1. Definicja kultury, typy definicji kultury, sposoby jej badania (z 2 pierwszych wykładów będzie jedno pytanie).

Termin „kultura” należy wiązać z łac. colere – uprawianie ziemi. Cyceron (106-43r. p.Ch.) utworzył pojęcia colere animi, czyli przekształcać swój umysł, pracować nad kulturą, uprawiać umysł.

Umberto Ecco definiuje kulturę, jako system znaków służących międzyosobowej komunikacji.

Ralph Linton mówi, że kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i rezultatów zachowań, których elementy składowe są wspólne członkom danego społeczeństwa i przekazywane w jego obrębie. Jest to definicja psychologiczna.

Stanisław Czarnowski mówi, że kulturą jest całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności, ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie.

Typy definicji kultury.
Kroeber i Kluckhohn w 1952r. doprowadzili do powstania książki ze wszystkimi definicjami kultury. Było ich 168. Pogrupowali je na 6 typów (A. Kłoskowska w „Socjologii kultury” zrobiła notatkę z tych definicji):
1. Typ opisowo-wyliczający (nominalistyczny) - kulturę rozumie się jako zbiór określonych przedmiotów, a jej definiowanie sprowadza się do wymienienia, wyliczenia jej części składowych. Są to np: tradycje, wynalazki, obyczaje, wierzenia. Z perspektywy prowadzenia badań, ten typ jest raczej nieprzydatny. W ten sposób, tak traktowali kulturę archeologowie i etnografowie. Dla nich było to wygodne, bo takie wytwory kulturowe jak: język, wierzenia, obrzędy, zwyczaje, teksty literackie, muzyka, budowle, przedmioty codziennego użytku, były wyznacznikami kultury danej zbiorowości.
2. Historyczny - w tym typie jest ogromny nacisk kładziony na tradycję, na przeszłość, jako mechanizm przekazywania dorobku kulturowego.
3. Normatywny - akcentują podporządkowanie się zachowań ludzkich normom, wzorom, wartościom, modelom. Podporządkowanie się tym elementom warunkuje trwanie danej zbiorowości.
4. Psychologiczny - skupiają się na psychologicznych mechanizmach kształtowania kultury, a więc mechanizmach uczenia się, formowania nawyków kulturowych, przyswajania norm i wartości obowiązujących w danej grupie, oraz na kształtowaniu się osobowości.
5. Strukturalistyczny (systemowy) - interesujemy się strukturą konkretnej kultury, a więc wewnętrznym powiązaniem jej elementów i istotą ich integracji.
* Semiotyczne definiowanie
W każdym systemie kultury wymienia się cztery kategorie elementów:
- materialno-techniczne,
- społeczne,
- ideologiczne,
-psychiczne, czyli dotyczące uczuć i postaw.
Są one tak powiązane ze sobą, że tworzą specyficzną, harmonijną całość. Bardzo istotne, znaczące, są związki między tymi elementami. Te definicje badają strukturę konkretnych kultur, a nie kultury w ogóle.
* Rozumienie kultury
Kultura jest systemem powiązań elementów, ale najistotniejszy jest fakt, że owe powiązania nadają elementom określone znaczenie. Tworzone są tak zwane kody znaczeniowe, czyli elementy i zespoły elementów, są zrozumiałe tylko dla tych, którzy im nadają znaczenie i się nimi posługują.
6. Definicje genetyczne - w nich akcentuje się dociekanie pochodzenia kultury.

Sposoby badania kultury.
2 odmienne ujęcia kultury:
* W pierwszej grupie znaczeń kultura jest właściwością, własnością ludzkich zbiorowości i obejmuje te cechy, które wyróżniają zbiorowości ludzkie od innych organizmów – wzory zachowań, symbole, tradycje.
* Drugi sposób zwraca uwagę na treść. Kultura jest systemem wzorów o określonym kształcie i treści i to ten system staje się obiektem analizy.

2. Rozumienia kultury (dystrybutywne itd.)

(Badawcze) sposoby podchodzenia do kultury:
1. Pierwszy sposób akcentuje związek kultury z podłożem ludzkim, czyli w jaki sposób dane zjawisko kulturowe funkcjonuje wśród członków grupy.Przeciwstawieniem tego zjawiska jest badanie treści tego zjawiska kulturowego (elementów, wartości, zwyczajów, rekwizytów).
2. Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury
Atrybutywne ujęcie wskazuje na to, że kultura jest przejawem wolnego i rozumnego działania człowieka w odróżnieniu od natury, którą kierują instynkty. W myśl tego rozumienia wszystko, co czyni człowiek, jest kulturą, np. Majdanek. Każdy człowiek ma taką cechę, skłonność. Jest to ogólne podejście do kultury. Ta kultura jest stałą cechą człowieka jako jednostki lub jako ludzkości. Jest to aspekt uniwersalny, np. grupy mafijne. Kultura jako przymiot człowieka.
Ujęcie dystrybutywne jest przeciwstawne do atrybutywnego. Nie mówimy o kulturze w ogóle, tylko o kulturze jako przejawie działalności danej grupy. Mówimy w sposób konkretny o: zbiorowościach, narodowościach, kulturze społeczeństwa informacyjnego. To ujęcie pozwala wyodrębniać te kultury. Można w ten sposób badać kulturę amerykańską, francuską, polską. Mają one specyficzne cechy. Kultura w liczbie mnogiej – kultury współistnieją, trzeba wskazać, która tworzy kulturę, np. kultura szlachecka, kultura nauczycieli.
3. Rozumienie kultury w sensie wartościującym i opisowym.
To wartościowanie zawiera ocenę danych kultur, zbiorowości ludzkich, określenie na podstawie różnych kryteriów, która jest lepsza, a która gorsza. Często jest to charakterystyczne dla nas samych podczas zetknięcia się z innymi kulturami.
Podejście opisowe – neutralne rozumienie kultury. Określą ją jako zespół wielu zróżnicowanych zjawisk, których elementy i powiązania są przedmiotem opisu, ale nie wartościowania.

3. Istotne cechy zjawisk kulturowych (5 punktów).

1. Wymiar czasowy.
Zjawiska są przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest to rozciągnięcie w czasie, mogą być modyfikowane na przestrzeni tego przekazywania.

2. Wymiar przestrzenny.
Jest osadzona w przestrzeni. Część pewnych zachowań kulturowych ludzi wynika z tego osadzenia w przestrzeni. Dotyczy to na przykład miejsca zamieszkania, pewnych zwyczajów, opowieści i legend związanych z tym miejscem. Elementy kulturowe rozprzestrzeniają się, nawet między kulturami.

3. Wymiar systemowy.
Kultura jest systemem złożonym z elementów, które tworzą pewną całość. Każda kultura ma swoją wewnętrzną logikę, zintegrowaną całość.

4. Prawidłowości.
Kultura trwa i zmienia się według pewnych zasad i regularności. Można ją opisywać, ale można też szukać zasady działania.

5. Kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka.
Jest pośrednikiem między człowiekiem, a środowiskiem, w którym człowiek żyje. Jako cecha ludzi, kultura bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny.

Przykładem jest kultura sieci i jej język. Człowiek adaptował się, dostosował się do tej szybkiej, dynamicznej kultury. Tak więc język kultury musiał się zmienić.

Podobnie jest z językiem uniwersalnym. Kiedyś była to łacina, teraz jest to język angielski.

4. Święto (cechy, rodzaje, funkcje)

Cechy:
* Święto zawsze koncentruje się wokół jakiejś wartości.
* Święta odbywają się cyklicznie.
* Ze świętem musi być złączona jakaś wspólnota.
* Święto, to naturalna potrzeba człowieka. Święto, to wybawienie od obowiązków.
* Jak święto, to zabawa, radość, maskarada, tańce, przebieranki, swawole.
* Muszą być dwa elementy, które powodują, że angażujemy się w dane święto:
- element wiedzy - im mniej wiemy na temat świąt, tym mniejsza jest satysfakcja z danego święta,
- zaangażowanie emocjonalne - jeśli jest jego brak, trudno się integrować ze wspólnotą.

