WYKŁD nr 2 Rzeczowe aktywa trwałe

Celem wykładu jest:

• przedstawienie charakterystyki aktywów trwałych,

• wskazanie możliwości stosowania różnych metod odpisów amortyzacyjnych,

• prezentacji zasad ujęcia w księgach rachunkowych środków trwałych, środków trwałych w budowie.

3.1. Klasyfikacja aktywów trwałych

Zgodnie z ustawą o rachunkowości aktywami są „kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych".

Kontrolowanie aktywów ma na celu „monitorowanie" dopływu do jednostki korzyści ekonomicznych wynikających z posiadania przez nią tytułów prawnych do określonych zasobów majątkowych. W praktyce jednostka może też kontrolować te aktywa, nie stanowiące jej własności.

Aktywa jednostki obejmują aktywa trwałe i aktywa obrotowe.

W skład aktywów trwałych wchodzą:

1. wartości niematerialne i prawne,

2. rzeczowe aktywa trwałe:

• środki trwałe,

• środki trwałe w budowie,

3. należności długoterminowe,

4. inwestycje długoterminowe,

5. długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Środki trwałe

Ustawa o rachunkowości definiuje następująco środki trwałe: „Rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki to środki trwałe. Należą do nich:

• nieruchomości - grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budynki, budowle (obiekty inżynierii lądowej i wodnej), a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

• maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,

• ulepszenia w obcych środkach trwałych,

• inwentarz żywy.

Ustawa wprowadza definicję środków trwałych i środków trwałych w budowie:

Do środków trwałych nie zalicza się tych nieruchomości, które spełniają definicję inwestycji, czyli zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości.

Środki trwałe w budowie to zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego (art. 3 ust.1 pkt. 16).

Środki trwałe i środki trwałe w budowie wprowadza się do ksiąg rachunkowych według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia, które zostały zdefiniowane w UoR odrębnie dla tych kategorii i zawierają między innymi koszty finansowania zewnętrznego (art. 28. ust. 2, 3 i 8).

Zmniejszenia wartości początkowej środków trwałych dokonywane jest:

• poprzez odpisy amortyzacyjne (moment rozpoczęcia, okres, stawki i metody amortyzacji, weryfikacja okresu i stawek amortyzacyjnych określone są w art. 31. ust.2 i art. 32. ust. 1-3). Szczególnym rozwiązaniem jest amortyzacja środków trwałych o niskiej wartości początkowej (art. 32. ust.6),

• poprzez odpisy z tytułu trwałej utraty wartości (art. 32. ust. 4-5).

Zwiększenie wartości początkowej środków trwałych następuje w przypadku ulepszenia (art. 31. ust.1), a czasami (na podstawie odrębnych przepisów) w wyniku aktualizacji wyceny (art. 31.ust. 3-4).

Wycena środków trwałych oraz środków trwałych w budowie na dzień bilansowy następuje według wartości początkowej skorygowanej o zwiększenia (ulepszenie, aktualizacja wartości) i zmniejszenia (odpisy amortyzacyjne i z tytułu trwałej utraty wartości) (art. 28. ust. 1 pkt. 1 i 2).

Sprzedaż, likwidacja, przekazanie w drodze darowizny środka trwałego wykazywane jest w obszarze pozostałej działalności operacyjnej (art. 3. ust. 1 pkt.32 oraz załącznik nr 1 do UoR: Rachunek zysków i strat).

Otrzymanie w drodze darowizny środków na zakup środka trwałego lub też samego środka trwałego ujmowane jest jako rozliczenia międzyokresowe przychodów (art. 41. ust. 1 pkt. 2) i art. 41 ust. 2)).

Schemat 1 Księgowania dotyczące środków trwałych w budowie

Środki trwałe

Materiały w budowie Środki trwałe

3 7

Wyroby gotowe

4

Rozrachunki z tytułu
wynagrodzeń

5

Kredyty

6a

6b

Zobowiązania z tytułu Pozostałe koszty

dostaw i usług operacyjne

2 8

3

VAT

Odpisy z tytułu trwałej

utraty wartości środków

trwałych w budowie

9

Objaśnieniu:

1. Faktura za zakupione środki trwałe oraz usługi transportu, montażu itp.

• wartość netto,

• podlegający odliczeniu podatek od towarów i usług.

2. Faktura za zakupione środki trwale oraz usługi transportu, montażu itp. Wartość brutto (wraz podatkiem od towarów i usług, który nie podlega odliczeniu).

