Woliński Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 marca 1960r. (Dz. U. Nr 14, poz. 79 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie szczecińskim - obecnie w województwie zachodnio-pomorskim.

Powierzchnia Parku wynosi 10 937 ha. Jest pierwszym w Polsce Parkiem morskim. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 3368,64 ha. Symbolem Parku jest bielik, którego żywy okaz można zobaczyć obok Muzeum Przyrodniczego Parku. Największą atrakcją jest klif nadmorski (góry Gosań i Kawcza).

Reprezentuje przyrodę zachodniej części strefy nadmorskiej. Obejmuje obszar falistej i pagórkowatej wysoczyzny morenowej w środkowej części wyspy Wolin. Najwyższe wzniesienie Grzywacz (125 m n.p.m.) opadające stromym, wysokim klifem (do 95 m n.p.m. wysokości - Gosań) ku Zatoce Pomorskiej (na północ) i klifem ze skałkami wapiennymi ku Zalewowi Szczecińskiemu (na południe).
Wolin charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, z kilkoma płytkimi jeziorami morenowymi, m.in.: Gardno, Domysławskie, Czajcze, Warnowo, Turkusowe. Cofający się lodowiec przestawił wały silnie wzniesionej moreny czołowej (część dyluwialna), przy której od wschodu i zachodu woda i wiatry usypały nizinną część wyspy (aluwialną). Osobliwość geologiczną stanowią również glacjalne porwaki skał kredowych, z wcześniejszych formacji geologicznych. Na uwagę zasługują także liczne głazy narzutowe, charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego. Najciekawszym z nich nadano nazwy: "Mieszko I", "Lech, Czech i Rus", "Wydrzy Głaz". Do cennych obiektów przyrodniczych Wolińskiego Parku Narodowego i jego najbliższego otoczenia zaliczonych jest szereg pomników przyrody, głównie starych drzew, m.in. dąb "Prastary" we wsi Wapnica oraz rosnące w Międzyzdrojach dęby "Regalindy", Storrady", "Bolko", "Telesfor", "Wolinianin" i "Szwedzki", jesion "Olbrzym", buk "Władysław" oraz kilkusetletnie cisy pospolite. Do ciekawostek przyrodniczych należą drzewiaste formy jałowca, brzoza brodawkowata (forma płomienna) lub też ukształtowana na dębie głowa żubra. Bazę turystyczną Parku stanowią Międzyzdroje (hotele, ośrodki wczasowe, domy noclegowe, uzdrowiska). W Parku wyznaczono 3 szlaki turystyczne o łącznej długości 43,5 km.
Wyspa Wolin - dawna nazwa Wineta. Jest największą wyspą znajdującą się w całości w Polsce. Od południowego wschodu zamyka Zalew Szczeciński. Od stałego lądu (na wschodzie) oddzielona jest wąską cieśniną Dziwna, a od wyspy Uznam cieśniną Świna.
Powierzchnia wyspy wynosi 265 km kw. Linia brzegowa od strony morza wyrównana, z pozostałych stron z półwyspami i licznymi mniejszymi wysepkami przybrzeżnymi.
Obszar wyspy zbudowany jest głównie z utworów morenowych, aluwiów i piasków morskich. Ważniejsze miejscowości: Międzyzdroje, Wolin, część Świnoujścia.

Park Narodowy Bory Tucholskie

Utworzony 1 lipca 1996r na podstawie rozporządzenia nr 305 Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996r. (Dz. U. Nr 64, poz. 305) do 1 stycznia 1999 r. w województwie bydgoskim - obecnie województwie pomorskim.
Powierzchnia 4789,34 ha.
Powierzchnia otuliny 10292,24 ha.
79 % powierzchni Parku zajmują lasy (3798,3 ha), 11% wody (530 ha) i 10% pozostałe ekosystemy, w tym: grunty rolne 68,9 ha, bagna, torfowiska i łąki - 392,1 ha.
W godle parku znajdują się sosny z siedzącym na konarze głuszcem na tle jeziora.
Park reprezentuje obszar Borów Tucholskich na Pojezierzu Pomorskim. Urozmaicona rzeźba terenu ukształtowana została w wyniku działalności lodowca, który zalegał na tych terenach w ostatnim zlodowaceniu bałtyckim - stadiale pomorskim. Spotykane tu formy polodowcowe zostały dość szczegółowo opisane w części dotyczącej Borów Tucholskich. O unikatowych walorach przyrodniczo-krajobrazowych Parku decyduje przede wszystkim bogata sieć hydrograficzna. Obszar Parku jest wybitnie pojezierny. Spotkać tu można prawie wszystkie typy genetyczne i limnologiczne jezior: rynnowe, wytopiskowe, lobeliowe, oczka, kotły i kociołki - w sumie 17 jezior większych od 1 ha.
Jednym z najciekawszych zjawisk hydrologicznych w skali Pojezierza jest zlewnia Strugi Siedmiu Jezior. Są to połączone naturalnym ciekiem wodnym jeziora: Mielnica - Skrzynka, Płęsno, Główka, Bełczak, Jeleń, Zielone i Ostrowite. Zlewnia Strugi o powierzchni 3680 ha, charakteryzuje się:
· jednolitym podłożem, piaszczysto-sandrowym z lokalnymi nagromadzeniami utworów organicznych
· 100% zalesieniem
· brakiem antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń środowiska i wód wewnętrznych zlewni
· dużym udziałem naturalnych zbiorników wodnych
Interesującą grupę jezior stanowią izolowane zbiorniki wodne o krystalicznie czystej wodzie, tzw. jeziora lobeliowe, z charakterystyczną dla nich roślinnością (Małe Gacno, Wielkie Gacno, Głuche i Nierybno).

Cenną przyrodniczo grupą jezior są także jeziora dystroficzne o powierzchni z reguły mniejszej niż 1 ha. Otoczone nasuwającym się na nie płem torfowców. Są miejscem występowania wielu chronionych i rzadkich gatunków roślin. Pło najczęściej przechodzi w torfowisko wysokie, a na okrajkach w bór bagienny np., jeziorka Rybie Oko i Kacze Oko.

Słowiński Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1967r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 września 1966r. (Dz. U Nr 42, poz. 254 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie słupskim - obecnie województwie pomorskim. Starania o utworzenie nadmorskiego parku narodowego podjęto już w 1945r. z inicjatywy prof. Władysława Szafera.
Powierzchnia Parku wynosi 18797 ha, z czego 6355 ha objęto ochroną ścisłą.

Największą powierzchnię Parku objętą ochroną ścisłą, stanowi tzw. "Mierzeja" (3531 ha) z najbardziej rozległymi w Europie polami ruchomych wydm. Ochroną ścisłą objęto też obszary lęgowe ptaków: "Gackie Lęgi", "Żurnowskie Lęgi", "Gardneńskie Lęgi", "Klukowe Lęgi" oraz Wyspę Kamienną na jeziorze Gardno o powierzchni 0,6 ha ,a także rozległe obszary borów bagiennych i brzeziny bagiennej ("Kluki" i "Bory Torfowe"), największe w Polsce stanowisko maliny moroszki - reliktu polodowcowego ("Moroszka"), fragment starego lasu olsowego "Olszyna", reliktowy las bukowo-dębowy "Klukowe Buki" oraz jezioro Dołgie Małe.
Park położony jest nad Morzem Bałtyckim na środkowym wybrzeżu (Wybrzeżu Słowińskim), między Łebą a Rowami. Obejmuje przybrzeżne jeziora Łebsko - 7140 ha (trzecie co do wielkości jezioro w Polsce) i Gardno - 2468 ha oraz dwa mniejsze (Dołgie Wielkie - 156 ha i Dołgie Małe - 6,3 ha), silnie zawydmioną Mierzeję Łebską oraz pas wybrzeża morskiego po ujście Łupawy. Nad jeziorem Gardno znajduje się wysoko wzniesiony wał morenowy (Rowokół - 115 m n.p.m.), opadający ku wschodowi stromymi zboczami do rzeki Łupawy..

Obecny obszar Parku stanowił dawniej zatokę morską. W wyniku działania fal morskich i wiatru oraz naniesionego piasku, zatoka została oddzielona od morza Mierzeją Gardeńsko-Łebską. W ten sposób powstały bardzo płytkie, muliste, otoczone wysokim szuwarem, budowanym głównie przez trzcinę, oczeret, pałkę wodną i inną roślinność przymorskie jeziora Łebsko i Gardno. Do Łebska uchodzi rzeka Łeba, a do Gardna - Łupawa. Obie wnoszą do jezior znaczne ilości zanieczyszczeń. Jeziora są płytkie (Łebsko max. 6,3 m i średnio 2,6 m oraz Gardno max. 2,6 m, średnio 1,6 m głębokości). Zamulone w szybkim tempie ulegają dalszemu wypłyceniu i zarastaniu.
W ciągu ostatnich 60 lat powierzchnia jeziora Łebsko zmniejszyła się o ok. 400 ha. W wodach jezior często występują masowo pojawy (zakwity) glonów, zwłaszcza sinic i zielenic, co jest przejawem nadmiernej żyzności i złego stanu sanitarnego wód. Charakterystyczne dla obu jezior są okresowe wlewy wód morskich. Dostarczana w ten sposób sól umożliwia życie licznym gatunkom słonolubnych roślin i zwierząt.