Święto ma cechy, które znacząco wpływają na jego przebieg:
*odbywa się w określonym czasie,
* święto wymaga specyficznej przestrzeni,
* świętu towarzyszą rytuały,
* uroczysty strój,
* osoba, która jest animatorem danego święta - najczęściej był to najstarszy człowiek w rodzinie.

Podziały świąt:
* Najpopularniejszy podział, to sacrum i profanum. Święta religijne i święta laickie - np. dzień kobiet, ma wymiar międzynarodowy.
* Święta regionalne, lokalne i narodowe.
* Mogą być święta zupełnie prywatne, o których wiemy tylko my, święta rodzinne, święta okazjonalne - tworzone przez różne grupy.
* Trudno wskazać skończony katalog świąt. Powstał ostatnio również termin, zwany świętem globalnym.

Funkcje święta:

- poznawcza,
- integracyjna,
- upamiętniająca,
- komunikacyjna,
- ludyczna.

Ważne punkty Świąt Wielkiej Nocy:

środa popielcowa, czterdziesto dniowy post z wyłączeniem niedziel, niedziela palmowa - uroczysty wjazd Chrystusa do Jerozolimy, Wielki Czwartek - zaczynamy triduum paschalne, ustanowienie eucharystii i kapłaństwa, Wielki Piątek - droga krzyżowa, Wielka Sobota - święcimy pokarmy, niedziela Wielkanocna - święto zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, Lany Poniedziałek - święto pełne obyczajów, niekoniecznie związane z samą Wielką Nocą.

Zwyczaje i obyczaje.
Zwyczaje, to nasze nawyki.
Obyczaje mają zawsze sankcję moralną, czy kulturową. Obyczaj jest normatywny.
W niektórych wypadkach, zwyczaj może przekształcić się w obyczaj. Śmigus dyngus jest zwyczajem.
I zwyczaje i obyczaje, to ustalone formy zachowania.

5. Główne kierunki badań nad kulturą

1. ewolucjonizm

Edward Burnett Tylor (1832-1917), Lewis Henry Morgan (1818-1881)

2. dyfuzjonizm – reakcja na ewolucjonizm

Wilhelm Schmidt (1868-1954), Franz Boas (1858-1942)

3. funkcjonalizm

Bronisław Malinowski (1884-1942)

funkcjonalizm strukturalny

Alfred Radcliffe-Brown (1881-1955)

4. strukturalizm

Claude Levi-Strauss 1908 -

5. kultura i osobowość

Ralph Linton (1893-1953), Edward Sapir (1884-1936)

6. neoewolucjonizm i ekologia kulturowa

Leslie Alvin White (1900-1975), Julian H. Steward (1902-1972)

7. Antropologia kognitywna i symboliczna

Ward Hunt Goodenough (1919-

Clifford James Geertz (1926-2006)

1. Ewolucjonizm – Edward Tylor (1832-1917)- poglądy ogólne

Antropologia ma być ,,naturalną historią rodzaju ludzkiego”, nauką o rozwoju kultury;

Wierzył w rozwój cywilizacyjny, regres w kulturze jest zawsze przypadkowy, dominuje postęp

Wskazywał na ciągłość kultury w czasie i uporządkowanie faktów kulturowych od stanu dzikości do cywilizacji wyższej

Dzikość i barbarzyństwo nie jest wynikiem upadku kulturowego, ale nierównomiernego tempa rozwoju

O rozwoju kultury decyduje wynalazczość człowieka, która jest naturalna dla człowieka

Zakładał tożsamość natury ludzkiej, psychiczną jedność rodzaju ludzkiego i wprowadził tezę, że wszędzie człowiek rozwija podobne idee elementarne: czynniki zewnętrze, środowiskowe, kontakty kulturowe powodują, że te idee elementarne przejawiają się jako idee ludowe i różnicują poszczególne kultury

Kultura rozwija się na mocy naturalnych procesów nakazujących człowiekowi poszukiwanie coraz to lepszych sposobów zaspokajania potrzeb (tzw. prawo rozwoju kulturowego)

Nauka o kulturze

Kultura jest wyuczona, a nie dziedziczona, jest atrybutem człowieka jako członka społeczeństwa

Pojmowanie kultury w kategoriach procesów świadomych i racjonalnych

Istnienie kultury polega na ciągłym i powolnym jej rozwoju, chociaż czasami przerywany jest ten rozwój regresem, elementy i całość kulturowa coraz bardziej się komplikują (czyli są coraz bardziej ,,wypracowane, wyrozumowane, złożone”, doskonalej uporządkowane i jest ich coraz więcej, i cały system kulturowy jest coraz bardziej bogaty – stąd uporządkowanie od najmniej do najbardziej rozwiniętych

Rekonstrukcja schematu rozwoju kultury stała się celem pracy antropologa – ale świat kultury jest zbyt bogaty , niejednorodny by go sprowadzić do jednolitej sekwencji następujących po sobie faz

Schemat rozwoju kultury:

1. Stan dzikość – początki człowieka na Ziemi – do rozwoju rolnictwa

2. Stan barbarzyństwa – rolnictwo, osiadły tryb życia – do rozwoju społeczności terytorialnych

3. Stan cywilizacji –od wynalezienia pisma

Koncepcja przeżytku kulturowego –czyni rekonstrukcję przeszłości kultury możliwą, w każdej kulturze występują elementy pochodzące z etapów wcześniejszych i przetrwały w mniej lub bardziej zmodyfikowanej formie, są to przeżytki kulturowe – czyli czynności, zwyczaje, pojęcia wprowadzane przez przyzwyczajenie do nowego stanu kultury, są dowodami i przykładami wcześniejszych etapów kultury, np. zabobony, wierzenia, praktyki magiczne. Dzięki nim, uważał E. Tylor, można rekonstruować przeszłość kultury i wyjaśniać pozornie niezrozumiałe zjawiska.

Badania nad religią

Dogodnym punktem wyjścia do studiów nad rozwojem myślenia i funkcji intelektualno-poznawczych działalności ludzkiej

Magia – kontrola natury przez moc zaklęcia

Religia –oddanie się człowieka bóstwu przez modlitwę

W czym tkwi istota religii? w najprostszej formie spotykana jest wśród ludów najpierwotniejszych w postaci np. animizmu czyli wiary w duchy, według Tylora wszystkie religie świata mają ten sam animistyczny rodowód; animizm wraz z rozwojem kultury przekształca się w bardziej złożone formy (fetyszyzm, bałwochwalstwo, totemizm, wiara w życie pozagrobowe, religie politeistyczne, dualistyczne, monoteistyczne)

Ewolucjonizm - Lewis Henry Morgan (1818-1881)

Zasady ewolucjonizmu

Teza o jedności natury ludzkiej człowieka – cechy psychiczne są zawsze i wszędzie niezależne od rasy, epoki, historii czy środowiska, ta tożsamość umysłu ludzkiego gwarantuje, że kultury w swych podstawowych formach są zawsze te same

Pogląd o uniwersalizmie rozwoju kulturowego, wytwory kultury są rezultatem wynalazczości człowieka a zapożyczenia kulturowe odgrywają wtórną rolę w podstawowym procesie ewolucji, rozwojowi (może mieć różną szybkość) podlega każda kultura i każdy wytwór, regresja jest przypadkiem

Uznawano genetyczną ciągłość rozwoju, rozwój jest warunkowany stanem wcześniejszym

Pogląd o ukierunkowaniu zmiany kulturowej – proces rozwoju jest jednokierunkowy a kierunek ma charakter progresywny, stanowi zasadę postępu gdyż rozwój jest kumulatywny, gromadzi wciąż nowe doświadczenia ludzi

