Do wzrostu bezrobocia może prowadzić nierównomierny, cykliczny rozwój gospodarki. Oznacza ono sytuację w której popyt na siłę roboczą jest mniejszy od jej podaży, czyli na rynku pracy występuje wolna

Bezrobotni – wolna siła robocza nie znajdująca możliwości zatrudnienia, ale aktywnie poszukująca pracy zarobkowej lub też oczekują na powrót do pracy.

BEZROBOTNI (B) + ZATRUDNIENI (Z)= ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ (S)

Do zasobów siły roboczej zaliczamy osoby zdolne do pracy, nie mogące znaleźć żadnego zatrudnienia albo pracy odpowiadającej jej kwalifikacjom zawodowym.

Ludność w wieku produkcyjnym można podzielić na :

a) ludność aktywną zawodowo określaną zasobami siły roboczej, obejmującą wszystkich pracujących w gospodarce oraz nie pracujących , ale mogących pracować, deklarujących chęć podjęcia pracy, a w danym okresie nie mogących jej znaleźć.

a) ludność bierną zawodowo skupiającą ludzi, którzy nie pracują i nie chcą pracować

Bierni zawodowo - część społeczeństwa, którą stanowią osoby w wieku powyżej 15 lat nie pracujące i nie będąca bezrobotnymi. Do biernych zawodowo zalicza się: osoby otrzymujące emeryturę, rentę, alimenty, stypendium, pomoc opieki społecznej, uczniów pobierających naukę w trybie dziennym, osoby odbywające karę pozbawienia wolności, osoby przebywające w domach opieki, zakonników i zakonnice, osoby przebywające na urlopie wychowawczym.

Rodzaje bezrobocia ze względu na przyczyny wyróżnia się:

a)Bezrobocie frykcyjne(krótkookresowe) – wynika z przerw aktywności zawodowej spowodowanej zmianą miejsca pracy wymagające podobnych kwalifikacji bądź wchodzeniem na rynek pracy ludzi młodych poszukujących swego pierwszego zajęcia. Można je ograniczyć tworząc np. sprawny system informacji o potrzebach rynku pracy.

b)Bezrobocie sezonowe - wynika z sezonowości produkcji w niektórych dziedzinach gospodarki bezpośrednio lub pośrednio uzależnionych od warunków klimatycznych. Jest ono niezależne od zmian dokonujących się w gospodarce. Rozwiązania sytuacji można szukać w zwiększeniu mobilności siły roboczej przez posiadanie różnorodnych umiejętności zawodowych

c)Bezrobocie strukturalne (technologiczne) - występuje w rozwijającej się gospodarce, wynika ze zmian jej struktury spowodowanych wprowadzeniem nowoczesnych technologii lub produktów wymagających nowych umiejętności. Wiąże się to ze zwalnianiem pracowników, którzy ze względu na wiek lub specyficzny charakter kwalifikacji nie mogą znaleźć pracy w innych dziedzinach przemysłu. Nieodzowne staje się więc uzupełnianie wykształcenia, zdobywanie nowych umiejętności potrzebnych na rynku pracy

d)Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) – wynika z załamania gospodarczego spowodowanego spadkiem popytu na dobra i usługi, co prowadzi do zwalniania pracowników. Jest problemem najtrudniejszym, potrzebne są tu działania rządu powodujące zwiększenie zagregowanego popytu.

Jeżeli bezrobotni bez zatrudnienia są niezbyt długo lub dobrowolnie postanowili zmienić miejsce świadczenia pracy, to tego rodzaju bezrobocia nie jest uważane za poważny problem gospodarki rynkowej. Kraj, w którym niewielki procent (2-4%) siły roboczej pozostaje bez zatrudnienia uważany jest za kraj o pełnym zatrudnieniu

Współczynnik aktywności zawodowej (W_az) oblicza się jako % udział siły roboczej w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym (Lp) W_az=(S:Lp)*100

Im wyższy ten współczynnik, tym większa część ludności w wieku prod. pracuje i chce pracować zawodowo. Wysokość współczynnik zależy od szeregu czynników np. stawek płac, modelu rodziny, możliwości znalezienia zatrudnienia.

Wskażnik zatrudnienia (W_z) oblicza się jako % udział pracujących w ogólnej liczbie ludności w wieku prod. W_z=(z:Lp)*100

Im wyższy ten wskaźnik, tym większa część ludności w wieku prod. jest zatrudniona np. w wyniku tworzenia nowych miejsc pracy

Stopę bezrobocia (S_b) oblicza się jako % udział bezrobotnych w zasobach siły roboczej.

