1. Srebrzone komórki nerwowe zwoju międzykręgowego

Definicja: + budowa zwoju

Zwój- skupisko neuronów poza ośrodkowym układem nerwowym JAKI?

Budowa:

A. otoczony dwiema torebkami:

- zewnętrzna – zbudowana z włókien kolagenowych

-wewnętrzna – utworzona przez 2-3 warstwy płaskich fibroblastów

B. masę zwoju stanowi:

Zrąb -tkanka łączna właściwa luźna

Miąższ ? - skupiska komórek pseudojednobiegunowych poprzedzielane pęczkami włókien nerwowych

Komórki zwojowe położone głównie w części obwodowej zwoju, w części środkowej występują w mniejszej liczbie, układ komórek uporządkowany

CZY TO OPIS SREBRZENIA CZY H+E?

Budowa komórki zwojowej:

- duże pęcherzykowate jądro z wyraźnym jąderkiem

- lizosomy ?

- Aparat Golgiego

- drobnoziarnisty TIGROID

- niekiedy złogi lipofuscyny

- po odejściu od perykarionu wspólny pień aksonedryczny wykazuje mocno pofałdowany przebieg, niekiedy owija się wokół perykarionu, następnie rozdziela się w kształcie litery T na dendryt i akson

- każda komórka otoczona jest pojedynczą warstwą komórek satelitarnych ( amficytow-) o gwiaździstym kształcie od których odgraniczona jest poprzez szparę obkurczeniową

- kom. satelitarne mają zwarte jądra a na zewnątrz są pokryte wytworzoną przez siebie blaszką podstawną

W obrębie zwoju spotykamy również:

- naczynia włosowate

- pojedyncze fibrocyty

- wzgórki aksonu( jakby wgłębienie w obrębie kom. zwojowej)

2. Mitoza w komórce roślinnej

Na preparacie widoczna jest mitoza komórek roślinnych – stanowiąca kulminację cyklu komórkowego i właściwy podział, w wyniku którego z jednej komórki powstają dwie komórki potomne. Mitoza składa się z podziału jądra –kariokinezy (jej poszczególne etapy możemy zaobserwować na preparacie) i podziału cytoplazmy – cytokinezy (niewidoczna pod mikroskopem).

w zależności od tego, co zaobserwujemy – powinno być widać wszystkie fazy :

Jądro interfazowe zawiera wyraźnie zarysowane jądro i jąderko. Widoczna jest chromatyna jądrowa.

Fazy kariokinezy:

Profaza – postępująca kondensacja chromosomów.Ujawniające pod koniec fazy siostrzane chromatyny. Dwie pary centrioli przemieszczają się każda ku zewnętrznym częściom komórki, stając się jej biegunami.

Prometafaza –następuje wyraźne pogrubienie i skrócenie chromosomów, otoczka jądrowa rozpada się na pęcherzyki w cytoplazmie. Mikrotubule odchodzące od biegunów przyłączają się i powstaje wrzeciono podziałowe, chromosomy zbliżają się do płaszczyzny równikowej komórki.

Metafaza – chromosomy są najlepiej widoczne w tej fazie, ustawiają się z obu stron w płaszczyźnie równikowej tworząc figurę podobną do płytki (tzw. Płytka metafazowa), Każdy chromosom metafazowy składa się z dwóch chromatyd.

Anafaza - obejmuje okres ruchu chromosomów w kierunku biegunów, przy czym dzieli się ją dodatkowo na anafazę a (chromosomy przesuwają się w stronę biegunów) i anafazę B (wydłużenie wrzeciona podziałowego i oddalenie biegunów od siebie). Początek anafazy wyznacza moment równoczesnego rozdzielenia się białek łączących siostrzane chromatyny.

Telofaza – okres odtwarzania struktury potomnych jąder, zawierających pełny garnitur chromosomów i diploidalną ilość DNA -2n. następuje odtworzenie otoczek jądrowych, dekondensacja chromosomów i pojawienie się jąderek.

3. Komórki tłuszczowe żółte barwione Sudanem III

- jest to rodzaj tkanki łącznej

- szczególnie mała masa istoty międzykomórkowej

- glowną masę tkanki stanowią komórki tłuszczowe (adipocyty), o różnej średnicy

- komórki posiadają własną błonę podstawną, układają się (gromadzą) wokół naczyń

- komórki wielokątne, występują w zgrupowaniach, które mają budowę płacikową

- grupy komórek oddzielone są od innych grup kom pasmami tkanki łącznej właściwej, w której znajdują się liczne naczynia krwionośne i nerwy

- komórka zawiera jedną dużą kroplę tłuszczu, która wypelnia prawie calą objętość komórki

- komórka tluszczowa otoczona jest cienkim rąbkiem cytoplazmy, która jedynie w miejscu wystepowania spłaszczonego jadra jest grubsza, tam też znajdują się pozostałe organelle

- na pograniczu kropli tluszczu znajduje się cienka warwa zagęszczonej cytoplazmy, nie ma błony odzielającej

- głowna funkcja-rezerwuar energii

4. kosmki łożyska

Kosmek powstaje poprzez przeniknięcie kosmówki włochatej do doczesnej podstawnej.
Dojrzały kosmek jest zbudowany z (od zewnątrz):

-synyctiotrofoblastu,

-cytotrofoblastu,

-płyty kosmówkowej czyli zrębu w którym znajdują się naczynia krwionośne,

- włókien,

-komórek mezenchymalne i Hofbauera (=makrofagi, które biorą udział w przemianach zrębu kosmka w trakcie jego wydłużania). To wszystko wyściela od wewnątrz (od strony płodu) owodnia.

Uwagi praktyczne:
W powiększeniu 60 * obraz jaki zobaczysz– stos różowych plam, ale w pow 240 * i większym będzie owal z bardzo pogrubioną ścianą zawierającą 2 rzędy komórek. Rząd zewnętrzny to syncytiotrofoblast, wewnętrzny to cytotrofoblast. A wewnątrz tego owalu będzie taka jakby siatka – to mezenchyma zrębu kosmka, a te duże kule to komórki Hofbauera.

5. Pępowina

Sznur pępowinowy zbudowany jest ze szczególnego typu tkanki łącznej – galarety Whartona, której specyficzna konsystencja związana jest z wysoką zawartością kwasu hialuronowego i bogactwem siarkowych proteoglikanów. Tkanka ta zawiera komórki mezenchymatyczne, których kształt zmienia się od gwiaździstych do wydłużonych w zależności od stopnia rozciągnięcia sznura. Podobnie jak inne komórki embrionalne gromadzą one znaczne ilości glikogenu. Wewnątrz sznura przebiegają duże naczynia w liczbie 2 tętnic i 1 żyły oraz przewód omoczni owy (w łożysku z terminowego porodu jest już zwykle zarośnięty) ?. Światło tętnic jest w preparatach histologicznych zapadnięte z powodu skurczu bardzo grubej warstwy JEDNEJ? mięśniówki gładkiej w warstwie środkowej. w tętnicach NIE STWIERDZA SIĘ obecności blaszek sprężystych wewnętrznej i zewnętrznej, a włókna elastyczne są rozproszone w postaci sieci. Miejsce przydanki zajmuje tkanka łączna galaretowata. Żyła zawiera stosunkowo gruby pokład mięśniówki gładkiej o układzie skośnym i okrężnym. Zewnętrzną powierzchnię sznura pokrywa nabłonek owodniowy, jednowarstwowy sześcienny, który w późniejszym okresie może przechodzić w wielowarstwowy płaski.

06. Plemniki

Komórki rozrodcze męskie, zawierające haploidalny zestaw chromosomów; nie mają zdolności dzielenia się.

- plemniki mają długość ok. 60μm

- składają się z główki (zabarwionej zasadochłonnie) i witki (zabarwionej kwasochłonnie)

- główka: ma kształt owalny, zawiera jądro (skondensowane, jednorodna chromatyna) oraz pokrywający przedni biegun jądra akrosom

- witka: można ją podzielić na 4 odcinki: szyjkę, część pośrednią (wstawkę – 5 – 9μm) – centrum energetyczne plemnika, część główną oraz część końcową.

- obok plemników prawidłowo wykształconych występują również plemniki o nieprawidłowej budowie (posiadające zbyt krótką witkę, witkę złamaną, mające wady w budowie główki itp.)

7. Nabłonek jednowarstwowy płaski z krezki – preparat srebrzony

-rząd płaskich komórek, leżących na błonie podstawnej

-składa się z komórek, których granice są pozazębiane

-jądra komórkowe owalne, leżące równolegle do błony podstawnej

-komórki nie wykazują biegunowości ułożenia składników komórkowych

8.TKANKA ŁĄCZNA SIATECZKOWATA

• sieć włókien srebrnochłonnych, z gwiaździstymi komórkami, otaczającymi włókna jak mankiety

• komórki niezróżnicowane

• fibrocyty

• makrofagi

• kom.dendrytyczne

• kom. splatające się

9. Tkanka łączna włóknista wiotka z krezki

Zawiera wszystkie rodzaje włókien jak i komórek właściwych i napływowych tkanki łącznej, w tym można wyróżnić:

- pęczki włókien kolagenowych (pod postacią falistą lub krat nożycowych), włókna sprężyste, retikulinowe

- komórki tuczne

- istotę podstawną zbudowaną z glikozaminoglikanów

- widoczne są również jądra innych komórek tkanki łącznej właściwej

- naczynia krwionośne włosowate

10. Tkanka łączna zwarta o układzie regularnym włókien kolagenowych – fragment ścięgna białego

- Zbudowane jest z równolegle ułożonych pęczków włókien kolagenowych, zbudowanych z kolagenu typu i i zatopionych w skąpej istocie podstawowej.

- Układ pęczków włókien nadaje tkance charakter uporządkowany. Między pęczkami włókien leżą fibrocyty układające się w szeregi, nazywane szeregami Ranviera.

- Poszczególne pęczki włókien kolagenowych otoczone są luźniejszą tkanką łączną, całe ścięgno otaczają pęczki włókien kolagenowych o przebiegu okrężnym.

- Niektóre ścięgna są otoczone pochewką ścięgna – zbudowanej z warstwy zewnętrznej i wewnętrznej, które są od siebie oddzielone wolną przestrzenią wypełnioną rodzajem płynu maziowego.

11. Chrząstka szklista z wyrostka mieczykowatego

- Chrząstka szklista występuje w przymostkowych częściach żeber, drogach oddechowych i na powierzchniach stawowych i tworzy szkielet kości długich

- Pokryta ochrzęstną z tkanki łącznej zbitej o układzie regularnym, w której znajdują się fibroblasty, a na granicy komórki niezróżnicowane.

- Istota międzykomórkowa zbudowana jest z istoty podstawowej chrząstki (z makrocząsteczek proteoglikanów i kwasu hialuronowego) barwiącej się zasadochłonnie oraz z włókien kolagenowych typu II ułożonych nieregularnie, biegnących w wielu kierunkach.

- Komórki – chondrocyty i zewnętrzne chondroblasty - występują pojedynczo lub po kilka jako grupa izogeniczna (powstała z podziału jednej komórki). Leżą w jamkach chrzęstnych.

12. Chrząstka włóknista z tarczki międzykręgowej:

Chrząstka o charakterystycznym „jodełkowatym” uporządkowaniu włókien kolagenowych typu 1-ego, które są ułożone równolegle, przez co chrząstka przypomina ścięgno Włókna te są zawsze dobrze widoczne (tzn „nie zamaskowane”). Typową cechą jest ponadto obecność niewielkiej ilość komórek – pojedynczych chondrocytów – umieszczonych w jamkach.

14. Tkanka kostna zwarta blaszkowata

Tkanka kostna blaszkowata jest dojrzałą formą tkanki kostnej, która wchodzi w skład kości długich i płaskich.

