05.10.2014r.
Literatura:
Z. Szczurek „Prawo cywilne dla studentów administracji” Lex a Wolters Kluwer business
W-wa 2012r.
Z. Radwański „Prawo cywilne” część ogólna C. H. Beck W-wa 2011 !!!
Zaliczenie 18.01.2015
Termin „prawo cywilne” pochodzi od rzymskiego ius civ ile, czyli prawo obywateli.
W ramach prawa prywatnego podmioty mogą kształtować wzajemne relacje tak, by realizować własne (indywidualne) interesy, zarówno majątkowe jak i niemajątkowe (osobiste).
Zasada równości i swobody kształtowania stosunków cywilnoprawnych
Co do zasady nikt z zewnątrz nie narzuca gotowych, obowiązujących schematów tych relacji,
Żadna ze stron stosunku cywilnoprawnego nie dysponuje władzą, pozwalającą narzucić drugiej określony schemat,
Źródła prawa cywilnego:
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16 poz. 93 z 1964r. z późniejszymi zmianami),
- ustawy w całości albo przeważającej części zawierające normy prawa cywilnego.
Systematyka kodeksu
Kodeks cywilny składa się z czterech ksiąg:
Księga pierwsza (art. 1-125)- część ogólna,
Nie normuje praw podmiotowych, lecz zawiera regulację instytucji wspólnych dla wszystkich części prawa cywilnego.
Księga druga (art. 126-352) – tzw. prawo rzeczowe,
Reguluje własność, użytkowanie wieczyste i ograniczone prawa rzeczowe, a zatem prawa podmiotowe bezwzględne o charakterze władczym.
Księga trzecia – zobowiązania,
Poświęcona w całości prawom podmiotowym o charakterze względnym, składa się w zasadzie z dwóch części: ogólnej (art. 353-534) i szczegółowej (art. 535-921).
Księga czwarta – spadki,
Reguluje zasady przejścia praw majątkowych na następców w razie śmierci uprawnionego.
Konstrukcja nadużycia prawa podmiotowego
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego.
Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta o ochrony.
Art. 5 KC
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Przesłanki zastosowania art. 5 KC
Ocena wykonywania praw podmiotowych z uwzględnieniem zarówno regół moralnych, jak i przeznaczenia prawa,
Zachowania sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub z zasadami współżycia społecznego są bezprawne,
Zasada „czystych rąk”
- nie może powoływać się na naruszenie zasad współżycia społecznego ten, kto ich sam nie przestrzega.
Zasada rozkładu ciężaru dowodu w sporze
Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
Art. 6 KC
Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
Adresatem art. 6 KC jest sąd
Powinien on:
- przyjąć za prawdziwe fakty udowodnione przez stronę obciążoną dowodem,
- pominąć dowody, które nie zostały wykazane w sposób przekonujący,
Przedmiotem dowodu jest fakt, z którego osoba wywodzi skutki prawne
Faktami są:
- określone zjawiska świata zewnętrznego albo cechy tych zjawisk,
- pewne stany występujące w psychice człowieka, np. świadomość określonej okoliczności, wina (fakty psychiczne).
Domniemanie jest środkiem dowodowym
Jest to metoda dowodzenia, która ma ułatwić wyciągnięcie wniosku co do faktu istotnego dla rozstrzygnięcia z innego faktu.
Rozkład ciężaru udowodnienia
O prawdziwości faktów powinien przekonać sąd ten, kto wywodzi z nich skutki prawne.
Przerzucenie ciężaru dowodu dokonuje się także dzięki domniemaniom prawnym.
Jego istota polega na tym, że udowodnienie jego podstawy jest konieczna, a zarazem wystarczające do przyjęcia przez sąd wniosku.
Domniemanie „dobrej wiary”
Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne do dobrej lub zlej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.
Art. 7 KC
Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.
Elementy terminu „dobra wiara”
Przeświadczenie o istnieniu (albo nieistnieniu) prawa lub stosunku prawnego.
Błędność tego przeświadczenia.
Możliwość usprawiedliwienia błędu w danych okolicznościach.
OSOBY FIZYCZNE
Początek zdolności prawnej osoby fizycznej
Zdolność prawną ustawodawca przyznaje każdemu człowiekowi od chwili urodzenia.
Uzyskanie zdolności prawnej związane jest z urodzeniem żywym.
Domniemanie żywego urodzenia
W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.
Art. 9 KC
W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.
