Wszystko zaczęło się w starożytnej Grecji (mieszkająca na Krecie cywilizacja minońska) Gr. nie była państwem politycznie jednolitym (polis - państwa-miasta)
Wzorów do wychowania dostarczali bohaterowie Iliady i Odyseji Homera. (człowiek doskonały - Achilles - człowiek rozwinięty fizycznie, wysportowany, piękny, odważny i waleczny)
ARETE (dzielność, cnota) - ideał mężczyzny łączący wytworność obyczajów z męstwem na polu waliki
KALOKOAGATII (piękno, dobro) - stałe dążenie do tego co najlepsze.
Sparta - całe wychowanie leżało w interesie państwa. Dzieci Spartańskie stanowiły własność państwa.
AGOGE (właściwe wychowanie państwowe) zaczynało się w wieku 8 lat.
Zabierano dzieci rodzicom i wcielano do wojska (do 18 r życia) Później 2letnie przeszkolenie wojskowe (EFIBIA) i 10 lat w wojsku. Pełne prawa obywatelskie otrzymywał w wieku około 30lat.Miał wtedy obowiązek ożenić się na zasadzie losowania. Cnoty Spartaninia: gotowość bojowa, dzielność i odwaga (ARETE), kult broni i ślepe posłuszeństwo względem władzy. Wpajano prawa krajowe i historię ojczystą i zdolność Lakonicznego wypowiadania się. (LAKONIA - grecka nazwa Sparty)
(SYSSITE - wspólne posiłki). Spartanka powinna być rodzicielką - zahartowana.
Ateny - ustrój demokratyczny. Życie intelektualne.
MOTEJKOWIE - wolni ale bez praw politycznych cudzoziemcy) KALOKAGATIA - liczył się człowiek i jego talent)
Chłopcy i dziewczyny rozpoczynali naukę w 7 roku życia, uczyli się czytania, pisania, rachunków i muzyki. Celem był harmonijny rozwój fizyczny i umysłowy człowieka.
Przygotowanie chłopców do życia publicznego, do wykonywania obowiązków obywtelskich.
Sofiści - wędrowni (głównie z Azji Mniejszej) nauczyciele-filozofowie) (najważniejszy - Protagoras z Abdery, i Gorgiasz) Nauczali za pieniądze, kładli nacisk na sprawy praktyczne. Byli relatywistami moralnymi i agnostykami. W teorii poznania skłaniali się ku subiektywizmowi.
ERYSTYKA - pognębienie przeciwnika) Sofiści kładli nacisk na opanowanie arytmetyki, astronomiii, geometrii i muzyki.
Sokrates - głosił postulat samopoznania. Przyjmował postawę niewiedzy. Posługiwał się metodą dialektyczną (heurystyczną czyli poszukiwania prawdy) można go uznać za twórcę etyki .Dobro jest celem nauki. Utożsamiał cnotę z wiedzą. W rozumowaniu przechodził od szczegółu do ogółu (metoda indukcyjna) oraz metodę ironii (niedomówienia).
Platon - Uczeń Sokratesa.Uczył w założonej przez siebie "akademii". Był twórca dialektyki. Teoria 4 cnót kardynalnych: roztropność, męstwo, umiarkowanie i sprawiedliwość. Twórca teorii wychowania pańswowego. Wychowawcza funkcja zabaw i gier. Jako 1wszy - teoria wychowania przedszkolnego. Plan wychowawczy Platona miał służyć państwu, a zadaniem państwa była opieka i kontrola. Nauka szkolna od 10 roku życia, najzdolniejsi kontynuowali naukę do 35roku życia a po 15letniej praktyce wchodzili do grupy rządzącej - filozofów.
Isokrates - Był mistrzem i teoretykiem wymowy. Wychowywać należy przez literaturę. Mowa jest bowiem tym co odróżnia nas od zwierząt. Ideał mówcy spełniający 3 funkcje: pouczenie (DOCERE), poruszenie (MOVERE) i zachwycenie (DELECTARE).