W środkowej części Mierzei znajduje się największa atrakcja parku - największe w Europie, wędrujące z prędkością 5 do 30 m rocznie - wydmy, dochodzące do 35m wysokości, z największym polem wydmowym o powierzchni 500 ha.

Miejscami ustępujące od zachodu wydmy odsłaniają cmentarzyska drzew, będące pozostałością po zasypanych piaskiem lasach oraz zarysy dawnych wydm pokrytych glebami kopalnymi. Kształty wydm są nieustabilizowane, ich formy ciągle się zmieniają. Siła wędrujących piasków jest tak wielka, że w zasadzie nie ma dla nich przeszkody, która oparłaby się ich działaniu. Padają więc lasy i bagna, a historia zna również fakt zasypania w XVIII w. całej osady Łączki w okolicach Łeby, której domostwa do dzisiaj nie zostały odwiane. Wysokość Mierzei Łebskiej waha się od 0 do 56 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest zalesiona Wydma Czołpińska, na której szczycie znajduje się latarnia morska.
W Parku oznakowano 140 km szlaków turystycznych, poprowadzonych przez najbardziej atrakcyjne tereny. W Łebie, Czołpinie i Rowach są miejsca noclegowe w schroniskach, hotelach, pensjonatach lub w kwaterach prywatnych.
Park reprezentuje duże wartości etnograficzne. Znajdują się tu zabytki kultury materialnej grup etnicznych: Kaszubów i Słowińców, m.in. zabudowania we wsi Kluki, gdzie jeszcze po 1945r. żyło kilka słowińskich rodzin.
Do ważniejszych zabytków zaliczają się także:
· kościół w Gardnej Wielkiej z 1282r. (prawdopodobnie w stylu romańskim) przebudowany w XIXw.
· kościół z 1632r. w Smołdzinie.
Do innych osobliwości okolic parkowych zaliczyć należy górę Rowokół o wysokości 117 m n.p.m. leżącą k. wsi Smołdzino, gdzie mieści się siedziba Parku oraz muzeum przyrodnicze eksponujące florę i faunę Parku. Filie muzeum znajdują się w Rowach i w Rąbce.
Dla upamiętnienia wielowiekowych oporów Słowińców przed germanizacją, nadano Parkowi nazwę Słowiński.
W 1977r. uznany przez UNESCO za rezerwat biosfery, z uwagi na wyjątkowe walory przyrodnicze, w tym obecność unikatowych w skali Europy ruchomych wydm i zachodzące tu procesy eoliczne. Ponadto Słowiński Park Narodowy objęty jest Międzynarodową Konwencją RAMSAR, dotyczącą ochrony siedlisk ptaków wodnych i błotnych.
Wybrzeże Słowińskie - region naturalny w północnej Polsce, stanowiący najniższą, położoną najbliżej brzegu morza część Pobrzeża Koszalińskiego. Ciągnie się wąskim pasem od Sarbinowa na zachodzie po Karwię na wschodzie. Powierzchnia 1123 km kw. Wybrzeże ma charakter wyrównany dzięki działalności fal i przybrzeżnego prądu morskiego. W krajobrazie dominują nadmorskie wydmy oraz bagna i przybrzeżne jeziora, oddalone od morza wałami mierzejowymi. Należą do nich: Łebsko, Gardno, Jamno (22,4 km kw.), Bukowo (17,5 km kw.) i Wiecko (10,59 km kw.). Największe obszary bagienne otaczają jeziora Łebsko i Jamno oraz występują w dolinach rzek: Grabowej, Łeby i Piaśnicy (Bielawskie Błota).
Region raczej słabo zaludniony, z kilkoma portami rybackimi zlokalizowanymi w ujściach rzek: Łeba nad Łebą, Ustka nad Słupią, Darłowo nad Wieprzą.
Liczne kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe.
W środkowej części regionu utworzono Słowiński Park Narodowy.

Biebrzański Park Narodowy
Utworzony 25 września 1993 r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 września 1993r. (Dz. U. Nr 86, poz. 399) do 1 stycznia 1999 r. w województwach: łomżyńskim, białostockim i suwalskim - obecnie województwie podlaskim.
Powierzchnia Parku wynosi 59223,00 ha.

W granicach Parku znalazł się dawny rezerwat "Czerwone Bagno" o powierzchni 11.298 ha. Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 66824,00 ha.
Projekt utworzenia parku narodowego w dolinie Biebrzy został opracowany w 1968 roku przez prof. Adama Pałczyńskiego.
Biebrzański Park Narodowy leży w północno-wschodniej części Polski. Obejmuje znaczną część Kotliny Biebrzańskiej, rozpościerającej się na długości ponad 100 km i szerokości 10-15 km w części południowej, 30-40 km w części środkowej i 1-3 km w części północnej. Znaczna część parku to największy i najbardziej naturalny w Polsce oraz w Europie kompleks torfowisk niskich, przejściowych i wysokich. W granicach Parku znalazły się jedynie niewielkie wsie Gugny, Budy, Sośnia, Budne i Olszowa Droga. Zatorfioną dolinę Biebrzy otaczają wysoczyzny morenowe. W jej obrębie wyróżniono 3 części określone jako baseny: północny - obejmujący dolinę na wschód od Sztabina, środkowy - od Sztabina do Osowca i południowy - do ujścia Biebrzy do Narwi. Baseny rozdzielają przewężenia szerokości ok. 1 km. Basen Północny, zwany też Basenem Górnej Biebrzy, obejmuje 40-kilometrowy odcinek doliny szerokości 1,5 - 3,0 km, wypełniony torfem miąższości 3-6 m. Torfowiska zajmują tu ok. 20 000 ha. Basen Środkowy ma kształt zbliżony do trapezu o wymiarach 20x40 km. Większą część powierzchni tego basenu zajmuje taras zalewowy. Jest on pokryty torfem miąższości 1-3 m. Jedynie w strefie przykorytowej Biebrzy niewielkie powierzchnie zajmują iły, muły i piaski. Basen Południowy, zwany też Basenem Dolnej Biebrzy, ma kształt rynny o długości 30 km i szerokości 12-15 km. Również i tu największą powierzchnię zajmuje taras zalewowy. W jego obrębie torfowiska zajmują powierzchnie 21 000 ha, a od strony koryta rzeki występuje strefa mułowa szerokości 1-2 km. Od Osowca do kolonii Nowa Wieś po wschodniej stronie basenu ciągnie się na długość 20 km taras wydmowy, wznoszący się 2-3 m nad poziom torfowisk. Oddziela on strefę dolinową Biebrzy od zatorfionej rynny przylegającej do wysoczyzny ograniczającej Basen Dolnej Biebrzy od wschodu.

Biebrzański Park Narodowy obejmuje dużą część wszystkich trzech basenów. Główną oś hydrograficzną parku stanowi rzeka Biebrza. Jej długość wynosi 164 km, a cała zlewnia obejmuje 7062 km kw. Szerokość koryta Biebrzy wynosi od kilku metrów w Basenie Północnym do kilkudziesięciu w jej dolnym biegu. Płynie wolno zakolami, pozostawiając liczne starorzecza. W granicach parku znajdują się dolne odcinki dopływów Biebrzy. Dopływami prawobrzeżnymi są: Lebiedzianka, Netta i biegnący jej korytem Kanał Augustowski, Kopytówka, Ełk i jego dopływ Jegrznia, Dybła, Klimaszewnica i Wissa. Dopływami lewobrzeżnymi są: Sidra, Kamienna, Brzozówka, Czarna Struga i Kosódka. Dolina Biebrzy jest też w znacznym stopniu zasilana wodami podziemnymi z rozległych warstw wodonośnych z wysoczyzn morenowych otaczających dolinę. Przewężenia doliny oddzielające poszczególne baseny utrudniają odpływ wód. powodując trwałe uwodnienia torfowisk.Biebrzański Park Narodowy jest ważnym obszarem dla turystyki przyrodniczej, wypoczynku sobotnio-niedzielnego, wędkarstwa, a także dla celów dydaktycznych. Jest on jednak słabo zagospodarowany turystycznie. W Południowym i Środkowym Basenie parku wytyczone są piesze szlaki o długości ponad 195 km, a przy nich wybudowano 8 wież widokowych, zagospodarowano 3 pola biwakowe (Grzędy, Barwik, Osowiec), przygotowano 2 trasy wodne: Biebrza z Lipska do jej ujścia do Narwi - 135 km oraz Jegrznia i Ełk z Rajgrodu do jej ujścia do Biebrzy - 64,4 km. W Osowcu organizowany jest Terenowy Ośrodek Edukacyjny z pomostami widokowymi i kładkami wśród torfowisk. Jest też punkt informacji turystycznej i wypożyczalnia sprzętu wodnego.