Status nasciturusa w prawie cywilnym
Prawu cywilnemu nie jest obojętna sytuacja prawna człowieka, która powstaje przed urodzeniem.
Nasciturus jest człowiekiem i podlega takiej samej ochronie jak każdy inny człowiek.
Prawa przysługujące nasciturusowi:
Prawo żądania naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem,
Zdolność dziedziczenia dziecka poczętego w chwili otwarcia spadku jeżeli urodzi się żywe,
Możność uznania dziecka poczętego i nieurodzonego,
Uprawnienie żądania przez matkę dziecka od mężczyzny niebędącego jej mężem, którego ojcostwo zostało uwiarygodnione by ten pokrył koszty utrzymania matki w okresie porodu i koszty utrzymania.
19.10.2014r.
Przesłanki osiągnięcia pełnoletności w prawie polskim :
formalna – granica wieku - 18 lat
fakt wstąpienia w związek małżeński – art. 10 KC .
Zdolność do czynności prawnych - to zdolność do tego, aby za pomocą czynności prawnych nabywać prawo i zaciągać zobowiązania. Zdolność do czynności prawnych jest przymiotem zarówno osób fizycznych jak i osób prawnych „Pełną zdolność prawną nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności” art. 11 KC.
Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.
Sytuacja prawna osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych :
może dokonywać wszelkich czynności o charakterze cywilno–prawnym w granicach przysługującej jej zdolności prawnej
nie własnym imieniu
na rzecz innej osoby ( jako pełnomocnik lub przedstawiciel ustawy).
Brak zdolności do czynności prawnych :
małoletni, którzy nie ukończyli 13 roku życia
osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego:
formalne – granica wieku
materialne:
- wystąpienie u osoby, której wniosek dotyczy choroby psychicznej, niedorozwoju psychicznego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych
- niemożność kierowania swoim postępowaniem.
Sytuacja prawna osoby nie posiadającej zdolności do czynności prawnych:
nie może samodzielnie występować w obozie cywilno-prawnym, czyli nie może własnym działaniem nabywać prawo oraz zaciągać zobowiązań .
Przedstawiciel ustawowy dokonuje czynności w imieniu tej osoby, z bezpośrednim dla niej skutkiem.
Umowy zawierane w dobrych bieżących sprawach życia codziennego. Ich skuteczność zależy od kumulatywnego spełniania następujących przesłanek:
osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych zawarła umowę
umowa ta należy do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego
pokrzywdzenia osoby nie posiadającej zdolności do czynności prawnych
została ona w całości wykonana.
Kategorie osób fizycznych posiadających ograniczoną zdolność do czynności prawnych:
małoletni, którzy 13 lat
osoby ubezwłasnowolnione częściowo art. 15 KC
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego:
formalna – osiągnięcie przez osobę, która ma zostać ubezwłasnowolniona częściowo, stanu pełnoletności
merytoryczna:
- występowanie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń czynności psychicznych
- potrzeba udzielenia danej osobie pomocy do prowadzenia jej spraw.
Sytuacja prawna osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych:
brak kompetencji do dokonywania pewnych kategorii czynności prawnych
system kontroli nad wykonywaniem określonych postaci, czynności prawnych
pełne kompetencje do dokonywania pozostałych czynności prawnych
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego, zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego art. 20 K.C.
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawi-ciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.
Osoba ograniczona w zdolnościach do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi art.98 K.C.
Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności.
Osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych nabywa prawo do swobodnego decydowania o określonych przedmiotach, uzyskując w ten sposób pełną względną zdolność do czynności prawnych art.22 K.C.
Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego.
Utrata zdolności prawnej przez osoby fizyczne
Zdolność prawna osoby fizycznej trawa do śmierci.
Wyjątek!
Sądowe stwierdzenie zgonu
Możliwe jest wtedy gdy :
- śmierć człowieka jest niewątpliwa
- nie została stwierdzona w zwykłym trybie tzn. nie sporządzono aktu zgonu.
Sądowe stwierdzenie zgonu będzie zasadne zazwyczaj w sytuacji, w której są świadkowie śmierci danej osoby, ale śmierć nie została stwierdzona przez lekarza na skutek baraku zwłok.
Uznanie za zmarłego
Możliwe jest wtedy gdy nastąpiło:
- zaginięcie danej osoby
- określony upływ czasu od chwili zaginięcia .
Zasadniczo zaginiony może zostać uznany za zmarłego, jeśli do końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył, upłynęło 10 lat.
