Ćwiczenia synergistyczne:

Są to ćwiczenia wykorzystujące fizjologiczne zjawisko współdziałania mięśni na bazie ‘promieniowania pobudzenia’ do sąsiednich ośrodków na różnych poziomach ośrodkowego układu nerwowego.

Podział synergizmów:

• Synergizmy wrodzone (bezwzględne) – niezależne od nas. Przy próbie wykonania ruchu zawsze otrzymamy jednakową odpowiedź.

• Synergizmy nabyte (względne). Wykazują osobnicze zróżnicowanie, przy powtarzaniu ćwiczeń mogą stopniowo zanikać.

• Synergizmy ipsilateralne – dotyczą tej samej kończyny lub połowy ciała.

• Synergizmy kontralaterane – dotyczą przeciwległej strony ciała.

W obrębie kończyn górnych występują ‘synergizmy agonistyczne’ tzn. zginacze działają na zginacze. W obrębie kończyn dolnych występują ‘synergizmy antegonistyczne’ tzn. pobudzenie zginaczy w jednej kończynie powoduje przerzut napięcia na prostowniki w drugiej kończynie.

Pionizacja:

• Jest czynnikiem przywracającym człowiekowi pozycję spionizowaną.

• Obserwacja chorych pionizowanych po okresie bezruchu pozwala stwierdzić, że jest trening o znacznym obciążeniu wysiłkiem fizycznym.

• W metodyce treningu leczniczego przyjęto, że stopniowa pionizacja jest wstępnym, podstawowym czynnikiem warunkującym przystosowanie ustroju do podjęcia nauki chodzenia.

Pionizacja bierna:

• Dawkowanie na stole pionizacyjnym dotyczy:

• Kąta nachylenia ciała – na ogół rozpoczyna się od niewielkich nachyleń 30-45 st. W krótkim czasie 3-5 min dochodząc stopniowo (w kolejnych dniach) do pionu i kilkudziesięciu minut.

• Czasu przeprowadzanego treningu.

Pacjent jest spionizowany wtedy, kiedy wytrzymuje na stole pionizacyjnym godzinę czasu przy kącie nachylenia stołu 80 st.

Pionizacja czynna:

Wymaga od pacjenta koordynowania odruchów postawy i podjęcia ćwiczeń wstępnych przed podjęciem nauki chodzenia.

Etapy pionizacji:

1. Przejście z pozycji leżącej do półleżącej

2. Siad płaski na łóżku

3. Siad ze spuszczonymi nogami

4. Stanie przy łóżku za pomocą drugiej osoby

5. Samodzielne stanie

6. Obejście łóżka

7. Poruszanie się po pokoju

UWAGA!!!

Przy pionizacji zabezpieczamy kończyny dolne bandażując je lub zakładając uciskowe pończochy. Mierzymy ciśnienie i tętno przed, podczas i po zakończeniu pionizacji.

Nauka chodu:

Ważne aspekty, na które należy zwrócić uwagę przy nauce chodu to:

1. Wzmocnienie wszystkich mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie pionowej postawy i czynność lokomocyjną kończyn dolnych (o ile jest to możliwe)

2. Dodatkowe wzmocnienie mięśni obręczy barkowej i kończyn górnych, ponieważ często są one zmuszone do częściowego przejęcia funkcji podporowej

3. Konieczność ćwiczenia (doskonalenia) równowagi w każdej stopniowo podwyższanej pozycji.

Etapy nauki chodu:

• Dobranie odpowiedniego stereotypu chodu. Wyróżnia się chód cztero-, trój-, i dwutaktowy

• Chód na dystans

• Chód w terenie – stopniowo utrudnia się chodzenie poprzez zmianę warunków – tory przeszkód

Ćwiczenia ogólnie usprawniające:

• Są to ćwiczenia, które mają na celu poprawę globalnej sprawności pacjenta poprzez kształtowanie wszystkich cech decydujących o sprawności

• Celem tych ćwiczeń jest również wytworzenie odpowiednich mechanizmów kompensacyjnych

Cechy ćwiczeń usprawniających:

1. Łączenie elementów usprawniania odcinkowego (dotyczącego ‘chorego odcinka ciała’) z ćwiczeniami pozostałych (zdrowych) odcinków

2. Ćwiczenia mogą być prowadzone indywidualnie lub zbiorowo (odpowiedni dobór grupy)

3. Indywidualny dobór środków

4. Możliwe wprowadzenie elementów współzawodnictwa

5. Dbałość o ogólną sprawność pacjenta od najwcześniejszych etapów usprawniania

Ćwiczenia kondycyjne:

