JAMA USTNA – wysłana błoną śluzową złożoną z nabłonka (wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego lub nie na błonie podstawnej) i blaszki właściwej błony śluzowej. Błona podśluzowa na podniebieniu miękkim i policzkach. Gruczoły nie występują na podniebieniu twardym i dziąsłach.
Gruczoły śluzowe – w postaci cewek, zbudowane z części wydzielniczej i przewodu wyprowadzającego. Część wydzielnicza zawiera komórki śluzowe – zniekształcone jądra u podstawy komórki, w części wierzchołkowej pęcherzyki wydzielnicze zawierające śluz. Śluz – duża lepkość, forma żelu, zawiera proteoglikany.
Gruczoły surowicze – pęcherzykowe. Komórki – typowe komórki wydzielające białka – cytoplazma zasadochłonna, rozbudowana siateczka śródplazmatyczna szorstka, aparat Golgiego, w części wierzchołkowej pęcherzyki wydzielnicze z białkiem. Jądra okrągłe, położone centralnie. Białko miesza się z przesączem krwi i tak powstaje wydzielina.
Dziąsło – błona śluzowa otacza szyjkę zęba, pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym, pod nim blaszka właściwa błony śluzowej włóknami okrytalanowymi i kolagenowymi przechodzącymi do ozębne. Liczne komórki obronne – limfocyty, makrofagi, komórki plazmatyczne.
Warga – fałd skórno – mięśniowy, pokryty skórą, na zewnątrz skóra z mieszkami włosowymi, nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący, czerwień wargi – cienka warstwa rogowa, wewnątrz błona śluzowa.
BRODAWKI NA JĘZYKI
Nitkowate – wysokości do 3 mm, pokryte nabłonkiem wielowarstwowym rogowaciejącym, nie posiadają kubków smakowych, funkcja mechaniczna.
Liściaste – na górno-bocznej tylnej powierzchni języka, tworząc szeregi,, oddzielone są od siebie rowkami. Nabłonek wielowarstwowy płaski z cienką warstwą rogową, w nim kubki smakowe.
Grzybowate – nabłonek nierogowaciejący z kubkami smakowymi
Okolone – w jednym szeregu, na kształt litery V, średnica do 3 mm, otoczone rowkiem i wałem błony śluzowej. Nabłonek nierogowaciejący, w ścianie bocznej kubki smakowej i ujścia gruczołów surowiczych których wydzielina wymywa substancje smakowe ułatwiając odbieranie bodźców smakowych.
Kubek smakowy – zbudowany z około 50 komórek, z czego 15-20 to komórki zmysłowe, reszta to podporowe i podstawne. Komórki za pomocą podstawnych odnawiają się co 10 dni. Komórki zmysłowe na powierzchni mają mikrokosmki z homogenną galaretowatą substancją. Do kubka dochodzi kilkadziesiąt zakończeń nerwowych.
ZĘBY – przeczytać z Sawickiego!!!
SZKLIWO – zewnętrzna bezkomórkowa warstwa pokrywowa zęba. 5-6 w skali Mohsa. Najgrubsze na górnej powierzchni zębów trzonowych i przedtrzonowych.
95% to minerał nieorganiczny w czym 90 to hydroksyapatyt,, a 10 substancja bezpostaciowa (fosforany wapnia, magnezy i fluoru. 5% to proteoglikany, enamelina, produkty rozpadu amelogeniny.
Zbudowane z pryzmatów 5x9 mikrometrów, części środkowe tworzą rdzeń, a obwódka korę, o przebiegu falistym. Z kryształów hydroksyapatytu (80x600 nanometrów), układających się równolegle do osi pryzmatów w rdzeniu, w korze skośnie. Wolna powierzchnia bez pryzmatów, składa się z kryształów ułożonych prostopadle do niej.
Oszkliwie – u dzieci z ameloblastów, u dorosłych biofilm = oszkliwie nabyte.
Linie odzwierciedlają sposób powstawania – na przekroju poprzecznym – linie promieniste – konturowe Retziusa – cykliczność mineralizacji – zalicza się linia urodzeniowa w zębie mlecznym. Linie prostopadłe.
Zębina – 10% - woda, 70% substancja nieorganiczna, 20 % substancja organiczna kolagen I. Zębina pierwotna – słabo zmineralizowana, otacza wierzchołki odontoblastów. Wtórna w pełni zmineralizowana. Między subst. Nieorganiczną włókna kolagenowe i przestrzenie międzykulkowe, w korzeniu warstwa ziarnista. Prostopadle biegną kanaliki zębinowe których gęstość jest większa w pobliżu miazgi, w kanalikach wypustki odontoblastów otoczone włóknami kolagenowymi. Linie przyrostu zębiny (Owena) linie przyrostu przez odkładanie. 4 mikrometry na dzień. Linie co 5 dni.
Cement – odmiana kości, na powierzchni zębiny korzenia, cement bezkomórkowy – wytwarzany przez komórki nabłonka szkliwo twórczego. Cement komórkowy – główna masa, zawiera cementocyty z fibroblastami połączone wypustkami w kanalikach. Uszczelnia powierzchnię zębiny korzenia, zamyka wolne końce kanalików, zatapia końce włókien kolagenowych więzadła ozębinowego, wytwarzany przez całe życie, przylega ściśle do zębiny.
Miazga – z mezenchymy. Objętość spada z wiekiem. Zbudowana z tkanki łącznej galaretowatej z włóknami sprężystymi i oksytalanowymi. W pobliżu zębiny odontoblasty, poniżej bezkomórkowa warstwa tkanki łącznej – pasmo bezkomórkowe (Weila), głębiej fibroblasty, komórki plazmatyczne, makrofagi, komórki tuczne, leukocyty, tętnice i żyły. Bogato unaczyniona przez otwór wierzchołkowy liczne zmielinizowane włókna czuciowe układu współczulnego.
GRUCZOŁY ŚLINOWE:
Przyusznica – otoczona torebką łącznotkankową, odnogi wnikają w głąb dzieląc na płaty i płaciki – wytwarzając zrąb (dużo limfocytów, komórek plazmatycznych, produkują IgA). W 90% miąższ zbudowany z komórek surowiczych – okrągłe jądra położone centralnie, zasadochłonna cytoplazma, rozbudowana siateczka śródplazmatyczna szorstka, w wierzchołkowych częściach pęcherzyki wydzielnicze – ziarna zymogenu z białkami np. amylazą. Pęcherzyki otoczone komórkami mioepitelialnymi do wyciskania wydzieliny, na zewnątrz sieć naczyń włosowatych – z nich przesącz idzie do światła. Przewody wyprowadzające: wstawki, przewody prążkowane, przewody międzypłacikowe, przewody międzypłatowe, wspólny przewód przyusznicy (przewód Stensona)
Podżuchwowa – wydzielanie mieszane : śluzowo(5%) – surowicze (80%). Pęcherzyki z surowiczych i cewki ze śluzowych. Na cewkach mogą tworzyć się pierścienie surowicze (Gianuzziego), dookoła komórki mioepitelialne. Komórki surowicze syntezują amylazy i lizozym. Wstawki przewody prążkowane większe przewody przewody wspólne (Whartona).
Podjęzykowa w 60% śluzowa i 30 surowicza.