Jeśli zaginęła osoba starsza wiekiem, to jest osoba, która w chwili uznania za zmarłego ukończyła by co najmniej 70 lat, uznanie za zmarłego stanie się możliwe po upływie lat 5, od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości zaginiony jeszcze żył.
Kwalifikacje zaginięcia w czasie pokoju:
zaginięcia w czasie podróży powietrznej lub morskiej
Uznanie za zmarłego może nastąpić już po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa lub szczególne zdarzenie podczas podróży morskiej lub powietrznej. Jeżeli nie da się stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu 6 – miesięcznego rozpoczyna się upływem roku od dnia w którym statek (okręt) miał przybić do portu przeznaczenia, a w braku takiego portu z upływem 2 lat od dnia, w którym byłą o nim ostatnia wiadomość.
Zaginięcie w związku z innym niebezpieczeństwem dla życia
Zaginiony może być uznany za zamarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustalić.
Miejsce zamieszkania określa się zasadniczo zgodnie z koncepcją tzw. donicilum duntarium – obrane miejsce zamieszkania . Jedynie w ściśle określonych przypadkach, gdy osoba fizyczna pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką – miejsce zamieszkania określa się zgodnie z koncepcją domicilium necessarium – pochodne miejsce zamieszkania.
Elementy miejsca zamieszkania:
fizyczne przebywanie w danej miejscowości (corpus)
zamiar wolą stałego pobytu (aninus)
Powszechnie przyjmuje się, że oba te elementy muszą występować łącznie. Nie ma rozstrzygającego znaczenia brak zameldowania.
09.11.2014r.
Mienie
Prawo własności,
Inne prawa rzeczowe występujące w k.c. (np. prawa rzeczowe ograniczone) i poza kodeksem (np. współwłasność uczestników wspólnoty mieszkaniowej).
Mienie państwowe
Ekonomicznie zaliczane do Państwa jako organizacji społeczeństwa,
Prawo własności i inne prawa majątkowe przysługują:
- Skarbowi Państwa,
- innym państwowym osobom prawnym.
Pojęcie rzeczy
Tylko przedmioty materialne,
Części przyrody, w stanie pierwotnym lub przetworzonym, które są wyodrębnione spośród innych (naturalnie lub sztucznie) w sposób umożliwiający samoistne ich traktowanie w stosunkach społecznych i gospodarczych,
Nie ma znaczenia czy przedmioty mają rzeczywistą wartość majątkową.
Rodzaje rzeczy
Rzeczy znajdujące się w obrocie (res in commericio) i wyłączone z obrotu (res extra commercium).
- wyłączone w ogóle z powszechnego obrotu (np. narkotyki, materiały rozszczepialne, publikacje szerzące faszyzm i inne ideologie totalitarne itp.),
- obrót nimi jest ograniczony, w tym uzależniony od zezwoleń administracyjnych, osiągnięcia określonego wieku itp.
Rzeczy podzielne i niepodzielne- dotyczy istoty konkretnej rzeczy, której podział może zmienić jej jestestwo albo wartość lub też być zabroniony przez prawo.
Nieruchomości i rzeczy ruchome- cechami wyodrębniającymi ruchomości z pojęcia rzeczy jest ich samodzielność fizyczna względem innych rzeczy i przenaszalność.
Rzeczy oznaczone co do gatunku (np. worek owsa) i co do tożsamości (np. nieruchomość na ul Lipowej 5)- dotyczy tylko ruchomości. Nieruchomości w obrocie prawnym są zawsze oznaczone co do tożsamości.
Rzeczy istniejące i rzeczy przyszłe- wyodrębnione rzeczy przyszłych dotyczy rzeczy, które mają dopiero powstać w przyszłości przez wyprodukowanie, wytworzenie, zbudowanie, urośnięcie, urodzenie zwierzęcia (niebędącego wprawdzie rzeczą, ale z zastosowaniem w obrocie przepisów odnoszących się do rzeczy).
Rzeczy a dobra niematerialne
Rzeczy stanowią dla tych osób substrat pozwalający na korzystanie z nich, a zwłaszcza poznanie ich istoty.
Wyróżnia się 3 postacie dóbr niematerialnych:
- utwory,
- rozwiązania,
- oznaczenia, (ustawa o prawie autorskim),
Rodzaje nieruchomości
Grunty,
Budynki trwale z gruntem związane,
Części budynków (lokale), jeśli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności,
Budowle (lotniska, mosty, tunele),
Pojęcie nieruchomości rolnych
Nieruchomości rolne są tylko gruntami. O przypisaniu do gruntów rolnych decyduje możliwe, a nie aktualne przeznaczenie („są lub mogą być wykorzystywane”).