Dyferencjacyjny charakter zmiany kulturowej, proces rozwoju od form prostszych do złożonych, wzbogacają się poszczególne elementy, ale i komplikuje cały układ wzajemnych powiązań

Przekonanie o gradualizmie – czyli stadialności rozwoju, ogólny przebieg ewolucji kultury wyznaczają następujące po sobie stadia lub etapy lub stopnie rozwoju, stadia tworzą ciąg od najniższych do najwyższych

Akceptacja poglądu o unilinearyzmie rozwoju w długich przekrojach czasowych, poszczególne kultury cechuje paralelizm rozwojowy gdyż stadia rozwojowe mają zasięg uniwersalny

Metoda porównawcza podstawową procedurą badawczą – zbieranie przykładów z całego świata

Ostatecznym celem badań ewolucji było poszukiwanie genezy zjawisk kulturowych

Analiza przeżytków dała rekonstrukcję ewolucji kultury, ich kluczowa rola

Morgan również rozwinął teorię rozwoju kultury podzieloną na trzy stadia – okres dzikości, barbarzyństwa, cywilizacji, prowadził tez studia nad rozwojem rodziny. Jego koncepcje stały się inspiracją dla twórców marksizmu: szczególnie Marksa. 3

2. Dyfuzjonizm (szkoła kulturowa-historyczna, szkoła kręgów kulturowych), przedst.. Wilhelm Schmidt (1868-1954) – konkurencyjna wobec ewolucjonizmu wizja rozwoju ludzkości. Zasady dyfuzjonistów to zarzuty wobec ewolucjonistów:

Uproszczone i zbyt optymistyczne schematy jednokierunkowego rozwoju kultury bazujące na tezie o naturalnej wynalazczości człowieka

Rzeczywistość zdaniem dyfuzjonistów nie potwierdza rozwoju od form niższych do wyższych

Zasada progresywności jest subiektywna, a fakty wskazują, że często młodsze formy kultury są regresem, zd. dyf. kultura rozwija się w różnych kierunkach, które się ze sobą krzyżują i oddziaływają, a o procesie rozwoju decyduje dyfuzja czyli zapożyczenia oraz związane z nią rozprzestrzenianie się elementów kulturowych, myślenie ewolucjonistyczne nie jest odrzucone, ale neguje się tezę o istnieniu uniwersalnych praw rozwoju kulturowego, warunkujących paralelizm rozwojowy, naturalną wynalazczość człowieka dyfuzjoniści przypisują rolę drugorzędną

Odrzucenie przez d. metod ewolucjonistów, a tym samym rezultatów ich badań, d. chcieli odtworzyć historię kultury, ale przez zrekonstruowanie następstwa kontaktów i migracji różnych społeczeństw i kultur – które to kontakty warunkowały przebieg procesów dyfuzji, służyć temu miała analiza przestrzennego rozmieszczenia różnych elementów kulturowych.

W antropologii punktem wyjścia badań Schmidta były założenia:

1. Człowiek rzadko wynajduje nowe elementy kultury.

2. Człowiek na ogół naśladuje czyli zapożycza elementy kultury

3. Człowieka cechuje tożsamość umysłu

4. Elementy kultury na ogół cechują dużą stabilnością.

Schmidt badał też religię, według niego najstarszą formą jest monoteizm – wśród ludów pierwotnych mamy do czynienia z wiarą w jedna istotę najwyższą, otacza ją kult, jest traktowana jako twórca świata i prawodawca moralny.

3. Funkcjonalizm – Bronisław Malinowski (1884-1942)

Dyfuzjonizm budził jego sprzeciw ponieważ nie uwzględniał kontekstu kulturowego i społecznego.

Metody badawcze

Indukcja jest sposobem tworzenia teorii naukowych, a weryfikacja teorii polega na konfrontacji ze szczegółowymi obserwacjami, odrzucał zasadę czystego doświadczenia i czystego opisu, postulował gromadzenie czystych faktów i oddzielanie faktów od interpretacji. Najważniejsze według niego były badania terenowe. Postulaty dobrych badań:

1. Stosować różne procedury i techniki badawcze (obserwacja, wywiad, tablice genealogiczne, dokumentacje statystyczne)

2. Poznawać osobiście teren, zamieszkując w społeczności badanej

3. Utrzymać dystans – ale jednocześnie wtopić się w środowisko badane

4. Znać język – to pozwala odtworzyć ogólne ramy kultury, zaobserwować instytucje, strukturę, codzienne życie, uwzględnić opinie, reakcje uczuciowe, formuły magiczne, opowieści mityczne.

Kultura

Obejmuje odziedziczone ludzkie wytwory materialne a także dobra, procesy techniczne, idee, nawyki, wartości;

Jest całością, bez kontekstu kulturowego nie da się jej opisać, jest całością zintegrowaną, systemem

Przedmiotem nauki o kulturze są zależności między jej elementami, przydatne do ich badania jest pojęcie funkcji. Funkcja to zaspokajanie potrzeb ludzkich. Kultura jest więc dla niego aparatem instrumentalnym służącym zaspokajaniu potrzeb ludzkich, a funkcja – zaspokojenie potrzeby przez działanie.

Kultura dominuje ale jest wtórna wobec biologii, wyróżnia się trzy rodzaje potrzeb (mają charakter uniwersalny – spotykamy je wszedzie):

1. Podstawowe – biologiczne.

2. Pochodne – człowiek jako istota społeczna

3. Integratywne - kulturowe.

Przykłady

1. Metabolizm → reakcją kulturową było zaopatrzenie

2. Człowiek jako istota społeczna → powstał dział gospodarki, organizacja społeczno-prawna

3. Człowiek jako istota kulturowa → kulturowa egzystencja człowieka: wiedza, religia, magia, etyka, umiejętność posługiwania się symbolami.

Potrzeby mają charakter uniwersalny.

Instytucja – narzędzie heurystyczne – konstrukcja organizująca postrzeganie, opis i interpretację rzeczywistości. Można ją rozumieć dwojako: jako grupę ludzi podejmujących i realizujących wspólne działania lub jako zorganizowany system działań ludzkich. Instytucja ma strukturę:

1. Zasada naczelna- karta instytucji –zespół wartości i wierzeń, określone cele instytucji

2. Personel – ludzie, role, przywileje, obowiązki.

3. Normy – wymagane umiejętności, reguły, zwyczaje.

4. Substrat materialny – narzędzia

5. Działanie

6. Funkcje – zaznaczone w karcie a faktycznie realizowane

Funkcjonalizm strukturalny – Alfred Radcliffe-Brown – termin kultura zastępuje terminem struktura społeczna – czyli sieć stosunków społecznych + osoby, jednostki posiadające swój status i role społeczne.

Podstawowe założenia wspólne Malinowskiemu i Radcliffowi.

1. O swoistości systemu społecznego

2. O samoregulującym się charakterze systemu społecznego

3. O istnieniu wymagań funkcjonalnych

4. O funkcjonalności podsystemów społecznych

5. O egzogennym (zewnętrznym)) charakterze zmiany społecznej.

Podstawowe różnice między nimi:

1. system społeczny

R.B.- = struktura społeczna + normy, zwyczaje, sankcje.

