Seminarium 1 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 20.02.2013

1 nieobecność , pokój 309 pawilon 1 , [e-mail]

Socjologia – nauka badająca życie społeczne człowieka, grup społecznych i społeczeństw, dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach zachodzących w zbiorowościach ludzkich.

Do czego socjologia może się przydać w życiu?

• świadomość różnic kulturowych – spojrzenie na świat społeczny z innych niż nasz własny punkt widzenia (podobnie jak idee, pojęcia „zdrowia” i „choroby” są zdefiniowane kulturowo i społecznie to, co jest zdrowe i „normalne”, zależy od kultury),

• ocena skutków działania – badania socjologiczne pomagają w ocenie skutków praktycznych, inicjatyw społecznych,

• samopoznanie – lepsze zrozumienie siebie, im więcej wiemy, dlaczego działamy tak, jak działamy, im więcej wiemy o funkcjonowaniu społeczeństwa w ogóle, tym większy mamy wpływ na naszą własną przyszłość,

Większość z nas patrzy na świat przez pryzmat własnego życia. Socjologia pokazuje konieczność uzyskania spojrzenia w szerszej perspektywie (wyobrażenia socjologiczne).

Jest to nauka stosunkowo młoda XIX w., choć refleksja na temat społeczeństwa towarzyszy ludziom od zarania dziejów. Już Arystoteles definiował człowieka jako „istota społeczna” – homo socius.

Zdrowie i choroba w ujęciu socjologicznym

• Choroba we wszystkich przejawach i stadiach (przyczyny, przebieg, konsekwencje) ma swoje aspekty społeczne.

• Wywołana może być zarówno czynnikami środowiska społecznego jak i sama wpływa na powstanie zakłóceń w życiu społecznym i to nie tylko samej chorej osoby, ale i tych wszystkich ludzi z którymi wchodziła ona w jakiekolwiek interakcje społeczne.

• Obszarem zdrowia i choroby socjologowie zaczęli zajmować się w odpowiedzi na zapotrzebowanie medycyny naprawczej, nieskutecznie borykającej się z rozwijaniem nowych problemów zdrowotnych jakie pojawiły się w połowie ubiegłego stulecia w społeczeństwach uprzemysłowionych.

• Środowisko medyczne doszło do wniosku że socjologia może stać się partnerem lekarza, rehabilitanta w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych. Socjologowie zaś zainteresowali się chorobami jako formą przejawu dezorganizacji życia społecznego wymagającą wyjaśnienia i interpretacji w kategoriach teorii socjologicznych.

Społeczeństwo tradycyjne – oparte na rolnictwie, jednostki produkcyjnymi są gospodarstwa domowe, człowiek postrzegany jako cząstka zbiorowości nie jako autonomiczna jednostka, przekazywanie informacji głównie drogą ustną, silna nieformalna kontrola społeczna, duża rola religii.

Społeczeństwo przemysłowe – masowe wytwarzanie dóbr materialnych przy użyciu maszyn, wyspecjalizowane jednostki produkcyjne, zwiększenie znaczenia pieniądza, rozwojowi przemysłu towarzyszy gwałtowny rozrost miast, słabnie nieformalna kontrola społeczeństwa, co wzmaga potrzebę kontrolni formalnej, rośnie rola nauki, racjonalizm, jednostka zyskuje wartość autonomiczną.

Społeczeństwo poprzemysłowe – rozwój technologii teleinformatycznych, gospodarka oparta na wiedzy, wzrost znaczenia usług, wzrost władzy międzynarodowych korporacji, wzrost znaczenia konsumpcji, rozwój demokracji.

Zdrowie, choroba – spojrzenie historyczne

Era przedindustrialna (przednowoczesne) – społ. tradycyjne

• główną instytucją zajmującą się chorobą i cierpieniem była rodzina,

• inne tradycyjne systemy terapii (wyspecjalizowani uzdrowiciele, szamani stosujący mieszankę fizycznych i magicznych środków zaradczych – choroby tłumaczono w kategoriach magicznych lub religijnych – przypisywano je obecności złych duchów lub grzechów)

• zdrowie nie było kwestią publiczną lecz sprawą prywatną.

Era nowoczesna

• daleko idąca specjalizacja pracy pociągająca za sobą ujemne skutki w zakresie fizycznego i psychicznego zdrowia ludności pracującej w przemyśle,

• gwałtowny rozrost miast przemysłowych (zatłoczonych, zadymionych, niehigienicznych),

• rozwój nauk medycznych,

• powstawanie państwa narodowego interesującego się zdrowiem swojego społeczeństwa, gdyż stan zdrowia członków narodu wpływał na wydajność, dobrobyt, zdolności obronne i przyrost ludności,

• państwo narodowe w celu zwiększenia możliwości kontroli ludności tworzy cały szereg instytucji takich jak więzienia, przytułki, szkoły, szpitale.

Seminarium 2 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 27.02.2013

Era ponowoczesna (poindustrialna) – późnej nowoczesności:

• naukowa diagnostyka i leczenie,

• przemiany demograficzne – starzenie się społeczeństwa krajów wysoko rozwiniętych („siwienie” społeczeństwa), wzrost chorób charakterystycznych dla starszych grup wiekowych, spadek śmiertelności z powodu wielu chorób, spadek przyrostu naturalnego,

• przemiany w zakresie struktury chorób – w krajach rozwiniętych opanowano szereg chorób zakaźnych stanowiących dawniej poważny problem nie tylko dla zdrowia ale i dla życia, jednocześnie nastąpił wzrost częstości innych chorób nowotworowych czy cywilizacyjnych związanych z sedenteryjnym trybem życia tj. otyłość będąca źródłem wielu schorzeń – np. układu krążenia, ruchu.

Zdrowie i choroba – próby definicji

Podanie jednoznacznej definicji zdrowia i choroby jest utrudnione z powodu względności tych pojęć.

Ujęcie tradycyjne (zdrowie i choroba w kategoriach stanów fizjologiczno-biologicznych)

Zdrowie - prawidłowe funkcjonowanie organizmu jako całości biologicznej.

Choroba - zakłócenie jego prawidłowego działania. Umysł i ciało można traktować oddzielnie, chore ciało można poddawać zabiegom, badać i leczyć osobno, nie biorąc pod uwagę innych czynników – model biomedyczny.

Pojęcie zdrowia formułowane na zasadzie zaprzeczenia chorobie - zdrowie to „brak choroby”.

Obecnie powszechne staje się stanowisko, zgodnie z którym zarówno zdrowie jak i choroba są stanem, które mogą być określone obiektywnie i subiektywnie np. wiele chorób stwierdzonych później w sensie obiektywnym objawia się początkowo tylko dolegliwościami subiektywnymi (złym samopoczuciem, brakiem apetytu).