Arystoteles - Uczeń Platona i ostatni wielki filozof grecki. Liceum. 3 rodzaje duszy - dusza roślinna (rozwijanie sił fizycznych), dusza zwierzęca (wych. moralne) dusza myśląca (wych intelektualne). I 3 okresy wych. człowieka: rozwijania sił fiz, wych. moralnego i kształcenie umysłu.
Rzym - wych rzymsk. w okresie król - to wych. rodzinne opierające się na tradycji.
(PATER FAMILIAS -ojciec rodziny) Wychowanie powinno przygotować człow. do służby wojsk. i działaln. polityczn.
Organizacja szkół - Najstarsze ślady nauczania elementarn. pochodzą z epoki etruskiej. (LUDUS(zabawa, igraszka) nauka w staroż. Rzymie) Czytanie, pisanie i podst. działania arytmetyczne oraz prawo XII tablic. (wergiliusz - najsł. poeta Rzymski ("Eneida")) Szkoła średnia stała się szkołą gramatyki. Nauczanie wyższe - retoryka.
7 sztuk wyzwolonych - gramatyka, dialektyka, retoryka oraz geometria arytmetyka astronomia i muzyka (Warron dodał medycynę i architekturę, Natomiast Cyceron prawo, wojskowość, ekonomię, geografię i filozofię z psychologią)
Seneka Młodszy - równoczesne wych. fiz, intel oraz moralne. Osiągnięcie wewnętrznego spokoju. Uczen jako wychowawca samego siebie. Samowychowanie. Różne metody wychowawcze w zależności od dziecka. życzliwość dla dziecka. "Pedagog rodzaju ludzkiego"
Marek Fabiusz Kwintylian (z Hiszpanii) autor: "Institutio oratoria" - zawierał pełny system szkolnictwa. Nauczyciel wszechstronnie wykształcony, dobry mówca, cnotliwy i ojciec powierzonych mu uczniów. Celem wykształcenia jest mówca, orator." Przeciwnik kar cielesnych.
Plutarch z Cheronei - najważniejszym przedmiotem nauczania - filozofia
Średniowiecze (Medium Aevum) - 476Upadek Zach. Ces. Rzymsk.) do 1492(odkr. Ameryki).
Religijność, asceza, usunięto ćwicz. fiz., Pod wpływem nowych prądów gospodarczo społecznych i zainteresowania nauką i teologią nastąpił rozwój szkół zakonnych. 1wsze postanowienia na temat szkół parafialnych wydał synod w Yaison (529r)
A do rzeczywistego rozwoju szkolnictwa kościelnego stały się uchwały soborów laterańskich III z 1179 i IV z 1215r.
w XIIw. powstają w miastach uniwersytety jako korporacja zrzeszająca profesorów i studentów w danym mieście posiadający 3 przywileje: autonomii monopolu nadawania stopni naukowych oraz strajku. Posiadały 3 wydziały (fakultety) - wydział niższy sztuk wyzwolonych i 3 wyższe: teologii, prawa i medycyny. Na wydziale sztuk od 14 do 20r. życia. ,prawa i medycyny od 20 do 25r. a doktorat z teologii po 35r. życia. W XIIIw. scholastyka (łączenie wiary i rozumu) przyczyniła się do gwałtownego rozwoju szkolnictwa.
Przyjmuje się że najstarszym uniwersytetem był w ten w Bolonii (1158r. - przyjęcie niezależność od władz miejskich dzięki Fryderykowi I Barbossie, a całkowita niezależność w 1322r.) Była to szkoła prawnicza której zarząd leżał w rękach studentów.
Uniwersytet w Paryżu (1200r. - król Filip August nadaje przywileje) zarząd w rękach nauczycieli. Nacisk na teologię.
W Italii - uniwersytet w Salerno (1173r.) Nauki medyczne.
Rozwój uniwersytetów w Europie śrdk. - XIVw. Uniwersytet w Pradze (1348r.), Krakowie (1364r.) i Wiedniu(1365r.)