Turystyka nad Biebrzą ma charakter sezonowy - najwięcej turystów przebywa tu wiosną i w okresie wakacji. Niestety brak odpowiedniej bazy noclegowej. Tylko hotele "Zbyszko", "Knieja", "Raj" i "Gród" w Rajgrodzie są obiektami całorocznymi o niezłym standardzie. Pozostała dostępna baza noclegowa jest oddalona o kilkadziesiąt kilometrów i znajduje się w Łomży, Augustowie, Ełku, Mońkach i Białymstoku. Na obrzeżach parku powstało kilkanaście kwater prywatnych u miejscowych rolników i kilka pensjonatów.

Uzupełnieniem walorów przyrodniczych są obiekty starej architektury drewnianej we wsiach na obrzeżach doliny. Godny zwiedzenia jest Kanał Augustowski ze śluzą w Dębowie, wybudowaną w latach 1826-1827 (zabytek budowli hydrotechnicznej). Dużą atrakcją jest XIX-wieczna twierdza Osowiec, wybudowana dla ochrony zachodnich granic Cesarstwa Rosyjskiego w jedynym dostępnym przejściu prze bagna. Wokół doliny położonych jest szereg miejscowości z charakterystycznym układem urbanistycznym, z najstarszymi zabytkami sakralnymi: kościoły w Wiźnie (1525 r.), Krasnymborze (1598 r.), Dolistowie (1771 r.) i drewniany kościół w Jaminach z końca XVIII w. oraz krzyże, kapliczki przydrożne.

Wigierski Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1989r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27.06.1988r. (Dz. U. Nr 25, poz. 173 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie suwalskim - obecnie województwie podlaskim. Starania objęcia ochroną zespołu jezior Wigierskich sięgają lat 20-tych naszego stulecia.
Powierzchnia 15.113,49 ha, z czego ochroną ścisłą objęto 1343 ha.
Wokół Parku wyznaczono strefę ochronną o powierzchni - 11283,81 ha

Obejmuje faliste i pagórkowate tereny w środkowej części Pojezierza Wschodniosuwalskiego, przechodzące na południu w obszary Równiny Augustowskiej. Charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, ukształtowanym przez lodowiec w czasie ostatniego zlodowacenia. Na północy z licznymi wzgórzami moreny czołowej, ozami i kemami na południu z fragmentem przyległego sandru (naniesionego przez wody wypływające spod czoła topniejącego lodowca).
W jego granicach znalazły się 42 jeziora (Wigry, Pienty, Mulaczysko, Krusznik, tworzące tzw. "Zespół Jezior Wigierskich") i 6 rzek, stanowiące najcenniejsze elementy przyrody Parku. Jeziora i rzeki zajmują łącznie 2932 ha powierzchnia Parku.

Przez środek Parku przepływa rzeka Czarna Hańcza, płynąca szeroką zatorfioną doliną, tworzącą liczne zakola. Rzeka przecina jezioro Wigry i łączy się z Kanałem Augustowskim. Roślinność Parku reprezentuje strefę północno-wschodniej Europy.
Większa część Parku jest zalesiona. Dominują tu bory sosnowe oraz sosnowo - świerkowe. Ponadto występują tu: bory i lasy mieszane leszczynowo - świerkowe, grądy, podmokłe olsy i liczne torfowiska.
Jezioro Wigry - powierzchnia 2186,7 ha, długość 17,5 km, szerokość 3,4 km, maksymalna głębokość 73 m - średnia 15,8 m, długość linii brzegowej 72,2 km. Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza, wpada doń Struga Kamionka. Ma 18 wysp o łącznej powierzchni 70 ha, w tym: Ostrów, Ordów, Kamień, Mysia, Krowa. Liczne półwyspy: (Wysoki Wągiel, Rosochaty Róg, Klasztorny) i zatoki.
W 1979r. jezioro Wigry zostało wpisane do międzynarodowego projektu "Aqua", mającego na celu chronić najcenniejsze pod względem przyrodniczym i naukowym akweny świata. Wigry wyróżniają się wyjątkowo skomplikowanym kształtem misy jeziornej i niezwykłym bogactwem rzeźby dna. Większe pobliskie miejscowość: Stary Folwark, Magdalenowo, Rosochaty Róg, Czerwony Krzyż.

Ważniejsze zabytki:
· pokamedulski zespół klasztorny na Półwyspie Klasztornym nad Wigrami
· liczne kwatery prywatne, m.in.: Stary Folwark, Gawrych Ruda, Bryzgiel, Rosochaty Róg.
W starym Folwarku znajduje się ośrodek PTTK, który m.in. organizuje spływy kajakowe Czarną Hańczą, regaty żeglarskie na jeziorze Wigry, prowadzi pola namiotowe oraz wypożyczalnię kajaków, rowerów wodnych i żaglówek. Ośrodek Edukacji Środowiskowej nad Wigrami umożliwia grupom do 50 osób wycieczki po parku z przewodnikiem, przejażdżki bryczką oraz naukę jazdy konnej.

Drawieński Park Narodowy

Utworzony 1 maja 1990r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 1990r. (Dz. U. Nr 26, poz. 151 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach gorzowskim i pilskim, obecnie na granicy województw zachodnio-pomorskiego i lubuskiego.
Powierzchnia 11018,52 ha, z czego 368 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 35590,00 ha.

Park reprezentuje przyrodę północno-zachodniej Polski i obejmuje fragment Puszczy Drawskiej w widłach rzek Drawy i Płocicznej oraz centralną część Równiny Drawskiej. Ochroną objęto zachowane w stanie naturalnym fragmenty borów sosnowych Puszczy Drawskiej oraz głównie na zachodzie lasy bukowe i grabowe z domieszką dębu. Średni wiek lasów 120 lat, z licznymi okazami pomnikowych (450 letnich dębów) i (330 letnich) buków. Lasy zajmują 78% powierzchni Parku. Ukształtowanie terenu równinne lub lekko pagórkowate. Podłoże przeważnie piaszczyste, tworzące sandrową Równinę Drawską, usypaną podczas ostatniego zlodowacenia przez wody, wypływające spod czoła lądolodu. Dużą wartością przyrodniczą i krajobrazową cechuje się Dolina Drawy z jej dopływami, m.in. Płociczną, a także liczne śródleśne jeziora, mszary i torfowiska. Drawa ze względu na bystrość nurtu zaliczana jest do rzek górskich
Na obszarze Parku wyznaczono 60 km szlaków turystycznych. 40 kilometrowy spływ kajakowy rzeką Drawą jest jedną z największych atrakcji Parku. Szlak ten czynny jest od 1 lipca do końca lutego ze względu na ochronę ptasich lęgów. Dla potrzeb turystów urządzono 5 pól biwakowych (Barnimie, Bogdanka, Sitnica, Pstrąg, Kamienna).
Drawa i zachodnie brzegi jezior Sitno i Ostrowiec udostępnione są do wędkowania.
Ciekawsze zabytki jakie można spotkać na trasach turystycznych to:
· ruiny XIV - wiecznego zamku w Drawie,
· "most Czarnieckiego" w Barnimiu,
· chałupy typu ryglowego (tzw. murem pruskim) w Ostrowcu.
Na terenie Parku, choć wyłączona spod jego zarządu, znajduje się czynna od prawie 100 lat elektrownia wodna "Kamienna". Zachowały się oryginalne turbiny Francisa - jedna z 1893r., druga z 1898r., a także suwnica pochodząca z początków naszego wieku.
Puszcza Drawska - zwarty obszar leśny w środkowym i dolnym biegu Drawy, na pograniczu województw zachodnio pomorskiego i lubuskiego. Urozmaicona szata roślinna. Przeważają bory sosnowe z domieszką brzozy, dębu i topoli osiki. Ukształtowanie równinne i pagórkowate z wzniesieniami dochodzącymi do 220 m n.p.m. Drawa - rzeka w północno-zachodniej Polsce, o długości 186 km i powierzchni dorzecza 3296 km kw. Źródłowy obszar chroniony jest w Drawskim Parku Krajobrazowym, a w środkowym biegu w obrębie Puszczy Drawskiej utworzono Drawieński Park Narodowy. Drawa wypływa z jeziora Krzywego i płynie ku południowi, gdzie uchodzi do Noteci. Główne dopływy to: Korytnica, Płociczna, (lewe), Mierzęcka Struga (prawy dopływ).

