JAMA USTNA

Położenie: jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego otwartym od przodu szparą ust, którą ograniczają wargi.Budowa: przedsionek jamy ustnej- podkowiasta, pionowa szpara, znajdująca się pomiędzy policzkami i wargami (od zewnątrz) a dziąsłami i zębami (od wewnątrz). Do przedsionka jamy ustnej uchodzi na brodawce próchniczej większej, gruczoł ślinowy - ślinianka przyuszna (na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego) i szereg drobnych gruczołów ślinowych; jama ustna właściwa- w niej znajdują się ujścia dwóch gruczołów ślinowych: ślinianki podżuchwowej i podjęzykowej (na fałdzie podjęzykowym i między językowym).Połączenie miedzy przedsionkiem a jama ustna właściwą znajduje się miedzy ostatnimi zębami a gałęzią żuchwy przez przestrzeń za zębową.Unaczynienie: t. szyjna wewn., t. podjęzykowa, t. językowa.Unerwienie: n. językowo-gardłowy IX.Język- trzon, wierzchołek i nasada (unerwiona czuciowo IX)ruchowo-XII podjęzykowy; czuciowo-III gałąź trójdzielnego V.Przejście jamy ustnej w j. gardła stanowi cieśń gardzieli (,która ogranicza od góry wolny brzeg podniebienia miękkiego, z boków po dwa fałdy błony śluzowej: luk podniebienno- językowy i podniebienno- gradowy, od dołu zaś nasada języka).

PRZEŁYK

Położenie: leży pomiędzy kręgosłupem a tchawicą. Przełyk rozpoczyna się na wysokości dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej na wysokości C6, leży w linii pośrodkowej, na szyi przesuwa się w stronę lewą, biegnie do przodu od kręgosłupa ku dołowi, w śródpiersiu tylnym oddalając się od kręgosłupa, wchodzi przez otwór górny klatki piersiowej do klatki piersiowej. W jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo uchodzi do żołądka w miejscu wpustu.

Budowa: Ściana boczna i ściany tylne są gładkie, za wyjątkiem górnej części ściany bocznej – ujścia gardłowego trąbki słuchowej.Zwężenia przełyku: na wysokości C6 na poziomie chrząstki pierścieniowatej krtani, w miejscu połączenia z gardłem- zwężenie krtaniowe, Th4 w miejscu przejścia miedzy aorta i oskrzelem lewym- zwężenie aortowe, Th10 w miejscu przejścia przełyku przez przeponę.Unaczynienie: gałązki tętnicze od t. tarczowatej dolnej, aorty zstępującej, t. żołądkowej lewej i t. przeponowej dolnej lewej; żyły uchodzą do ż. tarczowatej dolnej, ż. nieparzystej i ż. nieparzystej krótkiej do ż. głównej górnej i do ż. żołądkowej lewej.Unerwienie: mięsnie poprzecznie prążkowane- n. błędny za pośrednictwem n. krtaniowego wstecznego. włókna przywspółczulne n. błędnego wytwarzają splot przełykowy i zaopatrują m. gładkie.

ŻOŁĄDEK

Położenie: leży w jamie brzusznej podprzeponowo, w piętrze górnym gruczołowym, wewnątrzotrzewnowo, w nadbrzuszu właściwym i podżebrzu lewym.Budowa: duży zbiornik, w którym pokarm zostaje poddany procesom mechanicznym i chemicznym. rozróżniamy w nim 2 otwory: górny- ujście wpustowe (wpust) łączące przełyk z żołądkiem, następnie najwyżej położona część żołądka zwrócona wypukłością ku górze- dno żołądka, poniżej leży trzon żołądka, i dolny- ujście odźwiernikowe, łączące jamę żołądka z dwunastnicą, leżący w okolicy odźwiernika; ściany: przednia i tylną; krzywizny: mniejsza żołądka, większa żołądka,

Unaczynienie: krew biegnie z aorty brzusznej, następnie t. przeponowymi dolnymi, przechodzącymi w pień trzewny, dzielący się na t. śledzionowa, t. żołądkowa lewa i t. wątrobowa wspólna. odpływa do serca prawego przez żyły żołądkowe tworzące ż. wrotna uchodząca do wątrobyUnerwienie: ukł. autonomiczny; n. błędny X

