoficzny-1 katedra

-medyczny-2katedry

-teologiczny-1 katedra

-prawniczy - 2 katedry (3 wykłady i ćw z prawa kościelnego,5 wykładów i ćw z prawa rzymskiego)

-studenci mieszkali w lokalach

-nadzór nad egzaminami i pracą uniwersytetu sprawował kanclerz

-po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370, przerwa w rozwoju uniwersytetu na 30 lat

-pieniadze uniwersyteckie pochodziły z Żup solnych w Wieliczce

-uczelnia świecka i państwowa

UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI

*powstał w 1400roku

*wzorcowany na uniwersytecie paryskim

*egzaminy nadzorował bisku krakowski

*król wypłacał pieniądze profesorom

*władze uniwersytetu podporządkowane były państwu i kościołowi

*rektor wybierany spośród profesorów

*uprawnienia studentów:

-autonomia w zakresie sądownictwa

-bezpieczeństwo podróżowania

-kościół gwarantował bezpieczeństwo i opiekę prawną

-zwolnienie od ceł

*obejmował 4 wydziały:

-teologiczny 11 katedr

-prawa kościelnego 8 katedr

-medyczny 1 katedra

-7 sztuk wyzwolonych

POGLĄDY PEDAGOGICZNE:

JAN JAKUB ROUSSEAU (1712-1778) – francuski pisarz i filozof,czołowy przedst. Oświecenia,uważany za prekursora idei Wielkiej Rewolucji Francuskiej

*głosił hasło kultu i natury uczucia.

*opowiadał się po stronie życia bliskiego naturze

*człowiek naturalny - istota niezależna(zyjąca samotnie),kierująca się instynktem i samotnie zaspokajająca własne potrzeby.

*jako podstawowe wartości w stosunkach społecznych R. wskazywał,równość i sprawiedliwość

*4 okresy wychowawcze:

-1. niemowlęctwo (do mówienia) – rozwój zdrowia i zmysłów

-Pierwszymi wychowawcami są rodzice

Jak najwięcej swobody ruchu

-Karmienie piersią

-Ciepło i życzliwość

-Nie przyspieszać procesu mówienia

2. dzieciństwo(do 12 roku życia) – rozwój zdrowia i zmysłów:

- nie zwracać uwagi na płacz dziecka

-chować na wsi

-hartowanie chroni przed dolegliwościami

-brak ciasnych ubrań,ciepłych okryć

-spanie na twardym łózku,mycie w zimnej wodzie

-żadnych nakazów czynienia dobrze

-strona moralna: zabezpieczenie serca od złego a umysłu od błędu

-zakazy, nagany,pogróżki kary są niepotrzebne

-odrzucenie w tym czasie regularnej nauki

-uczenie się geometrii przez pomiary w polu,arytmetyki – przez rachowanie rzeczy

3. chłopięctwo(do 15 roku życia) – wykształcenie umysłu:

-czas na rozwinięcie w pełni inteligencji

-dobór nauk według ich użyteczności i skłonności dziecka

-samodzielne wyszukiwanie informacji stąd głowne nauki: astronomia i geografia

-fizyka – doświadczenie,własne sporządzanie przyrządów

-brak gramatyki i języków starożytnych oraz historii

-nauka rzemiosła

4. młodzieńczość (do 20 roku życia) wychowanie moralne

-najpierw rozwój miłości do samego siebie

-następnie więzy z ludźmi:litość,wdzięczność

-istnienie boga-samodzielny wybór religii

EMIL – rozprawa filozoficzna,reforma dotychczasowego wychowania przez oparcie go o naturę:

*wychowanie zgodne z wrodzonymi skłonnościami dziecka – wychowanie naturalne

*wychowanie negatywne – nie zważać na istniejące zwyczaje,swobodne rozwijanie się natury ludzkiej

*wychowanie progresywne – zaznaczenie okresów w życiu człowieka i ich właściwości.

JON LOCKE – swoje poglądy dotyczące wychowania zawarł w dziele „Myśl o wychowaniu”:

*nie rozprawa naukowa,ale zbiór porad w stylu naturalnym

*dotyczy dziecka z „dobrego domu” nie uwzględnia warstw ludowych

*dziecko z dobrego domu nie powinno uczyć się w szkole publicznej ze względu na złe maniery dzieci warstw niższych

*wychowanie w domu pod okiem guwernera

*praca podzielona na 3 rozdziały:

1. zdrowie – wychowanie fizyczne – oparte na hartowaniu:

-w zdrowym ciele zdrowy duch

-troska o zdrowie odżywanie,ubiór sen

-nie nosić ciasnego ubrania,przebywać na powietrzu,przyzwyczajenie do zimna i gorąca,pokarm jak najprostszy.