Wielkopolski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 1957 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 114 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie poznańskim - obecnie województwie Wielkopolskim.
Powierzchnia Parku wynosi 7619,82 ha, z czego 221 ha (17%) objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 15003,00 ha. Park reprezentuje przyrodę regionu Pojezierza Wielkopolskiego. Położony na Nizinie Wielkopolskiej, 15 km na południe od Poznania. Zajmuje faliste i pagórkowate tereny na Pojezierzu Poznańskim, na lewym brzegu Warty.

Charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, ukształtowanym w okresie 70.000 - 10.000 lat temu - wzgórza morenowe (najwyższe wzniesienie Osowa Góra dochodzi do 132 m n.p.m.), drumliny (małe, eliptyczne pagórki) i ozy (podobne do nasypów kolejowych - powstałe w szczelinach lodowca). Znajduje się tu część najdłuższego w Polsce ozu Bukowo-Mosińskiego o długości 374 km oraz wydmy i rynny (wyżłobione przez lodowiec Gruzdy), Lemy (owalne w zarysie pagórki), liczne głazy narzutowe. Z 12 jeziorami polodowcowymi, m.in.: Budzyńskie, Góreckie (z 2 wyspami), Skrzynka, Kociołek.

Prawie wszystkie jeziora Parku są bogatymi w substancje mineralne jeziorami eutroficznymi. Występują w nich różnorodne zbiorowiska roślin wodnych i bagiennych. Najdalej od brzegu rozwijają się rośliny całkowicie zanurzone, np.: wywłócznik kłosowy, rogatek sztywny, wiele gatunków rdestnic. Bliżej brzegów znajdują się zbiorowiska roślin o liściach pływających, do których zaliczany jest zespół lilii wodnych z grążelem żółtym i grzybieniem białym. Brzegi jezior zajmują szuwary, złożone m.in. z takich gatunków, jak: oczeret jeziorny, pałka wąskolistna i szerokolistna, trzcina pospolita oraz tatarak zwyczajny. Odmienna roślinność występuje nad jeziorem Skrzynka, jedynym w Parku jeziorem dystroficznym (ubogim w składniki mineralne). Skupiają się tutaj zbiorowiska torfowców, które gęstym kożuchem wkraczają na taflę jeziora, powodując jego zarastanie. W parku spotyka się także łąki, z których do najpiękniejszych należą barwne łąki trzęślicowe.

Ten przebogaty zespół form krajobrazu aluwialnego, zebranych na stosunkowo niewielkim obszarze, prof. Adam Wodziczko (pierwszy rzecznik utworzenia na tym terenie parku narodowego), nazwał prawdziwym "muzeum form polodowcowych".Przyroda Parku jest zagrożona ze względu na bliskość Poznania i jego przemysłu. Niekorzystny wpływ wywołała też gradacja brudnicy mniszki w latach 1982-84. Ponieważ drzewostany sosnowe rosną głównie na siedliskach lessowych, istnieje konieczność intensywnej przebudowy lasów Parku (co dość mocno jest obecnie realizowane na bazie odnowień naturalnych). Przewiduje się, że do końca wieku sosna przestanie być gatunkiem dominującym. Stopniowo też usuwa się gatunki obce, wprowadzone w XIX i XX w., jak: dąb czerwony, sosna Banksa, sosna wejmutka,
W Parku znajduje się Muzeum Przyrodnicze przy ul. Wczasowej 1 w Puszczykowie oraz placówka naukowa.
Na obszarze Parku 34 drzewa oraz 1 głaz narzutowy ("Głaz Leśników") objęto ochroną jako pomniki przyrody.
W Parku wyznaczono 5 szlaków turystycznych o łącznej długości 81 km.
Wielkopolska - kraina historyczna w zachodniej i środkowej Polsce, położona głównie w dorzeczu Warty oraz częściowo środkowej Odry i dolnej Wisły.
Pod względem fizycznogeograficznym Wielkopolska obejmuje trzy regiony: na północ Pojezierze Wielkopolskie , na południe Pojezierze Leszczyńskie i Nizinę Wielkopolską oraz południową część Pojezierza Pomorskiego, środkową część Pradoliny Toruńsko - Eberswaldzkiej, wschodnią część Pojezierza Lubuskiego, pradoliny Warciańsko - Odrzańskiej i Obniżenia Milicko - Głogowskiego.
W IX -X w. obszar ten stanowił terytorium państwa Polan z ośrodkiem w Gnieźnie. Na przełomie XII i XIII w. znany pod nazwą "Moior Polonia" tj. "Wielka Polska".

Kampinoski Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959r. (Dz. U. Nr 17, poz. 91 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach warszawskim i piotrkowskim - obecnie województwie mazowieckim.
Powierzchnia 38544,33 ha, z czego 4303 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 37756,49 ha.
W godle Parku znajduje się łoś.

Park reprezentuje przyrodę regionu Nizin Środkowopolskich. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej na Nizinie Mazowieckiej.
Stanowi go Puszcza Kampinoska w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy. Taras kampinoski zbudowany z piasków i żwirów rzecznych, na których procesy eoliczne wytworzyły charakterystyczne, doskonale wykształcone i piękne krajobrazowo wydmy. Osiągają one 30 m wysokości i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające niekiedy mini łańcuchy górskie. 12,5 tysięcy lat temu wydmy zostały utrwalone roślinnością i stanowią na obszarze prawie 20 tysięcy ha - obiekt przyrodniczy w skali europejskiej. Pasy bagienne zajmują tereny dawnych nurtów Prawisły. W wywianych z piasku miejscach wytworzyły się pokłady torfu. Kontrast krajobrazów wydm i bagien jest najbardziej charakterystycznym elementem pejzażu Kampinoskiego Parku Narodowego.
Kampinoski Park Narodowy ma bogate tradycje historyczne, związane z walkami o niepodległość. Miały tu miejsce walki powstańcze 1794 i 1863r, walki armii "Poznań" we wrześniu 1939r., a także walki w1944r. Znajdują się tu: mogiły powstańców z 1863r, cmentarz partyzantów, cmentarz w Palmirach osób rozstrzelanych w latach 1939 -1944.
Z Parkiem związanych jest wiele zabytków kultury. W rejestrze zabytków architektury znajduje się 38 obiektów:
· średniowieczne grodzisko w Starym Zamczysku (X-XI w.)
· XII - wieczny kościół w Czerwińsku
· gotycko-renesansowy kościół w Brochowie o charakterze obronnym z XVI w.
· barokowy kościół w Starych Babicach
· klasycystyczny zespół kościelno-dworski z końca XVIII w. w Lipkowie
· drewniany kościół z końca XVIII w. w Kampinosie
· pałac w Zaborowie z początku XX w.
· dwór w Tułowicach
· dom w Żelazowej Woli, gdzie urodził się Fryderyk Chopin
· dwór w Niepokalanowie
Park posiada niewielkie, ale ciekawe muzeum przyrodnicze w Ośrodku Dydaktycznym im. Jadwigi i Romana Kobendzów w Granicy k. Kampinosu.
Na obszarze Parku wytyczono 350 km szlaków turystycznych. Urządzono 15 parkingów, 6 pól wypoczynkowych i wiele terenów biwakowych.
Puszcza Kampinoska - kompleks leśny w województwie mazowieckim na północny-zachód od Warszawy. Powierzchnia 22000 ha. Ubogie siedliska na wydmach porastają bory suche i świeże (przewaga sosny z domieszką brzozy i dębu). Podmokłe i wilgotne obniżenia zajmują olsy z dominującą olszą czarną oraz bory bagienne. Wyspowo występują także siedliska grądów z lasami dębowo - grabowymi. Puszcza Kampinoska to pozostałość dużego kompleksu leśnego, pierwotnie połączonego z Puszczami Bolimowską, Jaktorowską i Kurpiowską. W XVI w. była ostoją tura, niedźwiedzia i żubra.

Białowieski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1947r. (Dz. U Nr 74, poz. 469 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie białostockim - obecnie województwie podlaskim.
Historia utworzenia parku narodowego rozpoczyna się 29 grudnia 1921r., tj. od utworzenia leśnictwa "Rezerwat", przekształconego 17 sierpnia 1932r. w Park Narodowy w Białowieży i restytuowanie go 21 listopada 1947r. pod obecną nazwą. Jest to najstarszy Park Narodowy w Polsce i jeden z pierwszych w Europie.
Powierzchnia Parku wynosi 10501,95 ha, z czego pod ochroną ścisłą jest 4747 ha.
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 3224,26 ha.
Obejmuje część Puszczy Białowieskiej, stanowiącej największy w Europie prabór niżowy, zachowany w stanie naturalnym. Cała Puszcza zajmuje powierzchnię 125 tys. ha, z czego w Polsce znajduje się 58 tys. ha.