JELITO CIENKIE

jest to najdłuższa część przewodu pokarmowego (4-5 m), zachodzi w nim trawienie białek, tłuszczów i węglowodanów pod wpływem enzymów wytwarzanych głównie przez trzustkę. Jelito cienkie dzielimy na: dwunastnicę jelito krezkowe, które z kolei dzieli się na jelito czcze i kręte.Dwunastnica- pierwszy odcinek j. cienkiego, zachodzą w niej procesy trawienia chemicznego, rozpoczyna się od odźwiernika, leży pozaotrzewnowo, ma kształt podkowy, dzieli się na 4 części: górną- biegnie od str. lewej, początkowy jej odcinek- opuszka dwunastnicy jest rozszerzony. Na wys. L1 tworzy zgięcie górne dwunastnicy, od którego zaczyna się kolejna część; zstępującą- biegnie pionowo po prawej stronie kręgosłupa, przykrywając pośrodkowy brzeg prawej nerki. Na wys. L3 tworzy zgięcie dolne dwunastnicy, które daje początek kolejnej: poziomą (dolną)- po krótkim przebiegu ku stronie lewej po poprzedniej stronie kręgosłupa przechodzi w cześć wstępującą; wstępującą- biegnie po stronie lewej i ku górze dochodzi do wysokości L2, gdzie tworzy zgięcie dwunastniczo-czcze, od którego zaczyna się jelito krezkowe.Unaczynienie: t. trzustkowo-dwunastnicza górna z pnia trzewnego i t. trzustkowo-dwunastnicza dolna od t. krezkowej górnej, żyły uchodzą do ukł ż. wrotnej.Jelito krezkowe- zachodzi w nim wchłanianie produktów trawienia, dł. ok. 5m. Powierzchnia wewn. zawiera fałdy okrężne, biegną one spiralnie, zanikając w połowie długości j. krętego. Zwiększają one pow. wewn. jelita o ok. 35%. Znajdują się na nich kosmki jelitowe- wypustki błony śluzowej o 0,3-1 mm wys., jest ich ok. 10 mln, lecz ich gęstość zmniejsza się w kierunku końca j. cienkiego. Dzięki nim pow. chłonna zw. się o 600%. Kosmki pokryte są nabłonkiem walcowatym jednowarstwowym.Dzieli się na: j. czcze- początkowe 2/5 części; j. kręte- uchodzi do j. grubego.Unaczynienie: t. jelita czczego i t. jelita krętego od t. krezkowej.Unerwienie: n. błędny X,

JAMA USTNA

Położenie: jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego otwartym od przodu szparą ust, którą ograniczają wargi.Budowa: przedsionek jamy ustnej- podkowiasta, pionowa szpara, znajdująca się pomiędzy policzkami i wargami (od zewnątrz) a dziąsłami i zębami (od wewnątrz). Do przedsionka jamy ustnej uchodzi na brodawce próchniczej większej, gruczoł ślinowy - ślinianka przyuszna (na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego) i szereg drobnych gruczołów ślinowych; jama ustna właściwa- w niej znajdują się ujścia dwóch gruczołów ślinowych: ślinianki podżuchwowej i podjęzykowej (na fałdzie podjęzykowym i między językowym).Połączenie miedzy przedsionkiem a jama ustna właściwą znajduje się miedzy ostatnimi zębami a gałęzią żuchwy przez przestrzeń za zębową.Unaczynienie: t. szyjna wewn., t. podjęzykowa, t. językowa.Unerwienie: n. językowo-gardłowy IX.Język- trzon, wierzchołek i nasada (unerwiona czuciowo IX)ruchowo-XII podjęzykowy; czuciowo-III gałąź trójdzielnego V.Przejście jamy ustnej w j. gardła stanowi cieśń gardzieli (,która ogranicza od góry wolny brzeg podniebienia miękkiego, z boków po dwa fałdy błony śluzowej: luk podniebienno- językowy i podniebienno- gradowy, od dołu zaś nasada języka).