Malinowski = układ instytucji

2. stan równowagi –

R.B. – konsekwencja internalizacji norm

Malinowski – efektywne działanie instytucji

3. istnienie społeczeństwa

R.B. – zasada konsensusu

Malinowski zaspokajanie potrzeb jednostki i realizacja instrumentalnych imperatywów kultury

4. ogólna klasyfikacja podsystemów

R.B. –nie pozwala na jej zbudowanie rodzaj ich funkcji

Malinowski – istnieją instytucje zaspokajające potrzeby biologiczne, duchowe imperatywy kulturowe

5. zmiana kulturowa

R.B. –możliwe jest tylko samoodtwarzanie się systemu lub jego rozkład pod wpływem zewnętrznych oddziaływań

Malinowski - ,,impakt kulturowy” polega na większej efektywności zaspokajania potrzeb

4. Strukturalizm Claude Levi-Strauss

Strukturalizm zakłada, że rzeczywistość jest uporządkowana i zorganizowana, inaczej ustrukturyzowana i tylko przez badanie struktur można odkryć sens i funkcje elementów rzeczywistości

Struktury są samowystarczalne, czyli zrozumiałe bez brania pod uwagę elementów zewnętrznych

Struktury mają potrójny charakter- całości, przekształceń i samosterowania

Metoda strukturalistyczna według L. Straussa polega na autentycznym:

1. Zdefiniowaniu badanych zjawisk jako stosunku między 2 lub większą ilością kategorii rzeczywistych lub możliwych

2. Zbudowaniu tablicy możliwych permutacji między tymi kategoriami

3. Poddaniu tej tablicy analizie, która na tym poziomie może dotrzeć do koniecznych związków

Kultura i formy działania umysłu ludzkiego

Ujmował ją jako całość znaczącą, a życie społeczne jako powtarzające się akty komunikacji, wzorcowe znaczenie językoznawstwa – kultura pełni te funkcje co język

Symbolizacja życia społecznego, przekazywanie i odbieranie znaczeń w każdym akcie zachowania i każdej formie kultury jest zewnętrznym empirycznie dostrzeganym przejawem działania ludzkiego umysłu, dzięki badaniom tych zewnętrznych przejawów i analizie transformacji struktur możemy odkryć formy działania - co jest ostatecznym celem człowieka

Kultura jest całością znaczącą, ale nie składa się wyłącznie z symboli, to także świat wartości i działań ludzkich, które nie dają się całkowicie sprowadzić do wymiany znaczeń

Umysł ludzki –atrybut mózgu człowieka – człowieka nie jest sam we wszechświecie, by poradzić sobie z tym kontinuum , dzieli świat na odrębne części, kategoryzuje, , buduje z tych kategorii struktury symboliczne – i to jest uniwersalna własność umysłu ludzkiego – znajduje ona wyraz w urządzaniu świata społecznego, kulturowego, a więc antropologia jest nauka o kulturze

Badając innych poznajemy siebie

Badania nad mitem

Analiza mitów prowadzi do odkrycia logiki i struktury myślenia ludzkiego

Wszystkie mity mówią to samo: ukazują i przezwyciężają paradoksy i sprzeczności normalnie nie uświadamiane: życia, śmierci,, form zawierania małżeństw

Obecność mitu jest stałym atrybutem myślenia ludzkiego

5. Kultura i osobowość Ralph Linton (inni przedstawiciele, np. Ruth Benedict, Margared Mead, Abram Kardiner)

Antropologia i psychologia, socjologia

Centralne zagadnienie to relacja między kulturą i jednostka ludzką, określenie człowieka jako reprezentanta, uczestnika i twórcy kultury

Kultura jest fikcją jeśli rozpatruje się ją w oderwaniu od jednostki, jest realizowana w życiu tworzących takie same lub inne ugrupowania społeczne, a wyjaśnić kulturę oznacza wyjaśnić jej realizacje w indywidualnych biografiach uczestników życia społecznego

Badanie kulturowych aspektów osobowości, kulturowej genezy osobowości, procesów dojrzewania i funkcjonowania jednostek w tej kulturze

Kultura – jest konfiguracją wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa. Wyróżnia się w kulturze wzory jawne i ukryte: jawne: - dające się bezpośrednio obserwować zachowania ich materialne rezultaty; wzory ukryte: - wiedza, postawy, wartości właściwe uczestników danej kultury. Ukryte są tylko z jawnych, są jednak ich źródłem, bezpośrednio w procesie socjalizacji przekazujemy wzory jawne, ukryte w sposób pośredni.

Jądro kultury – wspólnie podzielane całkowicie przez wszystkich członków społeczeństwa, jest konfiguracją wzorów kulturowych, zwłaszcza ukrytych, wspólne wszystkim jednostkom, dzięki niemu możliwe jest zrozumienie, interpretacja społeczna, trwanie w społeczności.

Osobowość

Założenie o tożsamości i plastyczności natury ludzkiej i tezie, ze doświadczenia człowieka układają się w zorganizowany układ cech nazywany osobowością , osobowość kształtuje się tylko w procesach integracji jednostki z otoczeniem, nie jest uwarunkowana biologicznie, człowiek nie mam osobowości w chwili narodzin tylko możliwość rozwoju jednego lub kilku elementów, które zostaną zintegrowane w końcową figurację.

Osobowość składa się z zorganizowanego, względnie trwałego rdzenia nawyków oraz sfery reakcji behawioralnych podlegających procesowi redukowania do nawyków. U podstaw jawnego zachowania i reakcji zewnętrznych leżą reakcje ukryte, które Linton nazywa systemem wartości – to są postawy.

Osobowość podstawowa (nawiązanie do Kardinera) – jej istnienie kształtowane jest przez praktyki socjalizacyjne, jest warunkiem porozumienia się społeczeństwa jako zintegrowanej grupy. Żadna osobowość nie zna jednak kultury w całości, nie ma społeczeństw doskonale homogenicznych, występują złożoności w strukturze społecznej, a wpływ społeczeństwa na jednostkę wiąże się z jej adaptacją do zajmowania pozycji w strukturze społecznej. Możemy więc wyróżnić typ osobowości podstawowej danego społeczeństwa jako całości. Są to elementy osobowości wspólne wszystkim członkom społeczeństwa i tworzą zintegrowaną konfigurację, leżą u podstaw osobowości statusu.

Edward Sapir

Kultura według niego to „systematyczna lista wszystkich społecznie dziedziczonych wzorów zachowań”, właściwym polem konstytuującym kulturę jest interakcja poszczególnych jednostek oraz świat znaczeń, która każda z tych jednostek konstruuje sobie nieświadomie na podstawie swego udziału w tej interakcji

Strategiczne znaczenia badań językoznawczych dla uchwycenia mechanizmów zjawisk kulturowych ze względu na nieświadomy charakter działających w nim sił , układ wzorów kulturowych konstytuujących dana kulturę jest zawsze w pewnym sensie odzwierciedlony w jej języku, a język jest symbolicznym przewodnikiem po kulturze, środkiem ekspresji w kulturze

Badania nad językiem mogą stanowić wzór dla innych dyscyplin humanistycznych.

Jednostka –każda jednostka wchodząc w interakcję z innymi tworzy kulturę manifestując różne wzory zachowania , kultura pozostaje jednak wszelako zawsze własnością jednostek i zawsze te badania powinny być prowadzone w zespoleniu z badaniami nad osobowością, kultur jest wyrażana w konkretnych realizacjach osobowości. W badaniu między związków między kult. a osob. ważne jest to, że normy i wzory kulturowe faktycznie rządzące postępowaniem ludzi nie zawsze są dostępne potocznej obserwacji, są raczej intuicyjnie wyczuwalne niż świadomie postrzegane, stąd z faktu istnienia nieświadomych wzorów zachowań mamy trudność interpretacji zachowań z innych kontekstów kulturowych.

Język – wyłącznie ludzka i nieinstynktowna metoda komunikacji idei, uczuć, pragnień za pomocą systemu spontanicznie wytwarzanych symboli. Symbole te są słuchowe i wytwarzane przez organy mowy., j. jest doskonałym narzędziem ekspresji i komunikacji we wszystkich społecznościach ludzkich, jest przede wszystkim systemem symboli fonetycznych.

