TRZODA CHLEWNA
Liczba prosiąt w miocie, masa przy urodzeniu są czynnikami dziedzicznymi.
System nadzoru zdrowotnego stada (NZS) tworzą:
• właściciel gospodarstwa lub jego reprezentanci;
• urzędowi lub urzędowo zatwierdzeni lekarze weterynarii odpowiedzialni za nadzór weterynaryjny nad gospodarstwem – lekarz ten sprawuje nadzór nad bezpieczną żywnością, informuje zakład rzeźny, czego może się spodziewać po mięsie z danej fermy, a z rzeźni otrzymuje informacje jakie zmiany AP były w tuszy;
• urzędowa służba weterynaryjna;
• urzędowe laboratoria weterynaryjne.

Urzędowi lekarze weterynarii:
• muszą mieć prawo wykonywania zawodu – wydane przez Izbę Lek. Wet. w danym kraju;
• nie mogą mieć powiązań finansowych z właścicielem stada;
• muszą posiadać wiedzę na temat diet dla odpowiedniego gatunku zwierząt;
• musi być prawidłowy NZS;
• muszą pomagać właścicielowi w decyzjach, spełniać funkcję doradcy.

Czynniki stresogenne:
• klimatyczne;
• biologiczne;
• choroby, ból;
• transport;
• niedożywienie, niedopojenie.

Systemy utrzymania trzody chlewnej:
• produkcja ekstensywna – małe gospodarstwa z małą ilością świń (do 20);
• produkcja intensywna – od 100-200 loch stada podstawowego, co daje do 4000 tuczników rocznie, niektóre nawet do 50000 tuczników rocznie, ale nie są to największe fermy. W USA jest tendencja do powstawania gigantycznych ferm, u nas nie. W tych fermach muszą być spełnione odpowiednie warunki – przy pryszczycy, pomorze, stado musi być spalone w całości – duże straty.

Mechanizm stresu:
Trzeba go ograniczyć, bo obniża odporność. Stres jest pożądany (bo inaczej nie ma stymulacji), ale nie powinien trwać długo. Dzieli się na somatyczny i psychogenny (neurogenny).
Czynniki wpływające na stres:
• doświadczenie, kiedy zwierzę zetknęło się już z impulsem;
• genetyka – rasa Pietrain;
• wiek;
• płeć.
Stres psychogenny (krótkotrwały) – adrenalina i noradrenalina → reakcje fizjologiczne: strach, bojaźń, depresja, agresja → sekrecja hormonów przez nadnercza powoduje wzrost ciśnienia krwi, wrzody, katabolizm, zwyrodnienie mięśnia sercowego.
Stres somatyczny (trwa długo) – zwierzę ciągle boi się swojej pracy, stres chroniczny – aktywacja podwzgórza, przysadki, nadnerczy (wzrost CRH → ACTH → glikokortykoidy) – działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego. Konsekwencją są zaburzenia płodności u samców i samic, zamieranie zarodków.

Konsekwencje:
• zaburzenia mleczności,
• spadek wartości immunologicznej siary,
• spadek płodności samców,
• wzrost zakażeń drobnoustrojami warunkowo chorobotwórczymi,
• wrzody żołądka,
• rozwój chorób zakaźnych.

Czynniki wpływające na odporność prosiąt:
• wartość siary,
• czas i ilość wypitej siary,
• wiek,
• warunki termiczne kojca,
• poziom hemoglobiny,
• stres.
Czynniki wpływające na odporność starszych świń:
• zagęszczenie i presja socjalna – stres psychiczny,
• stres żywieniowy,
• stres klimatyczny.

Wektory zakażeń chorób zakaźnych:
• stałe – budynki, otoczenie,
• ruchome – same zwierzęta, przypadkowi ludzie, gryzonie, psy, koty, muchy, wirusy (nawet do 50km, a Aujeszky – do 300km – mogą się przenosić drogą aerogenną),
• żywieniowe – pasza, woda, odpadki organiczne.

Bioasekuracja:
1. Aspekty prawne
2. Lokalizacja ferm.
3. Organizacja kwarantanny.
4. Zabezpieczenia systemu czarne-białe.
5. Zarządzanie i organizacja produkcji.

Wymogi prawne dotyczące importu zwierząt, zakupu, bo można przywlec chorobę. Dlatego każdy import posiada urzędowe świadectwo weterynaryjno-lekarskie, w którym znajdują się informacje:
• świnie urodziły się i przebywały do czasu transportu w kraju pochodzenia;
• przez rok po wygaśnięciu choroby w danym kraju nie można z niego importować zwierząt;
• zwierzęta nie mają objawów klinicznych, nie są zakażone, przed eksportem były badane przez lekarza powiatowego;
• kraj przez ostatnie 24 miesiące był wolny od pryszczycy i pomoru, a zwierzęta nie są szczepione przeciw tym chorobom;
• nie importuje się zwierząt chorych lub szczepionych;
• import z gospodarstw wolnych od brucelozy, gruźlicy;
• brak klinicznych przypadków przez 12 miesięcy – salmoneloza, dyzenteria, włośnica, świerzb;
• nie było szczepień na chorobę Aujeszky’ego, bo mogą wywołać chorobę;
• 30 dni przed wysyłką były badania serologiczne na gruźlicę, brucelozę, pomór świń;
• odrobaczenie przed transportem;
• załadunek do czystych kontenerów.