Pojęcie części składowej
Częścią składową rzeczy jest wszystko, ale niebędące rzeczą, co nie może być od rzeczy:
Odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości,
Bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu (nie rzeczy) odłączonego.
Np. rzeczą składową samochodu jest silnik.
Znaczenie prawne wyodrębnienia części składowej
Konsekwencją uznania za część składową jest niemożność stania się odrębnym od rzeczy przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.
Przenosząc własność rzeczy przenosi się automatycznie własność jej części składowych.
Przemijające połączenie
Połączenie chwilowe lub do „chwilowego użytku” nie spełnia przesłanki trwałości połączenia.
„Chwilowy użytek” nie oznacza okresu krótkotrwałego, bo nie o długość czasu chodzi, tylko o stałość lub niestałość połączenia.
Zasada superficies solo cedit
„wszystko, co na gruncie, przynależy do gruntu”
Drzewa i rośliny posadzone lub zasiane są z tą chwilą częścią gruntu aż do wykopania lub wyrwania.
Częścią składową gruntu nie może być inny grunt.
Wyjątek od zasady superficies solo cedit
Jeżeli urządzenia przesyłowe (rury, przewody energetyczne), jako służące do doprowadzania (dostarczania) płynów różnego rodzaju, pary, gazu, energii elektrycznej itp. Lub do ich odprowadzania, stanowią część przedsiębiorstwa lub zakładu, to mimo znajdowania się na gruncie lub w budynku stanowią ich części składowych.
Obowiązek zwrotu kosztów urządzeń
Sfinansowanie budowy urządzeń powoduje obowiązek zwrotu poniesionych kosztów temu, kto je poniósł jeśli następnie stały się częścią przedsiębiorstwa.
Części składowe nieruchomości
Za części składowe nieruchomości uważa się prawa związane z jej własnością.
Jest to przepis istotny, powodujący, że prawa związane z nieruchomością nie mogą być odrębnym przedmiotem własności lub innych praw rzeczowych.
Pojęcie przynależności
Przynależnością jest rzecz ruchoma potrzeba do korzystania z innej rzeczy (nazwanej rzeczą główną) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeśli pozostaje z rzeczą główną w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych.
Mogą to być czynności prawne dwustronne (zwłaszcza umowy) i jednostronne (zrzeczenie się własności nieruchomości).
23.11.2014r.
Istota pożytków
Pożytki to inaczej mówiąc określone przez prawo korzyści (dochody).
Rodzaje pożytków:
pożytki rzeczy- (fructus naturales) są jej płody i inne dołączone od niej części składowe stanowiące normalny dochód z rzeczy.
pożytki cywilne- (fructus civiles) określa się dochody z rzeczy uzyskanych na podstawie stosunku prawnego.
pożytki prawne- to dochody jakie przynosi prawo zgodnie z jego społeczno-gosppdarczym przeznaczeniem.
Prawo do pobierania pożytków
Pożytki naturalne należą sie uprawnionemu wtedy, gdy zostały odłączone od rzeczy w czasie trwania uprawnienia, czyli od prawnego uzyskania prawa własności aż po jego utratę np. umowy dzierżawy do jej wygaśnięcia na skutek upływu czasu lub wypowiedzenia umowy.
Kwestia rozliczenia nakładów
Jeżeli pożytki te zostaną pobrane przez uprawnionego, który poczynił też nakłady, nie ma on żadnych roszczeń o zwrot nakładów do właściciela.
Jeśli jednak pożytki zbierze właściciel, a są one rezultatem nakładów poczynionych jeszcze przez użytkownika, to jako inna osoba od tej, która poczyniła nakłady, powinien zapłacić wynagrodzenie za nakłady.
Pojecie przedsiębiorstwa
wąskie rozumienie- prawa podmiotowe składające sie na przedsiębiorstwo, bez stanów faktycznych i innych wartości.
szerokie rozumienie- wszystko, co składa sie na przedsiębiorstwo art. 55\1 KC.
Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i ma-terialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Obejmuje ono w szczególności:
1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towa-rów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z in-nych stosunków prawnych;
4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5) koncesje, licencje i zezwolenia;
6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8) tajemnice przedsiębiorstwa;
9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Składniki przedsiębiorstw:
Niematerialne:
oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części objęte terminem "nazwa przedsiębiorstwa"
wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne
koncesje, licencje i zezwolenia
patenty i inne prawa własności przemysłowej
majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne
tajemnice przedsiębiorstwa
księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności.
Materialne:
własność nieruchomości i ruchomości oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości i ruchomości.
prawa wynikające z umów najmu lub dzierżawy nieruchomości i ruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych.
Czynności prawne
Pojecie czynności prawnej- to stan faktyczny, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli, zmierzające do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego.
Składniki treści czynności prawnej
składniki przedmiotowo-istotne (essentialia negotii) indywidualizują czynność prawną jako czynność określonego typu.
składniki nieistotne (naturalia negotii) tym sie różnią od istotnych, że ich brak w oświadczeniu woli nie ma żadnego wpływu na byt czynności prawnej.
składniki podmiotowo istotne (accidentalica negotii) umożliwiają większą elastyczność w kształtowaniu treści czynności prawnej, odpowiednio do zamiarów stron np. warunek, termin i polecenie, ale także zadatek, umowne prawo odstąpienia, odstępne, kara umowna.
Skutki czynności prawnej
skutki wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.
skutki prawne z niej wyrażone, dzięki czemu strony mogą swym działaniem osiągnąć zamierzone cele.
Klasyfikacja czynności prawnych
czynności prawne jednostronne, umowy i uchwały- do skuteczności czynności prawnej wystarczy oświadczenie jednej strony, czy też konieczne są oświadczenia dwóch lub więcej stron.
czynności prawne miedzy żyjącymi (inter vivos) i na wypadek śmierci (mortis causa)- czynności skuteczne dopiero od chwili śmierci osoby, która ich dokonała, to czynności dokonywane na wypadek śmierci (mortis causa). Do tej kategorii, na gruncie prawa polskiego, należy niewątpliwie testament.
czynności prawne konsensualne i realne- czynność prawna konsensualna wymaga tylko oświadczenia albo –częściowej- zgodnych oświadczeń woli stron (dochodzi do skutku solo consensu). Jeśli dodatkowo jest wymagany element realny w postaci wydania rzeczy, czynność prawna ma charakter realny.
czynności prawne zobowiązujące i rozporządzające- uznaje się, że czynnością zobowiązującą (obligującą) jest czynność, przez którą osoba składająca oświadczenie zaciąga dług, czyli zwiększa swe pasywa. Natomiast przez rozporządzenie dochodzi do zmniejszenia aktywów. Celem i bezpośrednim skutkiem czynności rozporządzającej jest bowiem przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego.
Przysporzenia
z przysporzeniem mamy do czynienia, gdy z zamierzonym skutkiem czynności prawnej jest nabycie korzyści majątkowej przez drugą stronę.
W majątku kontrahenta pojawiają się nowe aktywa (nabycie prawa) lub zmniejszają sie istniejące dotąd pasywa (np. zwolnienie z długu).
czynności prawne odpłatne i nieodpłatne (darme)- odnosi się do przysporzeń, a kryterium jego przeprowadzenia jest to, czy- zgodnie z zamiarami stron- przysporzenie występuje (ma wystąpić) tylko po jednej stronie czynności prawnej, czy po obu jej stronach.
czynności prawne kauzalne (przyczynowe) i abstrakcyjne (oderwane)- odnosi się wyłącznie do przysporzeń. Przysporzenie korzyści majątkowej innej osobie, jeśli tylko jest dokonywane jakieś uzasadnienie- ekonomiczne czy emocjonalne.
czynności upoważniające- ich celem jest stworzenie po stronie określonego podmiotu, innego niż dokonujący czynności (upoważniający), uprawnienia do dokonywania czynności prawnych z osobami trzecimi w imieniu upoważniającego i ze skutkami powstającymi bezpośrednio w jego sferze prawnej.
Niedopuszczalność wyłączenia zbywalności prawa w drodze czynności prawnej.
Zbywalność jako ustawowa cecha prawa podmiotowego nie może być uchylona wolą stron.
Przepisy wskazujące na zbywalność praw (np. art. 140, 233 k.c.) mają charakter bezwzględnie obowiązujący (ius cogenus).
Art. 140 K.C.
W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.
Art. 233 K.C.
W granicach, określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samo-rządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać.
Zbywalność prawa może być ograniczone w stosunkach między stronami na zasadzie umowy.
