Tora - (hebr. תורה Tora - prawo, nauka, droga, dosł. nauczanie). W węższym znaczeniu - pięć pierwszych ksiąg Biblii (Pięcioksiąg, Pentateuch); w szerokim znaczeniu - cała Biblia hebrajska (Tora pisana, Tanach) oraz tradycja teologiczno-prawna judaizmu (Tora ustna).
Spis treści [ukryj] |
|---|
Pięcioksiąg (Pentateuch, księgi Mojżeszowe) [edytuj]
Najważniejszy tekst objawiony judaizmu, składający się z 5 ksiąg w języku hebrajskim, spisanych wedle tradycji przez Mojżesza na polecenie Boga. W skład Tory wchodzą (kursywą transkrypcja nazwy hebrajskiej, stanowiącej pierwsze słowa danej księgi, w nawiasach chrześcijańskie nazwy polska i łacińska):
1. בראשית - Bereszit (tłum. "Na początku"; pl. Księga Rodzaju łac. Genesis)
2. שמות - Szemot (tłum. „Imiona"; pl. Księga Wyjścia; łac. Exodus)
3. ויקרא - Wajikra (tłum. "I zawołał"; pl. Księga Kapłańska; łac. Leviticus)
4. במדבר - Bemidbar (tłum. "Na pustyni"; pl. Księga Liczb; łac. Numeri)
5. דברים - Dwarim (tłum. "Słowa"; pl. Księga Powtórzonego Prawa; łac. Deuteronomium)
Głównym tematem Tory jest Przymierze pomiędzy Bogiem, a narodem Izraela za pośrednictwem Mojżesza zawarte podczas wędrówki z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Opis kształtowania się narodu i kultu za czasów Mojżesza poprzedzony jest znajdującymi się w Księdze Rodzaju opowieściami o prapoczątkach ludzkości (od Stworzenia do Potopu i Wieży Babel) oraz pradziejach Izraela (dzieje Patriarchów: Abrahama, Izaaka oraz Jakuba i jego synów).
Dzisiejsza biblistyka przyjmuje, że księgi powstały w dużej mierze w czasie tzw niewoli babilońskiej i że zawierają wpływy sumeryjskiej tradycji i mitologii (a nawet sumeryjskiej historii), a ich dzisiejsza forma ukształtowała się do końca V w. p.n.e. Teoria źródeł przyjmuje, że na Pięcioksiąg składają się cztery dokumenty pierwotne: jahwistyczne (J), elohistyczne (E), kapłańskie (P) oraz deuteronomistyczne (D), wielokrotnie redagowane i uzupełnione o tradycję ustną.
Zwoje Tory (Sefer Tora) i ich kult [edytuj]
Tora (Pięcioksiąg) jest spisana ręcznie na białym, wykonanym z jagnięcej skóry zwoju. Przechowywana jest bardzo uroczyście, zwinięta i ubrana w tzw. sukienkę, ukoronowana. Składana jest w Aron ha-kodesz, specjalnej, zasłoniętej szafie w synagodze.
Tora stanowi samo centrum życia żydowskiego. Na niej opiera się cały system modlitw. Wszelkie poczynania religijnego Żyda są uwarunkowane nakazami i zakazami zawartymi w Torze. W synagodze Tora jest czytana na bimie w rytmie rocznym. Torze jest poświęcone specjalne święto, Simchat Tora, podczas którego religijni Żydzi tańczą z radości z Torą w ramionach.
Tora ustna [edytuj]
Zwana również miszną. Cała tradycja ustna stanowiąca uzupełnienie Tory pisanej. Składa się z dodatków i komentarzy (midraszy), przepisów prawnych (halachy) oraz przypowieści i legend objaśniających (Haggady). Tora ustna zawiera całą żydowską tradycję religijną i jest nierozłączna z Torą pisaną.
Tora w teologii chrześcijańskiej [edytuj]
Pięcioksiąg dla chrześcijan stanowi słowo Boże, przedstawiające dzieje relacji człowieka z Bogiem; zwłaszcza przymierza zawieranego z patriarchami, a zapowiadających Nowe Przymierze. Chrześcijanie są zwolnieni od ścisłych przepisów prawa Tory, danych wyłącznie Żydom, poprzez wypełnienie się Starego Testamentu przyjściem Mesjasza, ale nie od nauk moralnych i religijnych (Dekalog).
Tora (z hebrajskiego torah - "pouczenie", "prawo")
1) w sensie węższym nazwa odnosząca się do Pięcioksięgu Mojżeszowego.
2) w szerszym obejmuje cały Stary Testament.
3) określenie całości nauk przekazanych Mojżeszowi przez Boga na Synaju.
Dzieli się je na Torę pisaną, tzn. Biblię Hebrajską, a zwłaszcza Pięcioksiąg Mojżeszowy, oraz uznawaną za jej dopełnienie i rozwinięcie Torę ustną. Tę ostatnią tworzą: halacha, czyli różnego rodzaju wypowiedzi (często w formie dysput) dotyczące przepisów, zaleceń, reguł, norm, tak religijnych, jak i świeckich, oraz hagada, czyli opowieści, legendy, anegdoty (nierzadko o proweniencji biblijnej), a także sentencje i aforyzmy.
Tora ustna miała, w przeciwieństwie do pisanej, charakter zmienny i dostosowywała niejako do wymogów czasu niezmienne zasady zawarte w tej drugiej. Przekazywana początkowo w sposób bezpośredni uczniom przez ich nauczycieli, została spisana na kartach Miszny, Tosefty, Talmudu i innych dzieł literatury rabinicznej. Wśród przeważającej części Żydów obie postacie Tory cieszyły się równie wielkim szacunkiem, były jednak i takie ugrupowania religijne, które odrzucały Torę ustną, np. saduceusze w starożytności, a we wczesnym średniowieczu (poprzez zakwestionowanie autorytetu Talmudu) Karaimi.