3. Przekazanie materiałów z własnych magazynów na potrzeby budowy, montażu środka trwałego.

4. Przekazanie wyrobów gotowych wytworzonych we własnym zakresie na potrzeby budowy, montażu środka trwałego (równolegle zapis na kontach obroty wewnętrzne i koszt własny obrotów wewnętrznych).

5. Zaksięgowanie kosztów wynagrodzeń własnych pracowników pracujących przy montażu, budowie środka trwałego (równolegle zapis na kontach obroty wewnętrzne i koszt własny obrotów wewnętrznych).

6a. Prowizje i odsetki oraz ujemne różnice kursowe od kredytów zaciągniętych w celu sfinansowania budowy, montażu środka trwałego.

6b. Dodatnie różnice kursowe od kredytów zaciągniętych w celu sfinansowania budowy, montażu środka trwałego, naliczone odsetki od niewykorzystanych środków z uzyskanego kredytu.

7. Przyjęcie do używania środka trwałego.

8. Sprzedaż, likwidacja lub nieodpłatne przekazanie środka trwałego w budowie.

9. Odpis z tytułu trwalej utraty wartości środków trwałych w budowie.

Schemat 2 Wprowadzenie środka trwałego do ksiąg rachunkowych. Zakup lub zakończenie budowy/montażu środka trwałego

Środki trwale w budowie Środki trwale

1

Zobowiązania

z tytułu dostaw Kapitał podstawowy

2 4

3

VAT

Objaśnienia:

1. Przyjęcie środka trwałego do użytkowania po zakończenie budowy lub montażu.

2. Faktura za zakupione środki trwale - wartość brutto (wraz podatkiem od towarów i usług, jeżeli nie podlega odliczeniu).

3. Faktura za zakupione środki trwałe:

• wartość netto,

• podlegający odliczeniu podatek od towarów i usług,

4. Wniesienie aportem środka trwałego.

Schemat 3 Amortyzacja środków trwałych

Umorzenie środków
trwałych Amortyzacja

1

Objaśnienia:

1. Naliczenie amortyzacji za bieżący okres sprawozdawczy (również amortyzacja środków trwałych o niskiej wartości).

Schemat 4 Ulepszenie środków trwałych

Środki trwale w budowie Środki trwale

x X

1

Objaśnienia:

1. Zwiększenie wartości początkowej środka trwałego po zakończeniu ulepszenia.

Schemat 5 Odpis z tytułu trwalej utraty wartości środków trwałych oraz jego korekta

Odpis z tytułu trwalej Pozostałe koszty

Środki trwale utraty wartości operacyjne

1

Umorzenie środków Pozostałe przychody
trwałych operacyjne

X 2

Objaśnienia

1. Zaksięgowanie odpisu z tytułu trwalej utraty wartości środków trwałych.

2. Korekta odpisu z tytułu trwalej utraty wartości środków trwałych.

Schemat 6 Środki trwałe otrzymane w drodze darowizny

Rozliczenia

Pozostałe przychody międzyokresowe

operacyjne przychodów Środki trwałe

2b 1

Umorzenie środków

trwałych Amortyzacja

2a

Objaśnienia

1. Przyjęcie środka trwałego nieodpłatnie.

2a. Zaksięgowanie amortyzacji środka trwałego.

2b. Przeksięgowanie z Rozliczeń międzyokresowych przychodów do Pozostałych przychodów operacyjnych kwoty równej amortyzacji.

Schemat 7 Sprzedaż środków trwałych

Umorzenie środków

Środki trwałe trwałych

Sp. x x Sp

Odpis z tytułu trwałej

utraty wartości

x Sp.

Pozostałe koszty

1 operacyjne

Pozostałe przychody

operacyjne Należności

2

VAT

Objaśnienia

1. Zaliczenie wartości księgowej netto (wartość początkowa pomniejszona o umorzenie i odpis aktualizujący) środków trwałych do pozostałych kosztów operacyjnych.

2. Przychody ze sprzedaży środków trwałych.

W rachunku zysków i strat sprzedaż środków trwałych prezentowana jest „per saldo" jako zysk lub strata (przychody ze sprzedaży minus koszt uzyskania przychodu) ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych.

Schemat 8 Likwidacja lub przekazanie nieodpłatne środka trwałego

Umorzenie środków
Środki trwałe trwałych

Sp. X 1 x Sp

Odpis z tytułu trwałej

utraty wartości

Sp.