- blaszki kości zbitej (systemowe, grubości 3 – 7μm, 4 – 20 pokładów, zwykle 6 lub mniej; wł. kolagenowe poszczególnych blaszek układają się równolegle do siebie i spiralnie wobec osi długiej blaszki; najbardziej zewnętrzna warstwa osteonu nie zawiera kanalików kostnych, jest uboga we wł. kolagenowe – linia cementowa) układają się w większości koncentrycznie wokół kanałów naczyniowych, tworząc osteony (systemy Haversa)

- w środku osteonu znajduję się kanał o średnicy ok. 50μm, zwany kanałem Haversa, zawierający włosowate naczynia krwionośne i nerw;

- naczynia krwionośne poszczególnych osteonów łączą się między sobą za pośrednictwem bocznych odgałęzień biegnących w poprzek kości zbitej (w kanałach Volkmanna)

- osteony mają postać walców o długości od kilku mm do 2 – , swoją osią długą ułożone są zgodnie z osią długą kości

- wyróżniamy blaszki typu gęstego (przechodzą przez nie kanaliki) oraz luźnego (występują w nich jamki) – system komunikacyjny umożliwiający przepływ metabolitów z kanałów Haversa); w jamkach znajdują się osteocyty, a w kanalikach ich wypustki łączące; (Wg Sawickiego jamki znajdują się na granicy przylegających blaszek kostnych, a kanaliki przechodzą przez blaszki)

- blaszki międzysystemowe, wypełniające przestrzenie między osteonami (powstają w wyniku stale zachodzącej przebudowy kości)

- blaszki podstawowe zewnętrzne (kilka pokładów pod okostną)

- blaszki podstawowe wewnętrzne (otaczają kość od strony jamy szpikowej)

- okostna (pokrywa kość zbitą); brak jej w obrębie stawów; zbudowana z 2 warstw – zewnętrzną (tkanka łączna zbita, od której odchodzą włókna zakotwiczające – włókna Sharpeya) i wewnętrzną (luźniejsza, zawiera liczne naczynia i komórki macierzyste – osteogenne, mogące różnicować się w osteoblasty); pełni funkcję odżywczą

15. Krew rozmaz

- erytrocyty-okrągłe bądź owalne komórki z centralnym przejaśnieniem, brak jądra, na rozmazie wybarwione na czerwono - najliczniejsze w rozmazie, średnica kom.7-8um

- między erytrocytami widać grupę płytek krwi- bezjądrowe fragmenty megakariocytów; w barwieniu Giemsy widoczne jako dyskoidalne, niebieskie twory, zawierające różowe twory-ziarenka:

- leukocyty:

*granulocyty obojętnochłonne- młody ma jądro pałeczkowate, dojrzały segmentowne, największa liczba jest z 3 i 4 płatowym jądrem, cytoplazma kwasochłonna, najliczniejsze z leukocytów(50-75 %) Śred. kom= 12-15um

*granulocyty kwasochłonne – mają jedno jadro składające się zwykle z 2 lub 3 płatów, obecność stosunkowo dużych ziarnistości(lizosomy zawierające enzymy hydrolityczne) śr=10-14um

*granulocyty zasadochłonne- wyglądem przypominają komórki tuczne, ma jedno segmentowane jądro w kształcie litery S; zasadochłonne ziarenka śred. kom. =12-15um

*limfocyty B i T są małe i duże, mają jedno owalne lub okrągłe jądro, wypełniające niemal całą komórkę; cytoplazma w postaci rąbka zasadochłonnego wokół jądra

*limfocyty NK- są dużymi limfocytami, mają nerkowate jądro, ale są mniejsze od monocytów;

Średnica limfocytów= 6- 10um

*monocyty- największe komórki krwi obwodowej, charakterystyczne nerkowate jądro, zasadochłonna cytoplazma(szorstka siateczka śródplazmatyczna) z licznymi azurofilnymi lub kwasochłonnymi ziarenkami, średnica= 40um

16. Szpik kostny czerwony

Jest głównym narządem hemopoetycznym. Występuje w jamach kości długich i przestrzeniach międzybelczkowych kości gąbczastej. w przeciwieństwie do szpiku kostnego żółtego – nieaktywnego, zbudowanego gł. z kom tłuszczowych, szpik kostny czerwony jest aktywny, hemopoetyczny , bogaty w naczynia krwionośne oraz elementy macierzyste komórek krwi.

Szpik kostny czerwony możemy podzielić na :

- Przedział naczyniowy – tworzą go nieliczne tętnice, liczniejsze żyły, a przede wszystkim szerokie naczynia zatokowe szpiku. Ścianę naczyń zatokowych tworzą sciśle przylegające do siebie komórki śródbłonka typu okienkowatego, jednocześnie brak jest błony podstawnej.

- Przedział hemopoetyczny – Tworzy go zrąb zbudowany z tkanki łącznej siateczkowatej oraz tkwiące w jego oczkach wolne komórki układu krwiotwórczego – wszystkich linii i stadiów rozwojowych. w skłąd zrębu wchodzą ponadto liczne makrofagi, mastocyty, komórki macierzyste dla fibroblastów i komórek osteogennych. Komórki zrębu tworzą mikrośrodowisko warunkujące podziały, różnicowanie i dojrzewanie elementów hemopoetycznych. Zespoły komórek hemopoetycznych układają się w szpiku według pewnego schematu: megakariocyty (jako największe komórki zawierają do 64n chromatyny) leżą w bezpośrednim kontakcie z zatokami, również erytropoeza zachodzi w pobliżu naczyń, natomiast granulocyty, które mają zdolność do samodzielnego ruchu, powstają dalej od zatok, często w pobliżu tkanki kostnej.

Na preparacie barwionym hematoksyliną i eozyną w pow. 150x widać pasma komórek tkanki łącznej siateczkowatej, zawierające gęsto upakowane różnorodne formy rozwojowe erytrocytów i granulocytów, spotyka się liczne kom. Tłuszczowe. w pow. 600x widać różne stadia granulo- i erytropoezy, z których dzięki okrągłym i ciemnym jądrom zidentyfikować można przede wszystkim normoblasty. Duże, wielojądrzaste komórki (kuliste jądra ułożone w kształcie obręczy lub wieńca) to megakariocyty – kom. Macierzyste trombocytów. Komórki tłuszczowe

17. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa w przekroju podłużnym

- zbudowana z długich cylindrycznych wielojądrowych komórek – włókien mięśniowych o zróżnicowanej średnicy, barwiących się silnie kwasochłonnie

- jądra leżą w części obwodowej części sarkoplazmy, pod sarkolemą otoczoną błoną podstawną – towarzyszy im tkanka łączna z licznymi naczyniami włosowatymi

- we włóknie uwidacznia się prążkowanie, które jest wynikiem tego, że miofibryla zbudowana jest z równolegle ułożonych miofilamentów cienkich i grubych układających się w naprzemiennie powtarzające się prążki jasne (prążki I) i ciemne ( prążki A)

DO ELEKTRONOGRAMU:

- w prążku i znajdują się tylko filamenty aktynowe

- w prążku a znajdują się filamenty aktynowe i leżące miedzy nimi równolegle filamenty miozynowe,

- w śodku prążka a obserwujemy przejaśnienie – smugę H ( zmudowana tylko z filamentów miozynowych), w smudze H znajduje się prążek M ( zawiera filamenty miozynowe i filamenty m)

- prążek a przedzielony jest w połowie cienką ciemną linią z 

- odcinek między liniami z – sarkomer, zbudowany z ½ prążka I, prążka A, ½ prążka I

- każda miofibryla otoczona jest przez gładką siateczkę sarkoplazmatyczną i mitochondriami

19. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca

- istota międzykomórkowa, w skład której wchodzi tkanka łączna właściwa i blaszki podstawne otaczające poszczególne miokardiocyty

-duża ilość naczyń krwionośnych w przestrzeni międzykomórkowej

- główną masę tkanki stanowią wydłużone komórki-włókna mięśniowe zwane kardiomiocytami, o różnej średnicy, posiadające jedno lub dwa jądra polożone centralnie, ułożone szeregowo

- mniej regularne ułożenie komórek niż w przypadku włókien mięśniowych szkieletowych

- komórki łączą się z sąsiednimi komórkami dając boczne odgałęzienia, przechodzące w sąsiednie szeregi

- we włóknie uwidacznia się prążkowanie, które jest wynikiem tego, że miofibryla zbudowana jest z równolegle ułożonych miofilamentów cienkich i grubych układających się w naprzemiennie powtarzające się prążki jasne (prążki I) i ciemne ( prążki A)

DO ELEKTRONOGRAMU:

- na powierzchniach styku komórek widoczne są wstawki, w skład których wchodzą 3 rodzaje połączeń: obwódka zwierająca, desmosomy, neksusy

- cytoplazma kardiomiocytów głownie zajęta przez aparat kurczliwy zorganizowany w sarkomery(budowa sarkomera jak wyżej), lecz nie tworzący typowych miofibrylli jak w mięśniu szkieletowym, tylko przestrzenny układ rozgałęziających się i krzyżujących pęczków filamentów cienkich(aktynowych) i grubych(miozynowych) co daje obraz poprzecznego prążkowania

- w przestrzeniach kurczliwej sieci liczne mitochondria, zbiorniki i kanaliki gładkiej siateczki śródplazmatycznej oraz kanaliki T, które są wpukleniami sarkolemy

-kanaliki T znajdują się w pobliżu granicznych prążków Z, a nie na pograniczu prążków I i A jak w mięśniu szkieletowym; często przylegają tylko do jednego zbiornika siateczki sarkoplazmatycznej gładkiej tworząc diadę a nie triadę typowa dla mięśnia szkieletowego

22. Zwój nerwowy rdzeniowy

Zwoje leżą na przebiegu korzeni grzbietowych rdzenia kręgowego; neurony przewodzą impulsy czuciowe; układ komórek uporządkowany

- od zewnątrz otoczony jest torebką łącznotkankową - tkanka łączna właściwa (odpowiednik onerwia i nanerwia nerwów rdzeniowych)

- zrąb zwoju stanowi tkanka łączna właściwa luźna (odpowiednik śródnerwia nerwów rdzeniowych) i otacza komórki nerwowe zwojowe – neurony rzekomojednobiegunowe; ich ciała leżą głównie w części obwodowej zwoju, tworząc duże skupienia; w części środkowej mniej liczne

- ciało komórki zwojowej oddaje jedną wypustkę ku środkowi zwoju, w pewnej odległości rozgałęzia się na kształt litery T – na akson – włókno dośrodkowe i dendryt – włókno odśrodkowe, jego zakończenia wchodzą w skład receptorów)

- ciało komórki zwojowej ma wyraźne, pęcherzykowate jądro, w cytoplazmie liczne zasadochłonne ziarnistości

- ciało komórki zwojowej otoczone jest komórkami glejowymi (komórki satelitarne)

- komórki zwojowe są różnej wielkości, od 20 do 100μm

23. Zwój nerwowy współczulny

Układ komórek nieuporządkowany

- obecność torebki łącznotkankowej

- zrąb z tkanki łącznej właściwej luźnej

- komórki zwojowe-gwiaździste, wielobiegunowe neurony, otoczone warstwą komórek satelitarnych

- komórki nerwowe pająkowate-mniejsze niecałkowicie otoczone komórkami satelitarnymi, tworzą połączenia między sobą, a także z komórkami zwojowymi

- końcowe komórki glejowe-swoiste hemocyty otaczające zgrupowania dendrytów i synaps

25. Kora móżdżku

SKRÓCIĆ !