2. charakter – wychowanie moralne – oparte na honorze:

-najobszerniejsza część

-cel: nauczyć dziecko aby samo potrafiło rządzić

-uczciwość, nie szkodzić innym, dbać o swoje szczęście

-zamiast bicia – wstyd

-postępowanie jak z dorosłą osobą

-honor główną sprężyną

-tępienie kłamstwa

3. wiedza – jako najmniej ważna

-sprzeciw przy stawianiu łaciny i starożytności przed przedmiotami użytecznymi

-przeciwko uczeniu na pamięć

-taniec jazda konna,władanie bronią,odradza muzykę i sztuki plastyczne

-zawód ręczny i prowadzenie ksiąg gospodarczych

-geografia,arytmetyka,geometria,historia,moralnośc,prawo i fizyka

-usunięcie greki,logiki i retoryki

-język ojczysty górujący nad innymi

-czytanie i pisanie z dołączonymi rysunkami

JAN AMOS KOMEŃSKI (1592-1670)

*zwany także ojcem pedagogiki nowożytnej.Rozróżnia on cztery okresy w rozwoju człowieka i odpowiednio do nich cztery typy szkół:

Okres dzieciństwa - do szóstego roku życia, któremu odpowiadała szkoła macierzysta, czyli wychowanie głównie w rodzinie gdzie podstawowa role nauczyciela pełni sama matka.

Okres chłopięctwa - od szóstego roku życia do dwunastego, któremu odpowiadała szkoła elementarna, z językiem ojczystym; uczą się w niej chłopcy i dziewczęta; powinna być w każdym miasteczku, wsi, osiedlu.

Okres młodzieńczości - od dwunastego do osiemnastego roku życia - odpowiadała mu szkoła języka łacińskiego - szkoła średnia, gimnazjum, która powinna być w każdym większym mieście, a uczyć się w niej powinni wszyscy, którzy tylko odznaczają się wystarczającymi zdolnościami umysłowymi.

Okres dojrzewającej męskości - od osiemnastego do dwudziestego czwartego roku życia - odpowiadała mu Akademia, do której powinni być kierowani ci, którzy maja być uczonymi. Akademia powinna być zorganizowana w każdym państwie, a zakończenie w niej nauki powinno być uwieńczone, według Komeńskiego podróżami zagranicznymi.

*Od ogółu do szczegółu

*od rzeczy prostych do złożonych

*od rzeczy łatwych do trudnych

*wykluczenie kar fizycznych i przymusu

*chciał zapewnić wykształcenie wszystkim przynajmniej w zakresie elementarnym

*opracował własny podręcznik do łaciny

*ponad to przygotowywał podręczniki do astronomii,fizyki, geometrii,kosmografii historii powszechnej

ERAZM Z ROTTERDAMU (1465-1536) Erazm z Rotterdamu – był wychowankiem w Niderlandach. W dziele „Pochwała głupoty” ośmiesza scholastykę i scholastyków, w innym dziele oburza się na nauczycieli katujących uczniów i występuje przeciw karom cielesnym. Tworzy rodzaj czytanek łacińskich, domaga się kształcenia nauczycieli, prawa kobiet do wyższego wykształcenia. W programie wykształcenia na pierwszym miejscu stawia filologię klasyczną. Wiele uwagi poświęca wychowaniu fizycznemu. Rozsądek i rozum były jego głównym poznaniem.

Poglądy pedagogiczne :
· ciepłość i serdeczność wobec dzieci i młodzieży;
· krytyka surowego traktowania uczniów przez nauczycieli, a także treści i metod nauczania;
· nauka powinna być przyjemna dla dzieci, sprawiać im radość, pociągać;
· kształcenie w oparciu o języki klasyczne (łacinę i grekę).


