Hormony- związki chemiczne wydzielane przez gruczoły lub tkanki układu hormonalnego. Funkcją hormonów jest regulacja czynności i modyfikacja cech strukturalnych tkanek leżących w pobliżu miejsca jego wydzielania lub oddalonych, do których dociera poprzez krew. Istnieją także takie hormony, które wywierają wpływ na funkcjonowanie wszystkich tkanek organizmu.

Działanie hormonów- Ogólnie działanie hormonów polega na aktywacji lub dezaktywacji pewnych mechanizmów komórkowych w tkankach docelowych). Na przykład insulina tak wpływa na komórki, że aktywuje mechanizmy pobierania glukozy, co powoduje spadek stężenia glukozy we krwi. Aktywacja lub dezaktywacja odbywa się przez łączenie ze specyficznymi błonowymi lub wewnątrzkomórkowymi receptorami. Wiele hormonów ma działanie wzajemnie antagonistyczne – np. insulina i glukagon. Insulina powoduje spadek stężenia glukozy we krwi, a glukagon wzrost jej stężenia.

Hormony tropowe- Wśród hormonów można wyróżnić grupę, której zadaniem jest regulacja czynności innych hormonów. Na przykład hormon tyreotropowy. Nad hormonami tropowymi kontrolę sprawuje wyższe piętro nadzoru. Znajduje się ono w części mózgu nazywanej podwzgórzem. Podwzgórze produkuje hormony uwalniające i hamujące, które wpływają na wzrost lub spadek wydzielania hormonów tropowych produkowanych przez przysadkę. I tak, istnieje tyreoliberyna powodująca uwalnianie (zwiększenie wydzielania) hormonu tropowego – TSH (hormon tyreotropowy), a także somatostatyna, która zmniejsza wydzielanie hormonu wzrostu przez komórki przysadki mózgowej.

Mechanizm działania- sprzężenie zwrotne -Ogólnym mechanizmem działającym w obrębie układu hormonalnego jest ujemne sprzężenie zwrotne. Produkt wydzielany przez dany gruczoł dokrewny np. tarczycę – czyli tyroksyna (T4) (a także bezpośrednio trójjodotyronina), wpływa hamująco na gruczoł dokrewny nadzorczy czyli przysadkę mózgową. Powoduje to spadek wydzielania TSH przez przysadkę i z kolei hormonów tarczycy. Spadek nie może przekroczyć pewnej określonej granicy, gdyż wówczas ujemny wpływ maleje, co pozwala na ponowne produkowanie większych ilości TSH. Jest to element homeostazy i system ten działając we wzajemnym sprzężeniu, utrzymuje równowagę hormonalną organizmu.

Kortykotropina- hormon przedniego płata przysadki mózgowej, który działa aktywująco na wydzielanie sterydów przez korę nadnerczy.

Adrenalina-hormon istoty rdzennej nadnerczy. powstający w organizmie w sytuacjach stresowych, podwyższa tętno, zwęża naczynia krwionośne, przyspiesza oddech, stawia organizm w gotowości.

Wazopresyna-antydiuretyna, ADH, hormon produkowany i wydzielany przez układ neurowydzielniczy podwzgórza, skąd transportowany jest do tylnego płata przysadki mózgowej. Jego rola polega na regulacji zasobów wody w ustroju i zapobieganiu nadmiernej jej utracie z moczem - wpływa on bowiem bezpośrednio na rozmiary zwrotnego jej wchłaniania z przesączu kłębkowego (moczu pierwotnego) w cewkach nerkowych (nefron).

Oksytocyna- neurohormon syntezowany w podwzgórzu i magazynowany w tylnym płacie przysadki mózgowej. Cząsteczka oksytocyny jest cyklicznym peptydem składającym się z 9 reszt aminokwasowych. Przyspiesza skurcze macicy, jelit, pęcherza moczowego oraz pobudza gruczoły mleczne, ułatwiając odpływ mleka

Somatotropina- hormon wzrostu-STH, hormon wzrostowy wytwarzany w przednim płacie przysadki mózgowej, stosowany w lecznictwie. Pobudza wzrost ,reguluje metabolizm.

Estrogen-jajniki-jeden z grupy hormonów steroidowych, których miejscem docelowym działania jest macica i pochwa; stosowane są także jako składnik hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Rozwija cechy płciowe, popęd płciowy.