Zbudowana z 3 warstw:

1. Warstwa drobinowa ( ubogokomórkowa)

- Powierzchowna, szeroka warstwa

- zbudowana z dwóch typów komórek:

- gwiaździstych małych - leżą w powierzchownej części kory, są to komórki wielowypustowe - charakterystyczne ciemne jądra i  ciałka Nissla

- gwiaździstych dużych ( zw. Komórkami koszyczkowymi) - Leżą w wewnętrznej, 1/3 warstwy drobinowej, ich aksony kierują się w stronę komórek zwojowych

2. Warstwa zwojowa

- zbudowana z pojedynczego pokładu komórek zwojowych ( Purkiniego)

- między komórkami zwojowymi leżą liczne astrocyty biegnące przez warstwe drobinową ku powierzchni kory móżdżku, tu zaginają się tworząc graniczną błonę glejową

- charakterystyczne jasne jądra i ciałka Nissla zatopione w cytoplazmie komórki

- swoją węższą częścią skierowane do warstwy drobinowej, w kierunku które oddają 1-3 pni dendrytycznych , rozgałęziających się na gęstą sieć dendrytyczną , sięgającą do powierzchni kory, aksony odchodzą od ich grubszych części i biegną przez warstwę ziarnistą do istoty białej móżdżku i docierają do jąder móżdżku

- aksony zaraz po odejściu od ciał komórek zwojowych oddają liczne kolaterale – wracające do komórek zwojowych tworzą splot podzwojowy, który oddziela warstwe zwojową od ziarnistej, kolaterale biegnące do warstwy drobinowej tworzą splot nadzwojowy

Komórki poziome

Leżą tuż pod warstą zwojową

-dendryty uchodzą miedzy kom. Purkiniego

- aksony do istoty bialej

3. Warstwa ziarnista ( bogatokomórkowa)

Zbudowana z :

- komórek ziarnistych małych:

*Dendryty uchodzą do kłębków móżdżkowych ( pola synaps między włóknami kiciastymi a komórkami Golgiego i ziarnistymi)

*Ich aksony biegną do komorek zwojowych kory , na których wysokości rozgałęziają się na kształt litery T i tworzą z nimi i z kom. gwiaździstymi dużymi liczne synapsy

- kom. ziarniste duże ( Golgiego)

*Dendryty kieruja się do powierzchni wartwy drobinowej i zwojowej

*Aksony uchodzą do kłębków móżdżkowych

*Obszar ten oprócz kom. ziarnistych zawiera też bezkomórkowe obszary czyli tzw. kłębki móżdżkowe

26. Naczynia włosowate, tętniczki i żyły z krezki

Lokalizacja:

Widoczne naczynia przedwłosowate (prekapilary) i pozawłosowate (postkapilary) łączą system tętniczo-żylny i naczynia włosowate.

Budowa:

Tętniczka (arteriola)-ma trójwarstwową budowę ściany:

-błona środkowa-zazwyczaj 1 warstwa miocytów gładkich,

Naczynia przedwłosowate(prekapilary)

- średnica naczyń wynosi 20-70 mikrometrów,

- cienka ściana zbudowaną ze śródbłonka leżącego na błonie podstawnej,

- charakterystyczną cechą tych naczyń są leżące na zewnątrz od błony podstawnej pojedyncze lub ułożone w grupy komórki mięśniowe gładkie o okrężnym przebiegu. w mikroskopie optycznym daje to obraz tzw. „krzyżowania się jąder” miocytów gładkich z jądrami komórek śródbłonka leżącymi wzdłuż osi długiej naczynia.

- w miejscu przejścia naczyń przedwłosowatych w włosowate obserwujemy grupę kilku okrężnych komórek mięśniowych gładkich tworzących mięsień zwieracz przedwłosowaty regulujący przepływ krwi przez te naczynia,

- prekapilara przechodzi w kapilarę(naczynie włosowate)

Naczynie włosowate o błonie podstawnej ciągłej

- ściana zredukowana jest do 2 warstw: śródbłonka i błony podstawnej,

-średnica naczynia wynosi do 10 mikrometrów,

- naczynie włosowate przechodzi w naczynie pozawłosowate(postkapilarę).

Postkapilary

- mają większą średnicę od kapilar, ciągłą warstwę perycytów i pojawia się w nich delikatny, stopniowo grubiejący mankiet z tkanki łącznej,

- gdy mankiet ten jest już wyraźnie zaznaczony i pojawiają się w nim miocyty gładkie postkapilara przechodzi w żyłkę,

-śródbłonek żyłek jest porowaty a blaszka podstawna jest nieciągła.

27. Tętnica i żyła typu mięśniowego

1) Tętnica

Definicja: Wszystkie tętnice małe i średnie oraz cześć dużych, nazywane są także tętnicami średniego kalibru

- średnica ok.0,3-10mm

- błona wewnętrzna: posiada trzy„warstwy:

1-śródbłonek: z błoną podstawną. Komórki śródbłonka oddają w głąb naczynia wypustki dochodzące do miocytów gładkich błony środkowej (tworzą połączenia neksus)

2-warstwa pośrednia. Włókna kolagenowe, niewielka liczba włókien sprężystych i miocytów gładkich licznych w miejscach rozgałęzienia tętnicy

3-blaszka sprężysta wewnętrzna. Najgrubsza warstwa bł. wewnętrznej. Głównie włókna sprężyste o przebiegu okrężnym i podłużnym, niewiele włókien kolagenowych. Po utrwaleniu włókna sprężyste dają obraz pofałdowania powierzchni tętnicy (nie ma tego żyła)

- błona środkowa: 30-40 warstw komórek mięśniowych gładkich ułożonych

okrężnie, jest to najgrubsza warstwa tętnicy typu mięśniowego. Między miocytami znajduje się kolagen i elastyna.

Blaszka sprężysta zewnętrzna. Leży na pograniczu błony środkowej i błony zewnętrznej ostro odgraniczona od błony środkowej natomiast rozpraszająca się w obrębie przydanki, zbudowana z dużej ilości włókien sprężystych

- błona zewnętrzna: z tkanki łącznej właściwej luźnej z włóknami kolagenowymi, nielicznymi sprężystymi oraz komórkami tkanki łącznej, zawiera również naczynia naczyń, zmielinizowane i niezmielinizowane włókna nerwowe współczulne (w niektórych tętnicach także przywspółczulne)

2) Żyła

Budowa:

- trójwarstwowa budowa ściany

- w stosunku do średnicy zewnętrznej mają szerokie światło i cienką ścianę

- błona wewnętrzna słabo wykształcona, blaszka sprężysta wewnętrzna nie powoduje fałdowania, lub jest ono mniejsze niż w tętnicach tego samego typu

- błona środkowa znacznie cieńsza niż w tętnicach, zbudowana z kilku pokładów włókien mięśniowych ułożonych w pęczki przeplatane włóknami kolagenowymi i sprężystymi. Jej utkanie jest znacznie luźniejsze niż w tętnicy i zawiera więcej elementów łącznotkankowych.

- błona zewnętrzna jest lepiej wykształconą warstwą zbudowaną z tkanki łącznej właściwej

-żyły dolnej połowy ciała posiadają grubą dobrze umięśnioną ścianę o wyraźnej budowie warstwowej pod tym względem przypominają tętnice, gruba infima tworzy uwypuklenia zawierające włókna mięśniowe gładkie, obecna jest niekompletna blaszka sprężysta wewnętrzna, szeroka i dobrze rozbudowana media zbudowana jest z kilku okrężnych pokładów komórek mięśniowych gładkich

Diagnostyka:

Decydującym kryterium diagnostycznym jest budowa, medii, która pozwala na odróżnienie tętnicy typu mięśniowego od towarzyszącej jej żyły. w tętnicach jest ona zbudowana z gęstych pokładów komórek mięśniówki gładkiej, w żyłach zaś jest luźniejsza i zawiera więcej elementów łącznotkankowych. w żyłach są zdwojenia blaszki sprężystej wewnętrznej tworzące parzyste zastawki żylne, w tętnicach typowych błona ta jest natomiast bardziej wyraźna i tworzy pofałdowanie Żyły mają znacznie bardziej rozbudowanąprzydankę.

??

cecha	tętnica	żyła
Grubość ściany	Większa	Mniejsza
Podział na warstwy	Wyraźny	Zatarty
Najgrubsza warstwa	Media	Przydanka
Włókna i blaszki sprężyste	Liczne	Nieliczne
Budowa medii	Błona mięśniowa lub blaszki sprężyste i komórki mięśniowe	Komórki mięśniowe i włókna kolagenowe
Komórki mięśniowe w intimie i przydance	Rzadko	Często
Naczynioruchowe włókna w przydance	Liczne	Nieliczne
Zastawki	Brak	Niekiedy obecne
Różnorodność budowy	Mniejsza	większa

28. Aorta barwiona na włókna sprężyste

Budowa:

- Aorta jest zaliczana do tętnic typu sprężystego. w jej ścianie widać wszystkie warstwy typowe dla tego typu tętnic:

Błona wewnętrzna

- stosunkowo gruba, pokryta śródbłonkiem kostkowym

- składa się ze śródbłonka leżącego na błonie podstawnej, pod którą znajduje się podśródnabłonkowa warstwa tkanki łącznej właściwej,

- głębiej leży szeroka błona sprężysta wewnętrzna zbudowana z włókien kolagenowych i sprężystych oraz miofibroblastów

Błona środkowa

- najgrubsza,

- składa się z błon sprężystych zbudowanych z elastyny. Błony te zawierają otwory(błony okienkowate), pomiędzy nimi znajdują się miofibroblasty (leżące okrężnie w stosunku do osi długiej naczynia) w otoczeniu włókien kolagenowych i siateczkowych.

Błona zewnętrzna

- grubsza niż błona wewnętrzna,

- zbudowana z tkanki łącznej właściwej, zawierającej liczne włókna kolagenowe, niewiele włókien sprężystych i miocytów gładkich oraz pojedyncze komórki nerwowe zwojowe,

- znajdują się tu tętnice i żyły(naczynia naczyń)

29. Węzeł chłonny

Definicja:
To swego rodzaju „stacja” dla chłonki – tutaj styka się ona z tkanką limfoidalną.

Lokalizacja:
Na przebiegu naczyń limfatycznych.

Budowa:

- otoczony torebką z tkanki łącznej zbitej, mogącej zawierać miocyty gładkie.
- wnętrze zbudowane z tkanki łącznej siateczkowatej, w dużej części gęsto zasiedlonej przez limfocyty.
- obszary nie zasiedlone tworzą zatoki limfatyczne czyli drogi przepływu chłonki
(mogą być brzeżne, pośrednie i rdzenne – na preparacie będą widoczne jako różowe pola otoczone przez fioletowe limfocyty)

a) wyróżniamy:
-część korową – zbudowaną z grudek chłonnych pierwotnych i wtórnych – na preparacie jasny fiolet będzie otoczony ciemnym fioletem – grudki to te jasne. Tu znajdują się limfocyty B, które potem idą do rdzenia i zamieniają się w plazmocyty
- pas przykorowy – czyli tzw kora rozproszona – rozumiem to w ten sposób że to ona jest tym ciemnym fioletem otaczającym grudki chłonne. Do wewnątrz płynnie przechodzi w rdzeń (brak wyraźnej granicy). Tu znajdują się limfocyty T makrofagi, fibroblasty, komórki prezentujące antygen.
- część rdzenna – w niej będą się znajdować tętnice i żyły – nie sposób się pomylić – zawiera plazmocyty. Uwaga – może sięgać pod torebkę – nie koniecznie znajduje się w samym centrum węzła.

Część korowa i rdzenna są grasiczoniezależne, a pas przykorowy jest grasiczozależny.