PRZEŁYK

Położenie: leży pomiędzy kręgosłupem a tchawicą. Przełyk rozpoczyna się na wysokości dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej na wysokości C6, leży w linii pośrodkowej, na szyi przesuwa się w stronę lewą, biegnie do przodu od kręgosłupa ku dołowi, w śródpiersiu tylnym oddalając się od kręgosłupa, wchodzi przez otwór górny klatki piersiowej do klatki piersiowej. W jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo uchodzi do żołądka w miejscu wpustu.

Budowa: Ściana boczna i ściany tylne są gładkie, za wyjątkiem górnej części ściany bocznej – ujścia gardłowego trąbki słuchowej.Zwężenia przełyku: na wysokości C6 na poziomie chrząstki pierścieniowatej krtani, w miejscu połączenia z gardłem- zwężenie krtaniowe, Th4 w miejscu przejścia miedzy aorta i oskrzelem lewym- zwężenie aortowe, Th10 w miejscu przejścia przełyku przez przeponę.Unaczynienie: gałązki tętnicze od t. tarczowatej dolnej, aorty zstępującej, t. żołądkowej lewej i t. przeponowej dolnej lewej; żyły uchodzą do ż. tarczowatej dolnej, ż. nieparzystej i ż. nieparzystej krótkiej do ż. głównej górnej i do ż. żołądkowej lewej.Unerwienie: mięsnie poprzecznie prążkowane- n. błędny za pośrednictwem n. krtaniowego wstecznego. włókna przywspółczulne n. błędnego wytwarzają splot przełykowy i zaopatrują m. gładkie.

ŻOŁĄDEK

Położenie: leży w jamie brzusznej podprzeponowo, w piętrze górnym gruczołowym, wewnątrzotrzewnowo, w nadbrzuszu właściwym i podżebrzu lewym.Budowa: duży zbiornik, w którym pokarm zostaje poddany procesom mechanicznym i chemicznym. rozróżniamy w nim 2 otwory: górny- ujście wpustowe (wpust) łączące przełyk z żołądkiem, następnie najwyżej położona część żołądka zwrócona wypukłością ku górze- dno żołądka, poniżej leży trzon żołądka, i dolny- ujście odźwiernikowe, łączące jamę żołądka z dwunastnicą, leżący w okolicy odźwiernika; ściany: przednia i tylną; krzywizny: mniejsza żołądka, większa żołądka,

Unaczynienie: krew biegnie z aorty brzusznej, następnie t. przeponowymi dolnymi, przechodzącymi w pień trzewny, dzielący się na t. śledzionowa, t. żołądkowa lewa i t. wątrobowa wspólna. odpływa do serca prawego przez żyły żołądkowe tworzące ż. wrotna uchodząca do wątrobyUnerwienie: ukł. autonomiczny; n. błędny X

JELITO CIENKIE

jest to najdłuższa część przewodu pokarmowego (4-5 m), zachodzi w nim trawienie białek, tłuszczów i węglowodanów pod wpływem enzymów wytwarzanych głównie przez trzustkę. Jelito cienkie dzielimy na: dwunastnicę jelito krezkowe, które z kolei dzieli się na jelito czcze i kręte.Dwunastnica- pierwszy odcinek j. cienkiego, zachodzą w niej procesy trawienia chemicznego, rozpoczyna się od odźwiernika, leży pozaotrzewnowo, ma kształt podkowy, dzieli się na 4 części: górną- biegnie od str. lewej, początkowy jej odcinek- opuszka dwunastnicy jest rozszerzony. Na wys. L1 tworzy zgięcie górne dwunastnicy, od którego zaczyna się kolejna część; zstępującą- biegnie pionowo po prawej stronie kręgosłupa, przykrywając pośrodkowy brzeg prawej nerki. Na wys. L3 tworzy zgięcie dolne dwunastnicy, które daje początek kolejnej: poziomą (dolną)- po krótkim przebiegu ku stronie lewej po poprzedniej stronie kręgosłupa przechodzi w cześć wstępującą; wstępującą- biegnie po stronie lewej i ku górze dochodzi do wysokości L2, gdzie tworzy zgięcie dwunastniczo-czcze, od którego zaczyna się jelito krezkowe.Unaczynienie: t. trzustkowo-dwunastnicza górna z pnia trzewnego i t. trzustkowo-dwunastnicza dolna od t. krezkowej górnej, żyły uchodzą do ukł ż. wrotnej.Jelito krezkowe- zachodzi w nim wchłanianie produktów trawienia, dł. ok. 5m. Powierzchnia wewn. zawiera fałdy okrężne, biegną one spiralnie, zanikając w połowie długości j. krętego. Zwiększają one pow. wewn. jelita o ok. 35%. Znajdują się na nich kosmki jelitowe- wypustki błony śluzowej o 0,3-1 mm wys., jest ich ok. 10 mln, lecz ich gęstość zmniejsza się w kierunku końca j. cienkiego. Dzięki nim pow. chłonna zw. się o 600%. Kosmki pokryte są nabłonkiem walcowatym jednowarstwowym.Dzieli się na: j. czcze- początkowe 2/5 części; j. kręte- uchodzi do j. grubego.Unaczynienie: t. jelita czczego i t. jelita krętego od t. krezkowej.Unerwienie: n. błędny X,

