Swoboda przepływu kapitału

Przez wiele lat swoboda przepływu kapitału podlegała licznym ograniczeniom, które służyły ochronie interesów państwowych , głównie zachowaniu równowagi bilansu płatniczego i stabilizacji polityki pieniężnej. W związku ze wzrostem znaczenia sektora finansowego we współczesnej gospodarce oraz intensyfikacją integracji w ramach Jednolitego Rynku Wewnętrznego i utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej dalsze utrzymywanie barier w tej dziedzinie nie było jednak uzasadnione i obecnie swoboda przepływu kapitału traktowana jest tak samo jak pozostałe swobody Jednolitego Rynku Wewnętrznego.

Podstawę omawianej swobody stanowi art. 56 Traktatu o utworzeniu Wspólnoty , który ustanawia zakaz wszelkich ograniczeń w przepływie kapitału i płatności między państwami członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a państwami trzecimi. Urzeczywistnienie swobody przepływu płatności przebiegało szybciej niż swobody przepływu kapitału , głównie dlatego ,że swoboda ta nie ma charakteru samoistnego, lecz jest wtórna w stosunku do pozostałych podstawowych swobód Wspólnego Rynku. Zapewnienie swobody przepływu towarów i usług wiąże się z umożliwieniem zapłaty za nabyte towary czy wyświadczone usługi. Podobnie konsekwencją możliwości podjęcia pracy w innym państwie członkowskim jest umożliwienie przekazywania otrzymanego wynagrodzenia rodzinie pozostającej w innym państwie członkowskim lub przywiezienia zebranych oszczędności po zakończeniu zatrudnienia w jednym państwie członkowskim do drugiego. Państwa członkowskie zachowały jednak prawo do kontroli i weryfikacji przepływu płatności. Mają prawo skontrolować , czy przewożone przez danego pracownika środki pieniężne rzeczywiście odpowiadają uzyskiwanym przez niego zarobkom . W przypadku bowiem ich przekroczenia , transfer taki podlegałby regulacjom dotyczącym swobody przepływu kapitału.

Swoboda przepływu kapitału oznacza swobodę przenoszenia wartości majątkowych do innego państwa członkowskiego , a jej celem jest umożliwienie realizacji , za pomocą różnego rodzaju instrumentów finansowych, samoistnej komercyjnej inwestycji w innym państwie członkowskim i ewentualnie korzystanie z jej efektów. Najczęściej uważa się , iż swoboda w tym zakresie powinna umożliwiać m.in. : inwestycje bezpośrednie , zakup i sprzedaż nieruchomości w innych państwach członkowskich , zakup i sprzedaż papierów wartościowych oraz transakcje z ich udziałem , zaciąganie pożyczek , udzielanie kredytów , poręczeń i gwarancji oaz przepływ kapitału o charakterze osobistym. Warto przy tym zwrócić uwagę , iż w odróżnieniu od pozostałych swobód , art.56 zapewnia swobodę przepływu płatności i kapitału również między państwami członkowskimi a państwami trzecimi. Państwa członkowskie mają niewielkie możliwości ograniczania omawianej swobody , a dozwolone wyjątki oznaczają raczej możliwość kontroli niż faktycznego ograniczania przepływu kapitału. Zgodnie z art.58 Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej , mogą one min: stosować przepisy podatkowe różnicujące podatników ze względu na miejsce zamieszkania lub inwestowania kapitału, podejmować niezbędne środki przeciwko naruszaniu przepisów krajowych, w szczególności w sferze podatkowej i nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami finansowymi , ustanawiać procedury deklarowania przypływu kapitału na potrzeby informacji administracyjnej lub statystycznej, wprowadzać środki uzasadnione powodami związanymi z porządkiem lub bezpieczeństwem publicznym czy stosować dopuszczone w prawie wspólnotowym ograniczenia swobody przedsiębiorczości. Państwom członkowskim nie wolno jednak wymienionych możliwości kontroli przepływu kapitału stosować w celu ochrony własnego rynku i osiągania partykularnych celów polityki gospodarczej.