Teren Parku to płaski obszar, pozbawiony wyraźnych wzniesień, o niewielkim zróżnicowaniu rzeźby. Brak jest punktów widokowych. W Parku dominują utwory pochodzenia polodowcowego, przede wszystkim różne postacie piasków, gliny i iłów. Uzupełniają je torfy torfowisk niskich i przejściowych zlokalizowanych nad rzekami oraz torfowiska wysokie. Największą powierzchnię Parku zajmują lasy dębowo - lipowo - grabowe typu grądu. Wzdłuż rzek i okresowych cieków wodnych znajdują się przystrumykowe łęgi olszowo - jesionowe. W bezodpływowych nieckach terenowych ze stagnującą wodą, ukształtowały się bagienne lasy olszowe. Uboższe gleby zajmują różne postacie borów mieszanych z udziałem świerka. Niewielkie obszary dawnych torfowisk wysokich zajmują bory bagienne.W Parku utworzono zamknięty ośrodek hodowli żubra oraz zagrody pokazowe z żubrem, żubroniem, jeleniem, dzikiem, konikiem polskim oraz wilkiem.
Z uwagi na unikatowe walory przyrodnicze Białowieski Park Narodowy został przez UNESCO uznany w 1977r. za światowy rezerwat biosfery. Umieszczony został także na liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości. W grudniu 1992r. UNESCO rozszerzyło granice obiektu Światowego Dziedzictwa Ludzkości na przyległej do Parku, objętej ochroną ścisłą, część Białoruskiego Parku Narodowego "Białowieżskaja Puszcza"
Park posiada bardzo ciekawe Muzeum Przyrodnicze im. J. Miklaszewskiego oraz kompleks zabytkowy zwany Parkiem Pałacowym (z parkiem utrzymanym w stylu angielskim). Na terenie Parku Pałacowego oprócz 130 gatunków drzew i krzewów rośnie jedna z najpiękniejszych grup starych dębów, licząca 17 drzew w wieku 600 do 800 lat. W sumie na terenie ochrony ścisłej Parku stwierdzono blisko 1600 drzew odpowiadających kryteriom pomników przyrody.
W tzw. "Domu Marszałkowskim" mieści się siedziba dyrekcji Parku.

W Białowieskim Parku Narodowym stwierdzono 183 kurhany, najczęściej z okresu wczesnego średniowiecza.
Główny obiekt Parku, tzw. "ścisły rezerwat przyrody" zwiedzać można pieszo, w grupach nie przekraczających 25 osób, wyłącznie z uprawnionym przewodnikiem. Możliwe jest uzyskanie zezwolenia na przejazd pojazdem konnym (bryczka, sanie) albo rowerem. Dla ogółu turystów udostępnia się trasę długości ok. 8 km. Dłuższe trasy są dostępne dla grup specjalistycznych, każdorazowo na podstawie odrębnego zezwolenia dyrektora parku.
Zakwaterowanie dla turystów zapewniają: hotel "Iwa", Dom Wycieczkowy PTTK, Szkolne schronisko Młodzieżowe, Dom Myśliwski, pole namiotowe, pokoje gościnne restauracji "Żubrówka" oraz kwatery prywatne w sąsiadującej z Parkiem Białowieży.
Puszcza Białowieska - kompleks leśny o powierzchni 1250 km kw., z czego w polskich granicach znajduje się 580 km kw. Pozostała część leży na terenie Białorusi. Kompleks ten jest usytuowany na pograniczu Europy Środkowej i Europy Wschodniej. Fizjografia terenu wpłynęła na szczególny charakter Puszczy, wyróżniający się pokrewieństwem szaty roślinnej i świata zwierzęcego z przyrodą Europy Północno-Wschodniej i Europy Środkowej.
Pod względem geologicznym Puszcza leży w obszarze zlodowacenia środkowopolskiego, zdenudowanej Równinie Bielskiej, graniczącej od wschodu z krańcami Polesia. Teren jest niemal równy, z rzadka tylko sfałdowany wałami morenowymi nieznacznej wysokości. Przeciętne wzniesienie nad poziom morza wynosi 170 m , najwyższe 202 m.

Środkiem Puszczy płynie rzeka Narewka, zbierając wody ze wschodniej, środkowej i północnej jej części. Inna puszczańska rzeczka - Leśna, jest zasilana wodami z północno-zachodniej części Puszczy. Mimo pozornej jednolitości warunków siedliskowych, wynikającej z równinnego charakteru obszaru puszczy, świat roślinny, w tym przede wszystkim skład gatunkowy drzewostanów reprezentuje się jako pełna różnorodnych form i odmian mozaika leśna. Występują tu: grąd wysoki, grąd niski, bór sosnowy, bór iglasty, bór mieszany, bór bagienny i ols. W każdym z tych typów rosną charakterystyczne, odmienne rośliny runa leśnego. Osobliwościami są też dobrze zachowane, potężne okazy świerków, lip, grabów, klonów i dębów.

Narwiański Park Narodowy

Utworzony 14 lipca 1996r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1996r. (Dz. U. Nr 77, poz. 368) do 1 stycznia 1999 r. w województwach białostockim i łomżyńskim - obecnie województwie podlaskim.
Powierzchnia - 7350,00 ha.
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 15408,00 ha.

Głównym celem utworzenia Narwiańskiego Parku Narodowego jest ochrona ekosystemów podmokłych i wodnych.
Park obejmuje obszar bagiennej Doliny Górnej Narwi od Suraża do Rzędzian. Dolinę wypełniają torfy o miąższości ok. 1 m, zalegające na płytkich mułach lub iłach oraz bezpośrednio na piaskach. Walory przyrodnicze Parku to przede wszystkim unikatowy system doliny rzeki Narwi z bogatymi zespołami roślinnymi i faunistycznymi. Objęty ochroną odcinek dolny Narwi bywa nazywany "Polską Amazonką". Dolina Narwi składa się z szeregu rozszerzonych basenów, przypominających przełomy rzeczne. Powierzchnia basenów wynosi od 13 do 30 m kw., odcinki zwężone są krótkie, od 1 do 1,5 m szerokie.
Rzeźba terenu Parku ukształtowała się podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Lodowiec zanikał powierzchniowo, nadbudowując wysoczyzny moreną, w obniżeniach pozostawiając bryły martwego lodu. Wytopienie się największych brył dało początek dzisiejszej Dolinie Narwi. O wytopiskowej genezie doliny świadczy także obecność na jej zboczach form pochodzenia glacjalnego: kemów, nisz i dolinek wytopiskowych. Największymi walorami doliny Narwi na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego: duży stopień naturalności, osobliwość układów hydrologiczno-siedliskowych, bogactwo flory i fauny. Niemal całą dolinę wypełnił ekosystem bagienny z całą siecią rozgałęzionych koryt rzecznych, z mozaikowym układem rozlewisk, siedlisk bagiennych i lądowych.
Walory kulturowe:
· zabytki budownictwa: reduta obronna "Koziołek", drewniane zagrody i chaty kryte strzechą, wiatraki, krzyże przydrożne, kapliczki
· prywatne muzeum archeologiczne Władysława Litwińczaka w Suraży
· spływy łódkami - "pychówkami"
· w parku znajduje się zabytkowy dwór w Kurowie - siedziba dyrekcji Parku
Najbliższe większe miasta - Choroszcz, Łapy, Tykocin. W Tykocinie warto zwiedzić barokową synagogę z 1642r. oraz barokowy kościół z lat 1742-1745. W Chroszczy znajduje się ciekawy kościół barokowy oraz cerkiew prawosławna z 1877r. W dawnym parku francuskim można obejrzeć odbudowany barokowy pałac, w którym znajduje się muzeum wnętrz.

Park Narodowy Gór Stołowych

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 września 1993 r. (Dz. U. Nr 88, poz. 407) do 1 stycznia 1999 r. w województwie wałbrzyskim - obecnie województwie dolnośląskim.
Powierzchnia Parku wynosi - 6340,37 ha.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 10515 ha.

Park reprezentuje region Gór Stołowych w Kotlinie Kłodzkiej i obejmuje południowo - wschodnią część Gór Stołowych. Zasadniczymi drzewostanami są lasy świerkowe. W części bezleśnej dominują wyniesienia skalne Gór Stołowych.
Góry Stołowe stanowią jedyny w Polsce przykład gór płytowych, zbudowanych z górnokredowych piaskowców ciosowych, poprzegradzanych ławicami margli z wkładkami wapieni i piaskowców wapnistych lub glaukonitowych. W obrębie piaskowca ciosowego powstał system korytarzy tworzący labirynty skalne, szczególnie znane i atrakcyjne w obrębie Błędnych Skał.
Budowa geologiczna oraz zachodzące procesy geomorfologiczne i erozyjne doprowadziły do powstania bardzo interesujących i pięknych krajobrazowo ostańców ( Błędne Skały - 850 m n.p.m., Skalniak - 915 m n.p.m., Narożnik - 895 m n. p. m., Szczytniak - 589 m n.p.m., Szczeliniec - 919 m n.p.m., Mnich - 522 m n.p.m., Skalne Grzyby, Rudkowe Skały).