Cechy nieważności bezwzględnej czynności prawnej:
czynność prawna jest nieważna od samego początku,
nieważność następuje z mocy samego prawa,
sąd uwzględnia nieważność z urzędu, niezależnie od tego, czy ktokolwiek się na to powołuje,
nieważność działa erga omnes, tj. każdy może się na nią powołać,
nieważność ma charakter definitywny, tj. czynność prawna nie staje się ważna, gdy przyczyny nieważności odpadną,
nieważność jest niestopniowalna,
nieważna czynność prawna nie wywołuje zamierzonych przez strony stosunków prawnych,
Przesłanki nieważności czynności prawnej:
sprzeczność z ustawą- sankcje nieważności powoduje jedynie sprzeczność z przepisami bezwzględnie obowiązującymi.
obejście prawa- czynność prawna mająca na celu obejście ustawy zawiera treść, którą z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywiści (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane.
sprzeczność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego- mamy tu do czynienia z klauzula generalną odwołującą się do rozsądku, przyzwoitości i dobrego smaku bez sprecyzowanej z góry treści.
07.12.2014r.
Przesłanki skutecznego złożenia oświadczenia woli
oświadczenie ma być zrozumiałe- czyli jego treść (sens) da się ustalić przynajmniej w drodze wykładni. Wyróżnia się oświadczenia wyraźne i dorozumiane. Wyraźne- wyraźne złożenia, dorozumiane- odczytujemy zamiar poprzez faktyczne czynności osoby.
oświadczenie ma być swobodne- będzie to taki komunikat, którego uzewnętrznienie nastąpiło w warunkach niewystępowania przymusu fizycznego. Ma być swobodne, samodzielne z pełnym rozeznaniem.
Oświadczenie ma być złożone na serio- a zatem z rzeczywistym zamiarem wywołania skutków prawnych.
Ustalenie chwili złożenia oświadczenia
Za decydującą uznaje się chwilę, gdy oświadczenie doszło do adresata w taki sposób, aby mógł się zapoznać z jego treścią. Istotny jest zatem moment doręczenia pisma, a nie zapoznanie się z nim.
Odwołanie (wycofanie) oświadczenia woli
Odwołanie oświadczenia woli jest możliwe w przypadku, gdy następuję jednocześnie lub przez złożeniem odwoływanego oświadczenia.
Złożenie oświadczenia w postaci elektronicznej
Zamiast stwierdzenia, że oświadczenie „doszło do innej osoby”, ustawa stanowi, że ma być ono „wprowadzone do środka komunikacji elektronicznej”.
Jako chwilę złożenia oświadczenia elektronicznego należy przyjąć moment przejścia komunikatu do systemu informatycznego prowadzonego i kontrolowanego przez odbiorcę, a konkretnie- chwilę przyjęcia oświadczenia przez serwer odbiorcy i zarejestrowania na nim odpowiednich danych.
Postanowienie SN z dnia 10.XII.2003r.
V cz 127/ OSNC 2005, nr 1, poz. 12
Tłumaczenie oświadczenia woli
Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają, ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.
Wady oświadczenia woli
Stany faktyczne powodujące wadę oświadczenia woli:
Stan wyłączający świadomość (np. upojenie alkoholowe lub inne),
Stan wyłączający swobodę (np. groźba przymus),
Pozorność oświadczenia woli
Pozornym jest takie oświadczenie woli, które albo:
W ogóle nie zmierzało do wywołania skutków prawnych (oświadczenie złożone dla żartu),
Zmierzało do wywołania innych skutków prawnych aniżeli przewidziane w oświadczeniu woli (np. zawarcie umowy darowizny pod pozorem umowy sprzedaży).
Cechy pozornej czynności prawnej
Oświadczenie musi być złożone tylko dla pozoru,
Oświadczenie musi być złożone drugiej stronie,
Adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.
Skutki pozornej czynności prawnej
Czynność prawna pozorna jest dotknięta nieważnością (nieważność bezwzględna). Czynność taka nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku (ex tunc). Sąd powinien ją brać pod uwagę z urzędu. Żądanie ustalenia pozorności, podobnie jak zarzut pozorności, nie ulega przedawnieniu.
Błąd
Błąd polega na fałszywym, mylnym wyobrażeniu o otaczającej rzeczywistości. Ujmując ogólnie o błędzie mówimy wówczas gdy zachodzi niezgodność między rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości podmiotu.
