7.11.2013 Wykład 1
ISTOTA I POCZĄTKI SOCJOLOGII
Socjologia – nauka o społeczeństwie przedmiotem badań są zjawiska i procesy przebiegające w społeczeństwie, struktury zbiorowości, zjawiska i procesy w nim, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie. Siły skupiające i rozbijające tę zbiorowość, zmiany i przekształcenia w niej. Bada współżycie społeczne, jego materialne i niematerialne wytwory, zasadnicze formy oraz czynniki warunkujące zmienność czy względną niezmienność tych form i wytworów, integracje i dezintegracje itd.
Dynamikę, intensywność i skutki współżycia społecznego wyraża zespół różnorodnych czynników, które dzielimy na przyrodnicze, ekonomiczne i kulturowe.
Do czynników przyrodniczych zaliczamy:
Biologiczne – cechy i budowa organizmu, procesy fizjologiczne, mechanizm dziedziczenia, odruchy skłonności
Geograficzne – klimat, ukształtowanie terenu, gleby, fauna i flora, bogactwa naturalne
Demograficzne – gęstość zaludnienia, wiek, płeć, przyrost naturalny, przeciętne trwanie życia ludzkiego
Ekonomiczne – praca, jej warunki, organizacja, środki, narzędzia pracy, poziom zaspokojenia potrzeb
Kulturowe – głównie kultura materialna np. wszelkie wytwory zaspokajające materialne potrzeby człowieka i społeczeństwa oraz kultura duchowa obejmująca wytwory symbolizujące dążenie do takich wartości jak piękno, dobro, sprawiedliwość, prawda, wolność, równowaga ale też obyczaje, zwyczaje, tradycje społeczeństw.
Socjologia pełni 2 podstawowe funkcje
Teoretyczna – opisuje i wyjaśnia badany przez siebie przedmiot zainteresowań. Wyraża się też w orientacji metodologicznej – badaniem rozpatruje procesy i zjawiska w aspekcie genetycznym (?), strukturalnym i funkcjonalnym, wskazuje na stosowane metody i techniki badawcze
Praktyczna – wyrażana podfunkcją: diagnostyczną – dostarcza praktykom wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości społecznej, prognostyczną – dostarcza wiedzy o następstwach działań, ułatwia podejmowanie decyzji, socjotechniczną – badacze wykorzystują wiedze socjologiczną do formowania zaleceń/reguł przekazywanym praktykom
Źródła i etapy rozwoju socjologii
August Comte – twórca socjologii, nadał nazwę, określił przedmiot badań, zaoferował specyficzne metody badawcze obserwacja, eksperyment, metoda porównawcza i analiza historyczna. Uznał za przedmiot badań społeczeństwo, stworzył i zharmonizował całość składającą się z elementarnych cząstek – rodzin.
Hubert Spencer – pierwszy socjolog brytyjski, który rozumiał socjologię jako naukę. Napisał pierwszy podręcznik do socjologii. Wychodził z założenia, że jej zadaniem jest opis, wyjaśnienie, zrozumienie i zbudowanie teoretycznego obrazu społeczeństwa.
Emil Durkheim – przedstawiał socjologię jako naukę o faktach społecznych ( religia, prawo, język, moda, kultura). Znajomość tych faktów jako reguł zachowań zbiorowości umożliwia badaczom lepsze poznawanie rzeczywistości społeczności.
Max Weber – twórca socjologii niemieckiej. Wg niego przedmiotem jej badań są działania społeczne, czynności, zorientowane na zachowania ludzkie. Eksponował koncepcję typu ideowego, rolę charyzmatycznego przywódcy obdarzonego nadzwyczajnymi uzdolnieniami i możliwościami oddziaływania na innych ludzi. Zajmował się też problematyką struktur społecznych i zadaniami biurokracji.
Józef Supiński – ojciec socjologii polskiej. Uważał prace i dążenie do wiedzy za główne normy życia społecznego.