Bazę turystyczną dla Gór Stołowych stanowią uzdrowiska: Kudowa Zdrój i Polanica, osada Karłów położona wewnątrz Parku oraz miejscowość Radków. Z obiektów kultury na uwagę zasługuje bazylika w Wambierzycach.
Góry Stołowe - część Sudetów środkowych, ciągnąca się na północny zachód od Kotliny Kamiennogórskiej do Kotliny Kłodzkiej na południowym wschodzie. Pasmo o długości 42 km i szerokości od 7 do 12 km. Większa, środkowa część pasma znajduje się w Czechach. Koniec północno - zachodni i najwyższa część południowo - wschodnia w Polsce ( 48 km kw.) . W południowo - wschodniej części utworzono Stołowogórski Park Narodowy. Góry Stołowe zbudowane są z poziomo leżących ławic kredowych piaskowców i margli. Mają charakter gór płytowych. Występują tu dwa poziomy spłaszczonych stoliw górskich, ponad którymi wznoszą się oryginalne formy skalne, tworzące m. in. labirynty skalne: Wielki Szczeliniec (919 m n.p.m. - kulminacja pasma) , Błędne Skały (850 m n.p.m.).

Karkonoski Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959r. (Dz. U. Nr 17, poz. 90 z późń. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie jeleniogórskim - obecnie województwie dolnośląskim.
Powierzchnia 5578,56 ha, z czego 1710 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 11.265,00 ha.
Zespoły leśne zajmują powierzchnię 3766 ha. Reszta to tereny powyżej górnej granicy lasu.

Park obejmuje najwyższe, graniczne partie Karkonoszy, od Mumlawskiego Wierchu na zachodzie do przełęczy Okraj na wschodzie oraz dwie enklawy: okolice wodospadu Szklarki i górę Chojnik. Po stronie czeskiehttp://www.bpnl/l/http://www.bpn.com.pl/l/obszarem chronionym. Obszary Karkonoskiego Parku Narodowego są najwyższą partią Sudetów z głównymi szczytami Śnieżką (1602 m n.p.m.), Wielkim Szyszakiem (1508 m n.p.m.) i Szczernicą (1361 m n.p.m.).
Na jego obszarze występują charakterystyczne formy rzeźby: skałki ostańcowe, (Słonecznik, Końskie Łby, Pielgrzymy, Paciorki, Trzy Świnki), skalne (Śnieżne Kotły, Kotły z Małym i Wielkim Stawem), gołoborza oraz płaskie zrównania z torfowiskami. Znaczne spadki terenu i uskoki skalne sprzyjają powstawaniu wodospadów. Do największych należą Wodospady Łomniczki (300-metrowy ciąg kaskad potoku Łomniczka), Wodospoad Szklarski (13 m wysokości) i największy w polskich Karkonoszach - Wodospad Kamieńczyka (27 m wysokości).W 1992r. Park wraz z częścią czeską uznany został przez UNESCO za "Światowy Rezerwat Biosfery Karkonoszy" - łączna powierzchnia 60.000 ha.
Na uwagę turystów zasługuje góra Chojnik z zamkiem na szczycie, mieszczącym schronisko PTTK, kaplica Świętego Wawrzyńca na Śnieżce, Samotnia - schronisko nad Małym Stawem. Na terenie Parku znajduje się 12 schronisk i obiektów noclegowych. Przez cały rok czynne są wyciągi krzesełkowe na Kopę i Szrenicę oraz czynne w okresie zimowym wyciągi narciarskie. Na obszarze Parku wytyczono także 200 km szlaków turystycznych.
U podnóża góry Chojnik w Sobieszowie znajduje się niewielkie muzeum Karkonoskiego Parku Narodowego i dyrekcja.
Karkonosze - najwyższa grupa górska położona na granicy z Czechami. Powierzchnia 617 kwadratowych, z czego 177 kwadratowych w Polsce. Tworzy je zbudowany z granitów, zwarty wał górski o długości 36 km. Ponad zrównaną powierzchnią grzbietu (1350 -1450 m n.p.m.) wznoszą się twardzielcowe wzniesienia, będące kulminacją pasma: Śnieżka (1602 m n.p.m.) oraz Wielki Szyszak (1509 m n.p.m.).
Karkonosze po stronie czeskiej są większe i mają bardziej rozbudowany system grzbietów.
Stoki masywu rozcięte są kotłami lodowcowymi, w ich dnach występują jeziora. Miejscami na stokach przebijają się skałki o fantastycznych kształtach.
Występuje tu klimat górski z wyraźnie zaznaczającą się piętrowością środowiska - las dochodzi do wysokości 1250 m n.p.m. - kosodrzewina do 1500 m n.p.m. Powyżej występuje piętro alpejskie. Ważniejsze miejscowości:
· w Polsce: Szklarska Poręba, Karpacz
· w Czechach: Harrachor.

Gorczański Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1981r rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1980r. (Dz. U. Nr 18, poz. 66 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie nowosądeckim - obecnie województwie małopolskim.
Powierzchnia Parku wynosi 7.019,07 ha, z czego 2789 ha objęto ochroną ścisłą. Lesistość Parku wynosi 95%.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 16646,61 ha.
W godle Parku znajduje się salamandra.

Park obejmuje centralną część pasma Gorców: masywy Turbacza, Gorca, Kudłonia, dolinę Kamienicy.
W krajobrazie Gorców, zbudowanych z utworów fliszu karpackiego, dominują łagodne formy rzeźby, typowe dla Beskidów Zachodnich. Wzniesienia oraz grzbiety górskie są w szczytowych partiach zaokrąglone lub spłaszczone. Stoki łagodnie opadają ku dolinom, gdzie rzeźba przybiera odmiennego charakteru. Częste są stromizny, osuwiska, skaliste koryta potoków i progi skalne. Znajduje się tu kilka grot skalnych i jaskiń, utworzonych głównie na skutek przesunięć skał. Największa z nich to Zbójecka Jama przy polanie Jaworzyna Kamienicka.
Zabytkowym obiektem, jedynym w swoim rodzaju na terenie Parku jest kapliczka zwana "Bulandową", wzniesiona w 1904 roku na polanie Jaworzyca Kamienicka.
Gorce - grupa górska w Beskidach Zachodnich w południowej Polsce. Rozciągają się na długości 50 km i obejmują powierzchnię 500 kwadratowych. W centrum znajdują się najwyższe szczyty: Turbacz - 1311 m n.p.m., od Turbacza odchodzi ramię wschodnie ze szczytami Gorc - 1229 m n.p.m. i Jawożna - 1288 m n.p.m. Na zachód od Turbacza odgałęziają się trzy mniejsze ramiona z kulminacjami na Bukowinie (1138 m n.p.m.), Gorcu (1111 m n.p.m. i Obidowcu (1198 m n.p.m.).
W Gorcach wyznaczono 20 oznakowanych szlaków pieszych o łącznej długości 70 km. Część zboczy wykorzystywanych jest przez narciarzy.

Babiogórski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 października 1954r. (Dz. U. Nr 4, poz. 25 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach bielskim i nowosądeckim - obecnie województwie małopolskim. Powierzchnia - 3391,55 ha. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 8437,00 ha. W godle Parku znajduje się roślina - Okrzyn Jeleni (endemit). Działania na rzecz ochrony Babiej Góry sięgają połowy XIX w., kiedy to góra była masowo odwiedzana początkowo przez badaczy naukowych, a potem turystów. U schyłku ubiegłego wieku propagandę walorów przyrodniczych, krajobrazowych i turystycznych rozpoczął prof. Hugo Zapałowicz. Pierwszym orędownikiem ochrony przyrody w paśmie babiogórskim był krajoznawca Kazimierz Sosnowski. Głównym jednak inicjatorem utworzenia parku narodowego był geograf, turysta i miłośnik przyrody - kierownik schroniska polskiego na Markowych Szczawinach - Władysław Miodowicz. W marcu 1933r. uchwałą Polskiej Akademii Umiejętności, przy wsparciu grona wybitnych uczonych, jak: Walery Goetel, Stanisław Sokołowski i Władysław Szafer, powołano Park Narodowy na Babiej Górze o powierzchni 1061 ha, jednak bez żadnych sankcji ochronnych. Zatem dalej lasy Babiej Góry traktowano jako obiekt eksploatacyjny. Dochody z wyrębów długo jeszcze były głównym źródłem utrzymania Akademii Umiejętności, gdzie znaczna część członków PAU nie rozumiała doniosłej wagi ochrony przyrody. Dopiero projekt Państwowej Rady Ochrony Przyrody przedłożony przez Ministerstwo Leśnictwa Radzie Ministrów w 1949r. uzyskał ostatecznie w 1954r. aprobatę rządu. Park Narodowy obejmuje północną i częściowo południową część masywu Babiej Góry (najwyższego pasma w obrębie Beskidu Wysokiego w Karpatach Zachodnich), od przełęczy Jałowieckiej (1017 m n.p.m.) do Przełęczy Krowianki (976 m n.p.m.), na długości ok. 10 km. Stoki Babiej Góry opadają skośnie spiętrzonymi warstwami piaskowca - stromo ku północy i łagodnie ku południowi. Najwyższy szczyt Babiej Góry - Diablak (1725 m n.p.m.) pokryty jest rumowiskiem głazów. Grzbietem Babiej Góry przebiega główny europejski dział wodny pomiędzy zlewniami Bałtyku i Morza Czarnego. Wody północnych stoków spływają Skawicą, Skawą i Wisłą do Bałtyku, zaś po orawskiej stronie Orawą, Wagiem i Dunajem do Morza Czarnego. W 1978r. Park został włączony przez UNESCO do międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery z uwagi na wyjątkowe walory przyrodnicze. W trakcie wycieczek zachęcamy do zwiedzenia:
· skansenu im. Józefa Żaka w Zawoi na Markowych Rówienkach,
· parku etnograficzny w Zubrzycy Górnej,
· drewnianego kościoła w Zawoi z XIX/XX w,
· murowanej kapliczki w stylu regionalnym w Zawoi - Policznem.