• Jest to odmiana ćwiczeń ogólnie usprawniających

• Celem tych ćwiczeń jest poprawa wydolności usprawnianego

Cechy ćwiczeń kondycyjnych:

1. Większe obciążenia treningowe

2. Zaangażowania większych grup mięśni

3. Znaczna intensywność

4. Stała obserwacja i kontrola stanu ćwiczącego

5. Kryteria doboru do grup ćwiczeniowych

6. Wprowadzenie współzawodnictwa

7. Korzystne ćwiczenia w terenie- marsze, biegi, jazda na rowerze

8. Ćwiczenia te wprowadzone są w późniejszym etapie usprawniania

Ćwiczenia w wodzie:

• Jest to rodzaj ćwiczeń ogólno kondycyjnych wpływających na poprawę ogólnej wydolności organizmu

• Wyróżnia się oddziaływanie ogólne na organizm i miejscowe

• Ćwiczenia są wykonywane w warunkach odciążenia

• W środowisku wodnym można bezpiecznie wykonywać ćwiczenia chodzenia i ćwiczenia równoważne.

Oddziaływanie ogólne:

• Ćwiczenia w środowisku wodnym mają wpływ na ośrodkowy układ nerwowy poprzez odciążenie – działanie sprzyjające obniżeniu napięcia mięśni i poprawie koordynacji nerwowo – mięśniowej

• Uaktywnienie układu krążeniowo – oddechowego

• Dawkowanie wysiłku zespołów mięśniowych poprzez różną głębokość zanurzenia i szybkość wykonywanych ruchów

Oddziaływanie miejscowe:

W oddziaływaniu tym wykorzystuje się właściwości fizyczne wody:

- temperaturę

- ciśnienie hydrostatyczne

- ciśnienie hydrodynamiczne

- spójność i lepkość

Ciśnienie hydrostatyczne:

Wpływa na organizm poprzez:

- ucisk tkanek miękkich

- wzrost ciśnienia śródbrzusznego

- utrudnienie wdechu

- ułatwienie wydechu

- przesunięcie krwi w części żylnej z obwodu do serca (dochodzi do wypełnienia żył szyjnych)

- zwiększenie objętości serca przez wzrost ciśnienia żylnego

Ciśnienie hydrodynamiczne:

Wpływa na organizm poprzez:

- pozorną utratę ciężaru ciała

- ułatwienie ruchów

- rozluźnienie mięśni

Spójność i lepkość:

Wpływa na organizm poprzez:

- stwarzanie oporu przy wykonywaniu ruchów

Ćwiczenia poranne:

• Mogą być prowadzone w szpitalach, sanatoriach, ośrodkach rehabilitacyjnych

• Są to ćwiczenia kształtujące prowadzone w wolnym lub umiarkowanym tempie, przeplatane ćwiczeniami oddechowymi z przeponowym torem oddychania

• Ćwiczenia te rozpoczynają się od ćwiczeń w małych stawach obwodowych i stopniowo rozszerza się na duże zespoły dynamiczne

• Należy unikać stosowania ćwiczeń oporowych

• Wskazane jest wykorzystanie muzyki

Sport inwalidów:

Komitet Ministrów Rady Europy stwierdził, że ‘sport, również dyscypliny współzawodnictwa, należy uznać za jeden z najbardziej istotnych elementów procesu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zwłaszcza w aspekcie ich integracji ze społeczeństwem’.

Wg Lorenzena sport inwalidów ma za zadanie:

1. Oddziaływanie lecznicze: trening nie może szkodzić, ma być kontynuacją leczenia szpitalnego – właściwy dobór dyscyplin pod kątem możliwości funkcjonalnych narządów zaangażowanych w wysiłek

2. Stymulowanie życiowo ważnych organów i narządów – ruch może zastąpić każdy lek, natomiast żaden lek nie może zastąpić ruchu

3. Oddziaływanie anatomiczno – fizjologiczne ruchu powinno być ukierunkowane na aparat kostno – mięśniowo – stawowo – więzadłowy

4. Cel higieniczno – zdrowotny – hartowanie organizmu. Ruch należy tak dawkować, aby można było utrzymać sprawność układów i narządów na poziomie odpowiadającym wymaganiom zdrowia

5. Oddziaływanie psychologiczno – wychowawcze umożliwia pokonywanie barier psychicznych uwarunkowanych lękiem przed nowym zadaniem, przyjemne odczucia i doznania związane z ruchem

Podział sportu inwalidów:

sport można podzielić na:

1. Sport wyczynowy – gdy celem jest osiągnięcie mistrzostwa sportowego poprzedzone zaplanowanym i regularnie prowadzonym treningiem sportowym