J. charakteryzują też właściwości psychologiczne, zawartość treściowa kultury daje się wyrazić w języku;

We wszelkim zachowaniu językowym występują 2 układy splecione: układ odniesienia – o czym się mówi i układ ekspresji – jak się mówi

Hipoteza Sapira i Whorfa – o względności językowej – różnice językowe warunkują odmienne sposoby percepcji świata przez człowieka i z kolei odmienne sposoby postrzegania przyrody, siebie i społeczeństwa warunkują różne sposoby ludzkiej działalności;

1. Język w którym jednostka jest socjalizowana kształtuje sposób widzenia świata

2. Różnice między językami wywołują różne postrzeganie świata przez ludzi myślących w tych językach.

Dla Sapira język jest kluczem umożliwiającym zrozumienie całego ludzkiego świata , który różni się od przyrosty tym że jest to świat znaczeń, co ostatecznie decyduje o istocie człowieczeństwa.

6. neoewolucjonizm Leslie Alvin White (1900-1975) przyczynił się do rozwoju studiów ekologicznych w kulturze, skrajny determinizm kulturowy: niezależnie od tego jak wiele w ludzkim zachowaniu może wypływać z głębokich warstw osobowości wszystko jest produktem czy refleksem kultury , wszelkie indywidualne idee, wartości wywodzą się także ze środowiska kulturalnego”.

Proces kulturowy ciąg wzajemnych oddziaływań między elementami kultury, który prowadzi w określonym ogólnym kierunku i którego to kierunku nie zmienią działania nawet tych jednostek, które zajmują czołowe miejsca w strukturze społecznej.

Swoistość kultury wiązał z ludzką zdolnością tworzenia i posługiwania się symbolami , dzięki nim rzeczy są wyposażone w znaczenia, cała kultura zależy od symbolu. Jego wykorzystanie było tym, co przywiodło kulturę do istnienia, a użycie symbolu tym, co ją utrwala. Symbol według niego to rzecz , której posługujący się nią człowiek nadaje wartość i znaczenie, znak to rzecz lub zdarzenie, które wskazuje na inną rzecz lub zdarzenie.

Kultura jest systemem, który White definiuje jako organizację rzeczy i zdarzeń tak powiązanych, że relacje części do części są zdeterminowane przez relację części do całości.

System kultury ma właściwą sobie strukturę: cztery rodzaje składników, które nazywa komponentami:

1. ideologiczny – np. wierzenia

2. socjologiczny – zwyczaje, instytucje, wzory zachowań

3. psychologiczny – sentymenty, uczucia, postawy

4. technologiczny – narzędzia i technologie.

Kultura dzieje się – a to polega na progresywnym rozwoju – czyli dlatego neoewolucjonizm – uprzywilejowane miejsce w tym rozwoju ma komponent technologiczny – istnienie kultury warunkowane jest procesami technicznymi, zmiana technologiczna powoduje zmianę w innych sektorach. White dążył do rekonstrukcji ewolucji kultury.

Antropologia kognitywna – początek połowa lat 50.nawiązywała do tradycji badań lingwistycznych Edwarda Sapira i Radcliffa-Browna. Miała być naturalną nauką o społeczeństwie, dąży do opisywania systemów poznawczych różnych kultur na podstawie danych pochodzących z oryginalnych kontekstów kulturowych, głównie językowych. Przedmiotem a. k. stały się zasady lezące u podstaw ludzkich zachowań oraz ich wytwory , którzy kognitywiści chcieli zrozumieć. Przedmiotem zainteresowania nie są same zjawiska, ale postać jaką przyjmują w ludzkich umysłach. Kognitywiści badali komunikaty językowe, bo w nich upatrywali dostępu do wiedzy, pojęć, sądów zawartych w kulturze, w jej organizacji poznawczej. Ward Hunt Goodenough (1919-0, kultura nie jest zjawiskiem materialnym, nie składa się z rzeczy , ludzi, zachowań, uczuć, ale organizuje te wszystkie składniki , jest formą tego, co ludzie przechowują w swym umyśle, ich modeli postrzegania , kojarzenia, interpretowania świata.

Antropologia symboliczna –lata 60 i 70 – XX wieku. Wiele wspólnego z kognitywną, ale były i punkty sporne. Obie traktują kulturę jako system semiotyczny, ale dla a.s. ważniejsze jest przekonanie, że stanowi on system symboli albo splot znaków czyli nosicieli wiadomości i ich znaczeń, który stanowi podstawę do konstruowania rzeczywistości. Interpretacja znaczenia tekstu oraz interpretacja jego struktury jest celem a.s. Holizm – k. jako sieć komunikacyjna uwzględnia znaki werbalne i niewerbalne, empiryczne i nieempiryczne oraz różne aspekty życia społecznego: ekonomiczne, polityczne itp…

Clifford James Geertz (1926-2006) – postmodernista – antropologia interpretatywna, stanowisko tekstualistyczne. Cofnięcie do etnografii jako domeny tekstowej reprezentacji różnych fragmentów rzeczywistości kulturowej. Odrzucenie badań empirycznych wiązało się z negacją ich fundamentalnego znaczenia dla obiektywnego poznania świata obcej kultury, niemożność zrozumienia tubylczego widzenia – więc trzeba poszukiwać sensu symboli używanych w życiu społecznym , sztuka interpretacji , dyskursy i teksty kultury SA przedmiotem badania. 8

Najwcześniejsze okresy rozwoju kultury ludzkiej.

Powstanie podgatunku homo sapiens sapiens – ok. 40 tys. lat rozpoczął się gwałtowny rozwój kultury.

1. Górny paleolit - najwcześniejszy faza kultury ludzkiej – 35 tys. –ok. . 8 tys. lat temu. W tym okresie powstała większość instytucji społecznych i form życia zbiorowego, których jesteśmy spadkobiercami. Człowiek ówczesny zwany jest Kromaniończykiem – czyli człowiekiem z Cro-Magnon wytwarzał wiele przedmiotów, których podstawy do dzisiaj służą nam współczesnym.

Kultura górnego paleolitu – jednolita a zarazem zróżnicowana w czasie i przestrzeni. Cecha wspólna to zbieractwo i myślistwo, techniki i surowce, np. kamienne, drewno, kości. Zmarłym urządzano pogrzeby, groby wyposażano w wiele przedmiotów codziennego użytku, ciała zmarłych posypywano ochrą, czerwonym barwnikiem mineralnym symbolizującym krew i życie. Sztuka górno paleolityczna: przystrajano się; paciorki, bransoletki, naszyjniki. Wyrabiano figurki z gliny, zwierząt i ludzi, częściej kobiet – gdzie akcentowano płeć – symbol płodności, malarstwo naskalne (ryty, płaskorzeźby, malowidła na skałach). Najważniejsze kultury tego okresu: oryniacka, solutrejska, perigrodzka, magdaleńska

2. Rewolucja neolityczna – zmiany niezależne od natury biologicznej człowieka, dokonała się za sprawą immanentnych sił kulturowych, adaptacja człowieka do przemian przyrody.

Przejście od myślistwa i zbieractwa do hodowli i rolnictwa czyli osiadłego trybu życia. W związku z tym przemiany w organizacji życia zbiorowego, rocznym rytmie życia zbiorowego, umysłowości. Pojawienie się zamieszkania na danym terytorium, poczucie własności gromadzenie i powiększanie dobytku, powstało garncarstwo, tkactwo, plecionkarstwo, potem metalurgia, myślenie perspektywiczne, bo trzeba było planować i działać w wyprzedzeniem. Wzrost liczby ludności, spadła bowiem umieralność niemowląt (nowe pokarmy, np. mączka zbożowa, gdy matka nie mogła wykarmić wszystkich dzieci, lepsza opieka i warunki w osiadłym trybie życia). Natężenie kontaktów międzyludzkich owocowało kulminacją kultury – wzrost wiedzy, wymiany doświadczeń, informacji skupionych w zwarte systemy intelektualne.