W siedzibie dyrekcji parku w Zawoi Barańcowej znajduje się Muzeum Przyrodnicze. Przed siedzibą dyrekcji parku założono Ogród Roślin Babiogórskich.
Długość szlaków turystycznych na terenie parku wynosi 36 km, z czego 32 km to trasy piesze, a 4 km trasy narciarskie. Schronisko PTTK na Markowych.

Tatrzański Park Narodowy

Utworzony z dniem 1 stycznia 1955r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 października 1954r. (Dz. U. z 1955r. Nr 4, poz. 23 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie nowosądeckim - obecnie województwie małopolskim.
Powierzchnia Parku wynosi 21164 ha, z czego 11514 ha objęto ochroną ścisłą.

Tatrzański Park Narodowy położony jest na południowym krańcu Polski w Karpatach Zachodnich i obejmuje najwyższą część Tatr Polskich. Charakteryzuje się krajobrazem wysokogórskim. Rzeźba Tatr jest rezultatem długotrwałej działalności różnych czynników w wielu epokach historii ziemi, począwszy od okresu węglowego (karbonu) przez perm, trias, jurę, kredę, trzeciorzęd, aż po epokę lodową, która nadała ostateczne oblicze tej części naszego kraju. W epoce lodowej Tatry były aż trzykrotnie zlodowacone, przy czym formy wytworzone i pozostawione przez poszczególne zlodowacenia są widoczne w różnym natężeniu w poszczególnych częściach Tatr w postaci licznych form polodowcowych; kotły lodowcowe zajęte często przez jeziora, żłoby lodowcowe, doliny zawieszone, rygle skalne, wały moren czołowych i bocznych, wygłady lodowcowe.

Z taką budową geologiczną związane jest bogactwo występujących tu skał. Za najstarsze uważa się skały przeobrażone. Są to różne typy łupków krystalicznych i gnejsów - spotykane obecnie na grani głównej Tatr Zachodnich. Ze skał magmowych (granitów) zbudowane są najwyższe szczyty tatrzańskie, północną część Tatr Zachodnich tworzy mozaika skał osadowych (wapieni, dolomitów, piaskowców i łupków). Ta skomplikowana budowa geologiczna znalazła swoje odbicie w rzeźbie terenu.
Rozwinięte zjawiska krasowe - jaskinie (dotychczas poznano ich 650), np. Wielka Śnieżna ( o długości korytarzy 11000m i głębokości 776m), Mylna, Mroźna Magurska (w dolinie Jaworzynki na stoku Jaworzyńskich Turni znana z odnalezionych kości niedźwiedzi jaskiniowych, nie jest udostępniona turystycznie), lejki i żłobki krasowe Osobliwością hydrograficzną Tatr Zachodnich są ponory, w których niespodziewanie giną wody potoków, suche odcinki dolin i bardzo wydajne wywierzyska z których woda wypływa ponownie na powierzchnię. Starania o objęcie Tatr ochroną rozpoczęły się pod koniec XIX wieku. Już w 1865r. podjęto działania zmierzające do ochrony kozicy i świstaka. Dzięki staraniom E. Janoty i M. Nawrotnego w 1869r. Sejm Krajowy we Lwowie uchwalił ustawę zakazującą polowań na te zwierzęta. W 1873r. powstało Towarzystwo Tatrzańskie, podkreślające w swoim statucie potrzebę ochrony przyrody tatrzańskiej. W 1939r.powstał Park Przyrody obejmujący niewielką część Tatr - Jaworzynę. W lipcu 1947r. powołano w polskiej części Tatr jednostkę administracyjną lasów państwowych o nazwie Park Narodowy Tatrzański.
W 1948r. w górnej części Doliny Kościeliskiej utworzono pierwszy rezerwat ścisły - "Pyszna". Dopiero jednak od 1 stycznia 1955 r. Park stał się formalnie uchwalonym jako Tatrzański Park Narodowy o powierzchni 11500 ha.

Park posiada bogate i dobrze urządzone Muzeum Przyrodnicze oraz pracownię naukową. Tatrzański Park Narodowy graniczy z parkiem narodowym Słowacji (TANAP) wspólnie z którym stanowi Międzynarodowy Rezerwat Biosfery utworzony w 1992r. przez UNESCO.
Na obszarze Parku wytyczono prawie 250 km szlaków turystycznych o różnym stopniu trudności, przy czym dostępne są one jedynie dla turystów pieszych. Wyjątkowo na niektórych odcinkach dozwolona jest jazda na rowerach górskich. Ponadto w dolinach Chochołowskiej i Kościeliskiej oraz na drodze do Morskiego Oka kursują pojazdy konne. Dla turystów udostępniono 6 jaskiń (jedna w Dolinie na Dziurze i 5 w Dolinie Kościeliskiej (Mylna, Obłazkowa, Raptawicka, Smocza Jama oraz Mroźna (jedyna z oświetleniem elektrycznym).

Na obszarze Parku znajduje się 8 schronisk turystycznych, jednak podstawową bazą wypadową w Tatry jest Zakopane oraz wioski położone w podtatrzańskich gminach Kościelisko, Poronin i Bukowina Tatrzańska.
Na terenie parku znajduje się oddana do użytku w 1936r., czynna przez cały rok, kolejka linowa z Kuźnic na Kasprowy Wierch, 2 wyciągi krzesełkowe w Dolinie Goryczkowej i Kotle Gąsienicowym. W rejonie Kasprowego Wierchu oraz z tych okolic w kierunku Kuźnic wyznaczono tereny zjazdowe i nartostrady dla narciarzy. Na obrzeżu Parku - w rejonie Krokwi, znajduje się zespół skoczni, tras biegowych i tor lodowy a na Nosalu slalomowy wraz z kolejką i wyciągiem orczykowym.
Trasy narciarskie znajdują się także w rejonie Cyrhli. Określony obszar parku udostępniony jest dla taterników zdobywających skalne ściany i jaskinie.
Zabytki kultury materialnej są na terenie parku coraz mniej widoczne, ślady po dawnej działalności górniczej i hutniczej spotykane w Kuźnicach, Dolinie Kościeliskiej i Dolinie Chochołowskiej. Rangę zabytków mają szałasy pasterskie oraz niektóre schroniska i obiekty sakralne.
Tatry - najwyższy masyw górski w Centralnych Karpatach Zachodnich ciągnących się na przestrzeni 1300 km. Składają się na nie charakterystyczne jednostki tektoniczne: granitowy trzon, krystaliczny oraz sfałdowane i przemieszczone w formie płaszczowin skały osadowe serii wierchowych i reglowych. Tatry ciągną się równoleżnikowo na przestrzeni 56 km. Położone na pograniczu Polski i Słowacji, pomiędzy nisko położonymi kotlinami: Podhala na północy oraz Spiską i Liptowską na Południu. Zajmują powierzchnię 785 km2, z czego w granicach Polski znajduje się 175 km2 Najwyższy szczyt - Gerlach 2655 m n.p.m., w Polsce Rysy - 2499 m n.p.m. Tradycyjnie dzieli się je na 3 części : Tatry Wysokie, Tatry Zachodnie i Tatry Bielskie (w części na Słowacji).
Ostatecznie zostały sfałdowane i wypiętrzone na przełomie ery mezozoicznej i kenozoicznej w okresie ruchów alpejskich.
Klimat cechuje się dużą zmiennością stanów pogody: gwałtowne spadki ciśnienia, inwersje temperatur, duża wilgotność powietrza i powstawanie lokalnego wiatru fenowego, zwanego halnym. Konsekwencją jest wykształcenie się w Tatrach 5 pięter roślinności.
Klimat, gleby, roślinność i świat zwierzęcy wykazują zróżnicowanie piętrowe:
· piętro leśne dzielące się na podłożu osadowym na regiel dolny i górny
· regiel dolny do 1250 m pierwotnie porośnięty przez lasy mieszane jodłowo-bukowe, zostało w większości przekształcone przez gospodarkę człowieka. Dzisiaj dominują tu lasy świerkowe
· regiel górny do 1550 m z panującym borem świerkowym, z egzemplarzami limby w strefie górnej granicy lasu
· piętro kosodrzewiny do ok. 1850 m n.p.m. z zaroślami kosodrzewiny tworzącymi wraz z wysokością coraz mniejsze płaty
· piętro alpejskie - do ok. 2200 m n.p.m.
· piętro subniwalne (turnia) - powyżej 2200 m n.p.m. - wokół ścian skalnych występują tylko płaty muraw z nielicznymi gatunkami roślin kwiatowych.
W Tatrach opisano 1000 gatunków roślin naczyniowych - jest to więc, dzięki dużej różnorodności siedlisk, najbogatszy w gatunki region Polski.
Równie bogato w Tatrach reprezentowana jest także fauna.
Do 1880r. w Tatrach eksploatowano na skalę przemysłową miedź, srebro, złoto i żelazo. Od wieków Tatry są terenem intensywnej turystyki. W Tatrach Wysokich znakowane szlaki prowadzą jedynie na kilkanaście szczytów: Rysy, Krywań, Sławkowski Szczyt, Małą Wysoką, Kasprowy Wierch, Jagnięcy Szczyt, Świnicę, Kozi Wierch. Wejście na inne szczyty możliwe jest jedynie z uprawnionym przewodnikiem tatrzańskim.
Od 1949r. część Słowacka Tatr a od 1955r. część Polska objęte są parkiem narodowym. Nazwa Tatr jako "Tritri" pojawiła się po raz pierwszy w dokumentach z 1086r. w przywileju cesarza Henryka IV dla biskupstwa pruskiego.
Nazwa gór w polskich źródłach jako Tatry wzmiankowana jest od 1255r. i pochodzi najprawdopodobniej od słowa "tatry" oznaczającego skały.