Florian Znaniecki – twórca socjologii akademickiej. Stworzył dla celów badawczych 4 systemy społeczne: stosunki, osobowość, grupę i byt (??) społeczne. Opracował metodę badawczą – autobiograficzną.
SOCJOLOGIA
Ogólna- dostarcza socjologom szczegółowym teorię, aparat pojęciowy oraz dyrektywy i metody badawcze
Główne socjologie pracy, organizacji i zarządzania, medycyny, prawa, wychowawcza, wiedzy, religii, nauki i moralności
Orientacje socjologii teoria konfliktu, teoria wymiany, teoria symbolicznej interakcji i funkcjonalizmu (teoria strukturalno – funkcjonalna)
GENEZA SOCJOLOGII MEDYCYNY
Socjologia medyczna – jedna z dziedzin socjologii zajmująca się badaniem społecznych aspektów zdrowia, choroby i opieki zdrowotnej. Prowadzi badania społeczne systemu szpitala oraz społecznych ról zawodów medycznych.
Helena i Robert Lynde - pierwsi przedstawiciele socjologii ogólnej, którzy przeprowadzili badania w celu opisania i interpretacji zachowań oraz postaw wobec zdrowia i choroby, które ujmowali w odniesieniu do uwarunkowań kulturalnych i strukturowych.
Książka „Miraże zdrowia” ukazanie ekologicznych uwarunkowań zdrowia oraz konieczności zachowania równowagi pomiędzy czynnikami środowiska i organizmem człowieka.
Przemiany w psychiatrii odkrycie roli jaką czynniki psychologiczne odgrywają w etiologii i leczeniu chorób psychicznych.
Do rozwoju socjologii medycznej przyczyniły się:
Demografia
Antropologia
Psychologia społeczna i jej subdyscypliny
Socjologia ogólna
1925 prasowe publikacje „system społeczny”, w których umieszczono rozdziały poświecone tematyce socjologicznej. Skoncentrowano się w nich na charakterystyce praktyki medycznej oraz roli społecznej chorego, co zaowocowało włączeniem omawianej tematyki w szereg cykli rozważań dotyczących np. procesów instytucji społecznych.
„Struktura społeczna i osobowość” – opisano tu terapie jako rodzaj procesu społecznego, interakcje lekarz- pacjent, role społeczna szpitala. Zwrócono uwagę na to ze zdanie nie zależy głównie od lekarzy i systemu, a od naszych zachowań.
Socjologia medycyny w Polsce w dużej mierze dzięki zasługom i międzynarodowym kontaktom jej twórczyni – Magdaleny Sokołowskiej – rozwijała się przez cały okres „młodości i dorastania” we współpracy z partnerami w Europie USA. Umiejscowiona między naukami społecznymi, a medycyną. Musiała być sprzymierzeńcem w znajdowaniu chorób. Rozwój dyscyplin medycznych przyczynił się do powstawania metod i pojęć socjologicznych, zaś wzrost zainteresowania problematyką „całego człowieka” zwrócił uwagę lekarzy na rolę środowiska społecznego. Sokołowska podkreślała, ze zmiany w organizacji służby zdrowia dają socjologom możliwość opisu narodowego systemu opieki zdrowotnej jako specyficznego i złożonego mechanizmu społecznego.
W pierwszej połowie lat 60. Tematyka polskich badań socjologicznych zamieniła się w :
Analizach socjologicznych systemu ochrony zdrowia
Badaniach nad zachowaniami medycznymi
Zagadnieniami dot. Socjologii choroby
W II połowie lat 60. Zaczęto realizować projekt związany z uwarunkowaniami zdrowia psychicznego i zbliżeniem socjologii medycyny do socjologii kalectwa i rehabilitacji. Prawo zbliżenia socjologii medycyny do socjologii ogólnej w efekcie czego kryteria choroby przestały być dominującym punktem odniesienia. Eksponowano pojęcie zdrowia w jego społecznym wymiarze. Problematyka przesunęła się od socjologii w medycynie do medycyny w socjologii.