2. Rehabilitację ruchową – w celu usprawnienia funkcji narządu ruchu

3. Rekreację fizyczną – sport uprawniany w czasie wolnym, w celu samodoskonalenia i miłego spędzania czasu w gronie znajomych

Podział na grupy:

1. Inwalidzi wzroku

2. Inwalidzi słuchu

3. Inwalidzi z amputacjami kończyn

4. Paraplegicy

5. Inne uszkodzenia narządu ruchu

Charakterystyka wysiłków fizycznych w rehabilitacji

Zgodnie z fizjologicznymi zasadami treningu fizycznego osób niepełnosprawnych zaleca się, aby w pierwszej kolejności kształtować odpowiednią wydolność i wytrzymałość pacjentów, w dalszym etapie koordynację nerwowo – mięśniową, a na końcu siłę i gibkość.

Wysiłki o charakterze tlenowo – wytrzymałościowym

• Wysiłek fizyczny ćwiczeń rehabilitacyjnych ma na ogół charakter pracy fizycznej o typie wytrzymałościowym

• Wysiłek tego typu powinien dokonywać się w stanie swoistej równowagi czynnościowej, bez nadmiernego nagromadzenia kwaśnych metabolitów przemiany materii i nie obciążających nadmiernie układu krążenia

• Zaleca się także ćwiczenia intensywniejsze przekraczające próg 60% VO2 max, w celu poprawy wydolności

Wysiłek o charakterze beztlenowo – szybkościowym

• W pewnych sytuacjach takich jak ćwiczenia przyłóżkowe, wstępne usprawnianie po ciężkich operacjach i dłuższej hipokinezji – można mieć do czynienia z bardzo krótkimi, kilkusekundowymi ćwiczeniami, które mogą wywołać w ustroju pacjenta typową reakcję o charakterze beztlenowym.

• Przebieg procesów zmęczenia powstającego podczas wysiłków krótkotrwałych zależy od wewnątrz mięśniowych zasobów ATP, fosfokreatyny (PCr), szybkości nagromadzenia kwasu mlekowego w tkankach i ich możliwości buforowych

• U chorych z urazami układu ruchu, w dystrofiach mięśniowych, zaburzeniach funkcji układu nerwowego dodatkowym czynnikiem przyspieszającym zmęczenie jest zaburzenie koordynacji nerwowo – mięśniowej, a to powoduje, że dane zadanie ruchowe wykonywane jest kosztem nadmiernego nakładu energii

Wady postawy

Co to jest postawa?

• Jest to sposób pionowego ‘trzymania się’ człowieka, opartego o nawyk ruchowy kształtujący się na określonym podłożu morfologicznym i funkcjonalnym oraz związany z codzienną działalnością danego osobnika.

• Postawą nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych odcinków tułowia oraz nóg w pozycji stojącej.

• Postawa, czyli charakterystyczne dla gatunku ludzkiego ustawienie ciała, to dwunożna pozycja stojąca z tułowiem i głową usytuowanymi w przedłużeniu wyprostowanych kończyn dolnych.

• Postawa ciała jest nawykiem ruchowym kształtującym się na określonym podłożu neurofizjologicznym, kostno – stawowym, mięśniowo – więzadłowym, środowiskowym i emocjonalno – wolicjonalnym.

Rodzaje postawy:

• Postawa fizjologiczna – charakteryzuje się prawidłowym zrównoważeniem, ustawieniem i ukształtowaniem się ciała.

• Postawa fizjopatologiczna – wykazuje istnienie niedużych, czynnościowych, przeważnie odwracalnych odchyleń w zrównoważeniu, ustawieniu i ukształtowaniu ciała.

• Postawa patologiczna – rozwijająca się w następstwie zmian anatomicznych, wykazująca przeważnie nieodwracalne zmiany w zrównoważeniu, ustawieniu i ukształtowaniu ciała

Postawa prawidłowa:

• Zharmonizowany układ poszczególnych odcinków ciała względem siebie oraz w odniesieniu do osi mechanicznej ciała, utrzymywanej w minimalnym napięciu układów mięśniowego i nerwowego.

• Harmonijne i bezwysiłkowe ułożenie poszczególnych elementów postawy w stosunku do osi długiej ciała.

• Jest takim układem poszczególnych odcinków (segmentów) ciała nie objętych zmianami patologicznymi, który:

1. Zapewnia optymalną jego stabilność

2. Wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jego utrzymania

3. Stwarza warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych

Cechy charakteryzujące postawę prawidłową:

Dobra postawa zależy od:

1. Prawidłowo ukształtowania układu kostno – więzadłowego

2. Dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego

3. Sprawnie działającego układu nerwowego