Definicja WHO – „zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz pełny dobrostan jednostki w sensie biologiczny, psychologicznym, społecznym”

Ujęcie społeczne

Zdrowie oznacza stan, w którym jednostka wykazuje optymalne umiejętności normalnego sprawnego wywiązywania się z ról i zadań wyznaczonych jej przez proces socjalizacji, choroba natomiast wskazuje na stan uniemożliwiający pełnienie ról społecznych i zadań z nimi związanych.

Socjalizacja – proces, dzięki któremu jednostka wdraża się do sposobu życia swojej grupy i szerszego społeczeństwa przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze (proces wchodzenia w konkretną kulturę, a więc przyswajanie podzielanych w jej ramach, swoistych dla niej przekonań, norm, wartości, symboli).

Socjalizacja – trzy rodzaje:

1. Pierwotna – pierwsze lata życia dziecka, pobyt dziecka w rodzinie, nauka abecadła społecznego, konieczna jest obecność znaczących innych (rodzice, opiekunowie).

2. Wtórna – wyjście dziecka do szkoły, trwa przez całe życie, docierają pozytywne i negatywne emocje.

3. Resocjalizacja – oduczanie błędów popełnionych we wcześniejszych czasach, do prawidłowego przebiegu potrzebna jest pozytywna więź.

Wartości – akceptowane, afirmowane w naszej kulturze cele (majątek, sława, wykształcenie, zdrowie, atrakcyjność fizyczna).

Normy – sposoby, metody działania, środki stosowane dla osiągnięcia celu (edukacja, kariera, praca)

Wartości – inne rozumienie

• Reguły nadrzędne, fundamentalne, dotyczące spraw o najwyższym znaczeniu, których konkretnymi implikacjami są normy regulujące sprawy bardziej przyziemne.

• Wartościowe są te rzeczy wobec których ludzie zachowują się tak aby zatrzymać lub zwiększyć ich posiadanie.

• Wartości instrumentalne – uważanie za środek do osiągnięcia innych celów, wartości instrumentalnych – ich uznanie lub realizacji nie wymaga uzasadnienia gdyż są one same w sobie wartościami.

Rola społeczne – społecznie określone oczekiwania, które ma do spełnienia jednostka o określonym statusie, czyli pozycji społecznej.

Przykład: społeczna rola lekarza czy rehabilitanta obejmuje pewien zespół zachowań, jakie powinien spełnić każdy lekarz czy rehabilitant wobec pacjenta bez względu na swoje osobiste opinie i poglądy. Ponieważ role te są wspólne dla wszystkich lekarzy czy rehabilitantów można mówić o zachowaniach odpowiadających roli zawodowej lekarza i rehabilitanta.

Znajomość pozycji społecznej to klucz który pozwala nam sformułować wiele różnorodnych oczekiwań co do reakcji partnera (może być zawodowe).

Jednostki w toku socjalizacji poznają oczekiwania, jakie w danej kulturze towarzyszą określonym pozycjom społecznym, a następnie grają role społeczne w sposób zasadniczo zgodny z ich definicją.

Seminarium 3 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 06.03.2013

Jak ludzie obejmują pozycje społeczne i przypisane im role?

• Pozycje (role) przypisane – nabywane niezależnie od naszej woli, bez możliwości wyboru (rasa, płeć, wiek, zakładnik, niepełnosprawny, ofiara czystki etnicznej)

• Pozycje (role) osiągane – nabywane przez własne decyzje i starania np. pozycja zawodowa. Wraz z rozwojem społecznym zmienia się propozycja pozycji przypisanych i osiąganych (społeczeństwo tradycyjne, a nowoczesne)

Rola – pojęcie zaczerpnięte ze świata teatru

Wraz z rozwojem społeczeństwa zmienia się proporcja pozycji przypisywanych i osiąganych.

Model dramaturgiczny – życie społeczne jako gra aktorów na scenie (manipulowanie wrażeniami – spotkanie o prace – ubiór, maniery, a spotkanie ze znajomymi)

Scena i kulisy

Scena – sytuacje, w których jednostki odgrywają formalne role

Kulisy – luz, odprężenie

Konflikt ról

Każdy aktor społeczny odgrywa kilka ról i czasami te role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań (np. pracująca matka). Można je minimalizować przez odpowiedni dobór ról (ksiądz nie musi zostać właścicielem sks-shopu)

Rola społeczna a osobowość

Przyjmując nowe role człowiek dopasowuje je nie tylko do swoich wcześniejszych ról, ale również do siebie samego – swoich zamiłowań i zdolności – swojej osobowości (muzykiem ten co czuje rytm, piłkarzem sprawny fizycznie)

Osobowość ma wpływ na sposób odgrywania roli (nieśmiały, a śmiały petent, pacjent)

Wpływ roli na osobowość (mocniejszy niż osobowości na role)

Człowiek ucząc się ról, przyswaja je sobie jako część swojego ja i czyni je elementami struktury własnej osobowości (wpływ wykonywanej pracy na osobowość – eksperyment Zimbardo – skonfrontowanie tezy o radykalnej zmianie zachowania – skłonności do ogromnego okrucieństwa zwyczajnych ludzi, kiedy staja się anonimowi i mogą traktować innych przedmiotowo; ludzie zdrowi psychicznie w specyficznych warunkach wcielają się w role oprawców i ofiar. Powodów takich zachowań upatruje on nie w zaburzeniach ludzkiej psychiki, lecz we wpływie otoczenia na jednostkę).

T. Parsons (amerykański socjolog 1902 - 1979) – potraktował chorobę, jako jedną ze specyficznych ról pełnionych przez człowieka, charakteryzującą się pewnymi zakłóceniami umiejętności pełnienia innych ról i zadań zgodnych z oczekiwaniami społecznymi.

Różnica miedzy chorobą somatyczną a psychiczną wg. T. Parsonsa

Zachowania każdego człowieka mogą być rozpatrywane na dwóch płaszczyznach: na płaszczyźnie biologicznej i płaszczyźnie osobowości ukształtowanej w procesie wychowania i socjalizacji.

Choroba somatyczna – wyrazem prawidłowego funkcjonowania organizmu biologicznego jest zdolność człowieka do wykonywania określonych zadań, np. w przypadku matki przyrządzanie dziecku posiłki, chodzenie z nim na spacer itp.

W przypadku choroby somatycznej następstwem jest zaburzenie lub niemożność wywiązania się z określonych zadań, natomiast nadal możliwa jest kontynuacja określonej roli (np. matka mimo złamanej nogi nie jest w stanie wyjść z nim na spacer, ale może mimo choroby, opiekować się nim kierując jego zachowaniami lub organizując mu zabawę).