Na początku lat 70. Socjologia ogólna i jej subdyscypliny stały się głównym przedmiotem socjologii medycyny. Był też rozwój 3 form zastosowań praktycznych zachowań socjologii medycznej: prowadzenie badań, nauczanie i przygotowanie ekspertyz. Pojawił się postulat badania zdarzenia w kontekście analizy struktury społecznej i stylów życia Polaków.
Od lat 90. Przyznaje się równouprawnienie 2 nurtom badawczym. Jeden jest ukierunkowany na analizę społecznych przyczyn i skutków chorób oraz opis socjokulturowych czynników determinujących proces choroby. Drugi obejmuje głównie teoretyczne i empiryczne badania zachowania i jego korelatów.
PROCESY SPOŁECZNE
Procesy społeczne- seria zjawisk, zdarzeń, faktów dotyczących osobowości, grup, zbiorowości powiązanych ze sobą różnego rodzaju zależnościami przyczynowymi lub strukturalno - funkcjonalnymi, powodującymi określone skutki i przeobrażenia społeczne.
Procesem społecznym w wąskim znaczeniu nazywa się serię zjawisk dotyczących osobowości, grupy, zbiorowości powiązanych ze sobą w taki sposób że są one zjawiskami tylko społecznymi
Procesem społecznym w szerokim znaczeniu są natomiast wszystkie serie zjawisk techniczny, ekonomicznych, estetycznych, religijnych itp. Powiązanych ze sobą w tym sensie, że proces przystosowania jest powiązany z całością procesów ruchliwości społecznej.
Klasyfikacje rodzajów społecznych mogą być sporządzone ze względu na układ w którym przebiegają procesy, dążenia jednostek i grup społecznych, zmiany w strukturze i organizacji społecznej zbiorowości, zmiany miejsca w strukturze lub przestrzeni społecznej.
Procesy społeczne ze względu na układ w którym przebiegają dzielimy na:
Procesy intrapersonalne – zachodzą wewnątrz osobowości człowieka
Procesy zachodzące między jednostkami
Procesy zachodzące między jednostką a grupą
Procesy zachodzące między grupami
Ze względu na reperkusje w stosunkach międzyludzkich procesy społeczne dzielimy na procesy zmieniające:
Ideologię ( przebudowa świadomości społecznej)
Religię (sekularyzacja i laicyzacja)
Technikę ( industrializacja, informatyzacja, robotyzacja)
Społeczności terytorialne ( urbanizacja, ______)
Miejsce jednostki/grupy w przestrzeni społecznej (procesy ruchliwości społecznej)
Ze względu na dążenia jednostek/grup:
Procesy przystosowania zachodzące gdy jednostka/grupa znajduje się w nowej sytuacji środowiskowej, w której dotychczas uznawane i stosowane wzory działań nie prowadzą do zaspokojenia potrzeb i nie dają możliwości utrzymania się i uczestnictwa w życiu zbiorowym
Procesy współdziałania lub współpracy polegające na uzgodnionych działaniach i wykonywaniu zadań pomagających w osiągnięciu wspólnego celu
Procesy współzawodnictwa/konkurencji powstają na granicy rozbierznosći interesów lub na granicy dążenia do zaspokojenia tych samych interesów za pomocą tych środków, którymi inne grupy/jednostki chcą zaspokoić własne interesy
Procesy konfliktowe – gdy jednostka/grupa dąży do osiągnięcia własnych celów przez niszczenie, podporządkowanie sobie innej jednostki/grupy dążąc do osiągnięcia celów identycznych lub podobnych
Ze względu na zmiany w organizacji społecznej zbiorowości:
Rozwoju i postępu – procesy ukierunkowanych zmian ocenianych pozytywnie
Dekadencji – upadku systemu wartości, braku realizacji norm społecznych obowiązujących w danej społeczności
Reorganizacji społecznej – integrowanie i __________ systemu instytucji wzorów zachowań i kryteriów ocen
Dezorganizacji społecznej – oznaczające pojawienie się zjawisk odchylających się od obowiązujących norm społecznych i zakładających funkcjonowanie organizacji społecznej.