3. Narodziny i rozwój cywilizacji

Korzenie cywilizacji – tkwią w przemianach neolitycznych – osadzanie się ludności neolitycznej nad wielkimi rzekami regularnie wylewającymi i nawadniającymi ziemię, ubóstwo metod uprawiania ziemi, ale możliwość ogromnych nadwyżek żywności. Pojawiały się więc grupy, które nie musiały już oddawać się tylko czynnościom związanym z uprawą ziemi i zdobywaniem pożywienia. Specjalizacja, rozkwit rzemiosła i sposoby zaspokajania potrzeb luksusowych. Wyodrębniła się osobna grupa (warstwa) specjalistów w dziedzinie kultu czyli kapłanów – pośredników między ludźmi a światem sił nadprzyrodzonych. Instytucja kapłana pojawiła się już w kulturze neolitycznej, ale wówczas kapłani byli tak samo zaangażowani w zwykłe czynności codzienne, produkcję żywności itp. dopiero narodziny cywilizacji związane z rozwojem kultury miast zwolniły ich z wszelkich obowiązków gospodarczych. Społeczności utrzymywały kapłanów, rozwinęły się zachowania religijne, ceremonie.

Zróżnicowanie społeczne – rozwój specjalizacji we wszystkich sferach życia, nadwyżki żywności, tworzenie się dużych skupisk życia ludzi spowodowały rozwój hierarchicznej struktury społecznej., a następnym etapie powstała administracja centralna – pierwsza organizacja państwowa. 9

Około 5000 lat temu pierwsze ośrodki w Egipcie

Około 4500 lat temu pierwsze ośrodki w Chinach

Około 4600 lat temu – pierwszy ośrodek w Mezopotamii

Około 3000 lat temu - pierwsze ośrodki w Ameryce Północnej, potem w Peru.

O zróżnicowaniu społecznym świadczą między innymi grobowce: skromne i niezwykle bogate, stąd wniosek podziału na arystokrację i pospólstwo, pozostałości domów mieszkalnych, królewskie rejestry obowiązków podatkowych zapisy handlowe. Babilońskie dokumenty z wczesnego okresu tej cywilizacji wymieniają trzy warstwy: arystokrację, pospólstwo i niewolników – każda zniż miała odmienna prawa i przywileje. Podobnie u Azteków – szlachta, ludzi zwykłych i służbę. Pojawiło się między tymi grupami również zróżnicowanie kulturowe związane ze stopniem zamożności i rodzajem przywilejów, a co za tym idzie odmiennymi wartościami i normami.

Administracja i pismo – sztab urzędników potrzebny do sprawnego funkcjonowania takiej organizacji, nie był w stanie wraz z rozwojem cywilizacji zapamiętywać wszystkich praw, zobowiązać itp., powstało pismo, zdaniem Levi-Strausa związane z administracją państwową (mnemotechniczny {ułatwiający zapamiętywanie} charakter, dopiero później wielofunkcyjny).

Urbanizacja – miasta stwarzały szereg problemów natury biologicznej, społecznej, gospodarczej, kulturowej, np. higiena, choroby, zagęszczenie ludności, wojny, konflikty, - konieczność tworzenia pisanych kodeksów prawnych, by ci ludzie mogli jakoś w miarę funkcjonować – 1 kodeks – Hammurabiego, obowiązywał ludzi wszystkich warstw, wprowadzał element równości.

Gdyby chcieć zróżnicować i wymienić cechy społeczeństw pierwotnych, które wyróżniały te społeczności od pierwszych cywilizacji można wskazać na:

1. Mała liczebność, rozproszenie, izolację społeczności pierwotnych, kultur tradycyjnych, słaba więź społeczna.
2. Prostota technik i systemu gospodarczego, brak specjalizacji zawodowej, instytucja darów i zobowiązań.
3. Bezklasowy charakter struktury społecznej, egalitaryzm w dziedzinie władzy i prestiżu.
4. Typ więzi społecznej – za Durkheimem – mechaniczna typu gemeinschaft. Ścisła kontrola społeczna, rzadkie kontakty zewnętrzne.
5. Brak pisma, a co za tym idzie tradycjonalizm, ustne przekazywanie treści z pokolenia na pokolenie, powolna kumulacja kultury.
6. Stabilność, statyczność, skostnienie, niezmienność.
7. Ahistoryczność – myślenie bez historii.

6. Centrum kultury.

Centrum kultury, to kanon wartości, co do których mamy przekonanie, że są one najważniejszymi, centralnymi.Panuje wobec tych wartości powszechny konsensus, są podstawą organizacji systemu społecznego oraz tożsamości kulturowej. Działają one jako identyfikacyjne, symboliczne dla grupy. Wokół nich koncentrują się idee, ideały etyczne, społeczne, religijne, polityczne, powstają wokół nich wierzenia, normy, organizowane jest również prawo, systemy pracy, wzory życia codziennego, wzory życia świątecznego, miejsca kultu, miejsca pamięci.

Wobec wartości przyjmujemy stany psychospołeczne, które podpowiadają nam, jak mamy zachowywać się wobec różnych przedmiotów, wartości.

Centrum kulturowe, to: wartości, wytwory kulturowe, związane z nimi stany psychospołeczne.

Centrum kulturowe jest zintegrowanym zbiorem centralnych wartości kulturowych i utrwalających je wytworów, oraz ukształtowanych w związku z nimi wzorów reakcji uczuciowych, struktur myślowych, wzorów międzyosobowych kontaktów.

7. Znak a symbol.

Znak, to wszelkie wydarzenie, lub przedmiot, powiązane w doświadczeniu jakiejś żywej istoty, z innym przedmiotem, lub wydarzeniem, do którego się odnosi. Znak ma zawsze relacjonalny charakter. Istnieje w nim związek między tym, co znaczące signans i między tym, co znaczone signatum.

Znakami posługujemy się w komunikacji. Najbardziej rozwiniętym systemem znaków, jest oczywiście język. Najważniejsza jest relacja między znakiem, a człowiekiem. W jaki sposób człowiek nadaje znaczenie?

Mamy różne rodzaje znaków:
* oznaki - odnoszą się najczęściej do zjawisk naturalnych - znaki naturalne, lub symptomy,
* znaki konwencjonalne - znaczenie wynika z konwencji, z jakiejś umowy,
* znaki ikoniczne - częściowo mogą się zawierać w znakach konwencjonalnych, są to zazwyczaj obrazy, przedstawienia.

Znaki konwencjonalne dzielą się na podkategorie:
* sygnały np. sygnalizacja świetlna,
* znaki właściwe np. słowa na oznaczenie przedmiotów,
* znaki przydane - to znaki, które są przydane okresowo, w różnych momentach mogą znaczyć co innego np. zastawa stołowa .pełni funkcję użytkową i estetyczną, lecz jeśli przychodzi do domu przyszły zięć, lub synowa i matka wyciąga ładną zastawę, oznacza to uczczenie obecności nowego zięcia, czy synowej.

Znaki właściwe: język, znaki plastyczne, znaki dźwiękowe, znaki przedmiotowe, znaki motoryczno-kinetyczne - komunikacja niewerbalna, gesty, mimika. W znakach właściwych bierzemy pod uwagę to, co jest nośnikiem znaczenia.

8. Zabawa i gra.

Johan Huizinga - teoretyk zabawy.

Pojęcie to rozpatruje się na poziomie czterech dyscyplin naukowych: antropologii kultury, antropologii, socjologii kultury, psychologii.

Główne składniki zabawy: podmiotowość, bezinteresowność, autoteliczna motywacja (bawimy się, bo chcemy się bawić, zabawa jest celem samym w sobie), sztuczność, inność świata ludycznego (zabawa jest zamknięta umownymi granicami), zabawa ma stałą, powtarzalną strukturę, regułę, która nią rządzi.

Zabawa, to jest zachowanie swobodne, pozostające poza zwykłym życiem, podejmowane bezinteresownie i bez motywacji materialnych, w obrębie wydzielonego, sztucznego czasu i własnej przestrzeni, przebiegające zgodnie z przyjętymi regułami i powołujące do życia, własne związki społeczne, jakieś grupy.

Istnieją zabawy:
* imitacyjne - pozorują rzeczywistość i bazują na naśladownictwie,
* gry - opierają się na współzawodnictwie.