JELITO GRUBE

końcowy odcinek przewodu pokarmowego, odwadnia treść jelita i formuje kał,

Położenie: okala jamę brzuszną, zaczynając się w prawym dole biodrowym i kończąc w miednicy mniejszej.Budowa: 135-150 cm dł. Błona śluzowa nie posiada kosmyków, ale znajdują się fałdy półksiężycowate. Jelito posiada również liczne otworki, stanowiące ujścia gruczołów jelitowych. Dzieli się na:*jelito ślepe (kątnica)- jest to ślepy uchyłek jelita grubego w miejscu ujścia j. cienkiego do grubego, leży na talerzu biodrowym prawym. Unaczyniony przez t. kątniczą przednią i tylną, krew odprowadza żyła krezkowa górna.Z dolnego końca j. ślepego wewnątrzotrzewnowo uchodzi do miednicy ślepo zakończony silnie zwężony odcinek jelita- wyrostek robaczkowy. Jest to narząd szczątkowy. Unaczyniony przez t. wyrostka robaczkowego, a krew odprowadza ż. wyrostka robaczkowego; *okrężnicę- dalszy odcinek j. grubego, dzieli się na część:wstępująca- dł. 15-20cm, leży po prawej stronie jamy brzusznej, pozaotrzewnowo, wstępuje do pow. trzewnej wątroby, gdzie kieruje się w stronę lewą, tworząc zgięcie prawe okrężnicy; poprzeczną- kieruje się ku ścianie przedniej brzucha do krzywizny większej żołądka, zataczając łuk skierowany wypukłością ku przodowi i dołowi, biegnie w kierunku końca przedniego śledziony, gdzie tworzy zgięcie lewe okrężnicy (leży wyżej od prawego); zstępująca- przylega do mięśnia czworobocznego lędźwi i poprzecznego brzucha, na poziomie grzebienia biodrowego lewego przechodzi w ostatni odcinek okrężnicy

-esowatą- koniec krezki esowatej określa granice dolna okrężnicy;*odbytnicę- rozpoczyna się na wys. S2 i przylegając do pow. miedniczej kości krzyżowej tworzy zgięcie krzyżowe. Po dojściu do wierzchołka kości guziczne zawraca ku tyłowi i dołowi, tworząc zgięcie kroczowe, leży pozaotrzewnowo.
WĄTROBA

Położenie: W jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo, w piętrze górnym gruczołowym, pod przepona po stronie prawej, w nadbrzuszu właściwym, częściowo w lewym podżebrzu, sięgając po lewą linię śr-obojczykowa. Budowa: powierzchnie: przeponowa, trzewna, tylna; płaty: prawy, lewy, ogoniasty, czworoboczny; wyciski narządów: przełyk, żołądek, dwunastnica, pęcherzyk żółciowy, okrężnica, nerka, nadnercza: wewn: zrazili, wewnątrz pośrodkowo żyła środzrazikowa, zatoki wątrobowe, do których uchodzą żyły środzrazikowe, hepatocyty leżą pomiędzy zatokami*siec mniejsza: więzadło wątrobowo- przełykowe, w. w- żołądkowe, w. w-dwunastnicze Unaczynienie: odżywcze, t. wątrobowa wspólna od pnia trzewnego od aorty brzusznej