Skutki błędu
Podjęcie czynności prawnej pod wpływem błędu skutkuje jej wzruszalnością. Błądzący może zatem uchylić się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli, doprowadzając w ten sposób do unieważnienia ex tunc czynności prawnej.
Obligatoryjne kryteria powstawania błędu
musi być błędem co do treści czynności prawnej oraz
musi być istotny
Obie te cechy muszą występować łącznie i obie stanowią rezultat oceny.
Zniekształcenie oświadczenia woli prze posłańca (osobę użyta do przesłania woli)
Posłańcem może być każda osoba zarówno fizyczna jak i prawna (np. poczta, firma kurierska itp.). Posłaniec musi być wybrany przez składającego oświadczenie woli („osoba użyta do jego przesłania”).
Skutki zniekształcenia oświadczenia woli przez posłańca
Zniekształcenie oświadczenia woli przez posłańca oznacza, że ma takie same skutki jak błąd przy złożeniu oświadczenia woli.
Podstęp
Na podstęp składają się dwa elementy:
podstępnego wywołania błędu- autor podstępu musi działać celowo.
Złożenia oświadczenia woli pod jego wpływem- przez podstępne wywołanie błędu należy rozumieć każde zachowanie się, które świadomie wywołuje, wzmacnia lub utwierdza błędne wyobrażenie u innej osoby.
Skutki podstępu
Podjęcie czynności prawnej pod wpływem podstępu skutkuje jej wzruszalnością. Ofiara podstępu może zatem uchylić się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli doprowadzając w ten sposób do unieważnienia ex tunc czynności prawnej (czynność taka nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku).
Elementy bezprawnej groźby
zewnętrzny- określone zachowanie się grożącego polegające na stworzeniu stanu zagrożenia w celu wymuszenia określonego oświadczenia woli.
wewnętrzny- powstała obawa, strach paraliżujące swobodę decyzji zagrożonego.
Oba wymienione elementy stanu faktycznego groźby muszą wystąpić łącznie.
Skutki groźby
Osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej i poważnej groźby, może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia w ciągu roku od dnia ustania stanu obawy.
Formy czynności prawnej
Zasada dowolności formy czynności prawnej
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych wolą osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, która ujawnia jej wole w sposób dostateczny w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej.
Zwykła forma pisemna czynności prawnej
utrwalenie treści oświadczenia woli w dokumencie sporządzonym w języku pisanym,
opatrzenie dokumentu własnoręcznym podpisem przez osobę składającą oświadczenie.
Zastępcza forma podpisu
Osoba, która nie może złożyć podpisu, ale może czytać, a zatem także zapoznać się ze sporządzonym na piśmie dokumentem obejmującym treść oświadczenia spełnia warunki złożenia oświadczenia woli w formie pisemnej jeżeli:
uczyni na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku inna osoba wpisze jej imię i nazwisko oraz umieści swój podpis
albo
na dokumencie podpisze się inna osoba i podpis ten zostanie poświadczony przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie niemogącego pisać ale mogącego czytać.
Rodzaje kwalifikowanych form pisemnych
pismo z datą pewną,
pismo z podpisem notarialnie (urzędowo) poświadczonym,
akt notarialny.
21.12.2014r.
PEŁNOMOCNICRTWO
Istota pełnomocnictwa
Koncepcja przedstawicielstwa opiera się na tzw. teorii reprezentacji. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.
Przedstawicielstwo ustawowe
Wskazanie określonej osoby jako pełniącej rolę przedstawiciela ustawowego wynikać może bezpośrednio z ustawy (rodzice, wspólnik spółki cywilnej), jak i orzeczenia sądu (opiekun, kurator).
Pełnomocnictwo
Pełnomocnictwo polega na umocowaniu przedstawiciela (pełnomocnika) poprzez czynność prawną. Pełnomocnictwo jest jednostronną czynnością mocodawcy.
Domniemanie pełnomocnictwa w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności
Zasadą chroniącą zaufanie klientów przedsiębiorstwa jest, że każdy, kto w lokalu tego przedsiębiorstwa zawrze umowę tego rodzaju, jakie zwykle są zawierane w tym lokalu, może się spodziewać, że jej skutki prawne powstaną bezpośrednio dla przedsiębiorcy.
Rodzaje pełnomocnictwa:
pełnomocnictwo ogólne- obejmuje umocowanie do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Udzielenie pełnomocnictwa ogólnego wymaga formy pisemnej zwykłej dla celów dowodowych (ad solemnitatem).
pełnomocnictwo rodzajowe- obejmuje umocowanie do dokonywania czynności określonego rodzaju.