Gra jest zawsze walką o coś. Zabawa imitacyjna jest czymś węższym, ma otwarte zakończenie.
Gra musi mieć zamknięte zakończenie. Gra posiada stałe sekwencje. Procedura jest podporządkowana zdobyciu trofeum.

Roger Caillois zbudował współczesny opis gier i zabaw, podzielił je na cztery kategorie:
* agon - rozgrywki fizyczne, sport, współzawodnictwo, mogą to być zawody intelektualne, konkursy,
* alea - gry losowe, gdzie przebieg gry jest zależny od czynników zewnętrznych,
* mimicry - ujmuje naśladowanie, udawanie, oglądanie spektakli takich jak teatr, cyrk, spektakle masowe, koncerty, gry komputerowe,
* ilinx - poszukiwanie ekstazy, oszołomienia, utraty samokontroli, takie juwenalia z dawaniem w gaz po konkretach.

W miarę rozwoju, ewoluowaniu różnych form zabawy, najsilniejsze były mimicry i ilinx.
Dzisiejsza kultura popularna również nawiązuje do mimicry, poprzez zanurzanie się w sieci, hulanie w kantera po lanie i steamie. Również przywiązuje się wagę do ilinx.

Koncepcja zabawy jest obecna u pedagogów w teoriach uczenia się. Przez zabawę, dzieci genialnie uczą się języków obcych.

9. Kultura masowa i popularna
Według Dwayne'a McDonalda, autora eseju (Teoria kultury masowej), od stu lat przenikają się dwa terminy: kultura wyższa, kultura masowa, dostępna na rynku. Na styku tych dwóch pojęć pojawiają się i krytycy i zwolennicy jednej i drugiej kultury.

Kultura masowa:
O tych, którzy tworzą kulturę masową, Mcdonald pisze, rzemieślnicy kultury masowej. Kojarzona jest z prasą, radiem i telewizją. Dodaje również: komiksy, opowieści detektywistyczne, science fiction.

Czynniki nośności kultury masowej:
* Wskazuje na demokrację polityczną i powszechną oświatę, które złamały monopol elit w tworzeniu kultury.
* Drugi czynnik, zwiększający nośność kultury masowej, to postęp techniczny, który odpowiedzialny jest za produkcję książek, sprzętów, a nawet mebli.
* Są to również sposoby dystrybucji ze względu na masowe nośniki, typu: film, telewizja.

Mcdonald traktuje kulturę masową pogardliwie, na przykład nazywając ją rakiem, naroślą na kulturze, kultura kiczu. Żeby jednak kicz zaistniał, należy mieć dostęp do kultury wysokiej. Mcdonald podkreśla, że celem kultury masowej, jest zysk. Kultura popularna niejako wyprzedzała kulturę masową. Kultura popularna, to nic innego, jak kultura ludowa.

Kultura popularna/ludowa:
* Była to kultura zwykłych ludzi, śmiertelników, często kojarzona z ludnością wiejską: targi, jarmarki, cyrk, zwyczaje i obyczaje tradycyjnie związane z porami roku.
* Kultura ta niesamowicie spajała ludzi.
* Podział na sztukę ludową i na kulturę wyższą, był to w gruncie rzeczy podział na arystokrację (elity) i zwykłych ludzi.

Gdy pojawiły się media masowe, zawładnęły one i zwulgaryzowały kulturę masową.

Różnice:
1. Definiowanie.
Kulturę masową definiuje się poprzez charakter przekazu: publikacje w prasie wysokonakładowej, tradycyjne radio, kinematografia, telewizja.
Kultura popularna definiowana jest poprzez cechy treści przekazu. Tu też się liczy zainteresowanie licznych odbiorców, ale do kultury popularnej zalicza się również takie wydarzenia, jak: festyny, widowiska sportowe, pokazy jarmarczne, koncerty, spektakle uliczne.
2. Źródła.
Kultura masowa zaistniała wraz z rewolucją przemysłową i techniczną, Xviii i Xix wiek. Szczególne zmiany to wiek Xix i początek Xx wieku. Gdy Mcdonald pisał swój esej, powoływał się na rozwój hollywoodzkiego kina.
Kultura popularna istniała wcześniej, jako część kultury ludowej, ale również mieszczańskiej, zarówno w wymiarze religijnym, jak i świeckim. Była obecna w codziennym życiu ludzi.
3. Nadawcy.
Nadawcami kultury masowej byli profesjonaliści, często związani z największymi mediami. Istniała centralizacja ośrodków nadawczych.
Nadawcami kultury popularnej są profesjonalni twórcy, ale również amatorzy, jak np. twórcy blogów. Następuje decentralizacja ośrodków nadawczych.
4. Odbiorcy.
W kulturze masowej, byli to anonimowi, masowi odbiorcy, przeciętni, nie mający wpływu na przekazywane treści.
Po stronie kultury popularnej, widać zindywidualizowanych i zdefiniowanych odbiorców pod kontem ich zainteresowań i upodobań odbiorcy. Nadawcom opłaca się wiedzieć kim jest odbiorca, ponieważ wpisują w swoją strategię, reklamę. Odbiorca zyskał szansę, żeby modyfikować odbierane treści. Odbiorca samodzielnie buduje swoje przekazy i umiejscawia się w kulturze.
5. Charakter.
Kultura masowa ma homogeniczny, masowy charakter. Kultura popularna ma zróżnicowany, zindywidualizowany charakter. Kultura popularna jest jakby kulturą masową ze znakiem plus. Plusem w kulturze popularnej jest wybór. Kultura popularna nie musi oznaczać kultury kiczu.
Kulturę popularną wiąże się z mediami, rozrywką, nowymi technologiami, z takimi przemysłami kulturowymi jak, turystyka, moda, kuchnia, sport, muzyka i wiele, wiele innych, które są na dobrą sprawę, przedmiotem zainteresowania i codziennych rozmów człowieka.

Wspólne cechy wiążą się z czasem wolnym. Kuchnię, można potraktować, jako przygodę kulinarną. W czasie wolnym realizujemy swoje przyjemności. Na tym bazuje szereg elementów związanych z kulturą popularną.

Kultura popularna pełna jest sprzeczności. Jest to produkcja różnych towarów, np. formaty telewizyjne, celem produkcji jest zysk, idzie za tym reklama. Z drugiej strony, kultura należy do ludzi, interpretacja dzieł kultury również należy do ludzi. Nie byłoby kultury popularnej, jeśli nie byłoby fanów. Mają oni możliwość bawienia się, przeinaczania tej kultury.

Marek Krajewski (Kultura popularna)
To pozycja odnosząca się do kultury popularnej w Polsce. Krajewski omawia zjawiska, co do których nawet nie pomyśleli byśmy, że mają aż tak wielkie znaczenie.

Podział kultury według Krajewskiego: kultura transparencji, kultura okrucieństwa, kultura repetycji, kultura aromatyzacji.

Kultura transparencji - za normę i standart uważa się, przenikanie świata mediów do sfery intymności ludzi. Są to gazety plotkarskie, talkshow w TV. Ludzie nie mają hamulców, by przedstawiać siebie w bardzo intymnym świetle. Kultura transparencji ma podstawę w tym, że nie mamy przejrzystego życia politycznego, społecznego i gospodarczego.
* Ludzie szukają więc swojej intymności w kręgach tej kultury.
* Innym wymiarem, jest wymiar technologiczny. Duża szczegółowość np. seriali medycznych, wszystko chcemy widzieć czarno na białym.
* O kulturze transparencji świadczy fakt seksualizacji człowieka. Stawia się ją na piedestale. Kontekst seksualizacji dzieci i dzieciństwa. Czyni się ten temat głównym elementem tożsamości człowieka. Ten trend mocno trafia zarówno do młodych odbiorców, stylizuje się dzieci na dorosłe kobiety.