Jednym z ważniejszych aspektów swobody przepływu kapitału jest prawo obywateli UE do zakupu i sprzedaży nieruchomości położonych na obszarze wszystkich państw członkowskich. Jednakże regulacje dotyczące swobody przepływu kapitału mają zastosowanie do obrotu nieruchomościami dopiero wówczas , gdy obrót nie jest przejawem realizacji innych swobód. Zakup mieszkania , domu lub gruntu w celu osiedlenia się i podjęcia pracy w innym państwie członkowskim wchodzi bowiem z zakres swobody przepływu osób. Z kolei kupno nieruchomości Konieczne do prowadzenia działalności gospodarczej traktuje się jako składnik tej działalności , w związku z czym jest objęte regulacjami dotyczącymi swobody przedsiębiorczości. Dopiero zakup nieruchomości o charakterze inwestycyjnym , np.: kupno biurowca, lub hal fabrycznych w celu wynajmu lub nabywanie tzw. Drugich domów czy posiadłości letniskowych podlega przepisom o swobodzie przepływu kapitału. Należy przy tym zaznaczyć , że państwa członkowskie mają pewne możliwości ograniczania swobody obrotu nieruchomościami, głównie ze względów bezpieczeństwa państwa i obronności , jak również kultury i dziedzictwa narodowego. Ponadto stosują one różnego rodzaju utrudnienia obrotu nieruchomościami, Jest to szczególnie częste przy zakupie nieruchomości rolnych. Utrudnienia te muszą mieć jednak charakter obiektywny tzn. nie mogą stanowić środka dyskryminacji osób pochodzących z innych państw członkowskich. Dyskryminacja taka jest dozwolona bowiem w wyjątkowych sytuacjach (niektóre państwa członkowskie –Grecja , Austria i Dania – podczas negocjacji akcesyjnych wynegocjowały możliwość niepełnego stosowania swobody obrotu nieruchomościami).

Istotnym zagadnieniem w ramach swobody przepływu kapitału UE jest zwalczanie zjawiska prania brudnych pieniędzy. Ogromne środki finansowe, pochodzące często z najgroźniejszych przestępstw , są bowiem niejednokrotnie w celu zalegalizowania wprowadzone do obrotu za pośrednictwem wielu różnych operacji w systemie finansowym, Z jednej strony chodzi więc tu o walkę z przestępczością a z drugiej o- zapewnienie stabilności i wiarygodności systemu bankowego. Państwa członkowskie są zobowiązane do uznania proceduru prania brudnych pieniędzy za przestępstwo i karania go bez względu na miejsce jego popełnienia. Za niedozwolone uważa się min: konwersję lub przekazanie własności , o której wiadomo , że pochodzi z działalności o charakterze przestępczym, ukrycie lub zamaskowanie prawdziwego charakteru , źródła czy cesji praw związanych z własnością lub jej właścicielem , o której w momencie jej otrzymania wiadomo było , iż pochodzi z tego typu aktywności . W związku z powyższym instytucje finansowe i kredytowe zostały zobowiązane min, do sprawdzania tożsamości klientów i podmiotów , w imieniu których działają , w sytuacjach otwierania konta , powierzania środków finansowych do przechowywania w sejfach i przeprowadzenia każdej transakcji przekraczającej 15 tys. euro. Ponadto pracownicy wymienionych instytucji powinni powiadamiać podmioty odpowiedzialne za zwalczanie zjawiska prania brudnych pieniędzy o każdym podejrzanym fakcie , a ujawnienie tego typu informacji nie może zostać u znane za naruszenie tajemnicy i narazić instytucji na odpowiedzialność z jakiegokolwiek tytułu. Informacje takie mogą być jednak wykorzystywane tylko w celu zwalczania omawianego procederu , chyba że przepisy krajowe stanowią inaczej.