Progesteron-hormon steroidowy ciałka żółtego jajnika. Powoduje rozrost gruczołów błony śluzowej macicy, a po zapłodnieniu - przekształcanie błony śluzowej macicy w błonę doczesną i maciczną część łożyska. Niedostatek progesteronu powoduje przerwanie ciąży, wchłonięcie płodu lub jego poronienie. Jest to hormon ciążowy. Wraz z estradiolem wywołuje krwawienie miesięczne (cykl miesiączkowy) u kobiet.

Testosteron- płciowy hormon męski, wytwarzany przez jądra, mający zastosowanie w niedoczynności lub zaniku czynności narządów płciowych męskich i niektórych chorobach kobiecych.

Insulina-hormon wydzielany jedynie przez komórki beta wysp trzustkowych bezpośrednio do krwi, uwalniany całodobowo w minimalnej ilości, silnie natomiast przy wysokim poziomie glukozy we krwi, regulację stężenia glukozy do wartości normalnej; silnie pobudza syntezę enzymów trzustkowych, wzmaga transport błonowy.

Glukagon- hormon trzustkowy, wytwarzany przez komórki alfa wysp trzustkowych, powodujący rozpad glikogenu wątrobowego i zwiększający stężenie glukozy we krwi.

Melatonina- hormon będący pochodną serotoniny, wydzielany przez szyszynkę, Reguluje rytm snu i czuwania oraz zmiany hormonalne w cyklu rozrodczym. Odpowiada za zmianę pigmentacji skóry, powoduje skupienie barwnika melaniny w melanoforach - skóra blednie. Produkcja melatoniny zmienia się w cyklu dobowym i życiowym organizmu - następuje jej zwiększenie w nocy a spadek za dnia, z wiekiem spada poziom melatoniny w organizmie.

Tyroksyna- T4, tetrajodotyronina, hormon tarczycy (jodowana pochodna tyrozyny) o działaniu wspólnym z trijodotyroniną (T3). Tyroksyna pobudza procesy utleniania w tkankach, pobudza rozpad tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu, wzmaga wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego i jej zużycie przez komórki. Zwiększa także wydzielanie i efekty działania somatotropiny i glikokortykoidów, wpływa na czynność gruczołów płciowych. Hormon ten jest bardzo ważny dla rozwoju fizycznego i psychicznego młodych organizmów, wpływa również regulująco na laktację i rozród.

Kalcytonina- hormon peptydowy wytwarzany przez komórki C gruczołu tarczowego, powodujący obniżenie poziomu wapnia we krwi, m.in. przez odkładanie wapnia w kościach zapobiega więc ich demineralizacji i osteoporozie. Działa przeciwstawnie do parathormonu.

Parathormon,- hormon polipeptydowy wytwarzany w gruczołach przytarczycznych, o działaniu pobudzającym resorpcję wapnia i fosforanów z kości co prowadzi do procesu odwrotnego do mineralizacji kości). hamuje wchłanianie zwrotne fosforanów w cewkach nerkowych (nefron) i tym samym zwiększa ich wydalanie z moczem, a przy tym zwiększa wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego. Od parathormonu zależy m.in. utrzymywanie się prawidłowego stężenia wapnia w osoczu krwi.

Tymozyna- hormon wydzielany przez grasicę. Przyspiesza dojrzewanie limfocytów T, ma działanie przeciwnowotworowe poprzez pobudzanie limfopoezy. Pełni istotną rolę w zwalczaniu chorób autoimmunologicznych.

Glikokortykoidy- hormony kory nadnerczy regulujące przemiany białek, węglowodanów i tłuszczów: kortyzol, kortykosteron, kortyzon.

Mineralokortykoidy- hormony wytwarzane w organizmie człowieka przez warstwę kłębkowatą kory nadnerczy. Wpływają na nieorganiczną przemianę materii. Głównym przedstawicielem mineralokortykosteroidów jest aldosteron. Jego najważniejsze działanie to zatrzymywanie jonów sodowych (Na+) w ustroju i dokomórkowy napływ jonów potasu (K+) oraz wtórne zatrzymanie wody w ustroju.

Noradrenalina- neuroprzekaźnik -. hormon wytwarzany w rdzeniu nadnerczy i na zakończeniach nerwów pozazwojowych współczulnego układu nerwowego, amina katecholowa o działaniu podobnym do adrenaliny powodująca m.in. podwyższenie ciśnienie krwi i ilości zawartej w krwi glukozy.