S_b=(B:S)*100

Im większa stopa bezrobocia, tym większa część zdolnych do pracy zasobów siły roboczej kraju pozostaje bez zatrudnienia. Daje ona natężenie bezrobocia w różnych okresach w skali kraju, regionu, w miastach i na wsi porównawczo w skali międzynarodowej

Gospodarka która pracuje w pełnym zatrudnieniu ma stopę bezrobocia równą naturalnej stopie bezrobocia. Naturalną stopę bezrobocia (S_bn) oblicza się jako %udział ludzi chwilowo nie pracujących z własnego wyboru lub zmuszonych przez krótki okres nie pracować na skutek zmian strukturalnych w gospodarce (NB), w zasobach siły roboczej. S_bn=(NB:S)*100

Bezrobocie jest zjawiskiem negatywnym, gdyż oznacza marnotrawstwo zasobów siły roboczej. Bezrobotni nie wytwarzają dóbr i usług, ale uczestniczą w ich podziale. Otrzymują zasiłki wypłacane z budżetu państwa, który dodatkowo ponosi straty z tytułu niepłaconych przez nich podatków. Bezrobocie prowadzi do pogorszenia warunków życiowych bezrobotnych i ich rodzin, do stopniowej utraty kwalifikacji i zjawisk patologicznych

Bezrobocie wywiera również skutki pozytywne, gdyż prowadzi do zachowania styczności podaży siły roboczej, umacniania dyscypliny pracy oraz hamowania nadmiernego wzrostu płac

Rząd stara się złagodzić skutki bezrobocia oraz je ograniczyć stosując aktywne i pasywne środki zaradcze

Do środków aktywnych zalicza się:

- organizację prac interwencyjnych, publicznych i sezonowych,

- ochronę istniejących miejsc pracy oraz tworzenie nowych przedsiębiorstw,

- organizowanie kursów dokształcających lub zmieniających kwalifikacje,

- udzielanie pożyczek na rozpoczęcie przez bezrobotnych własnej działalności,

- organizację zatrudnienia u pracodawców zagranicznych.

Do środków pasywnych zalicza się:

- uruchamianie osłony socjalnej dla bezrobotnych,

- promowanie pracy w niepełnym wymiarze godzin,

- obniżenie wieku emerytalnego.

Podstawowym instrumentem ekonomicznego łagodzenia skutków i rozmiaru bezrobocia w Polsce jest Fundusz Pracy. Środki tego funduszu pochodzą ze składek pracodawców i dotacji budżetu państwa i są przeznaczone na aktywne i pasywne środki walki z bezrobociem.

Przyczyny bezrobocia są bardzo różne. Na ogół wskazuje się na liberalizacji handlu zagranicznego, wdrażanie nowych technologii praco-oszczędnych oraz nadmiernie opiekuńcze rozwiązania socjalne w Europie Zachodniej, w której stopa bezrobocia jest znacznie wyższa niż w USA oraz w Japonii. Główną przyczyną wysokiego bezrobocia w Europie Zachodniej są zmiany strukturalne. Polegają one na tym, że pracochłonne dziedziny gospodarki przenosi się do krajów o taniej sile roboczej, a pozostawia te, które wymagają wysokiej techniki, kreatywności oraz wysokich kwalifikacji.

Społeczne skutki bezrobocia są bardzo znaczące. Brak miejsc pracy, złe warunki życia i środowiska, bieda i izolacja prowadzą do powstania na takich obszarach tzw. wspólnot rozpaczy. Ludzie tacy nie mają ani nadziei na przyszłość, ani dość środków do życia. Im dłużej ktoś pozostaje bez pracy, tym mniej staje się interesujący dla pracodawców, ponieważ jego umiejętności i doświadczenie stopniowo się dezaktualizują. Wynika to także z uprzedzenia pracodawców do ludzi żyjących przez dłuższy czas z zasiłku lub z zapomogi społecznej. Nawet gdy bezrobocie ulega zmniejszeniu, pojawiające się nowe miejsca pracy otrzymują przeważnie osoby bezrobotne dopiero od niedawna, młode i cieszące się dobrym zdrowiem. Trudności ze znalezieniem pracy mają również absolwenci, którzy chcą podjąć pierwszą pracę w swoim życiu. Wynika to z braku miejsc pracy. Pracodawca najczęściej woli zatrudnić osobę bardziej doświadczoną i ze stażem pracy, niż osobę, która nie pracowała w tym zawodzie.