Choroba psychiczna – następuje rozpad mechanizmów kontrolujących zachowania jednostki na płaszczyźnie osobowości uniemożliwiająca wykonywanie dotychczasowych ról społecznych (np. chora umysłowo matka w większości przypadków nie może zajmować się wychowaniem swojego dziecka).

Konsekwencje indywidualne choroby wg koncepcji roli chorego T. Parsonsa:

• Uznanie, że człowiek nie jest odpowiedzialny za stan (chorobę), w którym się znajduje

• Zwolnienie z dotychczas pełnionych zadań

• Uznanie choroby za stan niepożądany i podjęcie działań w celu zmiany tego stanu

• Poszukiwanie profesjonalnej pomocy i aktywne współdziałanie w terapii.

Krytyka teorii T. Parsonsa – teoria ta nie uwzględnia faktu, że trudności w wypełnianiu ról społecznych mogą mieć różne przyczyny, niekoniecznie związane ze zjawiskami chorobowymi np. ciąża.

Choroba jako dewiacja

Dewiacja – różne sposoby ujmowania

• zachowanie zakłócające porządek społeczny;

• dewiacją są zachowania niezgodne z oczekiwaniami społecznymi w odniesieniu do spełnianych przez jednostkę ról i wykonywanych zadań;

• dewiacją są zachowania wykraczające poza obszar społecznej tolerancji;

• dewiacja są zachowania świadomie sprzeczne z normami społecznymi

Dewiacja wg R. Mertona

Dewiacja (w przeciwieństwie do konformizmu: norma +, wartość +) to zachowania polegające na braku akceptacji celów kulturowych lub zinstytucjonalizowanych środków prowadzących do ich osiągnięcia

• innowacja (norma -; wartość +)

• rytualizm (norma +; wartość -)

• wycofanie/rezygnacja (norma -; wartość -)

• bunt (norma -/+; wartość -/+)

Seminarium 4 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 13.03.2013

Istota dewiacji tkwi w naturze czynu i stosunku dewianta do obowiązujących norm. Dewiantem może stać się ze względu na określone zachowanie lub ze względu na określone cechy.

Rodzaje dewiacji (wg E. Lemerta)

• pierwotna – wstępny akt przekraczania norm pozostający na marginesie tożsamości jednostki (np. naruszanie przepisów ruchu drogowego)

• wtórna – naznaczenie przez społeczeństwo, przyczepienie etykiety, stygmatu dewianta, przekształcenie tożsamości jednostki, odrzucenie przez społeczeństwo, pogodzenie się z etykietą (np. wyrok sądowy z ustaleniem kary)

2 rodzaje dewiacji w pojęciu choroby (wg E. Freidsona)

• pierwotna – odchylenia w stanie zdrowia modyfikują jedynie sposób pełnienia ról społecznych (np. choroba ostra ale krótkotrwała);

• wtórna – choroba zmusza do podjęcia nowych ról społecznych (np. choroba przewlekła)

Krytyka i sprzeciw wobec traktowania choroby jako dewiacji ma podłoże moralne – może łączyć się z etykietowaniem lub piętnowaniem osób chorych gdyż dewiacja jest zachowanie lub rola powszechnie oceniana przez otoczenie negatywnie. (E. Lemert)

Według teorii etykietowania (naznaczenia społecznego, stygmatyzacji) reakcja społeczna może przybrać formy:

• piętnowania dewianta

• zdegradowania społecznego

• izolowania dewianta

• przypisywania mu określonej nazwy (np. w przypadku chorych psychicznie)

• przypisania takiej osobie określonej pozycji w społeczeństwie

Piętno – każda cecha, która wyróżnia jednostkę lub grupę z większości i sprawia, że ta jednostka lub grupa jest traktowana podejrzliwie lub wrogo.

Dla teorii naznaczenia dewiacja spowodowana jest przez kontrolę społeczną, która determinuje zachowania ludzi, pozbawiając ich prawa do stanowienia o własnym losie. Status dewianta w rozumieniu tej teorii nie jest osiągnięty, lecz przypisany. (dewianci nie rodzą się takimi, lecz są „produkowani” przez społeczeństwo)

W świetle tej teorii dewiacja to zachowanie lub syndrom osobowościowy, do którego jednostka lub grupa zostaje popchnięta przez społeczeństwo, które nie pozostawia jej szansy wyboru.

Niepełnosprawność

„Bycie niepełnosprawnym oznacza nieustanną konfrontację z problemami w codziennym funkcjonowaniu w rodzinie, w pracy, w urzędzie, na ulicy. Bycie niepełnosprawnym to częste zmaganie się z życiem w izolacji i na marginesie społeczeństwa. To napotykanie barier” (A.Ostrowska, J.Sikorska: Syndrom niepełnosprawności w Polsce. Bariery integracji „Szkoła Specjalna” 1997)

Stosunek do osób niepełnosprawnych na przestrzeni wieków - od pełnej wrogości połączonej niejednokrotnie z selekcją niepełnosprawnych jednostek do względnej akceptacji..

Niepełnosprawność – definicje

„Osobą niepełnosprawną jest jednostka w pełni swych praw, znajdująca się w sytuacji upośledzającej ją na skutek barier środowiskowych, ekonomicznych i społecznych, których z powodu występujących u niej uszkodzeń nie może przezwyciężać w taki sposób, jak inni ludzie. Bariery te są często zwiększane przez deprecjonujące postawy ze strony społeczeństwa.” (Europejskie Forum Niepełnosprawności)

„Osoba, która na skutek ograniczeń pod względem fizycznym, somatycznym lub psychicznym ma znaczne trudności w wywiązywaniu się z zadań, jakie stawia przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny” (K.J. Zabłocki, Psychologiczne i społeczne wyznaczniki rehabilitacji osób niepełnosprawnych)

Uporządkowanie określeń związanych z niepełnosprawnością wg WHO:

• uszkodzenie (impairement) – dysfunkcje i nieprawidłowości organizmu wyrażone w kategoriach biomedycznych;

• niepełnosprawność (disability) – ograniczenia w wykonywaniu podstawowych czynności fizycznych i umysłowych;

• upośledzenie (handicap) – wskazuje zakres, w jakim ograniczenia sprawności uniemożliwiają jednostce pełnienie zasadniczych ról społecznych

Inne sposoby pojmowania niepełnosprawności

1. Perspektywa deficytu

2. Perspektywa ograniczeń funkcjonalnych

3. Perspektywa socjoekologiczna

Perspektywa deficytu:

• osoby z sensorycznymi ograniczeniami sprawności (osoby niewidome, niesłyszące)

• osoby z ograniczeniami sprawności fizycznej (uszkodzenie narządu ruchu, przewlekłe schorzenia narządów wewnętrznych)

• osoby z ograniczeniem sprawności w sferze psychicznej (niepełnosprawność intelektualna, osoby z zaburzeniami osobowości)

• osoby z niepełnosprawnością złożoną (np. osoba niewidoma z ograniczoną sprawnością intelektualną)

Perspektywa ograniczeń funkcjonalnych

Choroba, niepełnosprawność – uszkodzenie okresowo, lub trwale struktury i/lub funkcji organów, narządów bądź psychiki stające się źródłem ograniczenia lub niezdolności do wykonywania codziennych czynności lub ważnych zadań życiowych.