30. Migdałek podniebienny

Narząd parzysty, pomiędzy podniebieniem miękkim a łukami podniebienno – gardłowymi (migdałki podniebienne współtworzą pierścień gardłowy chłonny Waldeyera)

- nagromadzenie tkanki limfoidalnej w błonie śluzowej

- pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim (nierogowaciejącym), tworzącym wpuklenia zwane kryptami (jest to cecha rozpoznawcza, występuje 10 – 20 krypt, często rozgałęzionych); krypta z otaczającą tkanką limfoidalną w postaci grudek chłonnych tworzy tzw. mieszek (10 – 20 mieszków oddzielonych przegrodami łącznotkankowymi)

- migdałek ten, jako jedyny, otoczony jest torebką łącznotkankową (włókna kolagenowe) – od strony podłoża

- w utkaniu limfoidalnym mogą występować plazmocyty i neutrofile

- nabłonek bardzo silnie nacieczony limfocytami – zatarta granica między nabłonkiem a tkanką łączną

- wewnątrz krypt – czopy złuszczonych komórek nabłonkowych, limfocytów, granulocytów i bakterii

- zrąb migdałka stanowi tkanka łączna siateczkowata – nie stwierdza się na jej terenie naczyń krwionośnych, ale są limfatyczne, otaczające grudki chłonne

- pełni podobną funkcję do węzłów chłonnych

31. Śledziona

- pokryta torebka łącznotkankową (na której znajduje się nabłonek sześcienny lub płaski o przebiegu krętym), która wnika do narządu w postaci beleczek

- miedzy beleczkami (jakby na rusztowaniu) zrąb. tk. łącznej siateczkowej w beleczkach są tt. beleczkowa i miocyty

- wśród zrębu wyróżnia się miazgę białą i czerwoną

• miazga czerwona - układ tk. łącznej siateczkowej wraz z zatokami śledzionowymi – typ unaczynienia otwarty

• miazga biała (Limfocyty T) - okołotętnicza pochewka limfatyczna (PALS) wraz z

grudkami chłonnymi (Limfocyty B), w których stwierdza się tętniczkę środkową - grudki są porozrzucane chaotycznie

- zatoki śledzionowe z charakterystycznym śródbłonkiem zbudowane z komórek pręcikowych

(ich jądra wpuklają się do światła zatoki – stąd nazwa); od strony tkanki łącznej - makrofagi

32. Grasica

-PSEUDOZRAZIK- przegroda łącznotkankowa go tworząca jest niekompletna i i dotyczy tylko części zewnętrznej.

jednostką budowy są pseudozraziki

- torebka łącznotkankowa z tkanki łącznej dzieli korę na pseudozraziki

- zrąb zbudowany z komórek nabłonkowych ze stosunkowo dużymi i nieregularnymi jądrami

Kora:

- dużo limfocytów (tymocytów) znajdujących się w oczkach wytworzonych przez silnie rozgałęzione kom. nabłonkowe

- w części podtorebkowej kory przeważają duże i średnie limfocyty T czyli limfoblasty

- w częściach głębszych, na granicy rdzenia przeważają limfocyty małe, kom. dendrytyczne i makrofagi

- kom. nabłonkowe zrębu = kom. pielęgnujące, stanowią część bariery krew-grasica rdzeń

- małe i średnie limfocyty otaczające naczynia krwionośne

- dużo kom. nabłonkowych zrębu, które degenerując układają się w grupy, tworząc ciałka grasicze, czyli ciałka Hassala

- włosowate i większe naczynia limfatyczne odprowadzające

- w tkance łącznej towarzyszącej naczyniom spotykamy granulocyty, plazmocyty i kom. tuczne

- inwolucja – zastępowanie przez tkankę tłuszczową, od torebki do rdzenia

33. Migdałek gardłowy

Migdałek jest to zgrupowanie grudek limfatycznych w tkance łącznej właściwej i otoczony jest tą tkanką. Nie posiadają naczyń limfatycznych doprowadzających a antygeny wnikają do ich wnętrza z powierzchni błony śluzowej

- pokryty nabłonkiem wielorzędowym walcowatym urzęsionym z widocznymi komórkami kubkowymi ( jasne pola )

- zrąb stanowi tkanka łączna siateczkowata

- w nabłonku znajdują się komórki M, które są miejscem przenikania wirusów przez nabłonek

- miąższ zbudowany z grudek limfatycznych i limfocytów ( większość stanowią limf.B) leżących miedzy nimi

- znajdują się tu również limf. T, kom. plazmatyczne, tuczne, makrofagi

- nie posiada torebki

- nie posiada krypt

34. Przysadka mózgowa

PRZYSADKA MÓZGOWA - jest to gruczoł dokrewny, otoczony jest torebką z tkanki łącznej luźnej. ze względu na budowę możemy wyróżnić w przysadce dwie części:

- CZĘŚĆ GRUCZOŁOWA

a) część przednia - jej zrąb zbudowany jest z tkanki łącznej właściwej wiotkiej zawierającej liczne włókna srebrochłonne oraz naczynia włosowate typu okienkowego. Składa się z kilku typów komórek:

- komórki barwnikooporne czyli chromofobne - są to drobne komórki o niewybarwionej, pozbawionej ziarnistości cytoplazmie i okrągłych jądrach, stanowią 50% płata przedniego

- komórki barwnikochłonne czyli chromofilne - ich barwliwość zależy od ziarnistości występujących w cytoplazmie, mają okrągłe jądro położone ekscentrycznie, dobrze rozwiniętą szorstką siateczkę śródplazmatyczną i aparat Golgiego. Wśród komórek chromofilnych wyróżniamy: komórki kwasochłonne, które barwią się na czerwono - należą do nich somatotropy oraz mammotropy. komórki zasadochłonne - barwią się na niebiesko - wśród nich gonadotropy, kortykotropy i tyreotropy

b) część pośrednia - brak tutaj naczyń krwionośnych, zbudowana w 20% z cyst wypełnionych koloidem, występują też w niej komórki zrębowe oraz komórki mukoidalne

c) część guzowa - jest dobrze ukrwiona, znajdują się tu grupy komórek chromofobnych i chromofilnych

- CZĘŚĆ NERWOWA - zbudowana jest z bezmielinowych aksonów komórek nerwowych oraz z komórek glejowych tzw. pituicytów. w tej części można wyróżnić:

a) wyrostek lejkowaty - zawiera zakończenia aksonów komórek nerwowych z jąder podwzgórza - zakończenia te mają na preparatach wygląd zasadochłonnych wysp nazywanych kulami Herringa. Aksony te kontaktują się z naczyniami włosowatymi i w tym miejscy powstaje tzw. strefa palisadowata. w wyrostku lejkowatym występują także pituicyty włókniste i protoplazmatyczne

b) szypuła - podobnie jak wyrostek lejkowaty zbudowana jest z aksonów i zawiera kule Herringa

c) wyniosłość pośrodkowa - znajdują się tutaj zakończenia neuronów drobnokomórkowych, brak tutaj kul Herringa w aksonach. Komórki tej części produkują i uwalniają liberyny i statyny do naczyń włosowatych wyniosłości.

35. Nadnercze

- otoczone łącznotkankową torebką, od której odchodzą przegrody tworzące wewnątrz narządu zrąb podtrzymujący liczne naczynia krwionośne typu zatokowego i komórki endokrynowe

- część zewnetrzną stanowi kora, część wewnetrzną stanowi rdzeń

- kora dzieli się na 3 warstwy złożone z komórek endokrynowych, idąc od obwodu można wyróżnić:

- warstwa kłębkowata - zlożona z walcowatych lub piramidalnych kom, układających w kłębki; kom te maja okrągłe jądra, kwasochlonną cytoplazme, [dobrze rozwinieta siateczka srodplazmatyczna gladka, dużo mitochondriow]; odpowiedzialne za produkcje mineralokortykosteroidów, zajmuje ok.10-15% grubości kory

- warstwa pasmowata-najgrubsza, zlozona z dużych komórek układających się w pasma skierowane w stronę rdzenia, pomiędzy pasmami naczynia krwionośne typu zatokowego; [cytoplazma kom zawiera liczne krople tłuszczu, cytoplazma ma charakter piankowy(po wyplukaniu lipidow),liczne mitochondria i gladka siateczka sródplazmatyczna.];odpowiedzialne za produkcje glikokortykosteroidów ,zajmuje ok.70% grubości kory

- warwa siatkowata-zlożona z malych komórek o ciemnej kwasochłonnej cytoplazmie, [mniejsza ilość kropli lipidowych, obecne ziarenka lipofuscyny];pasma komórek tworzą przeplatające się szeregi; produkuja androgeny ,zajmuje ok.15-20% grubości kory

- rdzen-jego zrąb stanowi tkanka łączna wlasciwa luźna podtrzymująca liczne naczynia krwionośne (największe naczynie przebiegające tu to zyla środkowa) , występują tu dosyć duże wieloboczne lub okrągłe komórki chromochłonne (endokrynowe) i komórki zwojowe; wśród komórek chromochłonnych można wyróżnic zespoły komórek barwiące się zasadochłonnie i zespoły komórek barwiących się intensywniej (produkujące noradrenalinę)

36. Tarczyca

Gruczoł otoczony torebką łącznotkankową, dzielącą go na zraziki.

W obrębie zrazików występują pęcherzyki o rozmiarach 50 - 500 ( Sawicki 20 -900 ) mikrometrów, wypełnione różowo zabarwionym koloidem, otoczone gęstą siecią włosowatych naczyń krwionośnych typu zatokowego, naczyniami limfatycznymi oraz włoknami nerwowymi. Ściana pęcherzyków zbudowana z jednej warstwy komórek nabłonkowych ( tyreocytów ) spoczywających na blaszce podstawnej. Kształt komórek pęcherzykowych ( głownych ) tarczycy zależy od stanu czynnościowego :

A) faza wydzielania - (synteza i wydzielanie najczęściej kwasochłonnej tyreoglobuliny magazynowanej w postaci koloidu [na preparatach H + E zabarwionego na czerwono]) komórki pęcherzykowe wysokie

B) faza spoczynku - komórki zmniejszają rozmiary, stają się płaskie, redukcja większości organelli. we wnętrzu pęcherzyka, a więc pozakomórkowo zachodzi jodowanie tyreoglobuliny.

C) faza resorpcji - ( koloid pobierany z powrotem przez komórki pęcherzykowe na drodze endocytozy )komórki wysokie, na górnej powierzchni mają liczne mikrokosmki, a w przyszczytowej części cytoplazmy duże ( do 150 nm ) wakuole z pobraną wydzieliną i liczne lizosomy.

Pęcherzyki są otoczone tk. Łączną, w której znajdują się liczne naczynia krwionośne włosowate – jest to tzw. unaczynienie zewnętrzne

Komórki C ( okołopęcherzykowe )

produkują kalcytoninę ( hormon obniżający poziom wapnia w surowicy ), wydzielają też aminy katecholowe. Komórki występują pojedyńczo lub w małych grupach. Są nieco większe od kom. pęcherzykowych, mają jasną cytoplazmę, ziarnistości wydzielnicze ( 100 - 180 nm średnicy ) o gęstej cytoplazmie.

37. Skóra nieowłosiona

SKÓRA NIEOWŁOSIONA - skóra składa się z dwóch warstw:

Z NASKÓRKA - jest to naskórek wielowarstwowy płaski rogowaciejący. Najwięcej jest tutaj keratynocytów, mogą znajdować się również komórki napływowe, takie jak: KOMÓRKI MERKLA (widoczne są w nich ziarnistości), KOMÓRKI LANGERHANSA (to komórki dendrytyczne na których powierzchni obecny jest antygen IgA), MELANOCYTY (mają kształt gwiaździsty, posiadają liczne wypustki oraz ziarnistości). Naskórek składa się z 6-20 warstw - komórki części podstawnej ulegają ciągłym podziałom i przesuwają się ku warstwie powierzchownej, w której dochodzi do złuszczania się zrogowaciałych komórek. na blaszce podstawnej naskórka układa się 5 warstw keratynocytów:

- warstwa podstawna (rozrodcza) - składa się z jednego pokładu komórek walcowatych zakotwiczonych w błonie podstawnej, barwi się ta warstwa zasadochłonnie ponieważ występuje tu wiele rybosomów, szorstka siateczka śródplazmatyczna i tonofilamenty

- warstwa kolczysta - zawiera kilka lub kilkanaście pokładów komórek wielobocznych, ta warstwa również barwi się zasadochłonnie – połączenia desmosomalne

- warstwa ziarnista - zawiera od 3 do 5 pokładów spłaszczonych komórek, które posiadają zasadochłonne ziarnistości

- warstwa świetlna - zawiera od 2 do 3 pokładów spłaszczonych komórek, które barwią się eozyną, a w nie barwionych preparatach występują świecące refleksy. Komórki tej warstwy są to elementy martwe, brak tu organelli komórkowych

- warstwa zrogowaciała - posiada ona zmienną grubość, zawiera tylko martwe, bezjądrzaste płytki rogowe w postaci łusek. Warstwa ta jest kwasochłonna

ZE SKÓRY WŁAŚCIWEJ - skóra właściwa jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej i zawiera liczne naczynia krionośne i limfatyczne, nerwy oraz gruczoły. Wyróżniamy tutaj dwie warstwy:

- warstwa brodawkowata skóry właściwej - zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej, która daje liczne uwypuklenia do naskórka nazywane brodawkam. W jej macierzy występuje głównie siarczan dermatanu a element włóknisty w większości tworzą włókna srebro chłonne.