Po przyjeździe kwarantanna, mająca na celu bezpieczeństwo fermy. Określa się status zdrowotny wprowadzanych zwierząt. Czas kwarantanny wynosi optymalnie 6-8 tygodni, a przy wysokim statusie zdrowotnym na fermie 8-10 tygodni. Jeżeli chore zwierzęta są wprowadzane, to mogą zagrozić zwierzętom zdrowym. Dlatego odległość budynku, gdzie mam miejsce kwarantanna, od zabudowań fermy wynosić powinna 2-3 km, a przy wysokim statusie zdrowotnym 5 km. Jeżeli zwierzęta są chore na mykoplazmowe zapalenie płuc (niski status zdrowotny) wystarczy 100-150m.

Lokalizacja ferm trzody chlewnej (czynniki decydujące):
• planowana wielkość produkcji;
• system utrzymania trzody chlewnej;
• zabezpieczenia epizootyczne fermy – czy nie zagraża innym fermom i czy sama nie jest narażona na takie czynniki;
• zabezpieczenia p/pożarowe;
• sozologiczne;
• fizjograficzne terenu – nie może być zalewany przez wodę, względy hydrologiczne – łatwy dostęp do dużej ilości wody;
• hydrogeologiczne;
• ekonomiczne – pasza – dużo kosztuje, czy trzeba ją sprowadzać, jaki jest koszt utrzymania świń.

Odległość ferm od:
• innych ferm trzody chlewnej – 5km;
• ubojni i zakładów przemysłu mięsnego – 5km;
• cmentarzysk zwierząt – 2km;
• wysypisk śmieci – 1km;
• zakładów utylizacji – 2km;
• ferm innych zwierząt (bydła, owiec, drobiu) – 100m.
Dobre są pasy zieleni – bufor dla zagrożeń, powstrzymują epizoocje.

System czarno-biały (czysto-brudno): obiekty podzielone są na czyste (zwierzęta, zakłady) i brudne (silosy, administracja, budynki otaczające). Wejście na strefę biała za pomocą śluz, też śluza samochodowa – nikt nieupoważniony nie może wejść na strefę białą (tylko lekarz weterynarii – bada mięso, kontroluje trzodę chlewną; inaczej trzeba mieć zgodę lekarza powiatowego).
• Śluzy osobowe.
• Śluzy samochodowe.
• Komora padłych zwierząt – odizolowana.
• Rampy załadowne i wyładowne
• Silosy paszowe.

Higiena technologii – stosuje się zasadę „pomieszczenie pełne – pomieszczenie puste”. Nie wolno przemieszczać się z części brudnej do czystej bez dezynfekcji.
• Odzież wierzchnia.
• Natryski.
• Część czysta – odzież ochronna.

Fermy trzody chlewnej mają sektory:
I sektor:
- rozrodu (lochy i loszki luźne);
- krycia i wstępnej ciąży (inseminacja sztuczna lub naturalna i czekają tam na diagnozę);
- ciąży właściwej;
II sektor – porodu i odchowu prosiąt (wprowadzane na -4 dni przed wyproszeniem).
Poród → tuczniki do warchlakarni → sektor tuczu.
Pomiędzy sektorami mogą się przemieszczać. Nie wprowadza się loch do porodówki, gdy stoją tam jeszcze zwierzęta z wcześniejszej grupy technologicznej (bo nie ma dezynfekcji, zawsze po ukończeniu cyklu produkcyjnego).
„Sanatoria” – szpitale na dotuczanie, jeżeli nie rosną równo.

Elementy bioasekuracji:
• Chów gnotobiotyczny – wolny od specyficznych bakterii; prosięta uzyskuje się od loch na drodze cesarskiego cięcia, a więc bardzo sterylnie. Są odchowywane osobno, w inkubatorach, tam też żywione są siarą i sterylnymi paszami. Nie ma kontaktu lochy i prosiąt – brak zakażenia bakteryjnego specyficznymi drobnoustrojami. Są zatem młode zdrowe loszki, które służą jako materiał zarodowy do innych ferm. Nie potrzebują szczepień.
• Wieloetapowy system produkcji – prosięta odsadzamy w wieku 10-14 dni. Odporność jest bardzo wysoka – siara. Nie są zakażone. Odsadzenie i wywóz z fermy na kilkadziesiąt km. Żywione nieskażoną paszą. Loszki są wolne od drobnoustrojów. Tuczniki mogą być wywożone jeszcze gdzieś indziej, ale jest to metoda bardzo kosztowna. W Polsce przynajmniej dwa etapy.
• Depopulacja zwierząt – jeżeli zwierzęta są chore i nie możemy zwalczyć choroby, nie możemy jej opanować lub koszty są bardzo wysokie – wszystko wybić. Przeprowadzenie totalnej dezynfekcji. Kupuje się nowe i znowu próbuje hodować (zwierzęta muszą być wolne od specyficznych drobnoustrojów).
• Deratyzacja.
• Dezynsekcja.
• Monitorowanie stanu zdrowia.
Prewencja weterynaryjna – niedopuszczenie do pojawienia się na fermie czynnika chorobotwórczego (zakaźnego lub niezakaźnego).