Perspektywa socjoekologiczna

Podejście to skupia uwagę na wzroście i rozwoju potencjału ludzkiego oraz właściwościach środowiska, które podtrzymują lub hamują generowanie i ekspresję potencjału rozwojowego człowieka (związki interpersonalne, kompetencje, role, otoczenie, przystosowanie jednostki).

Główne czynniki sprawcze niepełnosprawności:

• choroby przewlekłe powodujące stany nieodwracalnej dysfunkcji organizmu (medycyna jest w stanie przedłużyć czas trwania życia ludzkiego, ale nie jest w stanie wyeliminować chorób degeneracyjnych i ich skutków);

• rozwój motoryzacji i rosnąca liczba ofiar wypadków;

• przemysłowe i ekologiczne zagrożenia dla zdrowia

Niepełnosprawność (wg M Weissa) ma miejsce wtedy, gdy ogranicza wykonywanie podstawowych czynności życia codziennego w zakresie:

• higieny osobistej i odżywiania się

• sprawności ruchowej

• zdobycia zawodu i uzyskanie środków do życia

• nawiązywania trwałych więzi i kontaktów z innymi ludźmi

• zdolności uczenia się

• rekreacji i wypoczynku

Miarą konsekwencji niepełnosprawności jest:

• Stopień aktywności w czynnościach dnia codziennego

• Stopień aktywności w czynnościach związanych z samodzielną egzystencją w społeczeństwie

• Ograniczenia w pełnieniu ról społecznych w pracy zawodowej, wywiązywaniu się z ról rodzinnych, zdolność do życia seksualnego, do uczestniczenia w życiu publicznym

Następstwa niepełnosprawności dla chorego (domeny ograniczeń):

• fizyczne (zmiany w wyglądzie fiz., zmiany czynnościowe: słabsza odporność na wysiłek, ograniczenia zasięgu ruchu)

• psychiczne (fobie, depresje, hipochondria, reakcje ekspresywne)

• społeczne

Następstwa społeczne: (w grupach)

• zakłócenia w życiu rodzinnym

• ograniczenia lub rezygnacja z pracy zawodowej

• osłabienie lub zerwanie kontaktów towarzyskich

• przekreślenie planów i aspiracji życiowych

• obniżenie pozycji społecznej

Możliwe reakcje na moment rozpoznania choroby, niepełnosprawność

• szok, negacja, izolacja: „to niemożliwe, to mnie nie dotyczy!”

• gniew, agresja, bunt: „nigdy się z tym nie pogodzę!”

• działanie: „muszę to zmienić, przyspieszyć proces leczenia, rehabilitacji!”

Postawy osób niepełnosprawnych

Negatywne: rezygnacja z działań w zakresie usprawniania i rehabilitacji, może być spowodowana:

• niską samooceną siebie i swojej sytuacji

• dostrzeganiem korzyści wynikających z aktualnej sytuacji życiowej związanej z ograniczeniami lub chorobą

Niska samoocena może być skutkiem:

• Niskiej samooceny kształtującej się pod wpływem negatywnych reakcji otoczenia (pogodzenie się z losem)

• Poczucia osamotnienia, braku wsparcia, pomocy (wzmocnione poczucie lęku, brak motywacji, reakcje nerwicowe)

• Subiektywnego poczucie krzywdy (łączenie samej choroby, niepełnosprawności z jej bolesnymi skutkami: odrzuceniem, izolacją społeczną, pogorszeniem sytuacji bytowej, trudnościami na rynku pracy)

Dostrzeganie korzyści z sytuacji niepełnosprawności:

• Ucieczka od problemów uznawanych subiektywnie za trudniejsze niż choroba, np. odpowiedzialności za sprawy rodzinne, zawodowe..

• Uzyskanie korzyści (wartości) materialnych, np. renty w obliczu grożącego bezrobocia czy uprawnień do wysokiego odszkodowania

• Uzyskanie korzyści (wartości) niematerialnych, np. większe zainteresowanie innych, troska, serdeczność, życzliwość, gesty miłości, których brakowało w codziennym życiu

Postawy pozytywne:

• Uznanie choroby, niepełnosprawności – próba kształtowania przez nią charakteru, (ograniczona sprawność jako wartość sama w sobie - znaczenie dla osób wierzących)

• Poczucie przynależności – do dużej grupy osób chorych czy niepełnosprawnych (wiąże się to z poczuciem solidarności, motywacją do działania)

• Poczucie użyteczności – aktywne działanie na rzecz innych

Statystyki:

• W rozwiniętych krajach UE – ok. 15% populacji (w Polsce podobnie)

• WHO szacuje, że na świecie żyje ok. 600-650 milionów osób z różnymi niepełnosprawnościami

Seminarium 5 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 20.03.2013

Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych

Postawa – pewien względnie stały stosunek emocjonalny lub oceniający do przed… dyspozycja do występowania takiego stosunku.

Postawy wobec osób niepełnosprawnych

• Pozytywna (akceptacja) – życzliwość, sympatia, uznanie, szacunek i empatia

• Negatywna (nieprzychylność) – unikanie, brak akceptacji, poniżanie, piętnowanie

• Ambiwalentna (pośrednia, dwuwartościowa) – współczucie. Litość, obojętność, ciekawość

Postawa pozytywna:

• Uznanie, ze przedmiotem poznania jest człowiek, a nie tylko jego niepełnosprawność

• Znajomość potrzeb osoby z niepełnosprawnością i poziomu ich zaspokajania

• Dostrzeganie zalet i możliwości osób z niepełnosprawnościami

• Obiektywne dostrzeganie osiągnięć

• Odrzucanie izolacji i ignorancji

• Naturalny i życzliwy kontakt z osobami niepełnosprawnymi

• Współżycie i współpraca na różnych polach

• Przyznawanie osobom niepełnosprawnym prawa do uczestnictwa i pełnienia ról społecznych

• Akceptacja osób z niepełno sprawnościami i różnych form integrowania ich w społeczeństwie

Postawy negatywne (ich przyczyną często są stereotypy i przesądy):