- warstwa siateczkowata skóry właściwej - zbudowana z tkanki łącznej właściwej zbitej o utkaniu nieregularnym, zawiera wiele włókien kolagenowych typu i oraz włókien sprężystych, naczyń krwionośnych, włókien nerwowych i ich zakończeń

W skórze właściwej znajdują się liczne receptory czuciowe, ciałka Krausego, ciałka Maissnera oraz ciałka baldaszkowate.

-WARSTWA PODSKÓRNA – zbudowana z tkanki łącznej wiotkiej z reguły zawiera komórki tłuszczowe. Umożliwia przesuwanie się skóry w stosunku do podłoża. Znajdują się w niej dolne odcinki korzeni włosów a także gruczoły skórne i receptory czucia.

38. skóra owłosiona

Budowa:

1) cienka warstwa zrogowaciałego naskórka – na preparacie cienka ciemna kreska u szczytu preparatu – ciemnoróżowa albo fioletowa. .
2) skóra właściwa –ma widoczny podział warstwowy.
a) warstwa kłębkowata = brodawkowa – znajduje się pod naskórkiem, zbudowana z tkanki łącznej wiotkiej z przewagą macierzy i komórek. Macierz: siarczan dermatanu i włókna srebro chłonne. Komórki: fibroblasty, mastocyty i makrofagi. Warstwa ta pukla się w naskórek i tworzy tak zwane brodawki, w których znajdują się naczynia krwionośne zaopatrujące naskórek i ciałka czuciowe Meissnera.
b) warstwa siatkowata\ siateczkowata – zbudowana z tk łącznej zbitej zbudowanej w bardzo dużej mierze z włókien kolagenowych i sprężystych.
3) tkanka podskórna – zbudowana z tk łącznej wiotkiej zawierającej komórki tłuszczowe. Tu znajdują się dolne odcinki korzeni włosa

39. Język – budowa ogólna

Boczna i dolna powierzchnia są pokryte wielowarstwowym nabłonkiem nierogowaciejącym

Zbudowany z trzonu (2/3 przednie) i nasady (1/3 tylna)

Zbudowany z trzonu mięśniowo-łącznotkankowego.

Między komórkami mięśniowymi znajduje się tk łączna właściwa luźna śródmięsnej i omięsnej, która podtrzymuje naczynia krwionośne, nerwy

Występowanie licznych brodawek: zmysłowe(grzybowate, okolone i liściaste), mechaniczne(nitkowate)

Brodawki nitkowate: stanowią 90% wszystkich, pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym

Grzybowate: stosunkowo nieliczne, głównie w okolicy koniuszka języka

Okolone: największe z brodawek, jest ich od 7 do 12, pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym, na bocznej powierzchni liczne brodawki z kubkami smakowymi, w dnie rowków ujścia gruczołów surowiczych (Ebnera)

40. Brodawki liściaste języka

Na brzegach tylnej części trzonu języka

W przybliżeniu mają kształt fałdów, a ich liściasty kształt nadają im regularne brodawki wtórne widoczne na przekroju poprzecznym w każdej brodawce

Pokryte wielowarstwowym nabłonkiem płaskim (nierogowaciejącym?)

Boczne powierzchnie brodawek obfitują w kubki smakowe

Mogą im towarzyszyć leżące pod nimi gruczoły produkujące wydzielinę surowiczą, która opłukuje powierzchnię receptoryczną

Występują też na powierzchni krtani i w podniebieniu miękkim, jest ich około 9tys, ich liczba maleje z wiekiem

Kubki smakowe mają połączenie z włóknami nerwowymi

41. Ślinianka podżuchwowa

-otoczona słabo wyksztalcona torebka lacznotkankowa

-gruczol zlozony o budowie zrazikowej

-zrab utworzony z tkanki lacznej właściwej

Jest ślinianką o wydzielaniu mieszanym śluzowo - surowiczym, z przewagą komponenty surowiczej (80%)

Główną masę stanowią więc pęcherzyki, 5% przypada na cewki, a pozostałe 5% na pęcherzyki i zrąb

Dookoła części wydzielniczych znajdują się komórki mioepiteliallne

Komórki surowicze dodatkowo wydzielają amylaze i lizozym

Pomiędzy końcowymi odcinkami przewodów prążkowanych występuje licznie tkanka łączna tłuszczowa.

42. Ślinianka przyuszna

Jest ślinianką o wydzielaniu surowiczym

Pochodzi z niej ok. 20% całej śliny

Otoczona jest torebką łącznotkankową której odnogi dzielą narząd na płaty i mniejsze płaciki

W zrębie znajduje się duża liczba limfocytów i komórek plazmatycznych, które wytwarzają IgA

Pęcherzyki (90% narządu) są otoczone komórkami mioepitelialnymi

Na zewnątrz od komórek mioepitelialnych znajduje się sieć włosowatych naczyń krwionośnych

BUDOWA PĘCHERZYKA – ma kształt kulisty lub owoidalny wyścielją go piramidowe komórki surowicze o kulistym jędrze umieszczonym bliżej podstawy i zasadochłonnej cytoplazmie. Dobrze rozwinięta siateczka śródplazmatyczna w części przypodstawnej , ponadjądrowy aparat Golgiego, liczne ziarna wydzielnicze w rejonach bocznych i przyszczytowych

43. Ślinianka podjęzykowa

-otoczona słabo wykształconą torebką łącznotkankową

-gruczoł złożony o budowie zrazikowej

-zrąb utworzony z tkanki łącznej właściwej

-miąższ utworzony z odcinków wydzielniczych o charakterze śluzowym lub surowiczym(70% stanowią komórki śluzowe, 30% komórki surowicze) oraz układów przewodów wyprowadzających;

-przewaga odcinków wydzielniczych o charakterze ślepo zakończonych cewek śluzowych, zbudowanych z sześciennych lub piramidalnych komórek o spłaszczonym, położonym przypodstawnie jądrze i jasnej cytoplazmie, [w części przyszczytowej liczne ziarna wydzielnicze zawierające wydzielinę śluzową, ale w preparatach najczęściej śluz się wypłukuje]

-przewody wyprowadzające o jednowarstwowym nabłonku walcowatym z centralnie położonym jądrem i kwasochłonnej cytoplazmie (cewka ślinowa, przewody międzyzrazikowe) lub zbudowane z dwuwarstwowego nabłonka walcowatego(początkowy odcinek przewodu głównego)

44. Przełyk

Posiada 4 warstwy którymi są idąc od światła cewy :

1) błona śluzowa, ZBUDOWANA z 3 WARSTW – JAKICH?

2) błona podśluzowa

3) błona mięśniowa – …

4) błona włóknista lub surowicza ?

Światło przełyku jest wysłane nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym o grubości do 300 mikrometrów, zawierającym liczne komórki Langerhansa.

Blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana z tkanki łącznej właściwej, o niewielu komórkach i rzadkich grudkach chłonnych. Pod nią znajduje się blaszka mięśniowa błony śluzowej złożona z kilku warstw miocytów gładkich o podłużnym układzie.

Błona podśluzowa zawiera tkankę łączną właściwą z licznymi włóknami sprężystymi i kolagenowymi.

Błona śluzowa i podśluzowa jest podłużnie sfałdowana, przez co przełyk ma charakterystyczne, gwiazdkowate światło.

Błona mięśniowa składa się z 2 warstw :

- wewnętrznej okrężnej

- zewnętrznej podłużnej

W górnym odcinku mięśnie są poprzecznie prążkowane (1/4), w środkowym prążkowane i gładkie (1/4), w dolnym tylko gładkie (1/2).

Przydanka - tkanka łączna właściwa

Występują 2 rodzaje gruczołów :

1) gruczoły przełykowe wpustowe ( cewkowe ) - w blaszce właściwej błony śluzowej początkowego i końcowego odcinka przełyku. Wydzielają śluz obojętny.

2) gruczoły właściwe ( śluzowe ) - w błonie podśluzowej wzdłuż całej długości przełyku. Wydzielają śluz kwaśny. Przewody wyprowadzające wyścielone nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym

45. Gruczoły dna żołądka

Żołądek jest pokryty nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym śluzowo zmienionym – pólka, dołki

Są to gruczoły właściwe żołądka, znajdujące się w blaszce właściwej błony śluzowej trzonu i dna, są długimi (do 1,5cm) cewkowatymi, rozgałęziającymi się gruczołami.

Składają się z trzech części: cieśń, szyjka, trzon z dnem

Cieśń – grupują się w niej niezróżnicowane komórki nabłonkowe stanowiące pulę regeneracyjną dla szybko złuszczających się komórek nabłonka powierzchniowego

Szyjka – zbudowana z komórek okładzinowych i komórek śluzowych, w przyszczytowej części cytoplazmy są owalne lub pałeczkowate ziarnistości ze śluzem o charakterze kwaśnym

Trzon z dnem, komórki główne: cytoplazma silnie zasadochłonna , produkują pepsynogen, podpuszczkę i lipazę żołądkową; komórki okładzinowe: kwasochłonne, produkują HCl i czynnik wewnętrzny Castle’a; komórki enteroendokrynowe – chromofilne, mają odwróconą polaryzację, wywodzą się z grzebieni nerwowych

W przestrzeniach międzygruczołowych wypełnionych tkanką łączną znajdują się liczne komórki tuczne

46. Dwunastnica

Budowa:

Ściana dwunastnicy zbudowana jest z 4 warstw:

1.Błona śluzowa

-składa się z blaszki właściwej i blaszki mięśniowej błony śluzowej, pokryta jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym leżącym na błonie podstawnej,

-w skład nabłonka wchodzą komórki absorpcyjne(enterocyty), komórki kubkowe(śluzowe), komórki endokrynowe,

-blaszka mięśniowa błony śluzowej składa się z 2 warstw miocytów gładkich: wewnętrznej okrężnej i zewnętrznej podłużnej,

-widoczne 2 charakterystyczne struktury: kosmki i krypty jelitowe.

Błona śluzowa wyścielona jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym , wkótrym wyróżniamy następujące komórki:

- enterocyty z rąbkiem soczewkowym na wolnej powierzchni (rąbek szczoteczkowy), stanowią ok. 60% wszystkich komórek nabłonka

- komórki kubkowe (mukocyty), stanowią ok. 40% wszystkich komórek nabłonka

- komórki enteroendokrynowe (srebrochłonne)

-limfocyty śródnabłonkowe, limfocyty T, stanowią do 20% liczby komórek nabłonka

2. Błona podśluzowa

-zawiera cewkowate gruczoły dwunastnicze(Brunnera) poskręcanych i rozgałęzionych odcinkach wydzielniczych zbudowanych z komórek surowiczych. Gruczoły te produkują silnie zasadową wydzielinę, której rolę jest neutralizacja silnie kwaśnej treści pokarmowej pochodzącej z żołądka. Ich wydzielin zawiera również EGF, Iga i IgM.

3. Błona mięśniowa

-dwie warstwy o charakterze błon mięśniowych gładkich wyraźnie od siebie rozgraniczone

Grubsza warstwa wewnętrzna o przebiegu okrężnym i cieńsza zewnętrzna o przebiegu podłużnym. Początkowy odcinek dwunastnicy leży wewnątrzotrzewnowo i pokryty jest błoną surowiczą, w pozostałej części z uwagi na położenie zewnątrzotrzewnowe błona surowicza występuje tylko na przedniej powierzchni.