Pieniński Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1955 r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 października 1954 r. (Dz. U. Nr 4 z 1955 r., poz. 24 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie nowosądeckim - obecnie województwie małopolskim.
Jako jednostka Lasów Państwowych pod nazwą: "Park Narodowy w Pieninach" powstał już w 1932 r. Powierzchnia po stronie polskiej wynosi 2246,16 ha, z czego 777 ha objęto ochroną ścisłą. 2110 ha od 1967 r. jest parkiem narodowym po stronie słowackiej.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 2682,00 ha.

Park reprezentuje mezoregion Pienin. Obejmuje środkową część pasma Pienin (Pieniny Czorsztyńskie, Masyw Trzech Koron i Pieninki), z najwyższym szczytem Trzy Korony - 982 m n.p.m. oraz liczne enklawy, w tym rezerwaty "Zamek Czorsztyn" i "Zielone Skałki".
Pieniny tworzą twarde wapienie osadzone w bardzo miękkich utworach zbudowanych z łupków, margli i piaskowców. Ma to wpływ na znaczne zróżnicowanie form krajobrazu - liczne skałki oraz głębokie jary i wąwozy (Sobczański, Gorczański).
Malowniczo rysuje się przełom Dunajca, nad którym wznoszą się skałki dochodzące do 300 m wysokości.
Spływy tratwami flisackimi Dunajcem zaliczane są do największych atrakcji turystycznych. Niemal cały Park znajduje się w strefie dolnoreglowych lasów jodłowo-bukowych Na zboczach północnych panuje buczyna karpacka z jodłą i bukiem, odznaczająca się szczególnie kwietnym runem wiosennym z żywcem gruczołowatym i żywokostem sercowatym. W wilgotnych, zasłanych wapiennym rumoszem miejscach, spotkać można płaty lasu jaworowego z języcznikiem zwyczajnym i miesięcznicą trwałą. Strome zbocza południowe zajęte są przez specyficzne dla Pienin ciepłolubne buczyny i jedliny. Występują tu m.in. wiechlina styryjska oraz turzyca biała (w Polsce nie występuje w zasadzie poza Pieninami). Na uwagę zasługują także reliktowe laski sosnowe, będące najbardziej kserotermicznym ekosystemem leśnym w Parku. Niskie, przedziwnie powykręcane stare sosny porastające szczyty skał to symbol pienińskiej przyrody.
Spotyka się tu obok naturalnych ekosystemów leśnych ekosystemy naskalne i piargowe, a także związane z działalnością człowieka ekosystemy łąkowe i pastwiska. Ekosystemy łąkowe należą do najbogatszych w Polsce. Na 1 metrze kwadratowym można doliczyć się 30 - 40 gatunków roślin kwiatowych, a na 100 m kwadratowych - 70.

Do najbardziej interesujących zaliczyć można tu ekosystem umiarkowanie suchej łąki pienińskiej, z przelotem pospolitym i koniczyną pagórkową. Występowanie tego ekosystemu ograniczone jest niemal wyłącznie do Pienin. Łąka taka charakteryzuje się dużym udziałem roślin ciepłolubnych, z wieloma storczykami (bzowy, samiczy, męski, storczyca kulista, gółka długoostrogowa). W miarę przesuwania się ku szczytom, zmienia się skład florystyczny łąk. Na koszonych nieregularnie polanach pod Trzema Koronami, rozwijają się łąki ziołoroślowe z okrzynem szerokolistnym, złocieniem podbaldachowym i ciemiężycą zieloną.
W sąsiedztwie wysięków wodnych rozwijają się młaki. Ponieważ wody w Pieninach są zasobne w węglan wapnia i inne sole mineralne, wykształca się tu wyłącznie młaka eutroficzna kozłkowo - turzycowa. Jej charakterystycznymi składnikami są: kozłek całolistny, turzyce oraz wełnianka szerokolistna.
Ciekawą grupę ekosystemów Parku stanowią murawy naskalne. Na skalnych półkach centralnej części Parku spotykamy murawę górską, będącą endemicznym zespołem Pienin. Rośliną panującą jest tu sesleria skalna - gatunek rzadko rosnący w polskich Karpatach. Jedną z najbardziej znamiennych cech naskalnej murawy górskiej jest współwystępowanie różnych pod względem ekologicznym grup: roślin górskich i ciepłolubnych. Skalne ściany i półki zachodniej części Parku obrała sobie za siedlisko ciepłolubna murawa naskalna, z gatunkiem panującym - kostrzewą bladą. Na szczególną uwagę w tej części Parku zasługuje pszonak pieniński - endemit ograniczony w swym występowaniu wyłącznie do czorsztyńskiej warowni.
Bazę turystyczną Parku stanowią uzdrowiska w Szczawnicy i Krościenku z licznymi pensjonatami i kwaterami prywatnymi.
W Parku wyznaczono 25 km szlaków pieszych poprowadzonych przez najpiękniejsze zakątki Pienin. Park można zwiedzać 8,5 km szlakiem wodnym w Przełomie Dunajca.

Magurski Park Narodowy

Magurski Park Narodowy, utworzony w 1995 r., jest jednym z 23 parków narodowych na terenie Polski. Park leży na granicy województw małopolskiego i podkarpackiego w samym sercu Beskidu Niskiego. Swoim zasięgiem obejmuje górne dorzecze Wisłoki oraz pasmo Magury Wątkowskiej.

Utworzony w roku 1995 rozporządzeniem Rady Ministrów miał obszar 199,62 km². W wyniku problemów z właścicielami gruntów został zmniejszony do obecnych 194,39 km².

MPN chroni przede wszystkim unikalny w skali Karpat obszar przejściowy między Karpatami Zachodnimi i Karpatami Wschodnimi. Na jego terenie wyróżnić można dwa piętra roślinne: pogórza i regla dolnego. Piętro pogórza, zajmujące około 43% powierzchni parku i sięgające 530 m n.p.m., to głównie drzewostany sztuczne z przewagą sosny. Znajdują się tu też liczne łąki i pastwiska, a także torfowiska. Piętro regla dolnego, zajmujące około 57% powierzchni parku i sięgające od 530 m n.p.m. wzwyż (najwyższy szczyt w parku to Wątkowa 846 m n.p.m.), to głównie naturalne lasy bukowe (udział lasów sztucznych jest tu zdecydowanie mniejszy) z domieszką jedlin i rzadko występujących w Karpatach jaworzyn. W parku występuje prawie 800 gatunków roślin i prawie 200 gatunków zwierząt (nie licząc owadów).
Ssaki reprezentowane są w parku m.in. przez niedźwiedzia, łosia, wilka, rysia, żbika i bobra.
Z ptaków koniecznie zauważyć trzeba występowanie myszołowa, którego zagęszczenie w MPN jest jednym z najwyższych w Polsce. Inne gatunki to m.in. orlik krzykliwy i krogulec.