TRZUSTKA, gruczoł trawienny i gruczoł dokrewny o budowie zrazikowej, u człowieka składający się z głowy, objętej pętlą dwunastnicy, trzonu i ogona odchodzącego w sąsiedztwo śledziony i nerki lewej, położony w przestrzeni pozaotrzewnowej. Przewód trzustkowym, uchodzi do dwunastnicy razem z przewodem żółciowym (powstały z połączenia przewodu pęcherzykowego i przewodu wątrobowego wspólnego). Częścią dokrewną trzustki są zgrupowania komórkowe zwane wyspami trzustkowymi Langerhansa, wytwarzające hormony: insulinę i glukagon. Część zewnątrz wydzielnicza trzustki wytwarza sok trzustkowy z licznymi enzymami proteolitycznymi (trypsyna, chymotrypsyna i erepsyna,nukleazy: rybonukleaza i dezoksyrybonukleaza), lipazę i karbohydrazy (rozkładające cukry).

OTRZEWNA
błona surowicza wyściełająca jamę brzucha, zbudowana z tkanki łącznej włóknistej, zawierajęcej liczne włókna sprężyste, jest rozciągliwa i przesuwalna, pokryta niewielka il. płynu otrzewnowego, który zmniejsza tarcie miedzy narządami jamy brzusznej.*ścienna- blaszka pokrywająca ściany jamy brzusznej*trzewna- otaczająca narządy*krezkowa- przytrzymuje przy ścianie j. brzusznej wpuklone do niej narządy, składa się z 2 blaszek otrzewnej.jama otrzewnej - to przestrzeń ograniczona otrzewną ścienną, trzewną i krezkową, zawierająca niewielką ilość płynu. U mężczyzn przestrzeń ta jest hermetycznie zamknięta, a u kobiet jest otwarta przez światło jajowodów, macicy i pochwy, znajdują się w niej jajniki. zachyłki:*torba sieciowa*dolny torby sieciowej*śledzionowy*dwunastniczy górny*dwunastniczy dolny*zakątniczy

ŚLEDZIONA, narząd limfatyczny (układ limfatyczny) zbudowany z miazgi białej (grudek limfatycznych zwanych ciałkami śledzionowymi) i z miazgi czerwonej (zatok kapilarnych i sznurów Billrotha), powiązanych beleczkami śledzionowymi, otoczony torebką, położony w jamie otrzewnej w lewym podżebrzu. Śledziona jest miejscem wytwarzania immunoglobulin i obumierania krwinek czerwonych.

JELITO GRUBE

końcowy odcinek przewodu pokarmowego, odwadnia treść jelita i formuje kał,

Położenie: okala jamę brzuszną, zaczynając się w prawym dole biodrowym i kończąc w miednicy mniejszej.Budowa: 135-150 cm dł. Błona śluzowa nie posiada kosmyków, ale znajdują się fałdy półksiężycowate. Jelito posiada również liczne otworki, stanowiące ujścia gruczołów jelitowych. Dzieli się na:*jelito ślepe (kątnica)- jest to ślepy uchyłek jelita grubego w miejscu ujścia j. cienkiego do grubego, leży na talerzu biodrowym prawym. Unaczyniony przez t. kątniczą przednią i tylną, krew odprowadza żyła krezkowa górna.Z dolnego końca j. ślepego wewnątrzotrzewnowo uchodzi do miednicy ślepo zakończony silnie zwężony odcinek jelita- wyrostek robaczkowy. Jest to narząd szczątkowy. Unaczyniony przez t. wyrostka robaczkowego, a krew odprowadza ż. wyrostka robaczkowego; *okrężnicę- dalszy odcinek j. grubego, dzieli się na część:wstępująca- dł. 15-20cm, leży po prawej stronie jamy brzusznej, pozaotrzewnowo, wstępuje do pow. trzewnej wątroby, gdzie kieruje się w stronę lewą, tworząc zgięcie prawe okrężnicy; poprzeczną- kieruje się ku ścianie przedniej brzucha do krzywizny większej żołądka, zataczając łuk skierowany wypukłością ku przodowi i dołowi, biegnie w kierunku końca przedniego śledziony, gdzie tworzy zgięcie lewe okrężnicy (leży wyżej od prawego); zstępująca- przylega do mięśnia czworobocznego lędźwi i poprzecznego brzucha, na poziomie grzebienia biodrowego lewego przechodzi w ostatni odcinek okrężnicy