KOSMKI JELITOWE

-są to uwypuklenia nabłonka błony śluzowej

-mają kształt liściasty lub palczasty,

-wysokość kosmków wynosi 0,5-0,7mm.

KRYPTY JELITOWE

-są to cewkowe wgłobienia nabłonka do blaszki właściwej błony śluzowej, które sięgają do blaszki mięśniowej błony śluzowej,

-długość-100-300 mikrometrów,

-na jeden kosmek przypada średnio 4 krypty,

-w okolicach dna krypt znajduje się 1 lub kilka komórek macierzystych pluripotencjalnych.

47. Jelito czcze

TRZEBA ZACZYNAĆ OD STRONY ŚWIATŁA

JELITO CZCZE - tak jak w innych częściach cewy pokarmowej, jego ściana składa się z czterech warstw.

1 warstwa: BŁONA ŚLUZOWA - złożona z nabłonka jednowarstwowego walcowatego, blaszki właściwej błony śluzowej oraz blaszki mięśniowej błony śluzowej (dwie warstwy miocytów gładkich wewnętrzna okrężna i zewnętrzna podłużna)

2 warstwa: BŁONA PODŚLUZOWA - zbudowana z tkanki łącznej wiotkiej, zawiera: naczynia, nerwy, grudki chłonne.

3 warstwa: BŁONA MIĘŚNIOWA - dwuwarstwowa - zbudowana z dwóch warstw mięśni gładkich:

- warstwa okrężna (wewnętrzna)

- warstwa podłużna (zewnętrzna)

4 warstwa: BŁONA ZEWNĘTRZNA - błona surowicza - nabłonek jednowarstwowy płaski na cienkiej warstwie tkanki łącznej wiotkiej.

W jelicie czczym występują szczególnie liczne i wysokie fałdy Kerkringa obejmujące błonę śluzową i podśluzową - razem z fałdami jelita układają się one w struktury przypominające swoim wyglądem "liście paproci".

Kosmki jelitowe są średniej wielkości, ale zawierają dużą ilość komórek kubkowych.

Błona podśluzowa

-zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej, zawierającej liczne włókna kolagenowe i nieco włókien sprężystych,

-zawiera naczynia krwionośne i limfatyczne oraz sploty nerwowe błony podśluzowej(Meissnera),

-obecne liczne gruczoły dwunastnicze(Brunnera)-są to cewkowe gruczoły rozgałęzione, składające się z komórek śluzowych i surowiczych, uchodzą do krypt jelitowych dwunastnicy.

Błona mięśniowa

-składa się z 2 warstw miocytów gładkich(wewnętrznej okrężnej i zewnętrznej podłużnej): -między tymi warstwami w tkance łącznej właściwej luźnej znajdują się sploty nerwowe błony mięśniowej(Auerbacha),

-wśród miocytów gładkich obecne komórki śródmiąższowe(Cajala)będące rodzajem miocytów owalnych lub gwiaździstych pokrytych częściowo blaszką podstawną.

W dwunastnicy miazga pokarmowa miesza się z sokiem trzustkowym i żółcią-następuje tu dalszy etap trawienia i absorpcji składników pokarmowych pożywienia.

48. Jelito kręte

- posiada wszystkie cechy jelita cienkiego

- błona śluzowa wraz z błoną podśluzową tworzy okręzne uwypuklenia – fałdy Kerkringa, są one jednak rzadsze niż w pozostałych odcinkach jelita cienkiego

- błona śluzowa wytwarza kosmki jelitowe, są one niższe i szersze niż w pozostałych częściach jelita cienkiego, składają się z jednowarstwowego nabłonka walcowatego, w skład którego wchodzą:

- enterocyty z rąbkiem soczewkowym na wolnej powierzchni (rąbek szczoteczkowy), stanowią ok. 60% wszystkich komórek nabłonka

- komórki kubkowe (mukocyty), stanowią ok. 40% wszystkich komórek nabłonka

- komórki enteroendokrynowe (srebrochłonne)

-limfocyty śródnabłonkowe, limfocyty T, stanowią do 20% liczby komórek nabłonka

- blaszka właściwa błony śluzowej, która jest szczególnie bogata w wolne komórki tkanki łącznej: kom. tuczne, limfocyty, eozynofile, makrofagi, kom. plazmatyczne

- blaszka mięśniowa błony śluzowej, składająca się z dwóch warstw miocytów gładkich warstwy wewnętrznej – okrężnej i warstwy zewnętrznej – podłużnej; wytwarza krypty jelitowe (krypty Lieberkuhna) – wgłobienia nabłonka do błony śluzowej właściwej; w nabłonku krypt jelitowych znajdują się: kom. macierzyste pluripotentne, kom. Panetha, enterocyty, kom. kubkowe oraz kom. enteroendokrynowe; stosunek krypt jelitowych do liczby kosmków wynosi 4:1

- błona podśluzowa zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej zawiera liczne naczynia krwionośne i limfatyczne oraz sploty nerwowe błony podśluzowej (Meissnera)

- błona mięśniowa – miocyty gładkie ułożone na kształt kraty nożycowej z włóknami sprężystymi

- między oboma warstwami znajdują się:

- liczne sploty nerwowe błony mięśniowej (Auerbacha)

- kom. śródmiąższowe (Cajala) – komórki rozrusznikowe

!!!

błona surowicza pokryta nabłonkiem surowiczym

cechą charakterystyczną i dlatego decydującą o rozpoznaniu są liczne, dochodzące do błony podśluzowej, agregujące grudki chłonne wtórne (kępki Peyera), wpuklają sie one często do światła jelita, są otoczone bogatą w limfocyty tkanką łączną i pokryte nabłonkiem z komórkami M, odgrywającymi ważną rolę w obronie immunologicznej

!!!

49. Listewka zębowa

Pojawia się ok. 34 dnia życia zarodkowego i jest pierwszym objawem tworzenia zawiązków zęba. Jest zgrubieniem nabłonka wyścielającego jamę ustną, biegnące wzdłuż linii przyszłych kości szczękowych i żuchwy. Pod nabłonkiem leży mezenchyma zawierająca komórki wywodzące się z grzebieni nerwowych (tzw. Komórki neuromezenchymalne). Zagęszczają się one w postaci 10 oddzielnych skupisk w łuku szczęk oraz 10 w łuku żuchwy i indukują lokalną proliferację nabłonka, który zagłębia się w obręb mezenchymy. Zagłębienia mają postać pączków i stanowią zaczątek narządów szkliwotwórczych 20 zębów mlecznych. w kolejnych etapach dojdzie do różnicowania otaczającej tkanki mezenchymatycznej, z której powstaną brodawka zębowa i woreczek zębowy. Rozwój zawiązka zęba dzielimy na 3 etapy:

Stadium pączka – jest to lokalne zgrubienie nabłonka, który „pchając” przed sobą błonę podstawną, zagłębia się w mezenchymę.

Stadium czapeczki – powstaje przez dalsze podziały i postępujące zagłębianie komórek nabłonka , w który od dołu wpukla się namnażająca się równocześnie mezenchyma. Nabłonek obejmujący mezenchymę na kształt czapeczki ma nazwę narządu szkliwotwórczego (który ma 3 warstwy: nabłonek zewnętrzny, wewnętrznt i słabo zróżnicowany nabłonek wypełniający wnętrze który następnie przekształci się w miazgę narządu szkliwo twórczego), natomiast mezenchyma wytwarza brodawkę pierwotną. Listewka, która ciągle łączy powstały narząd szkliwo twórczy z nabłonkiem powierzchniowym, ulega ścieńczeniu i uwypuklają się z niej dodatkowe pączki w ogólnej liczbie 32, z których w przyszłości rozwiną się zęby stałe.

Stadium dzwonka- na tym etapie rozwoju narząd szkliwotwórczy przyjmuje kształt przyszłej korony zęba. Nabłonek zew. Utworzony jest przez pojedynczą warstwę sześciennych komórek,. Między które wciskają się pętle kapilarów. Komórki śródbłonkowe i nabłonkowe są jednak zawsze oddzielone blaszkami podstawnymi nabłonka i naczyń.

50. Dziąsło

- Jest pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym.

- w miejscu, w którym dziąsło styka się z szyjką zęba nabłonek jest cieńszy, nierogowaciejący i schodzi po szkliwie w dół tworząc rodzaj pochewki.

- Pod nabłonkiem leży warstwa właściwa błony śluzowej, buduje ją tkanka łączna o regularnym układzie włókien kolagenowych pochodzących od ozębnej. w błonie śluzowej dziąsła znajdują się liczne limfocyty, makrofagi oraz komórki plazmatyczne.

51. Ząb (przekrój podłużny)

Większą część stanowi zębina (barwiona Hematoksyliną). Szkliwa brak (zostało wypłukane).

Pomiędzy zębiną a ozębną znajduje się cement (swoją bodową przypomina tkankę kostną, zbudowany jest z blaszek. Wyróżniamy cement bezkomórkowy i komórkowy. Cement komórkowy pokrywa cienką warstwą całą zębinę korzeniową). w środku komora (a nawet kanał) z miazgą- (kom. tk. łącznej, gwiaździste, naczynia krwionośne).

Zębina buduje większą część korony i korzenia zęba. Rozróżnia się zębinę pierwotną i wtórną. Zębina pierwotna istnieje w czasie rozwoju zęba jest słabo zmineralizowana i zawiera kanalii zębiny o prostym przebiegu. Zębina wtórna istnieje w zębach po wyrżnięciu i jest w pełni zmineralizowana. ( na preparacie pewnie znajduje się zębina wtórna0).

Wokół korzenia więzadła mocujące ząb (jasne). Dalej wyrostek zębodołowy (kość

zębodołowa)

52. Jelito grube

W skład wchodzi okrężnica, odbytnica, odbyt. Ściana zbudowana jest z :

1) błony śluzowej – POKRYTEJ NABŁONKIEM… ITD.

2) błony podśluzowej

3) błony mięśniowej

4) błony surowiczej ( z wyjątkiem części wstępującej zstępującej okrężnicy oraz dalszej odbytnicy, leżących poza otrzewną).Występują wysepki tkanki tłuszczowej - przyczepki sieciowe.

Cechą charakterystyczną jest:

A) brak fałdów okrężnych

B) brak kosmków

Występuje nabłonek jednowarstwowy walcowaty ( z wyjątkiem odbytu - tam nabłonek wielowarstwowy płaski ). Układ nerwowy w pstaci splotów nerwowych błony podśluzowej ( Meissnera ) i mięśniowej ( Auerbacha )

53. Wyrostek robaczkowy

WYROSTEK ROBACZKOWY - jest to uwypuklenie jelita grubego (kątnicy)

Ze względu na nagromadzenie dużej ilości grudek chłonnych w błonach śluzowej i podśluzowej nazywany jest migdałkiem przewodu pokarmowego.

Ściana wyrostka robaczkowego zbudowana jest z czterech warstw:

1 warstwa - BŁONA ŚLUZOWA - zbudowana z nabłonka jednowarstwowego walcowatego, nie tworzy kosmków, oraz z blaszki właściwej posiadającej rozbudowaną tkankę limfoidalną oraz liczne grudki chłonne, mała grupa jelit na dnie których występują komórki Panetha

2 warstwa - BŁONA PODŚLUZOWA - zawiera grudki chłonne oraz dużo komórek tłuszczowych

3 warstwa - BŁONA MIĘŚNIOWA - jest dosyć wąska i składa się z dwóch warstw: okrężnej wewnętrznej i podłużnej zewnętrznej. Warstwa zewnętrzna nie tworzy taśm!

4 warstwa - BŁONA SUROWICZA - otrzewna, która tworzy krezkę

54. Wątroba

ZRAZIKA NIE WIDAĆ!!!!

Największy gruczoł ustroju, w jamie brzusznej, leży wewnątrzotrzewnowo.

Otoczona łącznotkankową torebką, od której odchodzą przegrody (u ludzi niezbyt wyraźne) dzieląc miąższ na zraziki.