Pełnomocnictwo szczególne- obejmuje umocowanie do dokonania konkretnych, oznaczonych czynności prawnych ( np. prokura- tylko osobom fizycznym z pełną czynnością prawną).
Forma wymagana ze względu na ważność czynności prawnej
Formę pełnomocnictwa wiąże się z formą przewidzianą ad solemnitatem dla czynności prawnej, do dokonania której pełnomocnictwo ma być udzielone. Zasada ta ma zastosowanie tylko do form zastrzeżonych pod rygorem nieważności.
Okoliczność, że pełnomocnik jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych, nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy.
Wygaśnięcie umocowania
Upływ terminu, na jaki pełnomocnictwo było udzielone,
Dokonanie czynności, dla której było udzielone pełnomocnictwo szczególne,
Ustanie stosunku prawnego, z którego wynikało umocowanie.
Ubezwłasnowolnienie całkowite pełnomocnika,
Odwołanie pełnomocnictwa,
Śmierć mocodawcy,
Śmierć pełnomocnika.
Odwołanie pełnomocnictwa
Mocodawca może w każdym czasie pełnomocnictwo odwołać. Odwołanie pełnomocnictwa- podobnie jak jego udzielenie- jest jednostronną czynnością prawną mocodawcy.
Obowiązek zwrotu dokumentu pełnomocnictwa- powstaje z chwilą wygaśnięcia umowy.
Pełnomocnik może żądać wydania poświadczonego odpisu dokumentu obejmującego pełnomocnictwo.
Działania rzekomo pełnomocnika
Jeżeli osoba zawierająca umowę w cudzym imieniu nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Do czasu potwierdzenia mamy do czynienia z tzw. czynnością prawną kulejącą.
Stosunki braku potwierdzenia umowy zawartej z rzekomym pełnomocnikiem
W przypadku braku potwierdzenia, rzekomy pełnomocnik obowiązany jest do:
Zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonywaniu umowy,
Naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.
Ustanowienie tzw. substytuta
Źródłem umocowania pełnomocnika może być zezwolenie wynikające z treści pierwotnego pełnomocnictwa, przepisu ustawy albo stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.
Pełnomocnictwo łączne
Powstaje w sytuacji polegającej na ustanowieniu przez mocodawcę kilu pełnomocników z takim samym zakresem umocowania.
Co do zasady każdy z pełnomocników jest w swoich działaniach samodzielny, chyba, że co innego wynika z treści pełnomocnictwa.
ZAWARCIE UMOWY
Pojęcie i charakter prawny oferty
Oferta to jednostronna czynność prawna oferenta, zawierająca stanowczą propozycję zawarcia umowy określonej treści.
Elementy definiujące oferty
Minimum treściowe oferty, którym jest wskazanie istotnych postanowień proponowanej umowy.
Stanowczy charakter propozycji oferenta.
Skierowanie do adresata.
Wykładnia oferty
Zasadą jest, że oferent zawiera głos tylko raz. Oceny złożonego oświadczenia należy zatem dokonać przez pryzmat zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów, uwzględniając przy tym okoliczności złożenia oświadczenia.
Forma oferty
Co do zasady oferta może być złożona w dowolnej formie.
Wyjątki od zasady swobody formy oferty dotyczą sytuacji, gdy przepis prawa lub same stromy wymagają zawarcia umowy w określonej formie szczególnej.
Związanie oferenta treścią oferty
Po złożeniu oferty, decyzja o jej przyjęciu i zawarciu umowy należy wyłącznie do drugiej strony, zaś oferent nie może się jej skutecznie przeciwstawić.
Zasada „lustrzanego odbicia”
Przyjęcie oferty powinno się dokonać bez zmian i uzupełnień.
Odpowiedź adresata musi zatem przesądzać- wyraźnie lub po dokonaniu wykładni- o zaakceptowaniu oferty w całym jej zakresie i tylko w jej zakresie.
Sposoby przyjęcia oferty
Przez złożone oferentowi oświadczenie woli oblata (wyraźne lub dorozumiane), które dotrze do drugiej strony w terminie obowiązywania oferty, w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią.
Przez czynność konkludentną, polegającą na przystąpieniu, w terminie związania do wykonywania umowy, bez konieczności składania oświadczenia drugiej stronie.
Przez milczenie oblata.