Pozostałe koszty

operacyjne

Objaśnienia:

1. Ujęcie w pozostałych kosztach operacyjnych wartości księgowej netto środków trwałych (wartość początkowa - umorzenie - odpis z tytułu trwalej utraty wartości).

Zadanie 1

Założenia

W bieżącym okresie sprawozdawczym zaewidencjonowano następujące operacje gospodarcze:

1. Zakupiono maszynę produkcyjną (płatność odroczona) wartość netto 40 000
   VAT (23%) naliczony (podlegający odliczeniu) 9 200

2. Zapłacono gotówką za transport i montaż maszyny, wartość netto 2 000
   VAT (23%) naliczony (podlegający odliczeniu) 460

3. Naliczono odsetki od kredytu zaciągniętego na zakup środka trwałego 500

4. Ujemne różnice kursowe od kredytu zaciągniętego na zakup środka trwałego 300

5. Dodatnie różnice kursowe od kredytu zaciągniętego na zakup środka trwałego 100

6. Naliczono odsetki od niewykorzystanej części kredytu środków ulokowanej
   na rachunku bankowym, w wysokości 200

7. Przyjęto środek trwały do używania

Polecenie

1. Zaksięgować operację zakupu środka trwałego oraz przekazanie go do użytkowania.

Zadanie 2

Założenia

Zakupiono i oddano do używania środek trwały o wartości początkowej 20 000 (VAT 23% do odliczenia) i przewidywanym 5 letnim okresie użytkowania.

Polecenie

1. Zaksięgować zakup środka trwałego.

2. Zaksięgować amortyzację (w skali rocznej) według metody liniowej oraz metody degresywnej: malejącego salda, przy stopie amortyzacyjnej 40% oraz sumy cyfr rocznych (SOYD).

3. Porównać wpływ metod amortyzacji na wynik działalności oraz na wartość bilansową środka trwałego.

Wskazówki

Zgodnie z UoR metody i tempo dokonywania odpisów amortyzacyjnych powinny jak najlepiej odzwierciedlać zużycie środków trwałych.

Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają w szczególności:

1. liczba zmian, na których pracuje środek trwały,

2. tempo postępu techniczno-ekonomicznego,

3. wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,

4. prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,

5. przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego. (art. 32. ust. 2)

Powyższe zapisy nie wskazują wprost możliwych do zastosowania metod, a jedynie wymieniają czynniki, jakie należy brać pod uwagę przy ich ustalaniu.

Zadanie 3

Założenia

Spółka w księgach rachunkowych wykazuje na początku okresu:

• środek trwały „X" o wartości początkowej 120 000,

• dotychczasowe umorzenie 50 000.

W związku ze zmianą technologii zdecydowano się zaprzestać użytkowania tego środka trwałego. Wiadomo, że możliwa do uzyskania cena sprzedaży netto (równa wartości godziwej) takiego środka trwałego wynosi 30 000 zł. Wartość użytkowa tego środka wynosi 33 000.

Polecenie

1. Wprowadzić do ksiąg rachunkowych odpis aktualizujący wartość środków trwałych

Zadanie 4

Założenia

W poprzednim okresie sprawozdawczym spółka poniosła nakłady na przygotowanie dwóch środków trwałych w wysokości: 20 000

• z tego na opracowanie projektu i wstępne prace budowlane związane z montażem maszyny „A" przypada 12 000

• na rozbiórkę wcześniej używanego urządzenia i przygotowanie terenu pod montaż maszyny „B" wydatkowano 8 000

1. Maszyny „A" i „B" zakupiono u tego samego dostawcy, który wystawił fakturę na 369 000, w tym: 160 000 stanowi cenę netto maszyny „A", 140 000 stanowi cenę netto maszyny „B", 69 000 - VAT naliczony od wartości maszyn (podlega odliczeniu),

2. Opłata za transport (cena netto): 3 000 VAT naliczony od ceny transportu 690

3. Opłacono ubezpieczenie dotyczące transportu obu maszyn 1 500

Polecenie

1. Zaksięgować operacje związane z zakupem i montażem środków trwałych.

2. Ustalić wartość początkową środków trwałych.

Zadanie 5

Założenia

Jednostka nabyła środek trwały od dostawcy krajowego ponosząc następujące koszty związane z tym zdarzeniem:

1. Cena netto 20 000 VAT 23% (do odliczenia) 4 600

1. Koszt przygotowania miejsca do instalacji 300

2. Koszt instalacji 500

1. Koszty ogólne dające się bezpośrednio przyporządkować do nabycia składnika aktywów 400

1. Opłacone koszty rozpoczęcia produkcji 600

2. Przyjęto środek trwały do używania

Polecenie

1. Ustalić cenę nabycia środka trwałego.

2. Zaksięgować operacje związane z przyjęciem środka trwałego do użytkowania.

Zadanie 6

Założenia

Jednostka produkująca środki chemiczne ze względu na wymogi ochrony lodowiska zainstalowała dodatkowe urządzenie pochłaniające pyły o wartości 30000.

Polecenie

1. Zaksięgować operację gospodarczą.

Zadanie 7

Założenia

Zakupiono i oddano do używania środek trwały o wartości początkowej 20 000 (VAT 23% do odliczenia) i przewidywanym 5 letnim okresie użytkowania.

Polecenie

1. Zaksięgować zakup środka trwałego.

2. Zaksięgować amortyzację (w skali rocznej) według metody liniowej oraz metody degresywnej: malejącego salda, przy stopie amortyzacyjnej 40% oraz sumy cyfr rocznych (SOYD).

3. Porównać wpływ metod amortyzacji na wynik działalności oraz na wartość bilansową środka trwałego.

Wskazówki

Zgodnie z UoR metody i tempo dokonywania odpisów amortyzacyjnych powinny jak najlepiej odzwierciedlać zużycie środków trwałych.

Zadanie 8

Założenia

Spółka „A" zakupiła maszynę produkcyjną o wartości 400 000. Przewidywany okres użytkowania maszyny ustalono na 4 lata, ogólną wielkość planowanej pracy dla tej maszyny ustalono w wysokości 10 000 jednostek.

Polecenie

1. Wyznaczyć wartość odpisów amortyzacyjnych w kolejnych latach przy następujących metodach amortyzacji:

• liniowej,

• malejącego salda (degresywnej), wiedząc że roczna stopa amortyzacyjna degresywna wynosi 50%,

• SOYD (sumy cyfr rocznych),

• metodzie opartej na liczbie wytworzonych produktów, jeżeli wiadomo, że maszyna w kolejnych latach wykonała następującą pracę:

roki 3 000 jednostek

rok 2 2 500 jednostek

rok 3 2 500 jednostek

rok 4 2 000 jednostek

razem 10 000 jednostek

Zadanie 9

Założenia

Spółka zakupiła samochód o wartości 80 000. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że najkorzystniej dla firmy jest sprzedać samochód po 3 latach eksploatacji. Wiadomo, że możliwa do uzyskania cena sprzedaży po tym okresie wynosi około 25% wartości początkowej.

Polecenie

1- Wyznaczyć wartość odpisów amortyzacyjnych w kolejnych latach stosując liniową metodę amortyzacji.

Zadanie 10

Założenia

Jednostka przekazała do użytkowania urządzenie, którego istotnym elementem jest silnik. Przewidywany okres ekonomicznej użyteczności urządzenia wynosi 10 lat (stopa amortyzacyjna 10%), a silnika 6 lat (stopa amortyzacyjna 16,7%). Wartość początkowa urządzenia wynosi 30 000, w tym silnika 18 000.

Polecenie

1. Zaksięgować operacje gospodarcze z odpowiednim stopniem szczegółowości

Zadanie 11

Założenia

Spółka przyjęła do używania środek trwały o wartości początkowej 60 000 zł. Przyjęto liniową metodę amortyzacji. Nie oszacowano żadnej wartości rezydualnej po zakończeniu eksploatacji środka trwałego. Ustalono okres ekonomicznej użyteczności tego środka trwałego na 10 lat. Po 3 latach zweryfikowano ten okres do 7 lat. Po 6 latach stwierdzono, że środek trwały będzie jeszcze użytkowany przez dwa lata.

Polecenie

1. Wyznaczyć wartość odpisów amortyzacyjnych w kolejnych latach.

Zadanie 12

Założenia

Wartość początkowa środka trwałego przed aktualizacją na moment bilansowy wynosiła 6000, umorzenie 2500. Współczynnik aktualizacji wynosi 1,8. Wartość godziwa środka na moment przeszacowania wynosi 6300. Jest ona równa wycenie ustalonej na podstawie rzeczoznawców.

Połecenie

1. Zaksięgować operacje gospodarcze.