Budowa hepatocytu:

Wielokątny

Kuliste jądro 1 lub 2

Dobrze rozwinięte wszystkie organelle komórkowe

Biegun naczyniowy

Liczne mikrokosmki, szczególnie liczne kanały i cysterny SER i RER

Biegun żółciowy (kanalikowy)

Wytwarza kanalik żółciowy, którego ścianę stanowi błona komórek sąsiadujących hepatocytów (mikrokosmiki, AG, lizosomy, pęcherzyki wydzielnicze).

Hepatocyty tworzą zrazik, są ułożone w anastomozujące ze sobą blaszki promieniście się zbiegające.Przestrznie pomiędzy blaszkami wypełniają naczynia zatokowe uchodzące do żyłe centralnej o bardzo cienkiej ścianie. Zarówno hepatocyty jak i naczynia zatokowe są oplecione dość gęstą siecią naczyń srebro chłonnych.

Funkcja:

- „metaboliczne centrum organizmu:

- w komórkach przemiany białek lipidów, cukrów

- substancji egzogennych (alkohol, leki)

- magazynują witaminy B_{12 i} D.

- produkują, recyrkulują kwasy i barwniki żółciowe

- w życiu płodowym miejsce hemopoezy

55. trzustka

1) część zewnątrzwydzielnicza:
Tworzy pęcherzyk wydzielniczy który charakteryzuje się dwubarwnością. Obwodowa część pęcherzyka (przypodstawne rejony komórek) jest zasadochłonna ( fioletowa) bo tutaj znajdują się mitochondria i szorstka siateczka śródplazmatyczna.
Natomiast centrum pęcherzyka (złożone z przysczytowych obszarów komórek) jest kwasochłonne (różowe) i zawiera ziarna wydzielnicze (= ziarna zymogenu) z enzymami trzustkowymi.

A ponadto podobno widać przewody wyprowadzające, wstawki i naczynia włosowate (te ostatnie rozpoznaje się po erytrocytach).

2) część wewnątrzwydzielnicza, czyli wyspy trzustkowe
kształtu okrągłego, owalnego lub nieregularnego, słabiej wybarwione od otaczających pęcherzyków. Komórki należą do serii APUD, są połączone licznymi nexusami, wydzielają poprzez egzocytozę.

56. Tchawica

błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielorzędowym urzęsionym (nabłonek dróg oddechowych), znajdujemy w nim:

komórki:

kom. urzęsione

kom. kubkowe

kom. szczoteczkowe – mikrokosmki na wolnej powierzchni

kom. ziarniste (endokrynowe) – liczne pęcherzyki wydzielnicze

limfocyty

bardzo gruba błona podstawowa

blaszka właściwa błony śluzowej

tkanka łączna właściwa z dużą liczbą włókien sprężystych

limfocyty, niekiedy zorganizowane w grudki limfatyczne

kom. plazmatyczne, razem z w/w limfocytami tworzą tkankę limfatyczną błony śluzowej (MALT)

błona podśluzowa

liczne gruczoły tchawicze – gruczoły śluzowe z nielicznymi kom. surowiczymi

chrząstka szklista tchawicy

tkanka łączna właściwa

poprzeczne i podłużne mięśnie gładkie

przydanka – tk. łączna właściwa ze skupiskami kom. tłuszczowych

57. Płuco

Narząd wymiany gazowej zlokalizowany z klatce piersiowej.

Otoczony opłucną z dwóch blaszek łącznotkankowych – zewnętrzną i wewnętrzną.

- Tchawica dzieli się na dwa oskrzela główne o takiej samej budowie jak ona. Wchodząc do miąższu płucnego dzielą się na oskrzela, które rozgałęziają się na oskrzeliki, te z kolei na oskrzeliki końcowe.

- Drzewo oskrzelowe wysłane jest nabłonkiem wielorzędowym z rąbkiem migawkowym i komórkami kubkowymi (tzw. „nabłonek oddechowy”)

- na poziomie oskrzeli, między blaszką właściwą, a błoną podśluzową pojawia się warstwa mięśniowa z miocytów gładkich (odpowiedzialna za pofałdowanie błony śluzowej).

- w oskrzelikach (średnica <) znika chrząstka i gruczoły, nabłonek przechodzi w jednowarstwowy walcowaty, a potem sześcienny. Komórki kubkowe zastąpione zostają komórkami oskrzelikowymi, warstwa mięśniowa traci ciągłość.

- Oskrzeliki końcowe to ostatni segment drzewa oskrzelowego posiadający jeszcze ciągłą ścianę.

- oskrzeliki oddechowe: ich końcowe odcinki przedłużają się w przewody pęcherzykowe, których ściana utworzona jest przez pęcherzyki płucne.

- w miąższu płuc występuję liczne naczynia krwionośne i limfatyczne oraz grudki chłonne. Tętnice płucne czynnościowe mają znacznie cieńszą ścianę od tętnic odżywczych. Można spotkać także makrofagi płucne i komórki śródmiąższowe.

Budowa pęcherzyka płucnego:

Ściana z jednej warstwy nabłonka oddechowego na blaszce podstawnej.

Pneumocyty i typu

spłaszczone, nieliczne organelle

Pneumocyty II typu

duże owalne, wystają do światła pęcherzyka, mają ciałka blaszkowate (ziarna wydzielnicze zawierające surfaktant)

Funkcja:

Drzewo oskrzelowe przewodzi powietrze do pęcherzyków

Pneumocyty i typu odpowiadają za wymianę gazową

Pneumocyty II typu produkują surfaktant, stanowią pulę rezerwową dla pneumocytów i typu.

58. Nerka

1) Budowa ogólna

-Nerka ma kształt ziarna fasoli, w części wklęsłej znajduje się wnęka, w której przebiega tętnica i żyła nerkowa oraz moczowód.

-Nerka jest otoczona torebką łącznotkankową, zawierającą nieliczne miocyty gładkie.

-Na przekroju poprzecznym widoczna, leżąca obwodowo-kora oraz leżący ośrodkowo rdzeń. Granicę kory i rdzenia wyznaczają poziomo leżące naczynia łukowate.

KORA:

-wnika do wnętrza rdzenia w postaci kolumn nerkowych,

-tworzą ją odcinki kręte nefronów i ciała nerkowe-oba te elementy odpowiadają za ziarnistą strukturę kory.

RDZEŃ: -zbudowany z 8-18 piramid nerkowych, od których odchodzą w stronę kory promienistości rdzenia (będące przewodami zbiorczymi otoczonymi kanalikami nefronów),

-wierzchołki piramid- brodawki nerkowe skierowane są w kierunku wnęki nerki i znajdują się w świetle kielichów mniejszych, na powierzchni brodawek znajdują się ujścia przewodów brodawkowych tworzące pole sitowe.

2) Budowa szczegółowa.

Zrąb- zbudowany z tkanki łącznej właściwej luźnej.

Miąższ- składa się z nefronów.

NEFRON

- składa się z ciałka nerkowego i kanalików nerkowych

CIAŁKO NERKOWE

-składa się z kłębuszka naczyniowego i otaczającej go torebki Bowmana, zbudowanej

z blaszki ściennej i blaszki trzewnej, między którymi znajduje się jama torebki Bowmana.

-Odróżnia się 2 rodzaje nefronów: korowe(leżą w części środkowej i zewnętrznej kory) i przyrdzeniowe(leżą w korze , w pobliżu rdzenia).

-Ciałko nerkowe ma 2 bieguny:

- biegun naczyniowy, w którym znajduje się tętniczka doprowadzająca i tętniczka odprowadzająca. Widoczna jest także tzw. plamka gęsta będąca częścią aparatu przykłębuszkowego . Stanowi ją grupa przekształconych komórek nabłonka kanalika II rzędu przybierająca cechy komórek jednowarstwowego nabłonka walcowatego. Pomiędzy tętniczkami można zauważyć komórki mezangium zewnętrznego.

-biegun kanalikowy , w którym rozpoczyna się kanalik i rzędu. Nabłonek jednowarstwowy płaski(blaszka ścienna torebki Bowmana) przechodzi tutaj w nabłonek kanalika i rzędu- jednowarstwowy nabłonek sześcienny.

KANALIKI NEFRONU:

-kanalik i rzędu-wysłany jest jednowarstwowym nabłonkiem sześciennym, komórki nabłonka są szerokie( na przekroju poprzecznym widać 4-5 komórek), ich cytoplazma jest silnie kwasochłonna (ze względu na dużą liczbę mitochondriów), zawiera pęcherzyki transcytarne i lizosomy. Komórki te na wolnej powierzchni mają mikrokosmki.

-pętla Henlego

- ramię zstępujące wysłane jest nabłonkiem jednowarstwowym płaskim

- ramię wstępujące- wysłane nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym.

-kanalik II rzędu-wysłany nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym, którego komórki są podobne do komórek kanalika i rzędu, lecz mniejsze i słabo kwasochłonne ( na przekroju poprzecznym jest ich 10). Kanalik II rzędu dochodzi do bieguna naczyniowego ciałka nerkowego.

W promienistościach rdzeniowych biegną kanaliki zbiorcze, do których uchodzą kanaliki II rzędu. Kanaliki zbiorcze przechodzą w przewody brodawkowe uchodzące na powierzchni brodawek nerkowych.

Kanaliki zbiorcze wysłane są nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym a przewody brodawkowe nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym.

Funkcja:

Nerki filtrują osocze krwi, wytwarzają i zagęszczają mocz pierwotny i wydalają go w postaci hipertonicznego moczu ostatecznego.

59. Moczowód

Lokalizacja:

Stanowi przewód odprowadzający mocz ostateczny z nerki (miedniczki nerkowej) do pęcherza moczowego.

Budowa:

W przekroju poprzecznym, jego światło przyjmuje kształt gwiaździsty z powodu skurczu mięśniówki gładkiej.

W jego budowie możemy wyróżnić:

błonę śluzową – pokrytą charakterystycznym nabłonkiem przejściowym(kom baldaszkowate). Wykazuje podłużne fałdy znikające w czasie przepływu moczu. Błona śluzowa właściwa zbudowana jest z tk. łącznej właściwej luźnej, w której znajdują się grudki limfatyczne oraz limfocyty nie zawiera natomiast gruczołów.

błona mięśniowa – w górnej części można wyróżnić 2 warstwy: wewnętrzna podłużna i zewnętrzna okrężna. Natomiast w dolnym odcinku jest trójwarstwowa: wew. i zew podłużna i środkowa okrężna

przydanka – tk. łączna zawierająca adipocyty

Funkcja:

Transport moczu do pęcherza, kom. baldaszkowate chronią tkanki położone głębiej przed szkodliwym działaniem hipertonicznego moczu

60. Pęcherz moczowy

Ściana zbudowana z :

1) błony śluzowej

2) błony mięśniowej

3) przydanki lub błony surowiczej

Błona śluzowa wykazuje liczne fałdy, pokryta jest nabłonkiem przejściowym ( wielowarstwowym sześciennym) składającym się z 3-6 warstw komórek zasadochłonnych ( urocytów ). Powierzchniowe komórki są duże, często mają po 2 jądra ( komórki baldaszkowate z charakterystycznym zagęszczeniem cytoplazmy ). Wolna powierzchnia kom. baldaszkowatych posiada :

A) plamki złożone z cząsteczek białka, które zapobiegają ucieczce wody do światła pęcherza. Grubośc błony kom. plamek wynosi ok 12 nm i zbudowana jest z glikosfingolipidów.

B) fałdy i wgłobienia ( brak w ścianie przedniej i dnie). w błonie śluzowej właściwej znajdują się limfocyty i pojedyńcze grudki chłonne należące do układu MALT.

