PODSTAWY EKONOMII

WYKŁAD II 04.01.2013r.

WYBÓR PRZEDSIĘBIORCY I WYBÓR KONSUMENTA

• WYBÓR EKONOMICZNY

• racjonalne zachowania podmiotów gospodarczych = świadomy wybór, kalkulacja, rozumowanie; ratio (łac.) = rozum

• wszystkie ważniejsze decyzje gospodarcze są racjonalne

• kupić samochód,

• założyć przedsiębiorstwo,

• zbudować dom

Homo economicus

• WYBÓR KONSUMENTA

Teoria użyteczności dóbr i usług

(Herman Gossen, 1810-1858)

Dobro jest użyteczne, jeśli ma zdolność zaspokajania potrzeb.

• użyteczność jest subiektywna,

• użyteczność objaśnia, jak racjonalnie zachowujący się konsumenci dzielą swój ograniczony dochód między dobra im użyteczne,

• użyteczność całkowita jest sumą zadowolenia (satysfakcji) osiągniętej dzięki zakupowi n jednostek danego dobra,

• użyteczność krańcowa (dodatkowa) oznacza zmianę użyteczności całkowitej, spowodowaną zmianą ilości konsumowanego dobra o jednostkę.

Prawo malejącej użyteczności krańcowej

Ze wzrostem konsumowanej ilości dobra jego krańcowa użyteczność ma tendencję do zmniejszania się.

Użyteczność krańcowa

• użyteczność określonego dobra dla danego konsumenta zależy od stanu zaspokojenia potrzeb i od stopnia rzadkości dobra,

• im większy zapas, tym mniejsza użyteczność krańcowa,

• użyteczność krańcowa znajduje odzwierciedlenie w cenie danego dobra – paradoks wody i diamentów.

Teoria maksymalizacyjna użyteczności (Vilfredo Pareto, 1848-1823)

Wybór konsumenta określają m. in.:

• wielkość dochodów nominalnych,

• rynkowe ceny dóbr,

• gusty (preferencje).

• > ograniczenia wyboru

• > swoboda wyboru

zachowanie rynkowe konsumenta = ekonomika konsumpcji

Ograniczenia wyboru: twarde ograniczenie budżetowe jest ważnym warunkiem efektywnego gospodarowania.

Ograniczenia wyboru:

Przykład:

dzienny budżet = 60 zł

Zakupy: czasopisma – 15 zł

posiłki – 10 zł

koszyki dóbr

czasopisma	4	3	2	1	0
posiłki	0	1,5	3	4,5	6

Wszystkie możliwe koszyki leżą na linii budżetu = linii ograniczenia budżetowego.

Swoboda wyboru

Konsument ocenia koszyki – ustala hierarchię koszyków wg swoich preferencji.

Preferencje przedstawia krzywa obojętności – zbiór takich kombinacji ilości dóbr, które konsument ceni sobie jednakowo wysoko.

Cechy krzywych obojętności:

• jest ich nieskończenie wiele – zadowolenie konsumenta może mieć różny poziom (ceny dóbr),

• muszą mieć nachylenie ujemne – inaczej byłyby koszyki z większością ilością dóbr i można by uzyskiwać większą sumę użyteczności,

• są wypukłe względem początku układu współrzędnych – krzywe położone dalej od początku układu dotyczą koszyków wyżej ocenianych przez konsumenta,

• nie mogą się przecinać – inaczej trudno byłoby określić, które koszyki są korzystniejsze dla konsumenta,

• ma kształt paraboli wygiętej w kierunku układu współrzędnych,

• każdy punkt n krzywej oznacza wybór jednakowo preferowany przez konsumenta,

• punkty nad krzywą – bardziej preferowane,

• punkty poniżej krzywej – mniej preferowane (od każdego punktu na krzywej)

Krzywa obojętności

Stosunek, w jakim dobra w koszyku zastępują się (przyrost jednego kosztem ubytku drugiego) bez zmiany oceny konsumenta (ten sam poziom satysfakcji) to krańcowa stopa substytucji tych dóbr => konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności!

Ścieżka wzrostu dochodu pokazuje, jak ze wzrostem dochodu konsumenta zmienia się wybierany koszyk dóbr.

Funkcja użyteczności ukazuje zadowolenie konsumenta ze spożycia dobra oraz pozwala na określenie optymalnego wyboru między dobrami, biorąc pod uwagę jego preferencje i ograniczenia budżetowe.

Punkt równowagi konsumenta

Krzywa obojętności – pragnienia i upodobania.

Krzywa budżetowa – realne możliwości ich zaspokajania.

Punkt równowagi konsumenta znajduje się w punkcie styczności krzywej budżetowej (realne możliwości ich zaspokojenia) i krzywej obojętności (pragnienia i upodobania).

• WYBÓR PRZEDSIĘBIORCY

Działalnością gospodarczą jest (wg ustawy):

• zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa,

• oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż,

• a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Przedsiębiorstwo

Podmiot gospodarczy prowadzący działalność produkcyjną, usługową lub handlową w celu osiągania zysku.