Metody wychow. w średniow. były bardzo surowe. Uczyły posłuszeństwa. Do podstawowych treści należała gramatyka łacińska. (Hieronim i Augustyn - "Ojcowie Kościoła")
Nauka we wszystkich typach szkół miała przygotowywać do dalszych studiów teologicznych. Uważano że prawda jest juz ustalona i należy ją wykładać jako gotową. Metoda scholastyczna - lektura tekstu (lectio), komentarz(commentiatio), dysputa( disputatio) wniosek (solutio). 2 rodzaje dysput (generalna i magistralna(między 2 profesorami))/
Wychowanie stanowe - rycerskie, mieszczańskie i chłopskie.
Wych. rycerskie - obowiązki: Służba Bogu, ojczyźnie i kobiecie. Konieczne cnoty: pobożność, władanie bronią i dworność.
7 sprawności rycerskich: jazda konna, pływanie, strzelanie z łuku, szermierka, polowanie, gra w szachy i ukł. wierszy.
Wych. mieszcz. - rozwijało się w cechach i gildiach gdzie wpajano porządek, pilność, oszczędność, usłuszność i skromność. Cechy miały bronić i wspierać rzemieślników.
Odrodzenie (renesans) XVw. Skierowanie na godność i wolność człowieka. Indywidualizm.
Niderlandy - Bracia Wspólnego życia (inspirator ruchu - diakon Gerard Groot, założyciel ks. Florent Radewijns z Dewenter) Głosili nową pobożność (deuotio moderena), polegał na odwróceniu się od świata . na kontemplacji na osobistym obcowaniu z Bogiem i naśladowaniu Chrystusa. Zajmowali się pracą charytatywną i czynną miłością.
Uczono łaciny klasycznej, podstawa nauki religii był Nowy Testament (wychowankiem był Erazm z Rotterdamu - platonik, nie widział różnicy między duchownymi i świeckimi.
Realizm -Bacon (oddzielił naukę od teologii. Metoda inicjatywna)
Kartezjusz (Metodyczne wątpienie i autonomia rozumu od myśli prostych do skomplikowanych.)
Wolfgang Ratkę (nowator w dziedzinie dydaktyki, rzadał obowiązku szkolnego)
Jan Amos Komeński XVI-XVIIe. Czech z Moraw "drzwi języków otworzone" i "Świat zmysłowy w obrazkach", Wielka dydaktyka" .Wychowanie powinno objąć 3 dziedziny:-nauczanie (kształcenie umysłowe) -moralność i -bogobojność. Zasady wychowania powinny być wyprowadzane z obserwacji natury. 4 cnoty kardynalne: mądrość, męstwo, umiarkowanie i sprawiedliwość. 4 6letnie okresy życia: 1dom, 2szkoła elementarna, 3 średnia szkoła łacińska, 4 szkoła wyższa, potem jest szkoła mężczyzn, szkoła starości i szkoła śmierci.
Oświecenie - od 1690 do 1790. Eiara w możliwość zmiany mentalności człow. Normą postępowania moralnego staje
się prawo natury wyryte w sercu każdego człow.
John Locke (1632-1704r) Szczęście zależy od samego człowieka. Zdrowie fiz. podstawą wychowania. "W zdrowym ciele zdrowy duch". Powinno się rozwijać naturalne skłonności dziecka, zadaniem nauczyciela jest wspomaganie natury i jej korygowanie. Trzeba traktować dziecko jako istotę rozumną. "tabula rasa" Wystosował pojęcie Gentlemena
Jean Jacaue Rosseau - (1712-1778) uszczęśliwić człowieka może niewiedza, prostota i ubóstwo. Wychwala pierwotny stan człowieka żyjącego na łonie natury. Powieść "Emil" Odkrycie dziecka jako dziecka. Wychowanie jest najlepsze kiedy jest ograniczone do minimum.4okresy wychowania: 1-w niemowlęctwie (do3r.) 2-dzieciństwo(8do12), 3-chłopięstwo(12-15),
4-młodzieństwo-od16 do zawarcia małżeństwa.
Szkoła rycerska - St. Aug. Poniatowski. 1765r.
Jan Henryk Pestalozzi (1746-1827)