Jan Ludvik Vives – Przeciwnik wychowania scholastycznego i zwolennik wychowania państwowego, Szkołę przewidywał w każdej gminie, pracę nauczyciela traktował jako publiczną i przeznaczał dlań sowita pensję państwową, po raz pierwszy wskazywał rolę współdziałania rodziny i szkoły w wychowaniu. Zalecał oparcie nauczania na obserwacji i spostrzeganiu, oraz na rozwijaniu samodzielności uczniów. W opracowanym programie szkolnym, górowała łacina klasyczna, nie scholastyczna. Lektura była oparta na utworach starożytnych. W metodach wychowawczych zaleca łagodność i budzenie zainteresowań aniżeli kary. Ćwiczenia fizyczne radzi prowadzić na świeżym powietrzu. Za najlepszy środek utrzymania karności uważa przywiązanie ucznia do nauczyciela

Poglądy pedagogiczne:
· system wychowania i kształcenia w oparciu o etykę: wywodzącej się z tradycji chrześcijańskiej oraz psychologii;
· nauczanie powinno być dostosowane do indywidualnych możliwości dzieci, ich wieku, zdrowia, zdolności, charakteru;
· wychowanie jest zadaniem społeczeństwa;
· każda gmina powinna posiadać swoją szkołę z nauczycielami opłacanymi z kasy państwowej;
· współpraca domu rodzinnego ze szkołą;

Tomasz Morus – autor „Utopii”. Rozwija idee powszechnego nauczania w języku ojczystym, jednakowego dla obu płci, oraz ideę wychowawczą przez pracę. Ideę tę łączy z harmonijnym rozwojem fizycznym i umysłowym. Idee pedagogiczne Morusa podkreślają związek wychowania i nauczania z życiem oraz znaczenie nauki dla życia praktycznego.

Szymon Marcinus – w książce pt. „O szkołach czyli akademijach”, krytykuje istniejący stan rzeczy w Polsce. Autor występuje w obronie poniżonego i licho opłacanego nauczyciela i apeluje do króla i biskupów o lepszą opiekę nad szkolnictwem. Poglądy pedagogiczne:
· przekonanie o zdolnościach umysłowych Polaków;
· odbudowa polskiego szkolnictwa w oparciu o dydaktykę Kwintyliana;
· ujęcie za poniżanym i licho wynagradzanym nauczycielstwem;
· apel do króla i biskupów o żywszą opiekę nad oświatą.

A.F. Modrzewski – w wielkim dziele „O naprawie Rzeczypospolitej” zamieścił osobną księgę o szkołach. Przywiązywał on ogromną uwagę do wychowania. Największą odpowiedzialnością za upadek szkół i nauczycielstwa obciążył duchowieństwo: żądał aby państwo oszacowało majątki klasztorne i wyznaczyło, ilu studentów klasztor winien utrzymywać, o ile nie będzie u siebie dla nich chował nauczycieli.
Kościoły mają stanowić źródło dochodów dla uczonych i profesorów

Rene Deskcartes (Kartezjusz) – w swoim dziele „Rozprawa o metodzie” zawarł zasady myślenia i dochodzenia do prawdy. Jednym z najważniejszych jego stwierdzeń jest to, że nie ma ludzi, których nie można czy szkoda czasu kształcić. Kartezjusz uważał, że różnice występujące między umysłami ludzi wynikają ze złej metody uczenia lub w ogóle braku tej metody a nie z przyrodzonych zdolności poszczególnych jednostek. Kartezjusz w swojej pracy przedstawił również zasadę swobodnego badania, powątpiewania we wszystkie prawdy przekazane przez tradycję. Uważał, że nie można niczego uznać za prawdę zanim samemu nie przekona się, że tak rzeczywiści jest. Nakładał on wręcz na człowieka obowiązek dokładnego przemyślenia każdego poglądu i krytycznego spojrzenia na prawdy oparte na autorytetach. Krytykował również popularną metodę pamięciowego wyuczania się i powtarzania cudzych zdań. Kartezjusz pouczał również w swoim dziele jak człowiek powinien myśleć aby przekonać się o prawdzie. Zalecał on „prowadzić myśli” wg pewnego porządku, od najłatwiejszych do coraz bardziej skomplikowanych.

Erazm Gliczner Skrzetuski ze Żnina (1535-1603) Był autorem pierwszego w Polsce traktatu pedagogicznego o wychowaniu dzieci.
Poglądy pedagogiczne:
· dziecko stanowi największy skarb i szczęście rodziny;
· nauczyciel - prawy chrześcijanin, zdolny, sumienny i wykształcony;
· przeciwnik rozpieszczania dzieci, a zwolennik dyscypliny;
· rozpoczęcie nauki w czwartym roku życia („czysta pamięć” dziecka);
· jeden nauczyciel przez cały okres nauki;
· szlachta powinna opłacać/sponsorować naukę ubogich.
Zasługi:
· najważniejszą jego zasługą było to, że jako pierwszy polski pedagog pisał w języku ojczystym;
· „Ksiązki o wychowaniu” w całości poświęcone są sprawom wychowania. Jest to pierwszy poradnik dla rodziców (zarówno szlachciców jak i mieszczan).