Błona mięśniowa składa się z 3 warstw wzajemnie przenikających się:

1) wewnętrznej - podłużnej

2) środkowej - okrężnej

3) zewnętrznej - podłużnej - najgrubszej

Przydanka - tkanka łączna właściwa

Błona surowicza z nabłonkiem surowiczym - na górnej tylnej powierzchni pęcherza

61.JĄDRO

1. widoczne kanaliki plemnikotwórcze z:

• nabłonkiem plemnikotwórczym

• 3-5 warstwami komórek mioidalnych

• tkanką łączną właściwą luźną, zawierającą fibroblasty

  2. widoczne komórki Sertolego

     • duże, wysokie, walcowate

     • rozciągają się od błony podstawnej do światła kanalika

     • nieregularne jądra

     • charakterystyczne trójdzielne jąderko

     • jasna cytoplazma, niewidoczna pod mikroskopem świetlnym

     • na bocznych i przyszczytowych powierzchniach liczne fałdy w wpuklenia

     • liczne cysterny gładkiej i szorstkiej siateczki

       3. komórki szeregu spermatogenezy

          • spermatogonie A_d (dark) – ciemne jądra

          • spermatogonie A_p (pale) – jasne jądra

          • spermatogonie B – okrągłe jądra, grudkowata chromatyna, jedno jąderko w środku jądra

          • spermatocyty I rz.– wygląd jądra zależny od fazy mejozy

          • spermatocyty II rz. –

          • spermatydy

          • plemniki

            4. komórki Leydiga

               • leża w grupach w tkance łącznej międzykanalikowej otoczone przez 3-4 kanaliki

               • duże, wieloboczne

               • pęcherzykowate jądra

               • kwasochłonna cytoplazma z licznymi kropelkami tłuszczów, ziarnami pigmentu, białkowymi kryształami Reinkiego

62. Najądrze

Lokalizacja:

Znajduje się na jądrze, nakłada się na jego powierzchnię.

Budowa:

Podłużny narząd składający się z głowy , trzonu i ogona.

Głowa składa się z pozwijanych przewodzików(kanalików) odprowadzających uchodzących do przewodu najądrza będącego głównym składnikiem trzonu i ogona.

W kanaliku odprowadzającym spotykamy 3-y typu komórek: wyższe komórki z migawkami, niższe komórki z mikrokosmkami bardzo niskie, niezróżnicowane komórki podstawne

Kanalik odprowadzający jest wyścielony nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym , składającym się z na przemian ułożonych grup komórek wyższych i niższych co nadaje mu charakterystyczny gwiazdkowaty wygląd. Nabłonek ten wspomaga przesuwanie plemników do dalszych przewodów wyprowadzających poprzez działanie migawek, resorpcję płynu wydzielonego w kanalikach nasiennych, dodatkowo wydziela substancje indukujące dojrzewanie plemników. na zewnątrz od blaszki podstawnej jest warstwa komórek miodnych przechodzących w komórki mięśniowe gładkie.

Przewód najądrzy

Jego wyściółkę tworzy nabłonek wieloszeregowy w skład którego wchodzą komórki główne i komórki podstawne . Komórki główne są wąskie i wysokie z wyraźnie zaznaczonym jądrem w ich środkowej części. Ich cechą charakterystyczną są występujące na wolnej przestrzeni streocylia. Komórki główne resorbują wodę z płynu nasiennego i produkują fosfolipidy, fagocytują nieprawidłowo wykształcone plemniki. Przewód najądrzy jest otoczony cienką warstwą mięsniową.

Komórki podstawne, są niskie mają kształt piramidowy i stanowią pulę rezerwową dla nabłonka.

Funkcja

Najądrze :

- jest miejscem dojrzewania plemników(uzyskiwania przez nie zdolności ruchu i specyficznego rozpoznawania osłonki przezroczystej komórki jajowej);

-jest oprócz nasieniowodu miejscem ich magazynowania;

63. Nasieniowód

Budowa:

Ściana nasieniowodu składa się z 3-ch warstw :

-błony śluzowej (składa się 4-5 podłużnych fałdów, wysłana nabłonkiem wielorzędowym walcowatym podobnym do nabłonka przewodu najądrza lecz o niższego i posiadającego cieńszą blaszkę właściwą)

-błony mięśniowej (składa się z 3-ch warstw miocytów gładkich, zewnętrzna i wewnętrzna o przebiegu podłużnym środkowa o przebiegu okrężnym)

-przydanki(zbudowana z tkanki łącznej właściwej włóknistej, która łączy nasieniowód z otoczeniem)

Funkcja

Parzysty przewód łączący przewód najądrza z częścią sterczową cewki moczowej.

Jego część (bańka) przechowuje plemniki.

64.Gruczoł krokowy (stercz)

• gruczoł cewkowo-pęcherzykowy

• pęcherzyki wysłane dwuwarstwowym nabłonkiem walcowatym lub sześciennym (wysokość nabłonka gruczołowego zależy od poziomu androgenów) z mikrokosmkami na wolnej powierzchni

• przewody wyprowadzające wysłane jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym, który w miejscach ujść do cewki moczowej zmienia się w nabłonek przejściowy

• gruczoł otoczony tk. łączną właściwą włóknistą stanowiącą także zrąb narządu, zawiera ona liczne wiązki kom. mięśniowych gładkich, miofibroblasty, włókna kolagenowe i sprężyste

• nabłonek gruczołowy i często z podnabłonkową tk. łączną tworzą różnokształtne fałdy

• pęcherzyki sterczowe – pozostałości rozwojowe przewodu Mullera

• w zalężności od położenia w stosunku do cewki moczowej wyróżnia się:

  • gruczoły błony śluzowej

  • gruczoły błony podśluzowej

  • gruczoły główne

65.JAJNIK

Pokryty nabłonkiem jednowarstwowym płaskim lub sześciennym, pod którym są pasma włókien kolagenowych.

1. pęcherzyki zawiązkowe:

   • kuliste

   • oocyt pierwszego rz. i płaskie kom. pęcherzykowate na błonie podstawnej

   • jądro nieco ekscentryczne

   • nagromadzenie w cytoplazmie różnych mRNA

   • organelle skupione blisko jądra – mitochondria, rybosomy, siateczka

2. pęcherzyki pierwotne

   • większe od poprzednich

   • znajdują się w głębszych rejonach jajnika

   • organelle w całej cytoplazmie

   • ziarna korowe – lizosomy w okolicy błony kom.

3. pęcherzyki wzrastające bezjamiste

   • kilka warstw kom. pęcherzykowych

   • osłonka przejrzysta

   • osłonka pęcherzyka – początkowo fibroblasty, następnie dwie warstwy: wewn. i zewn.

4. pęcherzyki wzrastające jamiste (dojrzewające)

   • przestrzenie wypełnione płynem pęcherzykowym

   • maksymalne rozmiary kom. jajowej

   • wieniec promienisty

   • warstwa ziarnista

5. pęcherzyk dojrzały

   • duże rozmiary

   • wnętrze – jedna jama wypełniona płynem pęcherzykowym

   • ściany pęcherzyka: błona ziarnista, błona szklista, warstwa wewnętrzna i zewnętrzna pęcherzyka

6. ciałko żółte

   • pogrubienie i pofałdowanie warstwy ziarnistej warstwa ziarnisto-luteinowa

   • kom. osłonki wewn. kom. osłonkowo-luteinowe

7. pęcherzyki atrezyjne

   • pęch. pierwotny znika bez śladu

   • pęch. z otoczka przezroczystą resztki po niej pozostają na długo w jamce po pęcherzyku

66. jajowód

budowa warstwowa:
a) błona śluzowa pokryta nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym urzęsionym
b) błona mięśniowa – włókna okrężne wewnątrz i podłużne na zewnątrz (na wys bańki)
c) błona surowicza

charakterystyczne przede wszystkim delikatne, silnie rozgałęzione fałdy błony śluzowej oraz luźno utkana błona mięśniowa z nieostro rozgałęzionymi warstwami. no i błona surowicza – naczynia widoczne w błonie środkowej i zewnętrznej.

67.BŁONA ŚLUZOWA MACICY

1. pokryta jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym, zawierającym pojedyncze komórki urzęsione i leżącym na błonie podstawnej

2. gruba blaszka właściwa

   • warstwa czynnościowa – to ta się zmienia

   • warstwa podstawowa – tkanka łączna właściwa z kom. macierzystymi, zakończeniami gruczołów, naczyniami, skupieniami limfocytów.

68. Rogówka oka

Lokalizacja:

Zajmuje przednią 1/6 część powierzchni gałki ocznej

Budowa:

Jest przezroczystą i bezbarwną błoną grubości 1mm.

Zbudowana jest z 5 warstw (od zewnątrz):

Nabłonek przedni rogówki – nab. wielowarstwowy płaski (5-6warstw), duża zdolność odnowy i wiele zakończeń nerwowych bólowych.

Blaszka graniczna przednia (blaszka Bowmana) – składa się z regularnie ułożonych włókien kolagenowych, brak komórek, grubość ok. 8µm

Istota właściwa rogówki – stanowi 9/10 grubości rogówki. Zbudowana jest z pęczków włókien kolagenowych, tworzących blaszki o regularnym, równoległym do powierzchni, ułożeniu. Istota podstawna składa się z siarczanu chondroityny siarczanu keratanu. Nie ma tu naczyń krwionośnych a odżywianie odbywa się przez dyfuzję.

Blaszka graniczna tylna (blaszka Descemeta) – odporna na urazy (zdolność odkształcania) zbudowana z wł. kolagenu, którego cząsteczki układają się w sześciokąty i węzły.

Nabłonek tylni rogówki (śródbłonek) – jednowarstwowy nabłonek płaski

Funkcja

Bardzo dobrze przepuszcza światło dzięki :

równej średnicy włókien kolagenowych i ich regularnemu układowi

braku naczyń krwionośnych

proteoglikanom istoty podstawnej i odpowiedniemu uwodnieniu

Poza funkcją ochronną, rogówka bierze udział w załamywaniu promieni świetlnych. Stanowi więc ona główną część układu optycznego oka, a siła łamiąca rogówki wynosi 42 dioptrie.

69. Siatkówka

Lokalizacja:

Błona nerwowa gałki ocznej ulokowana jest najbardziej wewnętrznie z 3 warstw tworzących ścianę gałki ocznej. Leży między błoną naczyniową, a ciałem szklistym.

Budowa:

Siatkówka składa się z dwóch części: ślepe i optycznej oddzielonych od siebie rąbkiem zębatym.

1) Część ślepa.

Pokrywa powierzchnię ciała rzęskowego przylegającą do ciała szklistego, jego wyrostki rzęskowe oraz tylną powierzchnię tęczówki. Zbudowana z 2 nabłonków przylegających do siebie. Warstwa przylegająca do zrębu zawiera liczne ziarna melaniny, natomiast warstwa wewnętrzna nie zawiera barwnika. na tęczówce obie warstwy mają ziarna melaniny.

2) Część optyczna.

Składa się z nabłonka barwinkowego, leżącego na błonie Brucha i 3 pokładów neuronów.

10 warstw siatkówki:

nabłonek barwnikowy

- jednowarstwowy sześcienny

- komórki zawierają melanosomy w wypustkach wchodzących między czopki i pręciki

- liczne lizosomy

- połączenia neksus między komórkami

warstwa pręcików i czopków

warstwa graniczna zewnętrzna

połączenia ścisłe (strefy zamykające) między komórkami Müllera, a elementami nerwowymi

warstwa ziarnista zewnętrzna

perikariony komórek pręciko i czopkonośnych

warstwa siatkowata zewnętrzna

synapsy między neurytami komórek pręcikowych i czopkowych, a dendrytami kom dwubiegunowych

warstwa ziarnista wewnętrzna

perikariony kom dwubiegunowych i kojarzeniowych: poziomych i amakrynowych.

Warstwa siatkowata wewnętrzna

Synapsy łączące neuryty kom dwubiegunowych z dendrytami kom zwojowych

Warstwa neuronów zwojowych

Perikariony neuronów zwojowych

Warstwa włókien pęczka zwojowego

Bezrdzenne aksony kom zwojowych

Błona graniczna wewnętrzna

Budowa błony podstawnej

Budowa pręcików i czopków.

Pręcik

- segment zewnętrzny z błoniastymi dyskami z rodopsyną

- segment wewnętrzny