• Niedocenianie osób z niepełnosprawnością

• Patrzenie na osobę z niepełnosprawnością jako na obiekt ciekawości

• Przypisywanie inwalidom ról o niższej kategorii społecznej

• Zwracanie szczególnej uwagi na niepełnosprawność

• Przesadzone i błędne pojecie o ograniczeniach spowodowanych niepełnosprawnością

• Odsuwanie osób z niepełnosprawnością od innych ludzi

• Sprzeciwianie się lub niechęć do przyjmowania och udziału w różnego rodzaju kontaktach społecznych

• Uczucie braku komfortu, leku, zakłopotania w obecności osób z niepełnosprawnościami

• Uczucie litości lub zbytniej troskliwości wobec osób niepełnosprawnych

Postawy wobec osób niepełnosprawnych cechuje:

• Raczej uniformizacja niż istotne różnice

• Silniejszy związek postaw negatywnych w odniesieniu do osób z „wizualną” niepełnosprawnością

• Większa skłonność do akceptowania chorych somatycznie, następnie niesprawnych fizycznie

• Silniejsza tendencja do odrzucania osób z zaburzeniami o charakterze psychologicznym (upośledzenie umysłowe i zaburzenia psychiczne)

• Silny związek postaw negatywnych z wczesnymi fazami socjalizacji

• Im większe podobieństwo do osób sprawnych, tym silniejsza akceptacja

• Większa akceptacja niepełnosprawnych w krajach demokratycznych

Zasady zachowania się w stosunku do osób niepełnosprawnych:

• Najpierw osoba nie jej niepełnosprawność – powinno się używać określeń kładących nacisk na podmiotowość tych osób, niepełnosprawność to tylko jedna z ich cech. Zamiast „niepełnosprawny” lepiej mówić „osoba niepełnosprawna” lub „osoba z niepełnosprawnością”.

• Używanie określeń neutralnych emocjonalnie - -określenie takie jak „choroba”, „cierpiący” mają negatywny wydźwięk, sugerują, że osoba ta jest trwale bezradna. Zamiast „chory na astmę” lepiej mówić „osoba z astmą”.

• Podkreślenie możliwości nie ograniczeń – sprzęt wspomagający osoby niepełnosprawne pomaga im, a nie je ogranicza. Zamiast „przykuty do wózka inwalidzkiego”, lepiej mówic „osoba korzystająca z wózka”.

• Unikanie określeń obraźliwych – w języku polski funkcjonuja takie określenia jak: „kaleka”, „upośledzony”, „inwalida”, „ślepy”, „głuchy”, „psychiczny”, mające wyraźny wydźwięk pejoratywny. Wiele osób niepełnosprawnych nie lubi także eufemistycznych określeń typu „sprawny inaczej”.

Savoir – vivre w odniesieniu do osób niepełnosprawnych:

• Wobec osoby niepełnosprawnej zachowuj się tak samo, jak wobec innych osób – niepełnosprawność nie jest najważniejszą cechą człowieka, którego poznajesz. Nie faworyzuj osób tylko ze względu na ich niepełnosprawność

• Podczas rozmowy z osobą niepełnosprawną zwracaj się bezpośrednio do niej, a nie do jej towarzysza, asystenta czy tłumacza języka migowego

• Nie traktuj dorosłych osób niepełnosprawnych jak dzieci – mają prawo decydować o sobie

• Zanim pomożesz, zapytaj, nie czuj się jednak urażony ewentualną odmową. Jeśli pomagasz rób to w taki sposób, jaki odpowiada osobie niepełnosprawnej

• Szanuj prywatność osoby niepełnosprawnej. Nie wypytuj jej o jej niepełnosprawność, nie ma jednak powodu, byś sztucznie omijał tematy związane ze zdrowiem.

Postawy wobec osób niepełnosprawnych ulegają zmianom, a czynnikami determinującymi te zmiany są:

• Obowiązujące normy społeczne, przekonania

• Polityka socjalna

• Poziom kultury

• Warunki ekonomiczne wyznaczające poziom życia społeczeństwa

Seminarium 6 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 27.03.2013

Społeczny kontekst przebiegu rehabilitacji

Rehabilitacja

Złożony proces społeczno-medyczny, którego zadaniem jest przywrócenie sprawności fizycznej, psychicznej, społecznej oraz zawodowej osoby niepełnosprawnej.

Rezultatem pomyślenie przebytej rehabilitacji jest nie tylko ograniczenie skutków niepełnosprawności, ale także optymalna readaptacja społeczna rekonwalescentów.

Ostatecznym celem rehabilitacji jest osiągnięcie najwyższego możliwego poziomu samodzielności i niezależności osoby z niepełnosprawnością – przejście z pozycji biorcy na pozycję dawcy – osoby produktywnej i tworzącej cenne społecznie wartości, a więc pełna integracja ze społeczeństwem, znajdująca wyraz w pełnym uczestnictwie w życiu społecznym.

Rodzaje rehabilitacji (ze względu na rodzaj podejmowanych działań)

• Medyczna – ma na celu przywrócenie sprawności fizycznej

• Psychiczna – zmierza do osiągnięcia przez osobę rehabilitowaną stanu akceptacji swojej niepełnosprawności, odzyskania wiary w sienie i w swoje możliwości życiowe

• Społeczna – dąży do przyswojenia sobie przez osobę rehabilitowaną nowych ról społecznych lub nauczenia się pełnienia dawniej wykonywanych w odmiennych okolicznościach

• Zawodowa – to zespół czynności podejmowanych w celu przyswojenia osób niepełnosprawnych do pracy zawodowej (np. szkolenia)

Etapy rehabilitacji społecznej:

• Wycofanie się z poprzednich ról społecznych

• Wstępna identyfikacja z nowymi rolami lub pełnieniem dowolnych ról w odmiennych okolicznościach

• Stopniowe wdrażanie do pełnienia nowych ról

• Wbudowanie nowych ról w zintegrowana całość z innymi rolami

Zmienne mające wpływ na tempo i przebieg rehabilitacji:

Zmienne zdrowotne:

• Rodzaj niepełnosprawności

• Typ niepełnosprawności (nagła, nabyta, wrodzona, postępująca)

• Stopnień odwracalności (trwała, okresowa)

• Upośledzenia wtórne

• Ogólna sprawność psychofizyczna

Zmienne pozazdrowotne:

• Społeczno-demograficzne

• Osobowościowe

• Środowiskowe

Zmienne społeczno-demograficzne:

• Wiek

• Płeć

• Stan cywilny

• Wykształcenie

• Zawód

• Sytuacja rodzinna (liczba członków rodziny, podział ról w rodzinie)