Organizacja pod jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie – wyłączne dysponowanie majątkiem przedsiębiorstwa przez jego właścicieli i prawie – zawieranie umów, zaciąganie kredytów, występowanie jako podmiot w handlu, której celem jest działalność gospodarcza przynosząca zysk przez sprzedaż swoich produktów.

Cechy przedsiębiorstwa:

• samodzielność – co produkować, jak, dla kogo?

• samofinansowanie – pokrywa koszty/wydatki z własnych przychodów,

• przedsiębiorczość – wola, umiejętność osiągania zysków.

Działalność przedsiębiorcza

Trzy obszary:

• zakup czynników produkcji – realizowany na rynku zasobów,

• organizacja procesów produkcji – realizowana w przedsiębiorstwie,

• sprzedaż produktów – na rynku dóbr i usług.

Przedsiębiorstwo działa przez:

• wielkość kapitału,

• dostosowanie do rynku (m. in. nowoczesność, reklama, ceny),

• rozsądek właściciela przy podziale zysku.

Funkcje przedsiębiorstwa:

• podażowa – produkcja,

• popytowa – popyt na czynniki produkcji,

• społeczna – stosunki w firmie, oddziaływanie na region,

• rozwoju społeczno-gospodarczego – synteza tych funkcji.

– > w gospodarce rynkowej działalność przedsiębiorstw, kondycja ekonomiczna i społeczna przesądzają o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju

Proces produkcji – transformacja zbioru czynników produkcji (nakładów) na dobra i usługi.

Kategorie ekonomiczne ukazujące zależności między nakładami, a wynikami:

• funkcja produkcji,

• koszty,

• zyski.

Rodzaje przedsiębiorstw

Wg kryterium formy własności:

• państwowe – właścicielem skarb państwa, przedsiębiorstwo płaci dywidendę do budżetu państwa z tytułu wykorzystywania jego majątku,

• prywatne:

• spółki jawne (odpowiedzialne całym majątkiem),

• spółki z o. o. (odpowiedzialne do wysokości wkładu),

• spółki akcyjne (akcjonariat pracowniczy, kapitalistyczny, obywatelski);

• spółdzielcze,

• komunalne.

Wg kryterium pozycji rynkowej:

• rynek doskonale konkurencyjny,

• rynek niedoskonale konkurencyjny,

• rynek monopolistyczny.

Wg kryterium wielkości zatrudnienia (plus inne założenia)

• małe – do 49 osób

mikro – do 9 osób

• średnie – od 50 do 249 osób

• duże – od 250 osób

W polskiej gospodarce jest prawie 4 mln przedsiębiorstw.

W sektorze MŚP jest ok. 34 200 przedsiębiorstw.

Podmioty gospodarki narodowej według przewidywanej liczby pracujących

oraz sekcji i działów PKD, wg REGON 30.11.2012r.

Gospodarka narodowa ogółem, w tys.

	Razem	0-9	10-49	50-249	250-999	1 000 +
Liczba	3 966	3 784	147	30	3,8	0,794
%	100	95,4	3,7	0,8	0,1	0

Produkcja artykułów spożywczych i napojów, w tys.

Liczba	34,2	26,7	5,98	1,28	0,223	0,036
%	100	78,0	17,5	3,8	0,7	0,1

Prawne definicje MSP nie precyzują ich zasadniczych cech jakościowych.

Za MSP można uznać te, gdzie:

• właściciel posiada istotny udział w zarządzaniu firmą,

• właściciel/kierownictwo to 1 osoba (kilka),

• finansowanie nie jest związane z rynkiem kapitałowym,

• przedsiębiorstwo jest podstawą materialnego istnienia właściciela i jego rodziny,

• osobisty stosunek właściciela do pracowników,

• kierowanie przedsiębiorstwem jest niezależne od woli osób trzecich.

Otoczenie rynkowe przedsiębiorstwa

Firma podejmuje dwie ważne decyzje:

• wielkość produkcji,

• poziom ceny.

Ograniczenia decyzji:

• technologiczne – funkcja produkcji,

• ekonomiczne – funkcja kosztów,

• rynkowe – może produkować, ile fizycznie jest to możliwe, może ustalać ceny, jakie chce.

…może sprzedać tylko tyle, ile ludzie zechcą kupić.

• Zależność między ceną ustaloną przez firmę a sprzedaną ilością produktu wyraża krzywa popytu, jaką napotyka firma.

• Jeśli na rynku działa jedna firma, to jej krzywa popytu odpowiada krzywej popytu rynkowego (kupowanie po każdej cenie).

• Krzywa Knighta – obraz zależności między nakładami (kapitału, pracy) i wielkością produkcji.

• Wykres funkcji produkcji ma ogólny kształt, zdeterminowany prawidłowością o charakterze technicznym, niezależnym od rozwiązań instytucjonalnych.

to prawo malejących przychodów

inaczej: prawo nieproporcjonalnych przychodów

• Obowiązuje we wszystkich zakładach wytwórczych, jeżeli następuje zmiana nakładu jednego z czynników wytwórczych, bez zmiany nakładu innych (co najmniej jednego):

w praktyce obowiązuje zawsze;

nie da się zmienić nakładów wszystkich

czynników wytwórczych jednocześnie.