Gigi Durham (Efekt Lolity)
Syndrom lolity, to sztuczny konstrukt oparty na eksploatacji i ograniczeniu seksualnej podmiotowości, który za cel obiera młode dziewczyny. Szczególnie, to media komercyjne są nośnikiem elementów tego syndromu. Wzbudza się zainteresowanie i pożądanie u płci przeciwnej. Dążenie do osiągnięcia idealnych wymiarów sylwetki, które ma być gwarancją osiągnięcia sukcesu w pierwszej dziedzinie.

Mity dotyczące seksu z prasy dla nastolatek i kobiet:
* łączenie piękna i seksu z dziewczęcym ekshibicjonizmem,
* propagowanie idealnego typu ciała,
* łączenie seksu wyłącznie z młodością,
* seks i przemoc wobec kobiet jako dominujący wzorzec relacji między kobietą, a mężczyzną, * dominacja męskiego spojrzenia na kobietę w przekazach medialnych dotyczących relacji między mężczyzną, a kobietą.

Kultura okrucieństwa.
Krajewski analizuje okrucieństwo ze strony producentów telewizyjnych, na uczestników różnego rodzaju talk show i turniejów telewizyjnych, programów reality show. Okrucieństwo dla okrucieństwa przejawia się np. w krwawych filmach grozy.

Kultura repetycji.
Najlepszym przykładem trendu tej kultury są wspomnienia, typu (Za komuny było lepiej). Powtarzane są w telewizji publicznej dziesiątki razy, różnego rodzaju seriale z okresu PRL. Kultura ta wiąże się z pewną nostalgią i chęcią powrotu do przeszłości, lecz przeszłość jest przeinaczana.

Kultura aromatyzacji - kultura perfum, pozbywamy się naturalnych zapachów, definiuje się człowieka, poprzez jego zapach.

Podział kultury (kategorie kultury) – jej podstawowe działy, które różnią się charakterem elementów, które wchodzą w jej skład. Są między nimi różne powiązania.

Kroeber podzielił kulturę na 3 kategorie:
1. Kultura rzeczywistości
2. Kultura socjetalna
3. Kultura wartości

Ten podział przejęła Kłoskowska:
1. Kultura bytu (rzeczywistości, cywilizacja)
2. Kultura społeczna (socjetalna)
3. Kultura symboliczna (wartości)

Ad. 1.
Kultura bytu – wszystko, co jest materialne, co można dotknąć, zmierzyć. Przeciwstawia się ją właściwej kulturze. Obejmuje działania i wytwory technologiczne związane z produkcją , dystrybucją i usługami, służące zaspokajaniu naturalnych, podstawowych potrzeb człowieka. Inne nazwy: technika, technologia, wiedza stosowana, cywilizacja. Organizacja życia tak, aby przeżyć.

Ad.2.
Kultura społeczna – cała kultura ma charakter społeczny, wyraża się we wspólności norm i wzorów, ich uczeniu i przekazywaniu. Dlatego chętnie używa się określenia kultura socjetalna, żeby podkreślić rolę społeczeństwa, które jako sieć wzajemnych powiązań i oddziaływań ludzi inspiruje całość kultury. Podmiotem i przedmiotem określonych działań są tu sami ludzie. To kultura społecznego życia ludzi między sobą i społecznych struktur normujących stosunki między grupami ludzi w procesach pracy i konsumpcji, zabawy. Chodzi też o takie elementy jak podział władzy, dostęp do dóbr, funkcji i pozycji społecznej, np. rodzaj zabawy, obsługa petentów w urzędach w różnych krajach.

Ad. 3
Kultura symboliczna – sfera wartości, czynności i przeżyć niezwiązanych z zaspokajaniem potrzeb człowieka jako istoty biologicznej i członka społeczeństwa. Brane są tu pod uwagę wartości autoteliczne, czyli czynności samo celowe, te, które mają cel sam w sobie. Wyróżniamy tu zjawiska związane ze sztuką, zabawą, nauką i religią. Są to 4 podkategorie kultury.
Funkcje: estetyczne, poznawcze, ludyczne (nie są one konieczne, niezbędne do życia; są twórczością).
Często nazywa się tą kulturę kulturą duchową. Ciężko jest wyodrębnić, rozdzielić kulturę materialną od duchowej.

Płaszczyzny zjawisk kulturowych

1. Materialna - kultura ma wymiar materialny, przyjmuje jakąś materię, tworzywo, rozgrywa się w środowisku materialnym. Wobec tych przedmiotów materialnych, my przyjmujemy pewne postawy.

2. Bechawioralna - postawa psychiczna, nastawienie, przywiązanie do pewnych elementów kulturowych.

3. Psychologiczna - wszystkie nasze zachowania mają źródła w przeżyciach psychicznych. Dzięki przeżyciom psychicznym, wszelkie zachowania i przedmiotom jakieś znaczenie.

4. Aksjonormatywna - aksjologiczna - dążymy do wartości, wartości są pewną wytyczną, wartości traktowane są jako byty idealne.

Jednostki elementarne w badaniu kultury

1. Cechy kulturowe - mogą przybierać formę uniwersaliów. Wtedy odnoszą się do wszystkich, dorosłych członków danego społeczeństwa. Druga, to specjalności. Specjalności odnoszą się tylko do niektórych, wybranych ludzi.

Jeśli mamy kilka cech pełniących jedną funkcję, mówimy wtedy o cesze zbiorczej, np. Kompleks umiejętności, wiedzy i przedmiotów materialnych, które służą przekazywaniu informacji, nazwalibyśmy dziennikarstwem.

2. Temat kulturowy - we wszystkich kulturach występują pewne wspólne tematy. Kultury różnią się sposobem rozbudowywania tych tematów, lecz pewne tematy pozostają stałe. Istnieją pewne rytuały przejścia, związane z przechodzeniem osób młodych w dorosłość. W dzisiejszych czasach, jest to np. biba w osiemnaste urodziny.

3. Wzór kulturowy - można definiować na dwa sposoby: jest to mniej lub bardziej ustalony w zbiorowości sposób zachowania, czy myślenia. Zbiór, to znamienny dla danej zbiorowości układ cech kulturowych.

4. Instytucje kulturowe.

Wartości
Wartości mogą decydować o stylu życia, o naszych specyficznych zachowaniach, o treściach w sztuce, literaturze, serialach telewizyjnych, mogą decydować o formie wytworów materialnych. Wartość jest czymś abstrakcyjnym i mogą przybierać różne formy.

Kulturowe rozumienie wartości: przedmioty o symbolicznym, lub niesymbolicznym charakterze, które są porządane w danym społeczeństwie, w danej grupie np. krzyż miał wielką wartość dla żołnierzy w PRL,sądy egzystencjalno-normatywne, orientacje wartościujące, które są powszechnie akceptowane np. (Nie zabijaj), przekonanie dotyczące samego systemu wartości i norm uważanego, za godny porządania dla danego społeczeństwa np. dyskusja jaka się w Polsce toczy, na temat jaka Polska powinna być.

Wartość kulturowa jest to wartość społecznie usankcjonowana, typowa dla danej kultury, uwewnętrzniona przez członków społeczeństwa, pomaga im dokonywać wyborów, ukierunkowuje i wskazuje cel działania, oraz środki, dzięki którymi te cele można zrealizować.

Znaczenie wartości kulturowych:
* obiektywne kryterium - odsyła nas do miejsca danej wartości w kulturowym systemie,
* subiektywne kryterium - miejsce jakie zajmuje dana wartość w strukturze osobowości.

Rodzina, jest obiektywną wartością w całej kulturze. Wolność to kolejna istotna wartość. Nie wszystkie wartości kulturowe są jednakowo ważne dla społeczeństwa. Tworzą hierarchię. W różnych okresach, różne społeczeństwa mogą raz bardziej, lub mniej cenić daną wartość. Te same wartości mogą być inaczej rozumiane i odmiennie realizowane w życiu prywatnym i w życiu publicznym.