• Pozycja zawodowa (kwalifikacje, stanowiska, motywacja do pracy, aspiracje zawodowe)

• Sytuacja finansowa

• Formy spędzania wolnego czasu i wypoczynku

Zmienne osobowościowe: (osobowość – zorganizowana struktura cech indywidualnych i sposobów zachowania, które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do środowiska/właściwy danemu człowiekowi sposób postrzegania samego siebie i tego, co go otacza – pragnienia, konflikty, które go dręczą, życie osobiste, wewnętrzne, zachowania społeczne)

• Inteligencja

• Temperament

• Umiejętność przystosowania się do zmian

• Zdolność samokontroli emocjonalnej

• Postawa wobec niepełnosprawności

Zmienne środowiskowe (postawy):

• Rodzina

• Grupa zawodowa

• Krąg towarzyski, sąsiedzki

Inne czynniki istotne w rehabilitacji:

• Zmiana środowiska społecznego

• Zawarcie małżeństwa i wychowanie dzieci

• Śmierć bliskiej osoby

• Dodatnie lub ujemny wpływ osoby znaczącej – autorytet

• Szczególny sukces w pracy lub uznanie środowiska

• Nagłe wzbogacenie się lub zubożenie

• Zmiana światopoglądu

• Uwolnienie od nałogu

Bariery integracji społecznej osób niepełnosprawnych

Integracja – z łac. zespolenie się, scalenie, tworzenie całości z części

Integracja osób niepełnosprawnych wyraża akceptację i dostrzeganie miejsca ludzi niepełnosprawnych w społeczeństwie, ich potrzeb życiowych, zawodowych czy edukacyjnych.

Integracja osób niepełnosprawnych wyraża się w takim wzajemnym stosunku pełnosprawnych i niepełnosprawnych, w którym respektowane są, te same prawa i w których stwarzane są dla obu grup identyczne warunki maksymalnego, wszechstronnego rozwoju w sferach: życia rodzinnego, kształcenia ogólnego i zawodowego, pracy, czasu wolnego, aktywności społecznej i politycznej

Celem integracji jest umożliwienie poszkodowanym na zdrowiu osobom prowadzenia normalnego życia i możliwie na tych samych zasadach jak i innym członkom określonych grup społecznych.

Bariery społecznej integracji osób niepełnosprawnych

Bariery fizyczne (architektoniczne) – nieprzystosowane konstrukcje tras komunikacyjnych, obiektów architektonicznych, środków komunikacji oraz różnych urządzeń technicznych: wysokie progi, schody, zbyt wąskie drzwi, korytarze i przejścia w budynkach i środkach komunikacji, brak poręczy, uchwytów, wind, pochylni, sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej, zbyt wysoko usytuowane urządzenia i niedostosowane do obsługi przez osoby niepełnosprawne

Bariery kulturowe:

• Walory urody i budowy ciała są współcześnie bardzo pożądane, zapewniają one powodzenie społeczne. Ideał piękna ludzkiego ciała lansowany we współczesnych masmediach powoduje pogoń za pięknem ciała, graniczącą z jego kultem

• Unikanie kontaktu z osobą niepełnosprawną może być spowodowane sprzecznością istniejącą między negatywnymi reakcjami, jakie może wyzwalać spostrzegana jego odmienność, a wymogami kulturowymi, nakazującymi jego akceptację (dysonans).

Bariery edukacyjne:

• Niechęć niektórych nauczycieli do pracy w integracyjnych formach edukacji

• Narażenie uczniów niepełnosprawnych na stres związany z rywalizacją w warunkach nierównych szans

• W Polsce w 2009 r. wykształceniem wyższym legitymowało się zaledwie 5,1% osób niepełnosprawnych życia wieku produkcyjnym (wobec 20,8% osób sprawnych)

Bariery społeczne:

Negatywne postawy oraz przesądy w stosunku do osób niepełnosprawnych, które powodują np.:

• Ograniczenie ich uczestnictwa w życiu społecznym – uprzedzenia emocjonalne niektórych osób i unikanie kontaktów towarzyskich

• Wyznaczanie dla nich wąskiego wachlarz zawodów i stanowisk pracy, niechęć niektórych pracodawców do udostępniania miejsc pracy, pewnych ról i stanowisk (stopniowa zmiana – dotacje PFRON)

Seminarium 7 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 03.04.2013

Zajęcia odwołane

Seminarium 8 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 10.04.2013

Przyczyny niskiej aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych

1. Wynikające z postawy ON:

• Obawa utraty renty

• Stan zdrowia (rodzaj niepełnosprawności) i wynikające z niego: przeciwwskazania do podjęcia określonej pracy, związane z nim dodatkowe potrzeby (np. rehabilitacja, opieka medyczna) uniemożliwiające lub utrudniające podjęcie pracy zawodowej

• Uwarunkowania psychologiczne – brak motywacji, związane z pracą obawy, lęki, przekonanie, że nie nadają się do pracy, zaniżone oczekiwania co do jakości życia lub zawyżone w stosunku do pracy

• Niższa produktywność – niewystarczające kwalifikacje zawodowe, niższa wydajność jako pochodna niepełnosprawności intelektualnej lub fizycznej

• Przekonanie, że nie warto pracować za pieniądze, jakie proponują pracodawcy.

1. Wynikające z otoczenia osób niepełnosprawnych:

Bariery po stronie pracodawców:

• Obawa przed dodatkowymi formalnościami i obowiązkami, możliwość dodatkowych kontroli,

• Zagrożenie wyższymi kosztami wynikającymi z niższej wydajności pracy niepełnosprawnego, likwidacją barier architektonicznych, dostosowania stanowisk pracy

• Potrzeba zapewnienia opieki medycznej (zakłady pracy chronionej)

• Uprzedzenia współpracowników i personelu kierowniczego

Bariery po stronie rodzin osób niepełnosprawnych:

• Obawa o stan zdrowia osoby niepełnosprawnej

• Obawa przed utratą świadczeń z tytułu niepełnosprawności, np. renty

• Obawa przed dodatkowymi obowiązkami i wysiłkiem związanym z pracą niepełnosprawnego członka rodziny

• Obawa, że ta osoba nie da sobie rady w pracy lub przed negatywnymi zachowaniami/reakcjami współpracowników

• Opinia o braku szans na podjęcie pracy przez niepełnosprawnego lub obawa przed zbyt niskimi zarobkami.