-esowatą- koniec krezki esowatej określa granice dolna okrężnicy;*odbytnicę- rozpoczyna się na wys. S2 i przylegając do pow. miedniczej kości krzyżowej tworzy zgięcie krzyżowe. Po dojściu do wierzchołka kości guziczne zawraca ku tyłowi i dołowi, tworząc zgięcie kroczowe, leży pozaotrzewnowo.
WĄTROBA

Położenie: W jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo, w piętrze górnym gruczołowym, pod przepona po stronie prawej, w nadbrzuszu właściwym, częściowo w lewym podżebrzu, sięgając po lewą linię śr-obojczykowa. Budowa: powierzchnie: przeponowa, trzewna, tylna; płaty: prawy, lewy, ogoniasty, czworoboczny; wyciski narządów: przełyk, żołądek, dwunastnica, pęcherzyk żółciowy, okrężnica, nerka, nadnercza: wewn: zrazili, wewnątrz pośrodkowo żyła środzrazikowa, zatoki wątrobowe, do których uchodzą żyły środzrazikowe, hepatocyty leżą pomiędzy zatokami*siec mniejsza: więzadło wątrobowo- przełykowe, w. w- żołądkowe, w. w-dwunastnicze Unaczynienie: odżywcze, t. wątrobowa wspólna od pnia trzewnego od aorty brzusznej

TRZUSTKA, gruczoł trawienny i gruczoł dokrewny o budowie zrazikowej, u człowieka składający się z głowy, objętej pętlą dwunastnicy, trzonu i ogona odchodzącego w sąsiedztwo śledziony i nerki lewej, położony w przestrzeni pozaotrzewnowej. Przewód trzustkowym, uchodzi do dwunastnicy razem z przewodem żółciowym (powstały z połączenia przewodu pęcherzykowego i przewodu wątrobowego wspólnego). Częścią dokrewną trzustki są zgrupowania komórkowe zwane wyspami trzustkowymi Langerhansa, wytwarzające hormony: insulinę i glukagon. Część zewnątrz wydzielnicza trzustki wytwarza sok trzustkowy z licznymi enzymami proteolitycznymi (trypsyna, chymotrypsyna i erepsyna,nukleazy: rybonukleaza i dezoksyrybonukleaza), lipazę i karbohydrazy (rozkładające cukry).

OTRZEWNA
błona surowicza wyściełająca jamę brzucha, zbudowana z tkanki łącznej włóknistej, zawierajęcej liczne włókna sprężyste, jest rozciągliwa i przesuwalna, pokryta niewielka il. płynu otrzewnowego, który zmniejsza tarcie miedzy narządami jamy brzusznej.*ścienna- blaszka pokrywająca ściany jamy brzusznej*trzewna- otaczająca narządy*krezkowa- przytrzymuje przy ścianie j. brzusznej wpuklone do niej narządy, składa się z 2 blaszek otrzewnej.jama otrzewnej - to przestrzeń ograniczona otrzewną ścienną, trzewną i krezkową, zawierająca niewielką ilość płynu. U mężczyzn przestrzeń ta jest hermetycznie zamknięta, a u kobiet jest otwarta przez światło jajowodów, macicy i pochwy, znajdują się w niej jajniki. zachyłki:*torba sieciowa*dolny torby sieciowej*śledzionowy*dwunastniczy górny*dwunastniczy dolny*zakątniczy

ŚLEDZIONA, narząd limfatyczny (układ limfatyczny) zbudowany z miazgi białej (grudek limfatycznych zwanych ciałkami śledzionowymi) i z miazgi czerwonej (zatok kapilarnych i sznurów Billrotha), powiązanych beleczkami śledzionowymi, otoczony torebką, położony w jamie otrzewnej w lewym podżebrzu. Śledziona jest miejscem wytwarzania immunoglobulin i obumierania krwinek czerwonych.