Bariery prawno-administracyjne:

• Brak stabilności warunków wsparcia finansowego

• Skomplikowane, niejasne przepisy prawne, niestabilność prawa

• Małe możliwości przekwalifikowania zawodowego osób niepełnosprawnych

Podjęcie pracy pomaga osiągać sukcesy w innych sytuacjach, takich jak:

• Współżycie z innymi ludźmi

• Obchodzenie się z urządzeniami użyteczności publicznej

• Gospodarowanie zarobionymi pieniędzmi

• Spędzanie wolnego czasu

• Zachowanie się w różnych sytuacjach życia codziennego

Kultura – wyróżnik człowieka odróżniający się go od reszty

Treści kultury – wzory sposobów myślenia (realne, idealne)

Kultura jako atrybut człowieka – obejmuje całość życia człowieka – różnego rodzaju czynności, zachowania, nawet te dotyczące zaspokajania podstawowych potrzeb człowieka. Nie ma charakteru wartościującego – kulturą jest nie tylko to co dobre, szlachetne, piękne ale wszystko co jest dziełem człowieka. Jest tworem zbiorowym, narasta i przekształca się w czasie

Relatywizm kulturowy

• Świadomość ogromnej różnorodności kultur i historycznych uwarunkowań odrębności kulturowych

• Wydawania na temat danego społeczeństwa sądów opartych na obowiązujących w tym społeczeństwie normach, sensach i wartościach.

• Ocenianie praktyk kultur wedle norm kultury własnej nosi miano etnocentryzmu.

Wpływ kultury zbiorowości na postrzeganie i postawy wobec osób chorych i niepełnosprawnych

Nie jest możliwe określenie zdrowia, choroby i niepełnosprawności jako pojęć abstrakcyjnych, oderwanych od konkretnych warunków społeczno-kulturowych. Kryteria zdrowia, choroby i niepełnosprawności mają charakter względny i zmieniają się wraz z sytuacją społeczną, warunkami środowiskowymi, z normami i zwyczajami określonych zbiorowości społecznych, zależą od dążeń i wartości jakimi kierują się ludzie.

„Fizyczne upośledzenie istnieje niezależnie od kultury i możemy się z nim spotkać w całym świecie. Kulturowo zróżnicowany jest natomiast stopień, w jakim to upośledzenie ogranicza możliwości pełnienia ról społecznych”

Kultura zdrowotna

• system wartości przypisywanym zdrowiu fizycznemu i psychicznemu, obiektywnemu i subiektywnemu, jednostkowemu i publicznemu

• przejawia się w świadomym regulowaniu relacji człowiek - środowisko w poczuciu odpowiedzialności za zdrowie własne i publiczne oraz wrażliwości na potrzeby zdrowotne, a zwłaszcza na cierpienia innych osób.

Powiązania i współzależności między zdrowiem i chorobą a kulturą.

• Kulturowe zróżnicowanie kryteriów zdrowia, zagrożeń zdrowotnych - objawy chorobowe używane w jednej kulturze za oznaki choroby w innych traktowane mogą być jako oznaki zdrowia np. otyłość – w jednych kulturach „stan chorobowy”, w innych symbol płodności i urody, bogactwa, prestiżu.

• Zdrowie jako wartość w systemach wartości różnych kultur np. systemy religijne a zdrowie – koszerność potraw u Żydów, zakaz picia alkoholu w islamie, wegetarianizm w religiach wschodu.

• Kulturowe uwarunkowania stylu życia - poziom cywilizacyjny danego społeczeństwa, miejsce zamieszkania a sposób odżywiania np. dieta śródziemnomorska

• Kulturowe zróżnicowanie stosunku do chorób np. niektórych kulturach wychowuje się chłopców w tak aby uczyli się pokonywać ból i nie reagować na niego płaczem.

Postawy i zachowania wobec choroby uwarunkowane kulturowo

Reakcje tradycyjna

• Religijna (znaczenie symboliczne) - akceptacja choroby, niepełnosprawności i śmierci bez zastrzeżeń, ze względu na ich uwarunkowanie działaniem sił wyższych, nie podlegających kontroli człowieka („Bóg dał, Bóg wziął”)

• Magiczna (środki rytualne) - postawa czynna wobec choroby, traktując ją jako rezultat działania bogów, bóstw lub innych tajemniczych mocy, których przychylność trzeba zdobyć (np. składanie ofiar)

Reakcje nowoczesne

• Opiekuńczo – pielęgnacyjna – opieka i emocjonalne wsparcie pacjenta

• Medyczna (techniczna) – obejmuje świadczenia, których celem jest opanowanie choroby za pomocą środków naukowych

Seminarium 9 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 17.04.2013

Realizując poszczególne funkcje, rodzina odgrywa decydującą rolę w kształtowaniu zachowań związanych z promocją zdrowia, profilaktyką, leczeniem i rehabilitacją.

Funkcje rodziny w odniesieniu zdrowia, choroby, niepełnosprawności i rehabilitacji

• Funkcja emocjonalna – istotna w procesie rehabilitacji – zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, redukcja leków, sprzyjanie psychologicznej akceptacji stanu zdrowia lub niepełnosprawności przez osobę rehabilitowaną

• Funkcja opiekuńczo – zabezpieczająca – działania pielęgnacyjne oraz opieka nad osobą poddaną rehabilitacji, uczestniczenie poszczególnych członków rodziny w procesie rehabilitacji

• Funkcja rekreacyjna – dostosowanie sposobów spędzania czasu wolnego do rodzaju niepełnosprawności

• Funkcja socjalizacyjno – wychowawcza – kształtowanie podstawowych nawyków higieniczno-zdrowotnych

• Funkcja materialno – ekonomiczna – zakup urządzeń związanych ze zmienioną sytuacją życiową osoby rehabilitowanej

Konsekwencją choroby bądź nieprawidłowości któregoś z członków rodziny mogą być zaburzenia różnych funkcji

• Funkcja emocjonalna – zaburzenia więzi rodzinnej, głównie pomiędzy rodzicami np. niepełnosprawnego dziecka – szukanie winnego tego faktu po zderzeniu wyobrażeń, które są pełne radosnych nadziei i ambitnych planów, z diagnozą lekarzy; przeciążenie rodziców zawiązane z opieką nad dzieckiem niepełnosprawnym może prowadzić do rozluźnienia a nawet rozpadu więzi uczuciowych między małżonkami

• Funkcja opiekuńcza – wzrost zapotrzebowania na realizacje tej funkcji np. w przypadku posiadania w rodzinie niepełnosprawnego dziecka, czy osób starszych

• Funkcja prokreacyjno – seksualna – np. w przypadku porażeń czynnościowych lub innych schorzeń

• Funkcja rekreacyjno – towarzyska – wynikające z konieczności dostosowania jej do zmienionych przez chorobę/niepełnosprawność warunków życia rodziny

• Funkcja materialno – ekonomiczna – w przypadku rezygnacji z powodu stanu zdrowia z pracy zawodowej

Inne skutki niepełnosprawności w rodzinie:

• Zmiana zakresu obowiązków

• Zmiana uczestnictwa w czynnościach życia codziennego (np. choroba matki troszczącej się dotychczas o porządek w domu)

• Odpowiedzialność za los osoby niepełnosprawnej

• Niekorzystne zmiany w stanie zdrowia pozostałych członków rodziny

Problemy wychowawczo – socjalizacyjne związane z dzieckiem niepełnosprawnym w rodzinie:

• Nadmierne skupienie się rodziców na walce z kalectwem zapominając o równie ważnym aspekcie integracyjnym

• Nadopiekuńczość – dopóki aktywność dziecka jest ograniczana przez rodzica a rodzic inicjuje większość kontaktów między dzieckiem a jego otoczeniem, dopóty dziecko nie będzie przejawiało oznak samodzielności

• Poświęcenie się rodziców przede wszystkim dziecku choremu może u zdrowego rodzeństwa wywoływać uczucie zazdrości, gniewu, a nawet agresji

DINKS – spełnianie się wzajemnie w pracy, ale nie chcemy mieć dzieci lub spełniali lecz nie mogą mieć dzieci

LAT – living apart togethet

Seminarium 10 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 24.04.2013

Społeczne kampanie reklamowe

Reklama społeczna – proces komunikacji perswazyjnej, którego głównym celem jest wywołanie społecznie pożądanych postaw lub zachowań.

W odróżnieniu od reklamy komercyjnej, postawy, które mają być zmieniane przez reklamę społeczną, są na ogół mocno zakorzenione w społecznej tradycji i wartościach.

Różnice pomiędzy reklamą społeczną a komercyjną

	Reklama komercyjna	Reklama społeczna
Złożoność postawy (siła trwałość i stabilność zmienianej postawy)	Na ogół niewielka	Na ogół duża
Pożądany poziom zmiany postawy	Zazwyczaj płytki – zmiana w obrębie stosowanego repertuaru zachowań – np. zmiana marki pitego soku.	Często głęboki – zrezygnowanie z pewnych zachowań na rzecz innych – np. zaprzestanie dyskryminacji niepełnosprawnych na rynku pracy.
Charakter przekazu	Zazwyczaj przyjemny, gratyfikujący – reklamy komercyjne mówią o stanach przyjemnych i obiecują przyjemne odczucia.	Często nieprzyjemny, awersyjny – reklamy społeczne mówią często o rzeczach, o których ludzie nie chcą myśleć, które wypierają i do których sami przed sobą nie chcą się przyznać np. przemoc w rodzinie.
Rodzaj korzyści	Bliska perspektywa korzyści obiecywanych w reklamie – „kupisz lody, poczujesz jakie są smaczne”	Odroczona perspektywa „przestaniesz palić, zmniejszysz w przyszłości szanse zachorowania na raka”, często korzyści dotyczą osoby trzeciej np. oddawanie krwi
Intencje przypisywane nadawcy	Chęć zysku i nierzadko próba oszukania, manipulacji – w konsekwencji niska wiarygodność nadawcy i brak zaufania	Altruistyczna chęć pomocy innym – w konsekwencji wysoka wiarygodność nadawcy i zaufanie (istotny jest wiarygodny nadawca reklamy – organizacja ciesząca się uznaniem społecznym)
Budżet	Duże budżety – na badania rynku, kreację i realizację kampanii reklamowej	Mniejsze budżety – często wręcz brak środków na badania i profesjonalną reklamę

Czy można sprzedawać za pomocą tych samych metod proszek do prania i ideę integracji społecznej osób niepełnosprawnych?

Te same koncepcje i techniki używane w marketingu można zastosować w promowaniu społecznych idei. Marketing jako narzędzie do wspierania działań organizacji publicznych oraz organizacji typu non – profit. (Kotler & Zaltman).

Marketing społeczny – wykorzystanie reguł i technik marketingowych w celu wywołania społecznie pożądanych postaw i zachowań

Instrumenty marketingu:

• produkt

• cena

• dystrybucja

• promocja

Kampania społeczna również zawiera te elementy, choć nie zawsze w kontekście społecznym są one rozumiane w ten sam sposób, co w komercyjnym.

Instrumenty marketingu społecznego

Produkt – precyzyjnie zdefiniowany przedmiot działania marketingu np. prewencyjne badania piersi

• materialny – np. zbiórka pieniędzy na hospicjum

• dotyczący zachowania – np. zapinanie pasów bezpieczeństwa

• idea – np. zmiana sposobu myślenia o osobach niepełnosprawnych

Cena – w marketingu społecznym tradycyjne (komercyjne) rozumienie ceny jako kosztów finansowych odnosi się jedynie do akcji charytatywnych opartych na zbiórce pieniędzy. W pozostałych przypadkach mamy do czynienia z kosztami behawioralnymi i psychologicznymi.

• behawioralne – np. strata czasu, aby oddać honorowo szpik kostny

• psychologiczne – np. poczucie psychicznego dyskomfortu związane ze zmianą postawy lub zachowania – „głód nikotynowy” towarzyszący rzucaniu palenia.

Dystrybucja – rozumiana w marketingu komercyjnym jako dostarczenie produktu na rynki docelowe, w marketingu społ. właściwie nie występuje. Analogią dostępności produktu konsumpcyjnego na rynku jest dostępność środków, dzięki którym odbiorca może zrealizować propagowany cel np. dostępność punktów krwiodawstwa, bezpłatna linia informacyjna (minimalizacja ponoszonych przez dawcę kosztów związanych z podjęciem działania propagowanego przez kampanię – przykład dobrej dystrybucji – WOŚP)

Promocja – przekazywanie informacji na temat danej akcji, poinformowanie o niej społeczeństwa. Narzędzia promocji – te same, które wypracował marketing komercyjny:

• reklama – informacja połączona z komunikatem perswazyjnym

• public relations – kształtowanie stosunków publicznie działającego podmiotu z otoczeniem

• marketing bezpośredni – komunikaty kierowane do wybranych, pojedynczych klientów w celu uzyskania bezpośredniej reakcji

• promocja sprzedaży – różne bodźce zachęcające do zakupu towaru poprzez jego uatrakcyjnienie

W skutecznej kampanii społecznej ludzi nie wystarczy przekonać, że określone zachowanie jest pożądane (za co odpowiedzialna jest reklama), należy im również podsunąć sposoby rozwiązania danego problemu oraz ułatwić dostępność tych rozwiązań.

Seminarium 11 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 08.05.2013

Juwenalia

Seminarium 12 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 15.05.2013

referat

Seminarium 13 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 22.05.2013

referat

Seminarium 14 Socjologia rehabilitacji i niepełnosprawności 29.05.2013

referat